Thursday, October 26, 2023

Shri Aiyyarappar temple at Mayiladuthurai

This Shiva temple is one of the seven Sapta sthanam Shiva temples around Mayiladuthurai which is located very close to Mayiladuthurai city. The temple is to the west of Shri Mayurnathar temple.

Mulavar (main deity): Shri Aiyyarappar  

Devi (Consort): Shri Aram Valarkarnayaki

Kshetra vruksha (Sacred tree): Bilva 

This is a west facing temple with 3 tiered Rajagopuram and 2 parikramas. At the entrance of the temple there is an arch. At the top of this arch there are stucco images of Shri Rishabharudhar flanked by Shri Vinayaka and Shri Muruga. The temple tank is on the right side of the entrance. There is a shrine on the bank of the tank which is known as Shri Padithurai Vinayaka. In the outer parikrama facing the sanctum balipeetham Nandi and Dhwajastambha are at usual position. In front of the balipeetham there is a small shrine of Shri Vinayaka known as Shri Koodimara Vinayaka. The Shivalinga is facing the west in a separate shrine. At the entrance of the sanctum there are dwarpalakas on either side. 

The Koshta murtis are Shri Ganesha, Shri Dakshinamurti, Shri Ardhnarishwarar, Shri Bramha & Shri Durga Devi. Shri Chandikeshwarar’s shrine is in the usual position. We come across Shri Bhairava, Shri Shanishwara, Shri Bala Murugan & Shri Navgraha, on the eastern side of parikrama. On southern side of inner parikrama we have the shrine of 63 Naayanmars. On the western side of inner parikrama we have the shrine of Shri Ganesha, Shri ThenKailashnadar, Shri Vad-Kaileshwara, Shri Subramanya with his consorts, Shri Vishnu and Shri Gajalaxmi Devi. 

Shri Devi is housed in the south facing shrine to the right of Shri Shiva. At the entrance to a shrine we have sculpture of dwarapalakas. The idol of Shri Ambika is in the standing posture and she has 4 hands. In the upper right hand she has a garland, upper left hand a lotus flower and lower hands are showing Abhaya and Varada mudra. In the artha mandap there is shrine of Shri Nataraja and Shri Shivagami Devi. This temple was built by Chola Kings about 1000 years ago. The inscriptions mention the name of the Chola king who built this temple and also contributions made by other Chola kings. 

Legend: The staunch Shiva devotees (couples) Nadasharma and Anavidyambika used to worship Shri Aiyyarappar of Thiruvaiyarur 3 times a day. They wished to merge with Shri Shiva and hence undertook a pilgrimage of Shiva temples. As mentioned in our earlier blog, they decided to have Tulasnanam in Kaveri at Mayiladuthurai during Kadaimugam and come back to Thiruvaiyur by night. As mentioned in earlier blog they had darshan of Shri Shiva and had the sacred bath on Mudadamuzzhuku. Shri Shiva told them not to worry about Night Pooja at Thiruvaiyur. He stayed there and manifested as Shri Aiyyarappar in the temple to the west of Mayurnathar temple. The couple went and worshiped Shri Shiva at this temple. Finally, Nadasharma merged with Shiva linga at Mayurnathar temple on the left side of Sanctum and his wife merged on the right side of mother’s shrine. Hence Shiva linga is dressed in red color saree. This indicates the oneness of male and female. It is customary now to worship at shrines of the couple before worshiping Mayurnathar.

Festivals:

Chitrai (Apr-May): Sapta sthana festival of Mayiladuthurai on Chaitra pornima

Vaikashi (May-June): 10 days of Bramhostav, Vishaka nakshatra festival

Aadi (July-Aug): Lakshadeepam festival on the last Friday, festival on the puram nakshatra 

Aavani (Aug-Sept): Festival on the moola nakshatra 

Purattasi (Sept-Oct): Navaratri

Aippasi (Oct-Nov): Also known as Tula month. 30 days Tula snanam festival, Anna abhishek and Skandha shasti festival 

Karthigai (Nov-Dec): Somvar pooja

Margazhi (Dec-Jan): Thiruvathirai

Thai (Jan-Feb): Makar Sankranti

Maasi (Feb-March): Mahashivarati


Temple timing: 6am to 11am; 4pm to 8.30pm

Address – Shri Aiyarappar temple, Mayiladuthurai 609001

Phone # 91-4362260332; 91-9443008104


Courtesy: Various websites and blogs


Monday, October 23, 2023

श्री उन्नथपुरीश्वरर मंदिर

हे मंदिर तामिळनाडूमधल्या तंजावूर जिल्ह्यामध्ये तंजावूर-कुंभकोणम मार्गावर पापनाशम तालुक्यातील मेलत्तूर ह्या गावामध्ये स्थित आहे. हे शिव-शक्ती पीठ मानलं जातं आणि म्हणूनच श्री शिव-शक्ती पूजेसाठी हे प्रसिद्ध आहे. इथे श्री पार्वतीदेवींनी श्री मकुटेश्वरी ह्या त्यांच्या अंगरक्षक देवीसमवेत नवरात्रीच्या नवमीला पूजा केली. 


मुलवर (मुख्य देवता): श्री उन्नथपुरीश्वरर

पत्नी (श्री पार्वती देवी): श्री शिवगामी, श्री शिव-प्रियांबिका

स्थान: मेलत्तूर, पापनाशम तालुका, तंजावूर जिल्हा

पौराणिक नाव: उन्नथपुरी, उन्नथपुरम, नृत्य-विनोद-वळनाडू 


हे मंदिर साधारण १२०० वर्षे जुनं आहे. 


क्षेत्र पुराण:

हे स्थळ श्री महाविष्णूंच्या मत्स्यावताराशी निगडित आहे. एकदा सोमक नावाच्या असुराने चार वेद चोरून तो खोल समुद्रात जाऊन लपला. श्री महाविष्णूंनी मत्स्यरूप घेऊन खोल समुद्रात जाऊन सोमक दैत्याला मारून चार वेदांचं संरक्षण केलं. सोमक दैत्याला मारताना श्री महाविष्णू त्याचं रक्त प्यायले त्यामुळे ते उन्मत्त अवस्थेत गेले. त्या अवस्थेतून त्यांना बाहेर येणं कठीण झालं. त्यांची ती परिस्थिती बघून श्री ब्रह्मादि देव भगवान शिवांकडे मदतीसाठी गेले. भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी कोळी आणि कोळिणीच्या रूपात आले. त्यांनी त्या माश्याला म्हणजेच मत्स्य रूपातल्या श्री महाविष्णूंना जाळ्यात पकडलं आणि त्याला पिळून काढलं ज्यामुळे त्या माश्यातल्या अंगातलं सर्व दूषित रक्त बाहेर पडलं. त्यानंतर श्री महाविष्णू परत आपल्या मूळ रूपात आले. 


अजून एका आख्यायिकेनुसार श्री महाविष्णू आपल्या वाहनासमवेत म्हणजेच गरुडासमवेत श्री शिवांच्या स्थानांत म्हणजेच कैलाशामध्ये शिरले. श्री शिवाचे वाहन श्री नंदिंनी श्री विष्णूंना अडविण्याचा खूप प्रयत्न केला पण तो सफल झाला नाही. हे श्री शिवांना आवडलं नाही आणि त्यांनी श्री विष्णूंना पृथ्वीवर सामान्य मनुष्याच्या रूपात जन्म घेण्याचा शाप दिला आणि गरुडाला एका सामान्य पक्ष्याच्या रूपात जन्म घेण्याचा शाप दिला. श्री शिवांनी त्यांना सांगितलं कि रामावतारानंतरच त्यांना आपल्या मूळ रूपात परत येता येईल. शापाच्या काळात त्यांनी श्री विष्णू आणि श्री गरुडाला शापमोचनासाठी उन्नतपूरम येथे राहून शिवलिंगाची आराधना करण्यास सांगितले. 


कल्मषपद ह्या चोळा राजाने अपत्यप्राप्तीसाठी अगस्त्य मुनींच्या सल्ल्यानुसार इथे तपश्चर्या केली. 


असा समज आहे कि इथल्या तीर्थामध्ये स्नान करण्याने सात पवित्र समुद्रांमध्ये स्नान करण्याचे पुण्य प्राप्त होते. 


असा समज आहे कि श्री पार्वती देवी आणि आदि-मूळ-द्वारपालकी देव्या नवरात्रीच्या दिवसांमध्ये ह्या नऊ मंदिरांना प्रदक्षिणा घालतात (ह्या लेखामधलं मंदिर आणि ह्याआधी ज्या आठ मंदिरांची माहिती प्रकाशित केली ती मंदिरे). 


मंदिरात साजरे होणारे सण:


मासी (फेब्रुवारी - मार्च): महाशिवरात्री उत्सव

पंगूनी (मार्च - एप्रिल): सप्तस्थान उत्सव

वैकासि (मे - जून): शिवरात्रि उत्सव

ऎप्पासी (ऑक्टोबर - नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक उत्सव

मारगळी (डिसेंबर - जानेवारी): अरुद्रदर्शन (थिरुवथीराई) उत्सव 


अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.


Sunday, October 22, 2023

श्री मत्स्यपुरीश्वरर कोविल

हे मंदिर तामिळनाडू राज्यातील तंजावूर जिल्ह्यामध्ये तंजावूर-कुंभकोणम मार्गावर पापनाशम गावाजवळ पंडरवाडी गावामध्ये आहे. ह्या स्थळाला कोविल-देवरायण-पेट्टई असं पण म्हणतात. शैव संत श्री संबंधर यांनी ह्या मंदिरामध्ये भगवान शिवांची स्तुती गायली म्हणून ह्या स्थळाला थेवर-वैप्पू स्थळ असं पण म्हणतात. 


मुलवर (मुख्य देवता): श्री मत्स्यपुरीश्वरर

पत्नी (देवीचे नाव): श्री सुगंध-कुंडल अंबिका

क्षेत्र वृक्ष: वन्नी (शमीचे झाड)

पौराणिक नाव: थिरुचेलूरसेलूर, राजकेसरी चतुर्वेदी मंगलम् 


हे मंदिर साधारण १५०० वर्षे जुनं आहे. इथे श्री पार्वती देवींनी श्री वज्रेश्वरी ह्या त्यांच्या अंगरक्षक देवीसमवेत नवरात्रीच्या अष्टमी दिवशी येथे पूजा केली. 


मंदिराची वैशिष्ठ्य:


श्री मुरूगांचे त्यांच्या श्री वल्ली आणि श्री दैवनै पत्नींसहित इथे स्वतंत्र देवालय आहे. ह्या मूर्तीमध्ये पुढील बाजूस तीन आणि मागील बाजूस तीन अशी सहा मुखे आहेत आणि त्यांच्या एका हातात शंख तर दुसऱ्या हातामध्ये चक्र आहे. 


देवळाच्या मागच्या बाजूला श्री महाविष्णूंची मूर्ती आहे. मंदिराच्या प्रवेशद्वाराच्या उजव्या बाजूस श्री अंबिका देवींची उभी मूर्ती आहे. श्री अंबिका देवींच्या मूर्तीपुढे महामेरुचे प्रतीक आहे. श्री अंबिका देवींच्या देवालयामध्ये कोष्ठ मुर्त्या नाहीत. मंदिराच्या प्रवेशद्वाराच्या डाव्या बाजूस श्री गणपती आणि श्री नटराज ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. देवळाच्या मागच्या बाजूला श्री अष्टभुजा दुर्गादेवींची उत्तराभिमुख मूर्ती आहे. 


मुख्य देवळाच्या प्रवेशद्वारावरील उजव्या बाजूच्या स्तंभावर भगवान शिवांची आराधना करत असलेल्या कामधेनूचे शिल्प आहे. उजव्या बाजूच्या स्तंभावर मत्स्य रूपात श्री विष्णू भगवान शिवांची आराधना करत आहेत असे शिल्प आहे. श्री विनायक आणि श्री नवग्रह ह्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत. 


गाभाऱ्यामध्ये मत्स्य रुपातले श्री विष्णू भगवान शिवांची आराधना करत आहेत अशी मूर्ती आहे. कोष्टमुर्त्यांमध्ये श्री बालविनायक, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री महाविष्णू, श्री ब्रह्मदेव आणि श्री दुर्गा देवी ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. पण इथे श्री लिंगोद्भवरांची मूर्ती नाही. बाहेरील परिक्रमेमध्ये सिद्धरपीठम (श्री बालाजी), सप्तमातृकादेवी, नालवर, श्री नृसिंह, श्री काशी विश्वनाथ आणि श्री विशालाक्षी, श्री नृत्य विनायक, श्री गजलक्ष्मी, श्री चंडीश्वरर, श्री सरस्वती देवी, श्री मारुती, श्री योगभैरव, श्री कालभैरव, श्री शनीश्वरर आणि श्री सूर्य ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. 


क्षेत्र पुराण:


हे मंदिर श्री महाविष्णूंच्या मत्स्यावताराशी निगडित आहे. हयग्रीव ह्या असुराने चोरलेल्या चार वेदांना परत मिळविण्यासाठी श्री महाविष्णूंनी मत्स्यावतार धारण केला. 


पुराणातील कथेनुसार श्री ब्रह्मदेव जेव्हा विश्रांती घेत होते त्यावेळी असुरांनी चार वेद चोरले आणि ते समुद्रात लपवून ठेवले. श्री ब्रह्मदेव आणि इतर देवांनी श्री महाविष्णूंना हे वेद परत आणण्यासाठी मदत मागितली. श्री महाविष्णूंनी ती मागणी मान्य केली. काही काळाने एकदा सत्यव्रत नावाचा राजा जेव्हा अर्घ्य देत होता तेव्हा त्याच्या हातामध्ये त्याला एक छोटा मासा दिसला. त्या माश्याने राजाला त्याचं संरक्षण करण्याची विनंती केली. राजा त्याला त्याच्या राजवाड्यामध्ये घेऊन गेला आणि एक छोट्या भांड्यामध्ये त्या माश्याला ठेवले. पण तो मासा खूपच वेगाने मोठा होत होता. राजाने त्याला एका तलावामध्ये ठेवले. शेवटी तलावामध्ये तो मावेना तेव्हा राजाने त्याला समुद्रात ठेवले. त्यावेळी त्या माश्याने राजाला सांगितले कि पुढल्या सात दिवसात प्रलय होईल आणि त्या प्रलयापासून राजा आणि त्याच्या  प्रजेचं संरक्षण करण्यासाठी एक मोठं जहाज (नाव) येईल. त्यानंतर जेव्हा प्रलयाची वेळ आली त्यावेळेस त्या माश्याने सांगितल्याप्रमाणे जहाज आलं  आणि राजा आणि त्याची प्रजा त्यामध्ये आरूढ झाले. त्यावेळी आकाशवाणी झाली कि राजा आणि त्याच्या प्रजेचं संरक्षण करण्यासाठी श्री महाविष्णूंनी मत्स्यावतार घेतला आहे. जेव्हा प्रचंड वेगाने वाहणाऱ्या वाऱ्यामुळे जहाज कोलमडायला लागलं तेव्हा अचानक तो मोठा मासा आला आणि त्याने जहाजाला आधार देऊन त्याला सुरक्षित स्थळी पोचवलं. त्यानंतर तो मासा खोल समुद्रामध्ये वेदांचं रक्षण करण्यासाठी गेला आणि हयग्रीव राक्षसाला मारून चार वेदांना आपल्या ताब्यात घेतलं आणि त्याने त्या वेदांना परत श्री ब्रह्मदेवाकडे सुपूर्त केलं. पण हयग्रीव असुराच्या हत्येमुळे श्री महाविष्णूंना पाप प्राप्त झालं आणि त्यामुळे त्यांना त्यांच्या मूळ रूपात परत येणं कठीण झालं. त्यावेळी मत्स्यावतारातल्या श्री महाविष्णूंनी ह्या ठिकाणी शिव लिंगाची स्थापना करून त्याची आराधना केली आणि श्री शिवाच्या कृपेने ते परत आपल्या मूळ रूपात आले. म्हणून इथे श्री शिवाचे नाव श्री मत्स्यपुरीश्वरर आहे. 


मंदिरात साजरे होणारे सण:


मासी (फेब्रुवारी - मार्च): महाशिवरात्री उत्सव

पंगूनी (मार्च - एप्रिल): सप्तस्थान उत्सव

वैकासि (मे - जून): शिवरात्रि उत्सव

ऎप्पासी (ऑक्टोबर - नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक उत्सव

मारगळी (डिसेंबर - जानेवारी): अरुद्रदर्शन (थिरुवथीराई) उत्सव


अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Saturday, October 21, 2023

श्री आलनथुराईनाथर मंदिर

तामिळनाडूच्या तंजावूर जिल्ह्यामध्ये तंजावूर-कुंभकोणम मार्गावर पापनाशम च्या जवळ थिरुपुल्लमंगाई ह्या गावामध्ये हे मंदिर स्थित आहे. २००० वर्षे जुनं असलेलं हे मंदिर विविध मंदिरांच्या समूहांशी निगडित आहे. नायनमारांनी ज्यांची स्तुती गायली आहे अशा २७६ शिव मंदिरांपैकी हे एक मंदिर आहे. तसेच सप्तमंगई (सात शिव मंदिरे जिथे श्री पार्वती देवींनी सप्त मातृकांदेवीसह नवरात्रीची पूजा केली) मधलं पण हे एक मंदिर आहे. आणि तसेच चक्रपळ्ळीच्या आसपास असणाऱ्या सात शिव मंदिरांपैकी, ज्यांना सप्तस्थानं म्हणतात, त्या मंदिरांपैकी पण एक आहे.


मुलवर (मुख्य देवता): श्री पशुपतीश्वरर, श्री पशुपतीनाथर, श्री ब्रह्मपुरीश्वरर, श्री अलनथुराईनाथर

देवी: श्री सौंदर्यनायकी देवी, श्री आलीयंकोथाई

क्षेत्रवृक्ष: वडाचे झाड

पवित्र तीर्थ: कावेरी, कुडमुरुट्टी

पुराणिक नाव: थिरुपुल्लमंगाई

वर्तमान नाव: पशुपती कोविल

जिल्हा: तंजावूर, तामिळनाडू 


कावेरी नदीच्या कुडमुरुट्टी ह्या उपनदीच्या काठावर हे मंदिर वसलं आहे. वडाचं झाड असलेल्या नदी किनाऱ्यावर हे मंदिर वसलं आहे म्हणून ह्या स्थळ आलनथुराई असं नाव आहे. वर्तमान स्थितीमध्ये हे मंदिर थोड्या विस्कळीत स्थितीमध्ये आहे. पूर्वी ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार चोळा आणि मराठा साम्राज्यांच्या राजांनी केला होता. 


चोळा साम्राज्यामध्ये बांधलेलं हे मंदिर मदकोविल ह्या शैलीवर आधारित आहे. येथील शिव लिंग हे स्वयंभू आहे. 

 

श्री पार्वती देवींनी इथे चक्रवाक पक्ष्याच्या रूपामध्ये भगवान शिवांची आराधना केली. त्यांच्यासह श्री चामुंडी, सप्त मातृका देवींपैकी एक, ह्या पण होत्या. ह्या आराधनेनंतर त्यांना भगवान शिवांच्या गळ्यातील दैवी सर्पाचे दर्शन झाले. म्हणून ह्या दर्शनाला शिव-नाग-भूषण दर्शन असे नाव आहे. 


क्षेत्रपुराण:


पुराणांनुसार इथे श्री पार्वती देवींनी चक्रवाक ह्या पक्ष्याच्या रूपामध्ये आराधना केली म्हणून ह्या स्थळाला पुल्लमंगाई असं नाव आहे. असा समज आहे कि अष्टनागांनी (आठ दैवी सर्प) इथे शिवरात्रीच्या दिवशी दहा कोटी नागलिंग (कैलासपती) पुष्पांनी भगवान शिवांची आराधना केली. म्हणून ह्या स्थळाला नागशक्ती स्थळ म्हणतात. 


ह्या मंदिरामध्ये कामधेनू नावाची गाय भगवान शिवांची आराधना करत आहे असं शिल्प आहे.   


एका आख्यायिकेनुसार भगवान शिवाची आराधना करून श्री ब्रह्म शापमुक्त झाले. 


वैशिष्ट्य: 

१. येथील श्री दुर्गादेवीचे शिल्प वैशिष्ट्यपूर्ण आहे. ह्या शिल्पातील तिच्या मूर्तीचे नाव श्री महिषासुरमर्दिनी आहे. ह्या शिल्पाचे वर्णन अशा रीतीने आहे. श्री देवी एका छत्रीखाली उभी आहे. तिचा एक पाय महिषासुरावर आहे. तिच्या अष्टभुजांमध्ये शंख, चक्र, खङग, धनुष्य, गदा, त्रिशूल, अंकुश आणि खट्वांग अशी शस्त्र आहेत. तिच्या एका बाजूला हरिण आणि एका बाजूला सिंह उभ्या मुद्रेमध्ये आहेत. तिचा एक हात अभयमुद्रेत आहे. ह्याशिवाय दोन सैनिक आपले शिर प्रदान करत आहेत असं पण ह्या शिल्पामध्ये दाखवले आहे. 


२. येथील नवग्रह देवालयामध्ये मध्यभागी श्री नंदि आहेत.  

३. येथील राजगोपुरावर आपल्याला गरुडं दिसतात. 

४. इथे चोळा, विजयनगर आणि मराठा साम्राज्यातील राजांनी केलेल्या जीर्णोद्धाराच्या कामाचे चित्रीकरण दगडांवर कोरलेले आहे. ह्यामध्ये तंजावूरचे राजा प्रतापसिंह आणि राजा परान्तक चोळा ह्यांची नावे बघायला मिळतात. 


मंदिराबद्दल माहिती:


हे पूर्वाभिमुख मंदिर आहे. ह्या मंदिरामध्ये एकच प्रकारम् आहे. मंदिरामध्ये प्रदक्षिणा घालण्याच्या मार्गाला परिक्रमा किंवा प्रकारं असं म्हणतात. इथे बलीपीठ आणि नंदि आहेत पण इथे ध्वजस्तंभ नाही. मंदिराच्या भोवती ३ फूट खोल कालवा आहे.  

 

शिव मंदिराच्या परंपरेनुसार इथे श्री चंडिकेश्वरांचं देवालय आहे. गाभाऱ्याच्या बाहेरच्या भिंतीवर कोष्ठ मुर्त्या आहेत. तसेच चार प्रसिद्ध शिवभक्त ज्यांना “नालवर” म्हणतात त्यांच्या पण मुर्त्या आहेत.


श्री सौंदर्यनायकी देवी ह्यांचं स्वतंत्र देवालय आहे. परिक्रमेमध्ये श्री गणेश, श्री सुब्रह्मण्य आणि त्यांच्या सोबत त्यांच्या पत्नी श्री वल्ली आणि श्री दैवनै ह्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत. महामंडपाच्या प्रवेशाजवळ पण एक श्री गणेशांची मूर्ती आहे. त्याचबरोबर श्री सूर्य, श्री भैरव ह्यांच्या पण मुर्त्या मंदिरात बघायला मिळतात. 


इथे काही चित्रपटलं आहेत ज्यांवर श्रीशिव आणि शिवगण ह्यांच्या पुराणातल्या कथा चित्रित केल्या आहेत. ह्यामध्ये शिवगणांच्या हातामध्ये संगीत वाद्य दिसतात. हे शिव मंदिर असून पण, येथील काही पटलांवर रामायण, विष्णू पुराण ह्यातील कथा तसेच कृष्ण लीला कथा पण चित्रित केल्या आहेत. 


मंदिरामध्ये साजरे होणारे सण:


मासी (फेब्रुवारी - मार्च): महाशिवरात्री उत्सव

पंगूनी (मार्च - एप्रिल): सप्तस्थान उत्सव

वैकासि (मे - जून): शिवरात्रि उत्सव

ऎप्पासी (ऑक्टोबर - नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक उत्सव

मारगळी (डिसेंबर - जानेवारी): अरुद्रदर्शन (थिरुवथीराई) उत्सव


अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.



Friday, October 20, 2023

श्री चंद्रमौळीश्वरर मंदिर

हे मंदिर तंजावूर-कुंभकोणम मार्गावरील पापनाशम गावाजवळ थाळमंगई गावामध्ये वसलेलं आहे. कावेरी नदीची उपनदी कुडमुरुट्टि च्या तीरावर हे मंदिर आहे. १५०० वर्षे जुनं असलेलं हे मंदिर विविध समूहांमध्ये समाविष्ट आहे. चक्रपळ्ळीच्या आसपास असणाऱ्या सप्तस्थानांपैकी हे एक मंदिर. तसेच सप्त-मंगई ह्या सात मंदिरांच्या समुहामधलं हे एक मंदिर आहे. सप्त-मंगई स्थानं हि सात मंदिरे आहेत जिथे श्री पार्वती देवीने सप्त मातृकांसहित शरद नवरात्रीची पूजा केली. त्या सप्त मातृकांपैकी श्री इंद्राणी ह्या मातृकादेवीशी हे मंदिर निगडित आहे. 


मुलवर (मुख्य देवता): श्री चंद्रमौळीश्वरर

देवी: श्री राजराजेश्वरी  

क्षेत्र वृक्ष: केतकी (तामिळ मध्ये थाळै)  

पवित्र तीर्थ: कावेरी नदी 

पुरातन नाव: थाळमंगई

तालुका: पापनाशम 

जिल्हा: तंजावूर (तामिळनाडू)


हे मंदिर खूप छोटं मंदिर आहे ज्याला एकच परिक्रमा आहे. इथे बलीपीठ आहे, श्री नंदी आहे. पण इथे ध्वजस्तंभ नाही. श्री राजराजेश्वरी देवीची खूप कमी मंदिरे आहेत. त्यापैकी हे एक आहे. 


मूळ मंदिर कावेरी नदीच्या पुरामध्ये उध्वस्त झालं. चोळा आणि मराठा राजांनी ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला. 


एके काळी ह्या ठिकाणी केतकीची खूप झाडं होती. केतकीला तामिळ मध्ये थाळै म्हणतात. म्हणून ह्या स्थळाला थाळमंगई किंवा थाळैवन असं नाव आहे. 


क्षेत्र पुराण: 


असा समज आहे कि श्री पार्वती देवी आणि श्री इंद्राणी देवी, सप्त मातृकांपैकी एक, ह्यांनी इथे शरद नवरात्रीच्या सहाव्या दिवशी श्री शिवांची पूजा केली आणि त्यांना श्री शिवांच्या शिरावरील चंद्रकोरीचं दर्शन झालं. ह्या दर्शनाला पीराईचंद्र दर्शन असं नाव आहे. तामिळ मध्ये थळै म्हणजे नमणे. श्री इंद्राणी देवी श्री शिवांच्या समोर इथे नमल्या म्हणून ह्या स्थळाला थाळमंगई नाव पडलं असा पण समज आहे. 


अजून एका आख्यायिकेनुसार प्रजापती दक्ष राजाने आपल्या २७ कन्यांचा विवाह श्री चंद्राबरोबर केला. पण ह्या २७ कन्यांमध्ये चंद्र मात्र फक्त रोहिणीशीच जास्त आकर्षित झाला आणि तिच्या बरोबरच जास्तीतजास्त वेळ व्यतीत करत होता. उरलेल्या २६ पत्न्यांनी आपल्या पित्याकडे ह्याची तक्रार केली. तेव्हा राजा दक्षाने चिडून चंद्राला शाप दिला कि त्याच्या तेजाचा प्रत्येक दिवशी क्षय होईल आणि असं करत त्याचं सगळं तेज लोप पावेल. ह्या शापापासून मुक्ती मिळविण्यासाठी चंद्र आपली पत्नी रोहिणीसह थाळैवनांत आला. आणि इथे त्याने आपल्या पत्नीसह श्री शिवांची तपश्चर्या केली. रोहिणीच्या तपश्चर्येने श्री शिव प्रसन्न झाले. जरी ते पूर्ण शापापासून चंद्राची मुक्ती करू शकले नाहीत तरी त्यांनी चंद्राला वरदान दिलं कि प्रत्येक दिवसाकाठी लोप पावून पूर्ण लोप पावलेलं चंद्राचं तेज हे परत प्रत्येक दिवसाकाठी दृश्य होऊन पौर्णिमेला पूर्ण दृश्य होईल. तसेच तेज वाढत असताना तिसऱ्या दिवशीचं चंद्राचं रूप (शुक्ल पक्षातील तृतीयेची चंद्रकोर) त्यांनी आपल्या शिरावर धारण केलं. म्हणूनच इथे श्री शिवांचं नाव श्री चंद्रमौळीश्वरर आहे. 


ह्या ठिकाणी श्री चंद्र आणि त्यांची पत्नी श्री रोहिणी, अगस्त्य ऋषी, चोळा साम्राज्याचा राजराज राजा ह्यांनी श्री शिवांची तपश्चर्या केली. 


जेव्हा राजराज राजाला इथल्या मंदिरामध्ये श्री नंदींच्या मूर्तीची स्थापना करताना अडथळे आले तेव्हा करुवू सिद्ध मुंनींनी राजाला इथे श्री शिवांची चंदनाच्या लेपानी शतभिषा नक्षत्रावर पूजा करण्याचा सल्ला दिला. राजाने त्या सल्ल्यानुसार पूजा केल्यावर ते श्री नंदींच्या मूर्तीची स्थापना निर्विघ्नपणे करू शकले. म्हणूनच इथे असा समज आहे कि जे कोणी शतभिषा नक्षत्रावर श्री शिवांची चंदनाच्या लेपाने पूजा करतील त्यांच्या तीन पिढ्यांना समाधान आणि शाश्वत आनंदाची प्राप्ती होईल. 


तसेच डोळ्यांच्या समस्यांचं परिहार स्थळ म्हणून हे ठिकाण प्रसिद्ध आहे.  


श्री शिवांचे निस्सीम भक्तदांपत्य श्री नादशर्मा आणि श्री अनविद्या ह्यांना येथे श्री आदिपराशक्तीचे कुमारिका रूपात दर्शन प्राप्त झालं. 


मंदिरामध्ये साजरे होणारे सण:


मासी (फेब्रुवारी - मार्च): महाशिवरात्री उत्सव

पंगूनी (मार्च - एप्रिल): सप्तस्थान उत्सव

वैकासि (मे - जून): शिवरात्रि उत्सव

ऎप्पासी (ऑक्टोबर - नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक उत्सव

मारगळी (डिसेंबर - जानेवारी): अरुद्रदर्शन (थिरुवथीराई) उत्सव


अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.


Thursday, October 19, 2023

श्री पशुपतीश्वरर मंदिर

हे मंदिर तंजावूर-कुंभकोणम मार्गावरील पापनाशम गावाजवळ कल्लर पशुपतिकोविल (पशुमंगई) गावामध्ये वसलेलं आहे. कावेरी नदीची उपनदी कुडमुरुट्टीच्या तीरावर हे मंदिर आहे. १८०० वर्षे जुनं असलेलं हे मंदिर विविध समूहांमध्ये समाविष्ट आहे. चक्रपळ्ळीच्या आसपास असणाऱ्या सप्तस्थानांपैकी हे एक मंदिर. तसेच सप्त-मंगई ह्या सात मंदिरांच्या समुहामधलं हे एक मंदिर आहे. सप्त-मंगई स्थानं हि सात मंदिरे आहेत जिथे श्री पार्वती देवीने सप्त मातृकांसहित शरद नवरात्रीची पूजा केली. त्या सप्त मातृकांपैकी श्री वाराही ह्या मातृकादेवीशी हे मंदिर निगडित आहे. 


मुलवर (मुख्य देवता): श्री पशुपतीश्वरर

देवी: श्री पाल वल नायकी, श्री लोग नायकी (विश्वाची सम्राज्ञी)   

क्षेत्र वृक्ष: बिल्व

पवित्र तीर्थ: कामधेनू तीर्थ

पुरातन नाव: पशुमंगई

तालुका: पापनाशम 

जिल्हा: तंजावूर (तामिळनाडू)


इसवी सनाच्या दुसऱ्या शतकामध्ये चोळा राजाने बांधलेलं हे मंदिर ७० मद कोविल पैकी एक आहे. 


ह्या मंदिराला तीन स्तरांचं राजगोपुर आहे. राजगोपुरावर मार्कंडेय ऋषी आणि शैवसंत कन्नपा नायनार ह्यांची जीवनपटले चित्रित केली आहेत. इथे भगवान शिवांची एक अद्वितीय अशी अष्टभुजा मूर्ती आहे ज्यामध्ये भगवान शिवांच्या प्रत्येक हातामध्ये एक आयुध आहे. भगवान शिवांचा गाभारा उंच स्तरावर आहे. ह्या गाभाऱ्याच्या शेजारी श्री उच्छिष्ठ गणपतींची अतिशय सुंदर मूर्ती पण उंच स्तरावर आहे.


परिक्रमेमध्ये श्री शनीश्वर, श्री भैरव, श्री दुर्गा, श्री दक्षिणामूर्ती आणि श्री गजलक्ष्मी ह्यांच्या मुर्त्या आहेत.  


मंदिराच्या नैऋत्य दिशेला श्री मंथन आणि श्री मंथिनी ह्यांच्या मुर्त्या आहेत तर वायव्य दिशेला श्री ब्रह्मदेवांची मूर्ती आहे. 


चोळा राजघराण्याने पुजलेली श्री ज्येष्ठादेवीची मूर्तीपण इथे आहे. 


मुस्लिम राजे मलिक काफूर आणि अर्कोट नवाबांनी ह्या मंदिराची नासधूस केली. तसेच कावेरी नदीच्या पुरामुळे पण ह्या मंदिराची बरीच नासधूस झाली. कालांतराने चोळा, विजयनगर आणि मराठा साम्राज्याच्या राजांनी ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला.     



क्षेत्र पुराण: 


असा समज आहे कि नवरात्रीच्या पाचव्या दिवशी इथे श्री पार्वती देवींनी श्री कामधेनू आणि सप्त मातृकांमधल्या श्री वाराही देवी ह्यांच्या समवेत नवरात्रीची पूजा केली. त्यांना भगवान शिवांच्या डमरूचं दर्शन झालं. ह्या दर्शनाला शिव डमरुक दर्शन म्हणतात. 

  


पुराणांनुसार जेंव्हा भगवान शिव डमरू वाजवतात तेव्हा त्यातून निर्माण झालेले ध्वनी हे बीजाक्षरे असतात ज्यातून सर्व जीवांना भगवान शिवांचे आशीर्वाद प्राप्त होतात. 


डमरूची एक बाजू जीवात्मा म्हणजेच पशु दर्शवते तर दुसरी बाजू पशूंचा पती म्हणजेच पशुपती दर्शवते. पशु म्हणजेच बद्ध जीव, भगवान शिवांच्या प्रेमामध्ये बद्ध झालेले जीव आणि भगवान शिव हे ह्या जीवांचे पती म्हणूनच त्यांना पशुपती असे नाव आहे. म्हणून इथे  भगवान शिवांचे नाव पशुपतीश्वरर असं आहे.


पशु ह्या शब्दाचा अजून एक अर्थ आहे गाय. इथे दैवी गाय म्हणजेच श्री कामधेनूंनी भगवान शिवाची आराधना केली म्हणून ह्या स्थळाला पशुमंगई असं नाव आहे.


इथे भक्तगण श्री पशुपतीश्वरर ह्यांची आराधना करतात ज्यामुळे भगवान शिवांशी एकरूपता प्राप्त होण्यासाठी लागणाऱ्या बीजवेदज्ञानाची प्राप्ती होते.

   

इथे अगस्त्य मुनींनी पण भगवान शिवांची आराधना केली. तसेच इथे एक कोळी आणि हत्ती ह्यांनी पण भगवान शिवाची आराधना केली.    


श्री शिवांचे निस्सीम भक्तदांपत्य श्री नादशर्मा आणि श्री अनविद्या ह्यांना येथे श्री आदिपराशक्तीचे कुमारिका रूपात दर्शन प्राप्त झालं. 


मंदिरामध्ये साजरे होणारे सण:


मासी (फेब्रुवारी - मार्च): महाशिवरात्री उत्सव

पंगूनी (मार्च - एप्रिल): सप्तस्थान उत्सव

वैकासि (मे - जून): शिवरात्रि उत्सव

ऎप्पासी (ऑक्टोबर - नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक उत्सव

मारगळी (डिसेंबर - जानेवारी): अरुद्रदर्शन (थिरुवथीराई) उत्सव


अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा. 


Wednesday, October 18, 2023

श्री जंबुकेश्वरर मंदिर

हे मंदिर तंजावूर-कुंभकोणम मार्गावरील पापनाशम गावाजवळ नल्लीचेरी (नंदिमंगई) गावामध्ये वसलेलं आहे. १२०० वर्षे जुनं असलेलं हे मंदिर विविध समूहांमध्ये समाविष्ट आहे. चक्रपल्लीच्या आसपास असणाऱ्या सप्तस्थानांपैकी हे एक मंदिर. तसेच सप्त-मंगई ह्या सात मंदिरांच्या समुहामधलं हे एक मंदिर आहे. सप्त-मंगई स्थानं हि सात मंदिरे आहेत जिथे श्री पार्वती देवीने सप्त मातृकांसहित शरद नवरात्रीची पूजा केली. त्या सप्त मातृकांपैकी श्री वैष्णवी ह्या मातृकादेवीशी हे मंदिर निगडित आहे. 

मुलवर (मुख्य देवता): श्री जंबुकेश्वरर, श्री जम्बुनाथर 

देवी: श्री अखिलांडेश्वरी   

क्षेत्र वृक्ष: जांभूळ (जावा प्लम किंवा इंडियन ब्ल्यूबेरी)

पवित्र तीर्थ: देवकर्था तीर्थ आणि भगवान शिवाच्या देवालयाजवळची विहीर.

पुरातन नाव: नंदिमंगई

तालुका: पापनाशम 

जिल्हा: तंजावूर (तामिळनाडू)


हे मंदिर जरी पश्चिमाभिमुख असलं तरी मंदिरामध्ये प्रवेश मात्र दक्षिणेकडून आहे. काशीसमान हे मुक्ती-क्षेत्र मानलं जातं आणि म्हणूनच मंदिराचं प्रवेशद्वार स्मशानभूमीच्या दिशेने आहे. 


ह्या मंदिरातल्या मुर्त्या आणि देवालये:


श्री पार्वती देवींची मूर्ती दक्षिणाभिमुख. ह्या मूर्तीमध्ये श्री पार्वती देवी उभ्या असलेल्या दाखवलेल्या आहेत. श्री विष्णुदूर्गा देवींचं स्वतंत्र देवालय आहे. प्रवेशद्वाराच्या जवळ श्री विनायकांच्या मुर्त्या आहेत. 


क्षेत्र पुराण: 


असा समज आहे कि श्री वैष्णवी देवींनी, सप्त मातृकांपैकी एक, श्री पार्वतीदेवींसह नवरात्रीच्या चौथ्या दिवशी येथे पूजा केली. त्यांना भगवान शिवांच्या पायांचं आणि पायांपाशी श्री नंदिदेवांचं दर्शन झालं. भगवान शिवांच्या पायात त्यांना पैंजणांचं (तामिळ मध्ये कयल) दर्शन झालं. म्हणून ह्या दर्शनाला शिव-कयल दर्शन असं नाव आहे.   


एकदा श्री नंदिदेवांना भगवान शिवांच्या पैंजणांचा स्पर्श झाला. त्या स्पर्शाने श्री नंदिदेव उत्तेजित झाले आणि त्यांना असं वाटलं कि नुसत्या पैंजणांच्या स्पर्शाने जर मन एवढं उत्तेजित होत असेल तर भगवान शिवांच्या प्रत्यक्ष पायांच्या स्पर्शाने केवढा आनंद होईल. तो आनंद मिळविण्यासाठी त्यांनी भगवान शिवांची १००८ वेळा प्रदोष पूजा केली. त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी त्यांचे पाय श्री नंदिदेवांच्या शिरावर ठेवले. तसेच श्री नंदिदेवांनी तपश्चर्या करून भगवान शिवांकडून पंचाक्षराचा उपदेश मिळवला जो त्यांना थिरुवारुर येथे मिळाला नाही. 


श्री शिवांचे निस्सीम भक्तदांपत्य श्री नादशर्मा आणि श्री अनविद्या ह्यांना येथे श्री आदिपराशक्तीचे कुमारिका रूपात दर्शन प्राप्त झालं. 


विशेष वैशिष्ट्य: पंगूनी ह्या तामिळ महिन्याच्या संकटहरचतुर्थीच्या दिवशी सूर्याची किरणे श्री पार्वती देवींच्या मूर्तीवर पडतात


मंदिरामध्ये साजरे होणारे सण:

मासी (फेब्रुवारी - मार्च): महाशिवरात्री उत्सव

पंगूनी (मार्च - एप्रिल): सप्तस्थान उत्सव

वैकासि (मे - जून): शिवरात्रि उत्सव

ऎप्पासी (ऑक्टोबर - नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक उत्सव

मारगळी (डिसेंबर - जानेवारी): अरुद्रदर्शन (थिरुवथीराई) उत्सव


अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Tuesday, October 17, 2023

श्री कीर्तिवागीश्वरर मंदिर

हे मंदिर तंजावूर - कुंभकोणम मार्गावर पापनाशम गावाच्या जवळ वसलेलं आहे. १२०० वर्षे जुनं असलेलं हे मंदिर विविध समूहांमध्ये समाविष्ट आहे. चक्रपल्ली च्या आसपास असणाऱ्या सप्तस्थानांपकी हे एक मंदिर. तसेच सप्त-मंगई ह्या सात मंदिरांच्या समुहामधलं हे एक मंदिर आहे. सप्त-मंगई स्थानं हि सात मंदिरे आहेत जिथे श्री पार्वती देवीने सप्त मातृकांसहित शरद नवरात्रीची पूजा केली. त्या सप्त मातृकांपैकी श्री कौमारी ह्या मातृकादेवीशी निगडित हे मंदिर आहे. 


मुलवर (मुख्य देवता): श्री कीर्तीवागीश्वरर (श्री करीउरैथ्थनायनार, देव ज्याने हत्तीचं कातडं सोलून परिधान केलं). 

देवी: श्री अलंकारवल्ली 

क्षेत्र वृक्ष: बिल्व

पवित्र तीर्थ: शूळतीर्थ

पुरातन नाव: शूळमंगई 

तालुका: पापनाशम 

जिल्हा: तंजावूर (तामिळनाडू)


ह्या मंदिराला तीन स्तरांचं राजगोपुर आहे. येथील शिवलिंग स्वयंभू आहे. 


क्षेत्र पुराण: 


असा समज आहे कि येथे श्री शिवांनी गजासुराचा वध केला आणि त्याचं कातडं सोलून परिधान केलं म्हणून इथे श्री शिवांना श्री कीर्तिवागीश्वरर (करीउरैथ्थ नायनार) असं नाव आहे.


देवांसाठी अस्त्र बनविणारे श्री अस्त्रदेव ह्यांनी येथे श्री शिवांची आराधना केली आणि त्यांना बरीच वरदाने मिळाली. 


असा समज आहे कि शरद नवरात्रीच्या तिसऱ्या दिवशी श्री पार्वती देवींनी, सप्त मातृकांपैकी श्री कौमारी ह्या मातृकादेवीसह, श्री शिवांची आराधना केली. त्यांना श्री शिवांच्या त्रिशुळाचं दर्शन झालं. ह्या दर्शनाला त्रिशुळदर्शन असं नाव आहे. आणि त्रिशूळाला तामिळ मध्ये शूळ म्हणतात, म्हणून ह्या स्थानाला शूळमंगलम असं पण नाव आहे. 


पुराणांमध्ये असा उल्लेख आहे कि तामिळ दिनमानाच्या थै ह्या महिन्याच्या अमावास्येला श्री विष्णूंनी येथे श्री शिवांची आराधना केली आणि कालनेमी ह्या राक्षसाबरोबरच्या युद्धामध्ये विजय मिळवला. 


तसेच त्याच दिवशी श्री ब्रह्मांनी पण श्री शिवांची आराधना केली आणि त्यांची पोटशुळीमधून मुक्तता झाली. म्हणून येथे अमावास्येला शुळव्रत पाळलं जातं. 

    

श्री शिवांचे निस्सीम भक्तदांपत्य श्री नादशर्मा आणि श्री अनविद्या ह्यांना येथे श्री आदिपराशक्तीचं कुमारिका रूपात दर्शन प्राप्त झालं. 


ह्या मंदिरातल्या इतर मुर्त्या आणि देवालये:


श्री अलंकारवल्ली (श्री पार्वती देवी) ह्यांचं इथे स्वतंत्र देवालय आहे. येथील शिवलिंग कवचाधित आहे. गजासुर वधाचं हे प्रतीक आहे. 


शिवमंदिराच्या परंपरेनुसार इथे विविध कोष्टमूर्त्या आहेत. एक वैशिष्ट्य म्हणजे कोष्टमूर्त्यांमधील श्री दक्षिणामूर्तींची मूर्ती हि वैशिष्ट्यपूर्ण आहे जे वैशिष्ट्य इतर मंदिरातल्या श्री दक्षिणामूर्तींच्या मूर्तीमध्ये आढळत नाही. येथे श्री दक्षिणामूर्ती जटाधारी आहेत आणि ते कल्लाळ (वडाचं झाड) झाडाखाली बसले आहेत. 


प्रवेशद्वाराजवळ श्री अस्त्रदेवांची मूर्ती ते उभे असलेल्या मुद्रेमध्ये आहे आणि ते शिवांची आराधना करत आहेत.


श्री मुरुगन ह्यांचं श्री वल्ली आणि श्री दैवनै ह्या त्यांच्या पत्नींसहित स्वतंत्र देवालय आहे. त्याचबरोबर श्री नृत्यविनायक ह्यांचं पण स्वतंत्र देवालय आहे. 


मंदिरामध्ये साजरे होणारे सण:


मासी (फेब्रुवारी - मार्च): महाशिवरात्री उत्सव

पंगूनी (मार्च - एप्रिल): सप्तस्थान उत्सव

वैकासि (मे - जून): शिवरात्रि उत्सव

ऎप्पासी (ऑक्टोबर - नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक उत्सव

मारगळी (डिसेंबर - जानेवारी): अरुद्रदर्शन (थिरुवथीराई) उत्सव


अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.