थिरुवाडिगाई येथील श्री विराट्टेश्वरर मंदिर

अष्टविराट्ट स्थळांमधलं हे तिसरं मंदिर आहे. ७ एकर वर पसरलेलं हे मंदिर तामिळनाडू राज्यातील कूड्डलोर जिल्ह्यामध्ये पनृती गावापासून २ किलोमीटर वर थिरूवडिगाई ह्या गावामध्ये वसलेलं आहे. शैवसंत श्री संबंधर, श्री अप्पर, श्री सूंदरर ह्यांनी त्यांच्या काव्यरचनांमध्ये ह्या मंदिराची स्तूती केली आहे. २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी पण हे एक स्थळ आहे.

मूलवर: श्री विराट्टेश्वरर, श्री विराट्टनर, श्री अथिगाइनादर, श्री थिरूकेडीवनर

देवी: श्री पेरीयनायकी, श्री त्रिपूरसूंदरी, श्री उमयअम्मन

उत्सवर: श्री चंद्रशेखर

क्षेत्र वृक्ष: बहर (तामिळ मध्ये सारा कोण्ड्रै)

पवित्र तीर्थ: शूल तीर्थ, कडीला नदी, चक्र तीर्थ

पौराणिक नाव: अहिगापूरी, थिरीअडिगाइ विरट्टनम्

वर्तमान नाव: थिरूवाडीगाइ, कडलूर जिल्हा

क्षेत्र पुराण: 

त्रिपूरसंहार ह्या घटनेशी निगडीत हे स्थळ आहे. तारकासूर, कमलाक्ष आणि विद्यूनमाळी ह्या तीन दैत्यांनी प्रखर तपश्चर्या करून श्री ब्रम्हदेवांना प्रसन्न केलं आणि त्यांच्याकडून वरदान प्राप्त केलं ज्यामुळे त्यांना मृत्यूचं भय उरलं नाही आणि त्यामुळे ते खूप शक्तिशाली झाले आणि देव आणि ऋषींवर अत्याचार करू लागले. ह्या अत्याचाराला कंटाळून देव आणि ऋषी भगवान शिवांकडे गेले आणि त्यांना ह्या अत्याचारापासून मुक्त करण्याची प्रार्थना केली. त्यांच्या प्रार्थनेला प्रतिसाद म्हणून भगवान शिवांनी त्या दैत्यांचा नाश करण्याचं ठरवलं. त्यांनी पृथ्वीला रथ बनवलं, सूर्य आणि चंद्र यांना रथाची चाके बनवलं, श्री ब्रम्हदेवांना रथाचा सारथी बनवलं, देवांना आपलं सैन्य बनवलं, मेरू पर्वताला धनुष्य बनवलं, वासूकीला प्रत्यंचा आणि भगवान विष्णूंना बाण बनवलं. जेव्हां भगवान शिव रथावर आरूढ झाले तेव्हां रथाची धरा मोडली कारण ते भगवान विनायकाला नमस्कार करायला विसरले. नमस्कार केल्यानंतर ते रथावर यशस्वीरित्या आरूढ झाले. भगवान शिव मोठ्याने हसायला लागले आणि त्यांच्या मुखातून एक अग्नीचा गोल बाहेर आला. त्या अग्नीमध्ये ते तिघेही दैत्य भस्मसात झाले. त्या दैत्यांना भगवान शिवांनी माफ केलं. त्यातील दोन दैत्यांना त्यांनी आपले द्वारपाल बनवलं आणि एकाला आपल्या कूडमूळ ह्या संगीत वाद्याचं वादक बनवलं. 

दुसऱ्या आख्यायिकेनूसार ह्या जागेमध्ये भगवान शिवांनी तीन दैत्य आणि त्यांच्या तीन नगरांचा नाश केला. ह्या कार्यामध्ये मदत म्हणून श्री सरनारायण पेरूमल ह्या रूपात श्री महाविष्णूंनी त्यांना बाण भेट दिला.

शिव पूराणानूसार त्रिपूरन दैत्य आणि त्रिपूर ह्या त्याच्या नगराचा भगवान शिवांनी संहार केला. म्हणूनच भगवान शिवांना त्रिपूरांतक हे नाव प्राप्त झालं. भस्मसात झालेल्या नगरांचं भस्म भगवान शिवांनी आपल्या तीन अंगूलींनी आपल्या कपाळावर धारण केलं. इथूनच कपाळावर भस्माच्या तीन रेखा धारण करण्याच्या प्रथेचा उगम झाला.

थिरूनवूक्कूरसर ह्याचे आधीचं नाव वागीसर होतं. ते जैन धर्माचे अनुसरण करत होते. त्यांची भगिनी भगवान शिवांची भक्त होती. वागीसर हे शिवभक्त व्हावेत अशी तिची प्रबळ इच्छा होती. वागीसर ह्यांना एक असाध्य रोग जडला होता. त्यांच्या बहिणीने त्यांना विश्वास दिला कि ह्या स्थळी येउन भगवान शिवांची आराधना केल्यावर भगवान शिव त्यांना रोगापासून मूक्ती देतील. वागीसरांनी इथे येउन भगवान शिवांची उपासना केली. भगवान शिवांनी त्यांना इथल्या तीर्थामध्ये स्नान करण्याची आणि ह्या तीर्थाचं पाणी प्राशन करण्याची आज्ञा केली. वागीसरांनी ह्या आज्ञेचं पालन केलं आणि त्यांची ह्या रोगांतून मूक्तता झाली. भगवान शिवांनी त्यांना नवूक्करसर असं नाव प्रदान केलं. पुढे जाउन ते थिरूनवूक्करसर म्हणून प्रसिद्ध झाले.

भगवान शिवांनी येथे श्री अप्पर ह्यांना वराच्या पोषाखामध्ये दर्शन दिलं. श्री अप्पर आणि श्री सूंदरर हे दोघेही दर्शनासाठी आले होते. पण श्री सूंदरर बाहेर थांबले. मंदिराच्या बाजूला ते झोपले होते. त्यावेळी एका म्हाताऱ्या माणसाचा त्यांच्या हातावर पाय पडला. त्याकडे दुर्लक्ष करून श्री सूंदरर दुसऱ्या कूशीवर वळले. पण परत त्या म्हाताऱ्या माणसाचा पाय त्यांच्या हातावर पडला. त्यानंतर तो म्हातारा माणूस अदृश्य झाला आणि त्यांच्या जागी भगवान शिवांनी श्री सूंदरर ह्यांना दर्शन दिलं.

ह्या मंदिराला श्री सिद्धपूरीश्वरर असं पण नाव आहे.

जमीनीवर आपटून नारळ फोडण्याची प्रथा (तामीळ मध्ये ज्याला सिथरथेंगाइ म्हणतात) ह्या स्थळी चालू झाली असा समज आहे. 

मंदिराबद्दल माहिती:

१५०० वर्षे जूनं असलेल्या ह्या मंदिरामध्ये दोन राजगोपुर आणि दोन परिक्रमा आहेत. राजगोपुर सात स्तरांचं असून त्यावर भरतनाट्यम् मूद्रा दाखवणाऱ्या १०८ मूर्त्या कोरलेल्या आहेत. दूसरं गोपूर पांच स्तरांचं असून ते दूसऱ्या परिक्रमेसाठी प्रवेशद्वार आहे. भगवान शिवांचा गाभारा आणि श्री पार्वती देवींचे देवालय दूसऱ्या परिक्रमेमध्ये आहे. इथे १६ स्तंभांचा सभागृह आहे ज्याचं नाव थिरूनित्रू मंडप असं आहे. शैव संत अप्पर ह्यांचं जैन संप्रदायामधून बाहेर पडून शैव संप्रदाय अंगिकारल्याचं हे प्रतिक आहे. बाहेरील परिक्रमेमध्ये एक बाग आहे ज्यामध्ये नक्षत्रे आणि राशी दर्शविणारी झाडे आणि वनस्पती आहेत. मंदिराचं तीर्थ (तलाव) दूसऱ्या गोपूराच्या दक्षिण दिशेच्या प्रवेशद्वाराजवळ आहे. दूसऱ्या परिक्रमेच्या प्रवेशाच्या जवळून श्री नंदिंचं दर्शन घडतं.

मंदिरातल्या इतर मूर्त्या आणि देवालये:

गाभाऱ्यामधे भव्य शिवलिंग आहे. ह्या शिवलिंगावर भस्माची १६ पवित्र निशाणे आहेत. गाभाऱ्याच्या आवारात श्री अय्यर अप्पर ह्यांची मूर्ती आहे. मंदिराचा प्रवेश  दक्षिणेकडील प्रवेशद्वारामधून आहे. गाभाऱ्याच्या विमानावर बारा हात असलेले श्री त्रिपूरसंहार ह्यांचं शिल्प आहे. इथलं एक वैशिष्ट्य असं कि मुख्य दैवत म्हणजेच भगवान शिव ह्यांच्या गाभाऱ्यावरील गोपूराची सावली जमीनीवर पडत नाही. अशी स्थीती तंजावूर आणि कांचीपूरम् मधल्या मंदिरांमधे पण आहे.

गाभाऱ्याच्या भोवती तिन्ही बाजूला मूर्त्या आणि गोपूर ह्यामूळे गाभारा रथाच्या आकाराचा भासतो.

कोष्ठ मुर्त्या: श्री दक्षिणामूर्ती, श्री दुर्गा देवी, श्री चंडिकेश्वरर, श्री अर्धनारीश्वरर. श्री पार्वती देवींच्या देवालयामध्ये श्री विष्णूंनी पुजलेलं शिव लिंग आहे. श्री पार्वती देवींचे देवालय भगवान शिवांच्या उजव्या बाजूला आहे. श्री मुरुगन ह्यांचे देवालय श्री पार्वती देवींच्या देवालयाच्या मागच्या बाजूला पश्चिमेकडच्या कोपऱ्यामध्ये आहे. आतल्या परिक्रमेमध्ये श्री थीलकवथीयर (श्री अप्पर ह्यांच्या भगिनी), ६३ नायनमार, श्री शनीश्वरर, श्री दुर्गा देवी, श्री सिद्धिविनायक, श्री मुरुगन, शिव लिंगे, श्री नटराज, आणि श्री सूर्य ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. मंदिराचे तीर्थाचे (तलाव) नाव चक्र तीर्थ आहे. ह्या तीर्थाच्या उत्तरेला मंडप आहे ज्याचे नाव वसंत मंडप आहे. मूळ मंदिर पल्लव साम्राज्याचा राजा महेंद्र वर्मा १ ह्याने बांधले. महेंद्र वर्मा आधी जैन सम्प्रदायाचे अनुसरण करत होता. नंतर त्याने शैव संप्रदायाचे अनुसरण करण्यास सुरुवात केली. तेव्हा त्याने आधी अस्तित्वात असलेल्या जैन मंदिराच्या जागी हे शिव मंदिर बांधले. जैन मंदिराच्या उर्वरित भागाचे साहित्य वापरून त्याने अजून एक शिव आणि विष्णूंचे मंदिर बांधले. राजा कलिंगरायन ह्याने ह्या मंदिराला बऱ्याच देणग्या दिल्या आणि काही अतिरिक्त बांधकाम पण केले. 

थेवरं (पवित्र तामिळ स्तोत्रे) प्रथम ह्या मंदिरात गायली गेली. सर्व शिव आगमे इथे सूत्रबद्ध झाली. रथयात्रा आणि रथांची रचनाशैली ह्यांचा उगम पण इथेच झाला. 

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री इंद्र देव, श्री ब्रह्म देव, भगवान विष्णू, पांडव, सप्तऋषी, श्री वायुदेव, श्री वरुणदेव, श्री यमदेव. हे सगळे देव त्यांच्या रथांमधून इथे उपासनेसाठी आले. म्हणून हे मंदिराचा आकार रथासारखा आहे. 

मंदिरात साजरे होणारे सण:

चित्राई (एप्रिल-मे): १० दिवसांचा वसंतोत्सव. ह्या उत्सवामध्ये मुलवर मूर्तीची विविध वाहनांवरून (देवांची वाहने) यात्रा काढली जाते. शतभिषा नक्षत्रावर श्री अप्पर ह्यांच्या मुक्तीचा उत्सव साजरा केला जातो. 

वैकासि (मे-जून): १० दिवसांचा ब्रह्मोत्सव. पंचमुर्तींची विविध वाहनांवरून (देवांची वाहने) यात्रा काढली जाते. 

आडी (जुलै-ऑगस्ट): १० दिवसांचा पूर्वा फाल्गुनी नक्षत्र उत्सव, कृत्तिका नक्षत्रावर विशेष पूजा

मरगळी (डिसेंबर-जानेवारी): १ दिवसाचा अरुद्र दर्शन उत्सव, १० दिवसांचा माणिकवासगर उत्सव

ह्याशिवाय दैनंदिन पूजा, पाक्षिक पूजा (पौर्णिमा / अमावस्या), प्रदोष पूजा तसेच चतुर्थी पूजा साजऱ्या होतात. सोमवार आणि शुक्रवारी विशेष पूजा साजऱ्या होतात. 

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Chokkanathar temple at Kudalur on Vennar bank Thanjavur

This is one of the Saptasthana Shiva temples of Karanthattangudu in Thanjavur at Kudalar on the bank of river Vennar. It is one of the 88 Thanjavur Palace Devasthana temples. We cannot provide much details as we have not yet visited this temple. This temple was constructed by Chola king Anabayacholan. The present structure may be about 1400 years old. 

Mulavar: Shri Chokkanathar

Devi: Shri Meenakshi

Puranik name: Kudalur

There is also a Shri Bramha shrine in this temple. During the period of King Anabayacholan of Thanjavur there was a great famine in his kingdom. He went to the Shiva temple (Brihadeeshawaarar temple) built by his grand father and stood before the Lord praying to Him. At that time a divine voice directed him to go to Kudalur which was at that time ruled by Pandya king on his behalf. He consulted the Pandya king who took him to his astrologer from whom he used to get his guidance. At that time a divine voice directed the king Anabaya to construct a Shiva temple to the Eshanya (NE) direction to the Brihadeeshawarar temple. The king constructed temple and the consecration (pran pratishta) of the Shiva linga was done on Uttara nakshatra in the Tamil month Ani. 

Special feature: The Suns rays fall on the Shiva linga in the month of Vaikashi and Maasi in the evening. 

Prayers and worship:

1) Devotees worship Shri Bhairava in large numbers on Krishna ashtami after sunset. They believed that Shri Bhairava eradicates all ailments and black magic effects. 

2) Devotees worship here for removal of Surya dosha 

3) This is one of the pancha surya sthalams. Devotees believe that worshiping these 5 temples in a single day eradicates eye problems and Surya dosha. 

Festivals:

On the Uttara nakshatra day in the Tamil month Ani, special worship is done between 7am-8am as that was the day the consecration of the temple took place.

Address: Shri Chokkanathar temple, Kudalur, Tanjore district, TN 613003

Shri Vashisteshwarar temple Karanthattangudu (Karanthai)

This Shiva temple is located at Karanthattangudu popularly known as Karanthai on the outskirts of Thanjavur city. This is about 10 kms from Thanjavur city. This is one of the Saptasthana shiva temples of Karanthattangudu. This is Thevaravaippu sthala as it finds a mention in the sacred hymns of Shaiva saints. 

Mulavar: Shri Vashishteshwarar, Shri Karuna swamy, Shri Karuvellayudha swami

Devi: Shri Periyanayaki, Shri Tripurasundari

Sacred Teertha: Vasishta Teertha

Sacred Vruksha: Shamee (Vanni in Tamil)

Kshetra purana:

1)The kshetra purana is associated with Chola king Karikalacholan. According to Kshetra puran the king got cured of his leprosy (kurungkushtam) after taking bath in the temple sacred teertha. 

2) Sage Vasishta worshipped Shri Shiva at this place

About temple:

The present temple is about 1500 years old. Addition and renovations were made by the Chola and Maratha kings. There are a lot of inscriptions which give an account of work done by various kings. This is an east facing temple but main entrance is from South side. The Rajagopuram is 2 tiered and temple has 2 parikramas. The temple has entrance on all 4 sides. 2 entrances to inner parikrama from east and the south. In a mandap constructed by Maratha king we come across dhwajasthambha and Balipeetha. Nandi mandap is near the south entrance. There is another gopuram at the rear entrance of the temple. In an adjoining mandap, we come across shrines of Shri Narthana Vinayaka, Shri Muruga, Shri Ganesha, Shri Shaneeshwarar, Shri Surya & Shri Bhairava. The sanctum is on the padmabhanda adhisthan (peeth). The sanctum is in the form of Shiva linga and Shiva linga is swayambhoo linga. The dwarapalakas are at the entrance of the sanctum. Shri Vinayaka and Shri Muruga shrines are at the entrance of the sanctum. There are a lot of sculptures on the external wall as well as Shikhar of main mandap. The sanctum sanctorum had the shape of a moat. Idols of Sambandhar, Sage Vasishta, a rishi patni, Shri Vinayaka, Shri Vageeshwarar, Shri Nataraja, Shri Gandhamurti, Shri Muruga, Shri Durga Devi, Shri Dakshinamurti, Shri Gangadhara, Shri Ardhanareeshwarar, Shri Lingothbhavar, Shri Kalarimurti, Shri Visarjanar, Shri Bramha, Shri Dakshinamurti with veena, Shri Kaalsamharmurti, Shri Bikshadanar, Shri Kalyanasundarar, Sage Agastya, Shri Vishnu & unique idol of Shri Ardhanareeshwarar in which Shri Parvati Devi occupies the right side of Shri Shiva instead of usual left. In the arthamandap, we come across Shri Tripurasundari in a separate shrine. In the outer parikrama, constructed during Marathi period we come across shrines of Shri AadiVinayaka, Shri Subramanya with his consorts, 7 Shiva lingas, Shri Jwarahareshwarar, Shri Gajalaxmi Devi, Shri Nataraja, Navagraha, Shri Bramha and Nagas. On each corner of outer parikrama, there are shrines of Shri Ganesha. On the western side of outer parikrama there is a shrine of Shri Baladandayudhapaani.

Prayer: People believe that by taking bath for 45 days in Vasishta Teertha and worshiping Shri Shiva at this temple will cure there skin ailments. 

Pooja: Daily 6 times poojas are performed

Pradosh pooja, Navaratri, Mahashivaratri, etc

Festivals:

Vaikashi (May-June): Bramhotsav for 12 days. On the 9th day there is a chariot procession. Saptasthana Shiva festival on 12th day.

Earlier there used to be a palanquin procession but has been stopped for last 25 years.

Address: Shri Vashishteshwarar temple, Karantai, Tanjore district 613002

Telephone:+91-9367147823

Courtesy: Various websites and blogs

श्री थिरुकोविलूर विराट्टेश्वरर मंदिर

अष्टविराट्टस्थळांपैकी हे दुसरं मंदिर आहे. विल्लूपुरम ह्या तामिळनाडूतल्या जिल्ह्यामध्ये थिरुकोविलूर मध्ये किळुर (किंवा किळैउर) ह्या ठिकाणी हे मंदिर वसलं आहे. हे मंदिर पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी पण एक मंदिर आहे. अनेक नायनमारांनी ह्या ठिकाणी भगवान शिवांची स्तुती गायली आहे. २००० वर्षे जुनं असलेलं हे मंदिर अंधकासूर ह्या राक्षसाच्या संहाराशी हे स्थळ निगडित आहे.      

मुलवर: श्री विराट्टेश्वरर, श्री अंधकांतनाथर

उत्सवर: श्री अंधकासूर संहार मूर्ती

देवी: श्री शिवांथवल्ली, श्री पेरियानायकी

क्षेत्र वृक्ष: बहावा, बिल्व

क्षेत्र तीर्थ: थेनपेन्नाई नदी

पौराणिक नाव: थिरुकोविलूर, अंधकापूरम

जिल्हा: विल्लूपुरम, तामिळनाडू

क्षेत्र पुराण: 

एकदा श्री पार्वती देवींनी खेळीमेळीमध्ये भगवान शिवांच्या डोळ्यावर आपले हात ठेऊन ते बंद केले. भगवान शिवांचे डोळे म्हणजेच सूर्य आणि चंद्र हे झाकले गेल्यामुळे सगळीकडे अंधकार झाला म्हणजेच अज्ञान पसरलं. त्यातूनच अंधकासूर नावाचा राक्षस जन्माला आला. भगवान शिवांनी आपल्याकडील दंडाने त्या राक्षसाच्या डोक्यावर प्रहार केला. राक्षसाच्या डोक्यातून रक्त वाहू लागलं. जसं जसं रक्ताचा थेट जमिनीवर पडत होता तसं तसं  प्रत्येक थेंबातून एक नवीन राक्षस निर्माण होत होता. श्री पार्वती देवींनी कालीमातेचं रूप घेऊन आपल्याकडील कपालामध्ये (कवटी) ते रक्त गोळा केलं आणि पिऊन टाकलं जेणेकरून रक्ताचा थेट जमिनीवर पडणार नाही. जे रक्त जमिनीवर सांडलं होतं त्यातून आठ आडव्या आणि आठ उभ्या रेषा निर्माण झाल्या ज्यातून ६४ चौकोन निर्माण झाले. ह्या प्रत्येक चौकोनातून एक नवीन राक्षस निर्माण झाला. भगवान शिवांनी प्रत्येक चौकोनासाठी एक भैरव असे ६४ भैरव निर्माण केले जेणेकरून नवीन राक्षस निर्माण होणं थांबलं. कालांतराने ह्या ६४ भैरवांची पूजा म्हणजेच वास्तुशांती पूजा म्हणून प्रसिद्ध झाली. हि घटना हेच सूचित करते कि अज्ञानाचा नाश ज्ञानाच्या प्रकाशाकडे घेऊन जातो. 

मंदिराबद्दल माहिती:

येथील शिवलिंग हे स्वयंभू आहे. ह्या लिंगाचा पाया शोधण्यासाठी इथे जवळ जवळ २५ फूट खनन केले गेले पण तरी ह्याचा पाय सापडला नाही. ह्या मंदिराला दोन राजगोपुरं आहेत. दोन्ही राजगोपुरं पश्चिमाभिमुख असून ७० फूट उंच आणि तीन स्तरांचे आहेत. ह्या मंदिरामध्ये दोन परिक्रमा आहेत. मुलवर म्हणजे भगवान शिवांचे देवालय तसेच देवीचे देवालय पश्चिमाभिमुख आहेत. देवीची मूर्ती ५ फूट उंच आहे. ह्या स्थळी भगवान शिव हे स्वतःच भैरवर आहेत. चोळा आणि पल्लव साम्राज्याचे बरेच शिलालेख इथे बघावयास मिळतात. 

मंदिरातल्या इतर मुर्त्या आणि देवालये:

इथे पुढील देवांची आणि देवींची देवालये आहेत: श्री पेरियानायकी, श्री गणपती, श्री मुरुगन त्यांच्या दोन पत्नी श्री वल्ली आणि श्री दैवनै ह्यांच्यासह, श्री नर्दन गणपती, श्री मीनाक्षी देवी आणि श्री सुन्दरेश्वर, श्री विशालाक्षी देवी आणि श्री काशी विश्वनाथ, श्री अभिजित गुजांबल देवी आणि श्री अरुणाचलेश्वर. मंदिराच्या प्रवेशद्वाराशी श्री मेइप्पोरूल ह्या नायनमारांचे देवालय आहे. इथे पांच शिव लिंगे आहेत ज्यांचं दर्शन घेतलं कि पंच भूत लिंगांचे दर्शन घेतल्याचे फळ मिळते. त्या पांच लिंगांची नावे - श्री चिदंबरेश्वरर, श्री अगस्तीश्वरर, श्री कालहस्तीश्वरर, श्री जम्बुकेश्वरर आणि श्री एकांबरेश्वरर. परिक्रमेमध्ये श्री नटराज, श्री वरदराज पेरुमल, श्री गजलक्ष्मी देवी आणि ६३ नायनमारांच्या मुर्त्या आहेत. नवग्रह, श्री सूर्य आणि श्री चंद्र ह्यांचीपण देवालये इथे आहेत. कोष्टामध्ये श्री ब्रह्मदेव, श्री लिंगोद्भवर, श्री अष्टभुजादुर्गा देवी, श्री चंडिकेश्वरर, श्री विष्णू आणि श्री दक्षिणामूर्ती ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. श्री मुरुगन ह्यांची मोरावर आरूढ असलेली मूर्ती आहे ज्यामध्ये त्यांना सहा मुखे आणि बारा हात. 

वैशिष्ट्ये:

१) शैव संत अव्वईयार ह्यांनी श्री गणेशाची स्तुती गायली आहे. 

२) इथे भगवान शिव भैरव रूपात असल्यामुळे त्यांची आराधना केल्याने अभिचाराच्या परिणामांपासून (करणी, जादूटोणा वगैरे) मुक्ती मिळते असा समज आहे. 

३) ह्या ठिकाणी वास्तुशास्त्राचा उगम झाला असा समज आहे. 

४) श्री शुक्रदेवांना इथे शापापासून मुक्ती मिळाली. 

५) ह्या ठिकाणी सप्तमातृका देवी, श्री महात्रिपुरसुंदरी (श्री भैरवी) आणि ६४ भैरव प्रकट झाले.

मंदिराची महती:

इथे एक खडक आहे ज्यावर संगम काळातील प्रसिद्ध कवि श्री कपिलर ह्यांना उपवास करून निर्वाणप्राप्ती झाली. ते इथून जवळच असलेल्या पेरूर गावाचे रहिवासी होते. 

इथे दानशूर म्हणून प्रसिद्ध राजा परीच्या पूत्रींचा दैविकन राजाबरोबर विवाह झाला.

ह्या ठिकाणी श्री अरूणागिरीनादर ह्यांनी श्री मूरूगन ह्यांच्या स्तूतीपर भजने गाईली आहेत. ६३ नायनमारांपैकी श्री मैप्पोरूल नायनार आणि श्री नरसिंग मूनय नायनार ह्यांचे हे जन्मस्थान आहे.

येथील श्री अष्टभूजा देवींचे मूख अतिशय सुंदर असून शांत भाव आहे. डोळे काळेभोर आहेत. असा समज आहे कि ह्या देवीच्या आराधनेने विवाहातल्या अडचणी दूर होतात.

पेरीयायनै गणपती:

अशी आख्यायिका आहे कि ६३ नायनमारांपैकी श्री अव्वैयर ह्या श्री गणपतींची पूजा करत होत्या. त्याचवेळी श्री सूंदरर आणि श्री चेरमान (हे पण नायनारच होते) कैलास यात्रेवर निघाले होते. ते श्री अव्वैयर यांना आपल्याबरोबर यात्रेला नेण्यासाठी आले. श्री अव्वैयर यांना श्री गणपतींनी आज्ञा केली कि पूजेमध्ये त्वरा करायची नाही. त्यामुळे श्री अव्वैयर यांनी श्री सूंदरर आणि श्री चेरमान यांना आपण पूजा संपवून मगच येवू असे सांगितले. श्री सूंदरर आणि श्री चेरमान हे पुढे गेले. श्री अव्वैयर यांनी यथासांग पूजा केली. श्री गणपती त्यांच्यावर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी श्री अव्वैयर यांना आपल्या योग सामर्थ्याने त्वरित कैलासावर नेले. श्री सूंदरर आणि श्री चेरमान हे जेव्हा कैलासावर पोचले तेव्हा तिथे श्री अव्वैयर या त्यांच्या आधीच पोचल्या आहेत हे बघून आश्चर्य वाटले. इथे श्री गणपतींचे श्री पेरीयायनै असे नाव आहे.

श्री मूरुगन यांना एका राक्षसाला मारल्यामूळे ब्रह्महत्येचा दोष प्राप्त झाला हो दोषाचं निवारण करण्यासाठी त्यांनी श्री अंबिका देवींना शिव पूजा करण्यासाठी योग्य स्थळ सूचविण्याची विनंती केली. ते स्थळ सूचविण्यासाठी श्री  

अंबिकादेवींनी पृथ्वीच्या दिशेने एक भाला फेकला. तो भाला जिथे पडला त्या जागेला थिरूकैवलूर असं नाव पडलं जे कालांतराने थिरूकोविलूर असं झालं. 

हे स्थळ १०८ दिव्य देशम् (श्री महाविष्णूंची मंदिरे) पैकी पण एक आहे.

ह्या मंदिराच्या जवळच एक विष्णू मंदिर आहे जिथे श्री महाविष्णूंना श्री उल्गनादर पेरूमल असे नाव आहे.

ज्यांनी इथे आराधना केली त्यांची नावे:

श्री गणपती, श्री मूरूगन, प्रभु श्रीराम, श्री परशुराम, भगवान श्रीकृष्ण, श्री इंद्र, श्री यमदेव, श्री सूर्य, श्री कूबेर, श्री आदिशेष, श्री काली देवी, रोम ऋषी, कण्व ऋषी, पतंजली ऋषी, व्याघ्रपाद ऋषी आणि सप्त ऋषी.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

आनी (जून-जूलै): थिरूमंजनं

आडी (जूलै-ॲागस्ट): दर शूक्रवारी शुक्रवार पूजा नावाची विशेष पूजा केली

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ॲाक्टोबर): १९ दिवसांचा नवरात्र उत्सव

ऐप्पासी (ॲाक्टोबर-नोव्हेंबर):अन्नाभिषेक, स्कंद षष्ठी, सूर संहार

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): कार्थिगई दीपम, तिसऱ्या सोमवारी विशेष पूजा केली जाते.

मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): अरुद्रदर्शन, माणिकवासगर उत्सव

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री, मघा नक्षत्रावर १३ दिवसांचा उत्सव साजरा केला जातो. १३व्या दिवशी श्री अंधकासूर संहार मूर्तीची मिरवणूक काढली जाते. 

पूजाः

दैनंदिन तसेच साप्ताहिक पूजा नियमित केल्या जातात. तसेच प्रदोष पूजा पण नियमित केल्या जातात. 

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Tanjapooreeshwarar temple at Vennatrankarai in Tanjavur

This is a Shiva temple and is one of the Saptasthana Shiva temples at Tanjavur. The temple is also known as Kuberpureeshwarar temple. It is older than Bruhadeeshwarar temple of Tanjavur. Tanjavur is probably named after the main deity of this temple. It is situated on the bank of Vennar river. This is a Tevarvaippu sthalam. This is very old temple, must have existed before 7th century. It is believed that the Bruhadeeshwarar temple was built only after worshiping at this temple. This fact is mentioned by Shaiv saint Sundarar in the sacred Tevar hymns. Present structure maybe around 1200 years. 

Mulavar: Shri Tanjapooreeshwarar, Shri Kuberpooreeshwarar

Devi: Shri Anandavalli

Kshetra Vruksha: Shamee

Sacred teertha: Vennar teertha, Shivaganga

Kshetra puran:

The Kshetra puran is related to Shri Kubera. Hence first we give some details of Shri Kubera. Shri Bramha had a mind born son named Sage Pulasthi. Sage Vishwaras was the son of Sage Pulasthi. He married to the daughter of asura Sumali named Kaikasi. He got Ravana, Kumbhakarna as his sons and Surpanakha as daughter. All of them had the qualities of asura which they derived from their mother. Later Sage Vishwaras had 2 more sons, Bibhishana and Kubera with good qualities derived from their father and grand-father. Ravana and Kubera were worshipers of Shri Shiva. Kumbakarna was worshiper of Shri Bramha and Bibhishana was worshiper of Shri Vishnu. But Shurpanakha has the trades of asura. By his great devotion to Shri Shiva, Ravana got the boon that only a human being can slay him. Kubera with his great devotion to Shri Shiva, became the Lord of the north. He was given the charge of handling the wealth of Shri Shiva and distributing to deserving people according to their fate. Shri Mahalaxmi Devi who had 8 different shaktis like Dhana, Dhanya, Santaan, etc handed them over to 2 youths namely Sankanidhi and Padmanidhi. Shri Kubera appointed these 2 youths as his accountants. It is presumed that they occupy the 2 seats on either sides of Kubera. Shri Vishwakarma created a city known as Alakapuri for Kubera to rule. Kubera sat on a fish shaped throne and ruled the world. He sat under a pearl umbrella wearing golden crown and gold ornaments. His hand was in abhayamudra. Shankanidhi who sat on the right side had a conch in his hand and was responsible for getting wealth from Kubera and for getting permission to distribute. He had a diamond mudra on him. Padmanidhi had a lotus on his hand and sat on the left side. Conch and lotus are considered as symbol of wealth. 

Ravana took away all wealth of Kubera on the strength of his penance. In order to regain his wealth Shri Kubera visited a number of Shiva temples and worshiped Shri Shiva. Finally when he came to this place it is believed that he came across a small Shiva temple. He worshipped Shri Shiva at this place and regained his wealth by Lord’s grace. As Shri Shiva gave shelter (Thanjam in Tamil) to Kubera he is praised as Tanjapooreeshwarar and the place got the name Tanjavur. Shri Shiva is also praised as Kuberapooreeshwarar as He helped Shri Kubera in recovering the wealth. 

About temple:

In this temple we come across inscriptions in Marathi indicating the work done by Maratha king. The temple is west facing temple with a 3 tiered Rajagopuram. The sanctum is west facing. Shri Ganesha and Shri Subramanya are on either side of entrance to the sanctum besides the dwarapalakas. Facing the sanctum we come across Balipeetha, Nandi and Dwajastambha. This is a swayambhoo linga. At the entrance of the temple we come across Shri Ganesha, Shri Subramanya and Sage Agastya idols. In the corridor we come across the idols of Shri Nataraja with Shri Shivagami Devi, Shri Ganesha and Shri Ardhanareeshwaar, Shri Panchamukhi Hanuman & Navagraha. 

Koshta murtis are Shri Nataraja, Shri Dakshinamurti, Shri Bramha & Shri Durga Devi. The shrine of Shri Chandikeshwarar is in usual position. We also come across shrines of Shri Shaneeshwarar and Shri Bramha. The arthamandap is in the shape of head of a bat. In the main shrine on a pillar we come across sculpture of Shri Kubera and Shri Mahalaxmi Devi. She occupies the position of Shri Dhanalaxmi and Shri Dhaiyalaxmi. Shri Ambika Devi is housed in a separate south facing shrine and idol is in a standing position. There is a Nandi facing her shrine. At the entrance of Her shrine we come across 2 dwarapals and Shri Ganesha. In the parikrama of Shri Pravati Devi we come across, a stucco idols of Shri Ashtalaxmi & Shri Laxmi Devi worshiping a Shiva linga. We come across a number of beautiful idols, Shri Saraswati Devi, Shri Ganesha, Shri Bramha, Shiva lingas and Shri Dakshinamurti.

Prayer: It is believed that if one worships Shri Kubera at this temple on Fridays and Diwali day, performing abhishek and offering vastra, he will get plenty of wealth. 

Festivals: 

Masi (Feb-Mar): Mahashivaratri 

Margazhi (Dec-Jan): Thiruvadurai 

Panguni (Mar-Aprl): Panguni uttaram

Karthigai (Nov-Dec): Kartigai Deepam 

Aippasi (Oct-Nov): Diwali 

At this temple on new moon day in the month of October, Kubera yagnya is performed. 

Address: Shri Tanjapooreeshwarar temple/ Kuberapooreeshwarar temple, Tanjavur 613002

Telephone: +91-96778114

Connectivity: 350m from Kodiamman temple, 4 kms from Tanjavur old bus stand, 6 kms Tanjavur railway station, 37 kms from Kumbhakonam

Courtesy: Various websites and blogs

थिरुकंडीश्वरर येथील श्री ब्रह्मकंडिश्वरर मंदिर

साधारण १८०० वर्षे जुनं असलेलं हे मंदिर अष्टविराट्ट स्थलंगल मधलं हे पहिलं मंदिर आहे. तसेच हे मंदिर इतर मंदिर समूहांशीपण निगडीत आहे. उदाहरणार्थ सप्त स्थानं, पाडळ पेथ्र स्थळे, सप्त मातृका स्थळे.

मुलवर: श्री ब्रह्मकंडिश्वरर, श्री विराट्टेश्वरर, श्री बृहद्नादर, श्री आदिबिल्वनादर

उत्सवर मूर्ती: श्री सोमस्कंदर

देवी: श्री मंगलांबिका

क्षेत्रवृक्ष: बिल्व

पवित्र तीर्थ: नंदी तीर्थ, कुडमूर्ती तीर्थ (नदी), दक्ष तीर्थ, ब्रह्म तीर्थ

पौराणिक नाव: कंडपूरम, थिरुकंडीयुर, आदिबिल्वारण्य, विराट्टं, त्रिमूर्तीस्थळ

शहर: कंडीयुर

जिल्हा: तंजावूर, तामिळनाडू

क्षेत्र पुराण:

श्री ब्रह्मदेवांना पूर्वी भगवान शिवांसारखीच पांच मुखे होती. एकदा श्री ब्रह्मदेवांना चुकून भगवान शिव समजून श्री पार्वती देवींनी त्यांची पाद्य पूजा केली. श्री ब्रह्मदेवांचं हे कर्तव्य होतं कि त्यांनी श्री पार्वती देवींना त्यांच्या चुकीच्या समजुतीची जाणीव करून देणे. पण तसं न करता त्यांनी श्री पार्वती देवींना त्यांची पाद्य पूजा करू दिली. भगवान शिवांना ह्याचा राग आला आणि त्यांनी ह्या ठिकाणी श्री ब्रह्मदेवांचं एक शिर छेदून टाकलं. म्हणून ह्या स्थळाला कंडीयुर किंवा कंडणपुरम असं नाव प्राप्त झालं. पण ह्यामुळे भगवान शिवांना ब्रह्महत्येचा दोष लागला आणि  त्याचा परिणाम म्हणून श्री ब्रह्मदेवांचं शिर त्यांच्या तळहाताला चिकटलं. ह्या पापाचं विमोचन करण्यासाठी भगवान शिवांनी थिरुकरम्बूर येथे भगवान विष्णूंची आराधना केली आणि त्यांना त्यांच्या पापापासून आंशिक विमोचनाचं समाधान मिळालं. नंतर जेव्हा भगवान शिवांनी ह्या स्थळी कमलपुष्करिणी ह्या तीर्थामध्ये स्नान केल्यावर त्यांना त्यांच्या पापापासून पूर्ण विमोचनाचं समाधान मिळालं. भगवान विष्णूंनी येथे भगवान शिवांचं पापविमोचन केलं म्हणून त्यांना येथे शापविमोचन पेरुमल असं म्हणतात. कालांतराने भगवान शिवांनी ह्या मंदिराजवळ भगवान विष्णूंचं मंदिर बांधलं ज्याचं नाव आहे हरशापविमोचन मंदिर. कमलपुष्करिणी तीर्थाला पुढे कपालतीर्थ असं नाव प्राप्त झालं. 

अजून एका आख्यायिकेनुसार श्री पार्वती देवींनी भगवान शिवांना भगवान विष्णूंचं पूर्ण लक्ष प्राप्त करण्यासाठी श्री ब्रह्मदेवांचं एक शिर छेदण्याची सूचना दिली. 

राजा महाबली, श्री चंद्र ह्यांना इथे उपासना केल्यामुळे त्यांना प्राप्त झालेल्या पापांपासून मुक्तता मिळाली. भृगु ऋषींना त्यांनी भगवान विष्णूंच्या छातीवर लाथ मारल्यामुळे पाप लागलं. त्यांनी इथे उपासना केल्यावर त्यांची ह्या पापापासून मुक्तता झाली. श्री चंद्रदेवांना त्यांनी गुरुपत्नींशी अनैतिक संबंध प्रस्थापित केल्यामुळे जे पाप लागलं त्या पापाचं विमोचन त्यांनी इथे भगवान शिवांची आराधना केल्यामुळे झालं.

शतपाद ऋषी दर प्रदोषाला कालहस्तीला जाऊन भगवान शिवांची आराधना करायचे. एका प्रदोषाच्या दिवशी भगवान शिवांनी ऋषींची परीक्षा पाहण्यासाठी त्यांच्या कालहस्तीच्या वाटेवर मुसळधार पाऊस पाडला ज्यामुळे ऋषी कालहस्तीला पोचू शकले नाहीत. ह्याचं प्रायश्चित्त म्हणून ऋषींनी स्वतःला कंडीयुर येथे अग्निकुंडात उडी मारून आत्मसमर्पण केले. भगवान शिव त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी त्यांच्या कालहस्तीतील रूपाचे दर्शन ऋषींना इथे प्राप्त करून दिले. त्या शिवाय भगवान शिवांनी कैलास पर्वतावरून ऋषींच्या आराधनेसाठी बिल्वपत्राचे झाड आणून दिले. म्हणून ह्या स्थळाला आदिबिल्ववन असं पण म्हणतात. 

ह्या स्थळी भगवान शिव, भगवान विष्णू आणि श्री ब्रह्मदेव हे तीनही असल्याकारणाने ह्या स्थळाला त्रिमूर्ती स्थळ असं पण नाव आहे. 

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर कूडमुरुत्ती ह्या नदीच्या काठावर आहे. वैष्णव भक्त ज्या स्थळांमध्ये भगवान विष्णूंना पूजतात त्या १०८ दिव्य देशम स्थळांपैकी हे एक स्थळ आहे. शिव मंदिरासमोर भगवान विष्णूंचे मंदिर आहे ज्याचे नाव हरशापविमोचन किंवा हरविमोचन पेरुमल कोविल असे आहे. स्थळपुराणानुसार हे मंदिर राजा महाबलीने कूडमुरुत्ती आणि वेण्णार नदींच्या मध्ये बांधलं. 

हे पश्चिमाभिमुख मंदिर असून ह्या मंदिराला ५ स्तरांचं राजगोपुर आहे. इथे नंदी, बलीपीठ तसेच ध्वजस्तंभ आहे. ध्वजस्तंभाच्या बाजूला श्री विनायकांची मूर्ती आहे. शिलालेखावर भगवान शिवांचा श्री थिरुविराटमहादेवर, श्री थिरुकंडीयुर महादेवर असा उल्लेख केला आहे. येथील लिंग स्वयंभू असून उंच पीठावर आहे. 

मंदिरातील इतर मुर्त्या आणि देवालये: 

भगवान दंडपाणींचे स्वतंत्र देवालय आहे ज्याला एक मंडप पण आहे. श्री देवी दक्षिणाभिमुख असून त्या चतुर्भुज आहेत ज्यातील एक हात अभय मुद्रेमध्ये आहे. श्री विनायकांच्या देवालयामध्ये श्री मुरुगन त्यांच्या श्री वल्ली आणि दैवनै ह्या पत्नींसह आहेत. श्री महालक्ष्मी देवी, श्री नटराज, श्री विष्णुदूर्गा देवी, श्री भैरव, श्री सप्तविनायक आणि श्री अर्धनारीश्वरर ह्यांच्या मुर्त्या बसलेल्या मुद्रेमध्ये आहेत. कोष्टामध्ये श्री ब्रह्मदेव, श्री लिंगोद्भवर, श्री भिक्षाटनर, श्री नर्तनविनायक आणि श्री अर्धनारीश्वर ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. श्री चंडिकेश्वर आणि श्री कालहस्तीनादर ह्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत. द्वारपालकांच्या जवळ शतपाद मुनी, श्री मुरुगन ह्यांच्या मुर्त्या तसेच सप्त स्थाने आणि पंच भुते ह्यांची शिव लिंगे आहेत. नवग्रह संनिधीमध्ये श्री सूर्य त्यांच्या पत्नींसह आहेत आणि बाकी सगळे ग्रह सुर्याभिमुख आहेत. भगवान शिवांच्या गाभाऱ्याजवळ श्री ब्रह्मदेव आणि श्री सरस्वती देवी ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. श्री ब्रह्मदेव बसले आहेत आणि भगवान शिवांची आराधना करत आहेत. त्यांच्या एका हातात जपमाळ तर दुसऱ्या हातामध्ये कमळ आहे. बिल्व वृक्षाच्या खाली श्री राजगणपती ह्यांचे स्वतंत्र देवालय आहे. श्री ब्रह्मदेवांच्या देवालयाजवळ भगवान शिवांची एका शिकाऱ्याच्या (वदुगर) रूपात म्हणजेच श्री ब्रह्मदेवांचं शीर छेदण्याच्या रूपातली एक मूर्ती आहे. मुख्य गाभाऱ्यामध्ये श्री मुरुगन ह्यांच्या दोन मुर्त्या आहेत. एका मूर्तीमध्ये त्यांच्या हातात जपमाळ आहे ज्याचे नाव श्री ज्ञानस्कंदर असे आहे तर दुसऱ्या मूर्तीमध्ये त्यांच्या हातामध्ये कमळ आहे ज्याचे नाव श्री वीरस्कंदर असे आहे.  दुसऱ्या प्रवेशद्वाराच्या वरती भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी हे कैलास पर्वतावर बसले आहेत आणि श्री ब्रह्मदेव आणि श्री सरस्वती देवी त्यांची पूजा करत आहेत असे शिल्प आहे. 

ज्यांनी इथे उपासना केली त्यांची नावे:

श्री ब्रह्मदेव, श्री सरस्वती देवी, श्री सूर्य, शतपाद मुनी, श्री द्रोणाचार्य, श्री दक्ष आणि राजा भगीरथ 

वैशिष्ठ्य:

मासी (फेब्रुवारी-मार्च) ह्या तामिळ महिन्याच्या १३, १४ आणि १५ तिथीला संध्याकाळी ५.४५ ते ६.१० मध्ये सूर्याची किरणे शिव लिंगावर पडतात. असा समज आहे कि श्री सूर्यदेव त्यावेळी भगवान शिवाची आराधना करतात. ब्रह्महत्या दोष तसेच कलत्र दोषांचे हे परिहार स्थळ आहे. 

मंदिरात साजरे होणारे सण:

चित्राई (एप्रिल-मे): सप्तस्थान सण

आनी (जून-जुलै): भगवान विष्णूंच्या मंदिरामध्ये थिरुमंजनं

आडी (जुलै-ऑगस्ट): पूर्व फाल्गुनी नक्षत्रावर पुरम उत्सव

अवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): गणेश चतुर्थी

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंद षष्ठी

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): कार्थिगई दीपम

मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): अरुद्रदर्शन

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): उत्तरा फाल्गुनी नक्षत्रावर पंगूनी उत्तरम उत्सव    

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Vasisteshwarar temple at Thittai

This Shiva temple is one of the 7 sapta sthanam Shiva temples of Tanjavur. This is at distance of 10 kms from Tanjavur on Malattur-Kumbhakonam route and is one of the 276 Padal Pethra sthalam revered by Shaiva saint Sambandhar. This is on the southern bank of river Kaveri. This place is between rivers Vannar and Vattar, which are tributaries of river Kaveri. 

Mulavar: Shri Vasisteshwarar, Shri Dhunuupooreeshwar, Shri Pashupateesharar

Devi: Shri Sungandhakundalambika, Shri Ulaganayaki, Shri Mangaleshwari

Sacred Teertha: Pasu teertha, Shoola teertha, Chakra Teertha

Sacred Vruksha: Jasmine, Chafa and Shevanti, Jackfruit and Palasha tree

Puranic name: Bilvaaranya, Vasishtashram, Thittai, Dhenupoori, Rathapoori (Therur in Tamil)

Kshetra puran: 

A small ground at a higher level and surrounded by water is known as Thittai. Prior to great deluge there were 28 big holy places which Shri Shiva loved. After the deluge 26 of them vanished and 2 places remained as Thittai. They were Sirkazhi and Thenkudithittai. During the great deluge Shri Shiva and Shri Parvati Devi were in a boat (Thoni in Tamil) powered by the pranav mantra Om. It came to a halt at Sirkazhi known as Thonipuram. At that time there was a sound of Pranav mantra from that place. At the same time the mantra HUM along with other mantras emerged at Thenkudithittai. Sirkazhi is known as Vadakudithittai and this place is known as Thenkudi (south) Thittai. Hence Thenkudithittai is known as Wisdom spot (in Tamil Ghyanmedu). 

2) According to purana, Guru (Shri Jupiter) was the 7th son of Sage Angirasa. Guru (known as Bruhaspati) was a scholar and highly learned person. Hence he became the Guru for the devas. Once he had gone on a visit to Shri Indra who did not receive him properly as he was engrossed in the dance of Urvashi. In anger, Guru left the devalok and started leaving as a recluse. In the absence of Bruhaspati, devas life became miserable due to asuras. Shri Indra went searching for Shri Bruhaspati. He was finally able to meet him at this place with guidance from Shri Shiva. Shri Bruhaspati pardoned Shri Indra at this place. Hence this is a Guru parihar stahala.

3) According to puran, Sage Vasishta had a ashram at this place. He had installed a linga and did penance at this place. Hence Shri Shiva is praised as Vashisteshwarar. At this place Shri Bruhaspati stood up and received upadesh from Sage Vasishta. Shri Shiva elevated Shri Bruhaspati to the status of a graha i.e one of the Navagrahas. 

4) The Chola Jayan performed the mahayagna known as Rudrapashupatha yagnya which is equal to performing 100 ashwamedha yagnyas. This earned him the position equal to that of Shri Indra. Devi Uladhanayaki is believed to have given life once again to the husband of one of her staunch devotees named Sugandha. Hence she is praised as Sugandhakundalambika. 

5) During pralaya, Shri Bramha and Shri Vishnu worshipped Shri Shiva for protection. While searching for a safe place they found this mound (Thittai). There was a Shiva linga at this place. When they worshipped the Shiva linga, Shri Shiva appeared before them, He delegated the duties of creation and protection to them. 

About temple:

This temple must have existed before 7th century. Then the structure was renovated by Chola kings and the structure is renovated once again about 200 years back. The Shiva linga is a swayambhoo linga. This temple is considered as Panchalinga kshetra as there are 5 Shiva lingas representing 5 basic elements. Of these 4 are at the 4 corners of the temple and 5th is the Shri Vasishteshwarar. This is an east facing temple with a 3 tier Rajagopuram having 2 parikramas. The temple is completely granite structure including ceiling. The dwajastambha is also made of granite. Balipeeth, Dhwajastambha and Nandi are facing the sanctum. The koshta murtis are Shri Narthanvinayaka, Shri Dakshinamurti, Shri Lingodbhavar & Shri Durga Devi. Shri Parvati Devi is in separate shrine. There are shrines of Shri Siddhivinayaka, Shri Mahalinga and Shri Ambika Devi, Navagraha and Shri Bramha in the corridors. There is a separate shrine for Shri Jupiter (Guru) and he is worshipped as Rajaguru. This shrine is situated between the shrines of Shri Shiva & Shri Parvati Devi. He is depicted with 4 hands holding weapons, book and with Abhaya mudra. Chakra teertha (is a pond) is at the entrance of the temple. In most of the temples Shri Dakshinamurti is worshipped as Guru bhagwan except at 3 places, namely 1) Thenkuditthitai (this place) 2) Padi near Chennai (known as Thiruvalithayam) 3) Thiruchendur 

This is probably only place where Shri Jupiter’s shrine is with a Vimanam (shikhar). 

Salient features:

1) Lord Guru is standing with 4 hands

2) A drop of water falls from the roof in the sanctum on the Shiva linga every 24 mins. It is stated that there is no source of water on the temple tower but there are 2 precious stones at 2 strategies points on the roof. They are named as Suryakanthikal and Chandrakantikal. They absorb moisture from the atmosphere and convert into droplets which drop down on the Shivalinga. 

3) There are stone carvings on the ceiling of the mandap opposite to Ambika’s shrine depicting the 12 zodiacs. It is a belief that one begates whatever he wishes if he prays to Shri Parvati Devi standing under his zodiac sign. 

4) The pillars in the temple are sculptured with sculptures of Shaiva saint Naalvar, Shri Shiva and Shri Parvati Devi mounted on Vrushabha, Shri Muruga & Shri Ganesha. 

5) This is considered as a panchalinga kshetra.

6) The temple tank is believed to have been constructed by the Sudarshan chakra of Shri Mahavishnu. 

7) The rays of the Sun fall on Shiva linga twice in a year on 15, 16, 17 Tamil month of Aavni (Aug) and 25, 26, 27 of Tamil month Panguni (May). It is believed that Shri Surya prays to Shri Shiva on this days. 

8) This is one of the 3 places where Shri Jupiter has a separate shrine

9) Thittai – it means a wisdom spot. There are 6 chakras in a human body. It is believed that Shri Muruga gives the benefits of this chakras. He gives enlightenment and final bliss by activating the chakras. He is the moolamurti at this place. The body is Thenkudi and bliss is Thittai. 

10) This is a Parihar sthala for planet Jupiter. 

11) At this temple a special abhishek is done in the name of Nityaabhishek. This is done on behalf of Shri Chandra which cannot be seen anywhere else. 

Those who worshipped at this place:

Shri Bramha, Shri Vishnu, Shri Muruga, the 4 Vedas, Shri Bhairava, Shri Surya, Shri Shaneeshwar, Shri Yama, Parshuram, Shri Indra, Aadishesha, Kaamdhenu, Sage Vasishta, Sage Gautama, Sage Jamadagni. 

Prayers: 

People worship Guru who is Rajaguru at this place for relief from Gurudosha. Students worship for success in exam for education and attain knowledge. Devotees worship for the removal of obstacles in marriage, for child boon and for prosperity and happiness in married life to Shri Parvati Devi. 

It is believed that worshipping Guru at this temple who has the status of Rajaguru and worshipping Chandra on the same day at Thingalur (a Navagraha kshetra for Chandra) gives the benefit of Guru Chandra yog. 

Festivals: 

Chitrai (Apr-May): Chaitrapoornia 

Aavani (Aug-Sept): Ganesh Chatrurthi

Aipassi (Oct-Nov): Anna abhishek 

Kartigai (Nov-Dec): Thirukartigaideepam 

Margazhi (Dec-Jan): Thirvathirai 

Maasi (Feb-Mar): Shivaratri 

Vaikasi (May-June): Annual bramhostav and celebration of sage Vasishta’s marriage to Arundhati. 

Puja:

Special pooja on Guru transition day. Surya pooja on the days when the rays of the Sun fall on the Shiva linga. Besides these pradosha pooja, daily worship and other weekly and fortnightly poojas are performed regularly.

Temple timings: 7am -12.30pm; 5pm – 8.30pm

Temple address: Shri Vasishteshwarar temple, Thenkudithittai at Pashupathikovil, Tanjore district, TN – 613003

Phone number:  +91-4362252858, +91-9443586453

Courtesy: Various websites and blogs

अष्ट विराट्ट स्थलंगल

तामिळनाडूमधल्या तंजावूर जिल्ह्यात कावेरी नदीच्या तीरावर ८ शिव मंदिरे आहेत जी साधारण १००० वर्षांपूर्वी बांधली आहेत. ह्या सर्व स्थळांमध्ये भगवान शिवांनी असुरांचा, वाईट शक्तींचा तसेच अहंकार, हिताच्या गोष्टींकडे दुर्लक्षता, अनियंत्रित कामवासना, मृत्यूचे भय अश्या नकारात्मक वृत्तींचा संहार केला आहे म्हणजेच वीरकृत्ये केली आहेत. ह्या वीरकृत्यांचं स्मारक म्हणून हि शिव मंदिरे बांधली. म्हणून ह्या स्थळांना एकत्रितपणे अष्ट विराट्ट स्थलंगल असं संबोधलं जातं. उदारहर्णार्थ एके स्थळी भगवान शिवांनी श्री ब्रह्मदेवांचा शिरच्छेद केला आणि त्यांना पुनर्जीवित पण केलं. श्री ब्रह्मदेव हे सृष्टीचे जनक असल्याकारणाने त्यांच्या मध्ये अहंकारासारख्या नकारात्मक वृत्तींचा अभाव असणे जरुरीचे आहे. म्हणूनच भगवान शिवांनी त्यांचा शिरच्छेद म्हणजेच अहंकाराचा नाश केला आणि त्यांना परत कार्यरत केलं.

ह्या घटना दर्शवितात कि अहंकारासारख्या वृत्ती मग त्या कोणातही उद्भवोत पण त्यांना शिक्षा हि होणारच. 

ह्या सर्व शिव मंदिरांमधल्या भगवान शिवाच्या मूर्त्यांना संहारमूर्ती म्हणतात.

पुढील तक्त्यामध्ये ह्या आठ मंदिरांची संक्षिप्त माहिती देत आहोत. येणाऱ्या सप्तांहांमध्ये ह्या प्रत्येक मंदिराची सविस्तर माहिती आम्ही प्रकाशित करण्याचा प्रयत्न करणार आहोत.

मंदिर	स्थळ	भगवान शिवांचे नाव	देवीचे नाव	स्थलवृक्ष	संहारमूर्तीचे नाव	स्थळाचे महत्व
थिरुवडिगाई विराट्टनेश्वरर् मंदिर	थिरुवडिगाई, पंरुत्ती	श्री विराट्टनेश्वरर्	श्री पेरियानायकी	बहावा(सारा कोण्ड्रै)	त्रिपुरान्तक मूर्ती	त्रिपूर संहारक स्थळ
थिरुकोविलूर विराट्टेश्वरर् मंदिर	थिरुकोविलूर	श्री विराट्टेश्वरर्	श्री शिवानंदावल्ली	बहावा(सारा कोण्ड्रै)	गांगल मूर्ती	अंधकासूर संहारक स्थळ
अमृतघटेश्वरर मंदिर	थिरुकडैयुर	श्री अमृतघटेश्वरर	श्री अभिरामी अम्मन	बिल्व, पिंजलं (गुलाबी चमेली)	कालसंहार मूर्ती	मार्कंडेयाचे श्री यमदेवापासून रक्षण
वळूवूर विराट्टेश्वरर् मंदिर	वळूवूर मईलादुथुराई	श्री कृतिवासर	श्री इलंकिलाई नायकी	शमी, देवदार (साग), कापुरीमदुरा (जडी)	गजसंहार मूर्ती	दारुकवनातल्या ऋषींनी निर्माण केलेल्या उन्मत्त हत्तीचा संहार
थिरुपरियलूर मंदिर	किलपरसलूर, नागपट्टीनं	श्री विराट्टेश्वरर् (दक्ष-कुरीश्वर)	श्री इलं कोबनायल -बालांबिका	बिल्व, फणस	दक्षसंहार मूर्ती	दक्षसंहार स्थळ
थिरुकं डीश्वरर मंदिर	थिरुक्कंडीयूर	श्री ब्रह्मशिरकं डीश्वरर	श्री मंगळ नायकी	बिल्व	ब्रह्मशिरच्छेद मूर्ती, हरसभा विमोचन मूर्ती	ब्रह्माचे पांचवें मुख भगवान शिवांनी छेदले
थिरुवीरकुडी	थिरुवीरकुडी, थिरुवरुर	श्री विराट्टनेश्वरर्	श्री परिमल नायकी	तुलसी	जालंधरासूर संहार मूर्ती	जालंधरासूर संहार स्थळ
थिरुक्कूरक्काइ मंदिर	कोरुक्काई, नागपट्टीनं	श्री योगेश्वरर	श्री ज्ञानाम्बिका	हरडा, पुंनीआई (अलेक्झांड्रिअन लौरेल)	कामदहन मूर्ती	कामदहन (मन्मद दहन) स्थळ

    

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.