नवरात्रीमधले कुमारीकापूजन

दुर्गादेवीच्या आराधनांमध्ये नवरात्रीमधील आराधनेला विशेष महत्व आहे. ह्या आराधने मध्ये दोन महत्वाच्या पूजा आहेत - कुमारीका पूजन आणि सुवासिनी पूजन.

अंबिकेची कृपा प्राप्त होण्यासाठी बाला त्रिपुरसुंदरीची उपासना श्रेष्ठ मानली जाते. हे तात्पर्य आपल्याला ललितासहस्रनामामधील पुढील ओवीमुळे कळते.

“भण्डपुत्र वधोद्युक्त बालाविक्रमनन्दिता” - बाला ही ललितादेवीची पुत्री. आपल्या आईने खूप थांबवण्याचा करून पण ९ वर्षाच्या बाला त्रिपुरसुंदरीने युद्धभूमीवर जाऊन भंडासुराच्या सर्व पुत्रांचा नाश केला. म्हणूनच अशा ह्या पराक्रमी पुत्रीचे पूजन केले जाते.

नवरात्रीमध्ये आपल्या ऐपतीनुसार ९ दिवसांत ९ कुमारिकांचे पूजन केले जाते. कुमारिकांचं वय २ ते १० मध्ये असायला हवं.

कुमारीकापूजनाचा विधी:

१	मंगलस्नान	प्रथम कुमारीकेला आसनावरती (पीठावरती) बसवून प्रथम तिला मंगल स्नान घालावे.
२	वस्त्रार्पण	नंतर तिला नवीन वस्त्र परिधान करून, अलंकार करून, अलंकारांनीं सुशोभित केलेल्या पाटावर बसवावे
३	पुष्पाभिषेक	नंतर कुमारीकेला पुष्पाभिषेक करावा अभिषेक मंत्र ॐ क्लीं कुलकुमारीकायै नमः पाद्यं समर्पयामि - पायावर पाणि वहायचं ॐ क्लीं कुलकुमारीकायै नमः अर्घ्यं समर्पयामि - हातावर पाणि वहायचं ॐ क्लीं कुलकुमारीकायै नमः अर्घ्यं समर्पयामि आचमनीयं समर्पयामि  - हातावर तीन वेळा पाणि वहायचं ॐ क्लीं कुलकुमारीकायै नमः वस्त्रं समर्पयामि - नवीन वस्त्र अर्पण करावीत ॐ क्लीं कुलकुमारीकायै नमः गन्धं समर्पयामि - गन्ध लावायचं ॐ क्लीं कुलकुमारीकायै नमः भूषणादि समर्पयामि - अलङ्कार अर्पण करायचे ॐ क्लीं कुलकुमारीकायै नमः पुष्पाणि समर्पयामि - पुष्प अर्पण करायचं
४	षोडशोपचार *प्रत्येक दिवशी त्या त्या देवीचा मंत्र म्हणावा दिवस १) ॐ शैलपुत्र्यै नमः दिवस २) ॐ ब्रह्मचारिण्यै नमः दिवस ३) ॐ चन्द्रघण्टायै नमः दिवस ४) ॐ कुष्माण्ड्यै नमः दिवस ५) ॐ स्कन्दमात्रे नमः दिवस ६) ॐ कात्यायन्यै नमः दिवस ७) ॐ कालरात्र्यै नमः दिवस ८) ॐ महागौर्यै नमः दिवस ९) ॐ सिद्धिदात्र्यै नमः	नंतर कुमारीकेचं षोडशोपचारांनी पूजन करावं. डावीकडल्या रकान्यामधील सूचनेनुसार प्रत्येक दिवशी त्या त्या दिवशीच्या देवीचे मंत्र म्हणावेत. उदाहरणार्थ पहिल्या दिवशी सर्व उपचार प्रत्येक उपचाराच्या सुरुवातीला ॐ शैलपुत्र्यै नमः जोडून करावेत. तसेच दुसऱ्या दिवशी सर्व उपचार ॐ ब्रह्मचारिण्यै नमः मंत्र जोडून करावेत. षोडशोपचार: ॐ शैलपुत्र्यै* नमः ध्यायामी - कुमारीकेमध्ये शैलपुत्रीचे ध्यान करावे ॐ शैलपुत्र्यै नमः आवाहयामि - कुमारीकेमध्ये शैलपुत्रीचे आवाहन करावे ॐ शैलपुत्र्यै नमः आसनं समर्पयामि - कुमारीकेला आसनावर बसवावे ॐ शैलपुत्र्यै नमः पाद्यं समर्पयामि - कुमारीकेचे पाय धुवावेत ॐ शैलपुत्र्यै नमः अर्घ्यं समर्पयामि - कुमारीकेच्या हातावर पाणी वहावं ॐ शैलपुत्र्यै नमः स्नानं समर्पयामि - कुमारीकेला स्नान घालावं ॐ शैलपुत्र्यै नमः स्नानानन्तरं आचमनीयं समर्पयामि - कुमारीकेला तीन वेळा पाणी अर्पण करावं ॐ शैलपुत्र्यै नमः गन्धं धारयामि - कुमारीकेला गंध लावावं ॐ शैलपुत्र्यै नमः हरिद्रा कुंकुमं समर्पयामि - कुमारीकेला हळद कुंकुम लावावं ॐ शैलपुत्र्यै नमः वस्त्रं समर्पयामि - कुमारीकेला वस्त्र अर्पण करावं   ॐ शैलपुत्र्यै नमः पुष्पमालां समर्पयामि - कुमारीकेला पुष्पांचा हार अर्पण करावा ह्यानंतर खाली दिलेल्या प्रत्येक नावांनी पुष्पार्चन करावं (पुष्प वहावं) ॐ क्लीं कौमार्यै नमः ॐ क्लीं त्रिपुरार्यै नमः ॐ क्लीं कल्याण्यै नमः ॐ रोहिण्यै नमः ॐ कामिन्यै नमः ॐ चण्डिकायै नमः ॐ शाङ्कर्यै नमः ॐ दुर्गायै नमः ॐ सुभद्रायै नमः ह्यानंतर उर्वरित उपचार म्हणजे धुप, दीप, नैवेद्य करावेत ॐ शैलपुत्र्यै नमः धूपं समर्पयामि - कुमारीकेवरून अगरबत्ती ओवाळावी ॐ शैलपुत्र्यै नमः दीपं समर्पयामि - कुमारीकेवरून निरांजन ओवाळावे ॐ शैलपुत्र्यै नमः नैवेद्यं समर्पयामि - कुमारीकेला जेवण घालावं जेवण झाल्यावर कुमारीकेवरून आरती ओवाळावी पूजा समाप्त करताना ॐ तत् सत् ब्रह्मार्पणमस्तु म्हणून पाणि ताम्हणात सोडावे.

ही पूजा पद्धत दक्षिणेकडे प्रकाशित होणाऱ्या नियतकालिकेमधील लेखावर आधारित आहे. नियतकालिकाचे नाव “ज्ञानआलयं” म्हणजे ज्ञानाचे देऊळ (ऑक्टोबर १९९९).