थेराझुंदूर येथील श्री वेदपुरीश्वरर मंदिर आणि श्री देवादिराजापेरुमल मंदिर

ही दोन्ही मंदिरे एकमेकांच्या अगदी जवळ आहेत आणि जवळ जवळ २००० वर्षे जुनी आहेत. शिव मंदिराचे नाव श्री वेदपुरीश्वरर आहे तर विष्णू मंदिराचे नाव श्री देवादिराजापेरुमल असे आहे.

ही दोन्ही मंदिरे तामिळ नाडूमधल्या नागपट्टीनं जिल्ह्यामध्ये मयीलादुथुराई-कुंभकोणम मार्गावर (कुथालम मार्गे) मयीलादुथुराईपासून १२ किलोमीटर्सवर थेराझुंदूर ह्या गावात आहेत. मुळतः हे मंदिर माड कोविल शैलीचे विटांचं मंदिर कोचेंगट चोळा राजाने बांधलं. चोळा साम्राज्याच्या काळाचे इथे सहा शिलालेख आहेत.

मूलवर: श्री वेदपुरीश्वरर, श्री अर्थ्यबाकेसर
देवी: श्री सुंदराम्बिका, श्री सौंदर्यनायकी
स्थळ वृक्ष: बिल्व, चंदन
पुराणिक नाव: चंद्र अरण्यं
पवित्र तीर्थ: वेद तीर्थ

क्षेत्र पुराण:

१. शिव मंदिर: हे शिव मंदिर नायनमारांनी स्तुती केलेल्या कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावरील मंदिरांतील अडतिसाव्व मंदिर आहे. ६३ नायनमारांपैकी श्रेष्ठ नायनमार थिरुज्ञानसंबंधर हे जेव्हां बालवयात इथे आले त्यावेळी ते शिव मंदिर ओळखू शकले नाहीत. तेव्हां श्री विनायकांनी त्यांना शिव मंदिर ओळखायला मदत केली. म्हणून इथे श्री विनायकांना श्री ज्ञानसंबंधर विनायकर असे नाव आहे. पूर्वी ह्या स्थळाला कृष्णारण्यं असे नाव होते.

२. शिव मंदिर: एकदा कैलासावर भगवान शिव आणि भगवान विष्णू हे द्यूत खेळत होते. श्री पार्वती देवींनी पंचाची भूमिका वठवली. ह्या मनोरंजक खेळामध्ये शेवटी भगवान विष्णू जिंकले. पार्वती देवी संभ्रमात पडल्या कारण एका बाजूला त्यांचे पती होते तर दुसऱ्या बाजूला भाऊ. शेवटी न्याय्यरित्या त्यांनी भगवान विष्णूंना विजयी घोषित केले. भगवान शिवांना ह्यामुळे खुप राग आला आणि त्यांनी पार्वतीदेवींना त्यांच्या भावाची बाजू घेतल्यावरून खूप सुनावले. त्यांनी श्री पार्वती देवींना शाप दिला आणि पृथीवर धाडून गाय बनून भटकायला लावलं. पार्वती देवी गाय बनून भूलोकावर आल्या आणि दक्षिण भारतामध्ये भटकत होत्या. भगवान विष्णूंना वाटले की आपल्या बहिणीची ही परिस्थिती आपल्यामुळे झाली आहे म्हणून ते आपल्या बहिणीचे रक्षण करण्यासाठी गोपाळ बनून पृथ्वीवर आले. भगवान शिवांना पण पार्वती देवींचा विरह सहन झाला नाही म्हणून ते पण एका ब्राह्मणाच्या रूपात आले आणि त्या गायीची म्हणजेच पार्वती देवींची काळजी घ्यायला लागले. ह्या मंदिरात भगवान विष्णू आमरुविअप्पन (गोपाळ) म्हणून, भगवान शिव वेदपुरीश्वरर म्हणून आणि पार्वती देवी भक्तांवर कृपावर्षाव करतात. भगवान शिवांना वेदपुरीश्वरर म्हणतात कारण ब्राह्मणाच्या रूपात त्यांनी वेद शिकवले. पार्वती देवी गायीच्या रूपात बऱ्याच पवित्र स्थानी गेल्या आणि शेवटी इथे त्यांनाआपलं मूळ सुंदर रूप प्राप्त झालं. 

३. विष्णू मंदिर: ह्या स्थळाला निगडित अजून एक पुराण आहे जे विष्णू मंदिराशी संबंधित आहे. एकदा भगवान श्रीकृष्ण यमुना नदीच्या काठावर गायींना चरायला घेऊन गेले होते. जेव्हा ते त्यांची तहान भागविण्यासाठी यमुना नदीमध्ये गेले त्यावेळी ब्रह्मदेवांनी त्या गायींना ह्या ठिकाणी आणलं. गोपांनी हे वृत्त श्रीकृष्णांना सांगितलं. श्रीकृष्णांनी ब्रह्मदेवांनी नेलेल्या गायिंसारख्या गायी निर्माण केल्या. श्रीकृष्ण गायींना घ्यायला आले नाहीत म्हणून ब्रह्मदेवांना निराश झाले. आपली चूक मान्य करून ब्रह्मदेवांनी श्रीकृष्णांकडे क्षमायाचना केली. भगवान श्रीकृष्णांनी इथे गायींना चारले म्हणून इथे आपल्याला गाय आणि तिचे वासरू अशी मूर्ती उत्सव मूर्तीच्या मागे बघायला मिळते.

४. विष्णू मंदिर: उपरिचर वसू राजाने प्रखर तपश्चर्या केली आणि एक वरदान मिळवलं ज्यामुळे त्याचा रथ जेव्हा पृथ्वीवर किंवा आकाशात भ्रमण करेल त्यावेळी त्या रथाच्या मार्गामध्ये कुठलाही अडथळा आल्यास तो अडथळा नाश पावेल. एकदा राजा आणि त्याची राणी आकाशातून भ्रमण करीत होते त्यावेळी राणीने भगवान विष्णूंच्या मंदिराला भेट द्यायची इच्छा प्रकट केली. राजाने ती विनंती तर मान्य केलीच नाही वरती असा शाप दिला की त्या रथाच्या सावली मध्ये जे अडथळे येतील ते सगळे नाश पावतील. जेव्हां त्या रथाची सावली पृथ्वीवर गुरंढोरं चरत होती त्यांवर पडली, ती गुरंढोरं मरण पावली. गुरंढोरं पाळणारे गोप खूप अस्वस्थ झाले. पण राजा ते सगळं पाहून हसत होता आणि त्या दृश्याचा आस्वाद घेत होता. जेव्हां भगवान विष्णूंनी हे राजाचं अहंकारी वर्तन पाहिलं तेव्हां ते आपल्या गरुडावर आरूढ झाले आणि त्यांनी राजाच्या रथाची सावली आपल्या पायाच्या बोटाने दाबली. त्यामुळे तो रथ राजा आणि राणीसकट एका पवित्र तलावामध्ये पडले. राजा आणि राणी पोहत पोहत काठावर आले जिथे अगस्त्य ऋषी ध्यान करत होते. राजाला वाटलं की अगस्त्य ऋषींचा शापच ह्या घटनेला कारणीभूत आहे. अगस्त्य ऋषींना ज्ञात झालं कि ही घटना कशामुळे घडली आहे ते. त्यांनी राजाला भगवान विष्णूंकडे जाऊन त्यांची क्षमायाचना करण्यास सांगितले. जेव्हा राजा भगवान विष्णूंकडे आला त्यावेळी भगवान विष्णू गोपाळांच्या रूपात गुराढोरांना चारत होते. राजाने गोपाळाला तलावात बुडालेला आपला रथ परत मिळवून देण्याची विनंती केली. गोपाळ रुपातले भगवान राजाला म्हणाले की राजाने १००० लोण्याने भरलेले घट जर दिले तर ते राजाला मदत करतील. राजाने प्रयन्त करून ९९९ घट जमवले पण त्याला १०००वा घट लोण्याने भरता आला नाही म्हणून राजाने त्यात पाणी भरले आणि १००० घट गोपाळाला दिले. गोपाळाने पहिलाच जो घट हातात घेतला त्यात पाणी होते पण गोपाळाने मात्र त्यातून लोणीच काढले. तसेच पुढच्या सर्व ९९९ घटातून गोपाळाने म्हणजेच भगवानांनी लोणी काढले. ते पाहून राजा भगवानांच्या पाया पडला आणि त्याने क्षमायाचना केली. भगवानांनी त्याला क्षमा करून आपल्या पायाशी जागा दिली आणि त्याला विश्वरूपदर्शन घडवले. म्हणून ह्या विष्णू मंदिरामध्ये भगवान विष्णूंची पूर्ण वैभवामध्ये पूजा होते.

५. वाथापी असुराचा वध केल्याने प्राप्त झालेल्या पापाचं क्षालन करण्यासाठी अगस्त्य ऋषींनी इथे तपश्चर्या केली.

६. मार्कंडेय ऋषींनी इथे तपश्चर्या केली. त्यांनी भगवान विष्णूंची मुक्तीसाठी उपासना केली आणि त्यांना मुक्ती प्राप्त झाली.

७. इथे कावेरी नदीची मूर्ती आहे. हि मूर्ती एक महत्वाची घटना दर्शविण्यासाठी आहे. एकदा अगस्त्य ऋषींनी कावेरी नदीशी विवाह करण्याची इच्छा दर्शवली पण कावेरीने ती नाकारली. अगस्त्य ऋषींनी तिला कमंडलूमध्ये बंद केलं. नंतर श्री गणेशांनी तो कमंडलू पाडून तिला मुक्त केलं. जेव्हां कावेरी वाहायला लागली तेव्हा अगस्त्य ऋषींनी तिला शाप दिला. त्या शापाचं निरसन कावेरी नदीने इथे भगवान विष्णूंची पूजा करून केलं.

८. जेव्हा शैव संत संबंधर ह्या जागी आले ते एका चौकात आले. त्यांना मंदिराकडे जाण्याचा रस्ता सापडत नव्हता. तेव्हां श्री विनायकांनी त्यांना रस्ता दाखवला.

९. जेव्हा भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी विभक्त झाले तेव्हा इंद्रदेव, इतर देव आणि अष्टदिक्पाल त्यांना भेटायला आले. नंदिदेवांनी त्यांना भगवान शिव आणि पार्वती देवींना भेटण्याची परवानगी दिली नाही. म्हणून अष्टदिक्पालांनी इथे आठ शिव लिंगे स्थापन करून त्यांची पूजा केली.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

देव, वेद, अष्ट दिक्पाल, इंद्र देव, पार्वती देवी, अगस्त्य ऋषी, कावेरी नदी, मार्कंडेय ऋषी, शैव संत संबंधर

वैशिष्ट्ये:

१. इथला गाभारा अर्धवर्तुळाकार खंदकासारखा आहे. 

२. इथे एक मंडप आहे. असा समज आहे की ह्या मंडपामध्ये भगवान शिव आणि पार्वती देवी द्यूत खेळले. हे दृश्य इथल्या चित्रांमध्ये चित्रित केले आहे.

३. मासी ह्या तामिळ महिन्याच्या २३व्या, २४व्या आणि २५व्या दिवशी संध्याकाळी ५.५० ते ६.१८ सूर्याची किरणे इथल्या शिव लिंगावर पडतात. 

४. एके काळी हे माड शैलीचे मंदिर होते.

५. श्री कंबर ह्या तामिळ कवींचे हे जन्मस्थान आहे.

६. हे स्थळ चंदनाचे वन होते.

७. आधीच्या लेखात उल्लेखलेल्या प्रमाणे हे स्थळ थिरुक्कोळंबुर, थिरूवदुराई, कुथालम, एथिरकोळपडी, थिरुवेलवीकुडी आणि थिरुमनंचेरी ह्या स्थळांशी निगडित आहे.

८. शिव लिंगावरचे छत रुद्राक्षाचे आहे.

९. जेव्हां पार्वती देवी इथे गायीच्या रूपात तपश्चर्या करायला आल्या त्यावेळी लक्ष्मी देवी आणि सरस्वती देवी पण गायीच्या रूपात त्यांच्याबरोबर आल्या.

१०. पार्वती देवींचे देवालय इथे बाहेर आहे कारण इथे त्यांचा भगवान शिवांशी विवाह झाला नाही. 

११. अगस्त्य ऋषी आणि कावेरी नदींनी इथे भगवान शिवांची पूजा केली आणि त्यांना त्यांच्या शापातून मुक्ती मिळाली. त्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत.

१२. हे विवाहातल्या अडचणींसाठी परिहार स्थळ आहे.

१३. इथे भगवान शिवांनी ब्राह्मणांना वेद आणि त्यातील बारकावे शिकवले म्हणून भगवान शिवांना इथे वेदपुरीश्वरर असे संबोधले जाते.

मंदिराबद्दल माहिती:

ह्या मंदिराचा चोळा राजांनी जीर्णोद्धार केला. पण नवीन मंदिर बांधताना त्यांनी हे मंदिर माड शैलीचे बांधले नाही. कालांतराने विजयनगर राजांनी ह्या मंदिराचा विस्तार केला. हे मंदिर पश्चिमाभिमुख असून इथे पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि दोन परिक्रमा आहेत. बलीपीठ, नंदि आणि ध्वजस्तंभ हे राजगोपुराच्या पुढे आहेत. गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि महामंडप आहे. इथला गाभारा अर्धवर्तुळाकार खंदकाच्या आकाराचा आहे. इथले शिव स्वयंभू आहे आणि ह्या लिंगाच्या छत रुद्राक्षाचे आहे. मुख्य देवालयाच्या मागे इथे रुद्राक्षाचे झाड आहे. 

कोष्टामध्ये श्री गणेश, श्री मेधा दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्म आणि चतुर्भुज दुर्गादेवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

इथल्या अर्थ मंडपाचा आकार वटवाघुळाच्या कपाळाच्या आकाराचा आहे (तामिळ मध्ये वोव्वेळ). श्री महादेवेश्वरर ह्यांचे देवालय परिक्रमेमध्ये डाव्या बाजूला आहे तर श्री महादेवेश्वरी ह्यांचे देवालय उजव्याबाजूला आहे. ह्या देवालयांमध्ये द्वारपालकांची स्टुक्को चित्रे आहेत.

आतल्या परिक्रमेमध्ये पुढील देवालये आणि मूर्ती आहेत - श्री सुब्रह्मण्य, नवग्रह, क्षेत्र लिंग, कदंबवनेश्वरर लिंग, वळंचुळी विनायकर, कावेरी देवी, अगस्त्य ऋषी, चंडिकेश्वरर, मार्कंडेय ऋषी आणि स्वर्णाकर्ष भैरव. नवग्रह संनिधीमध्ये सूर्य पश्चिमाभिमुख आहे आणि सगळे ग्रह सूर्याकडे मुख करून आहेत. क्षेत्र वृक्षाच्या जवळ आपल्याला श्री गणेश आणि नंदिदेवांच्या मुर्तींबरोबरच क्षेत्र लिंग पण पाहावयास मिळते. सुरुवातीला इथे फक्त श्री महादेवेश्वरर आणि श्री महादेवेश्वरी ह्यांची देवालये होती. इतर देवालये नंतर बांधली गेली. ह्या मंदिराकडे मुख करून एक स्वतंत्र महाविष्णूंचं मंदिर आहे. अष्टदिक्पालांनी इथे आठ लिंगे स्थापन केली जी अजूनही अस्तित्वात आहेत.

मंदिरामधली इतर देवालये:

इथे भगवान विष्णू आणि श्री लक्ष्मीदेवींची स्वतंत्र देवालये आहेत. इथे चतुर्भुज भगवान श्रीकृष्णांचे पण देवालय आहे ज्यामध्ये त्यांच्याबरोबर त्यांच्या पत्नी रुक्मिणी आणि सत्यभामा आणि त्याचबरोबर एक वासरू पण आहे. 

इथे उपरिचर वसू राजाचा रथ थांबवला गेला म्हणून ह्या स्थळाला थेराझुंदूर असे नाव प्राप्त झाले.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे चांगला विवाह व्हावा म्हणून भगवान शिवांची प्रार्थना करतात.
२. विभक्त दांपत्ये इथे पुनर्मीलन व्हावं म्हणून प्रार्थना करतात.
३. स्त्रिया त्यांचे सौंदर्य वाढावे म्हणून इथे श्री पार्वती देवींची पूजा करतात.

पूजा:

रोज दिवसभरात चार पूजा केल्या जातात. तसेच नियमितपणे प्रदोष पूजा, तसेच इतर साप्ताहिक आणि पाक्षिक पूजा केल्या जातात.

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): २३व्या, २४व्या आणि २५व्या दिवशी सूर्य पूजा केली जाते, महाशिवरात्री
चित्राई (एप्रिल-मे): चैत्र पौर्णिमेचा १० दिवस अगोदर १० दिवसांचा उत्सवाची सुरुवात दर्शविण्यासाठी ध्वजारोहण केले जाते. हा उत्सव रथयात्रेनी सम्पन्न होतो.
आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी आणि आवनी मुलम
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): अन्नाभिषेक
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): थिरु कार्थिगई दीपम

ह्या शिवाय इथे नवरात्री उत्सव १० दिवस भव्य प्रमाणावर साजरा केला जातो. 

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६.३० ते ११.३०, दुपारी ४.३० ते रात्री ८.३०

मंदिराचा पत्ता: श्री वेदपुरीश्वरर मंदिर, ऍट पोस्ट थेराझुंदूर, कुथालम तालुका, तामिळ नाडू ६०९८०५

दूरध्वनी: +९१-४३६४२३७६५०

मंदिराचे पुजारी: श्री राजमोहन शिवम, ९८४२१५३९४७, ९४८६४५७१०३

श्री देवादिराजपेरुमल मंदिर

मूलवर: श्री देवादिराजपेरुमल, श्री अमरुविअप्पन
देवी: श्री सेंगमअलवल्ली

हे विष्णू मंदिर पंचारण्यकृष्ण क्षेत्रांपैकी एक आहे.

ह्या मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

वैकासि (मे-जून): ब्रह्मोत्सव
मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुओनम आणि एकादशी

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Vedapurishwarar Temple and Shri DevadirajaPerumal temple at Therazhundur

Both these temples are located very close to each other and are dated more than 2000 years old. The Shiva temple is known as Vedapurishwarar temple and the Vishnu temple is known as DevadirajaPerumal temple. These temples are located at Therazhundur in Nagapattinam district of Tamil Nadu, at a distance of 12 kilometers from Mayiladuthurai on Mayiladuthurai-Kumbhakonam route (via Kuthalam). This was originally a Mada kovil built by King Kochengat cholan built as a brick structure. There are six stone inscriptions relating to the chola period. 

Moolavar: Shri Vedapurishwarar, Shri Arthyabakesar

Devi: Shri Sundarambika, Shri Saundarya Nayaki

Sthala Vruksha: Bilwa tree and Sandalwood tree

Puranik Name: Chandra Aranyam

Sacred teertha: Veda Teertha

Kshetra purana:

 

1. This Shiva temple is the 38th holy temple on the Southern banks of river Kaveri revered by the Nayanmars. As a child, when ThiruDnyanaSambandar (one of the 63 Nayanmars) came to this place, he saw two temples and did not identify the Shiva temple. At that time, Lord Vinayaka pointed out the Shiva temple to him and hence the Vinayaka at this temple is known as Dnyanasambandar Vinayaka. Earlier this place was known as Krishnaranyam. 

2. Shiva temple: Once in Kailash, Lord Vishnu and Lord Shiva were playing a game of dice. Goddess Parvati acted as the witness. Lord Vishnu was victorious at the end of this interesting game. Parvati was in a dilemma as she was unable to give the decision as on one side she had her husband while on the other she had her brother. Finally she gave the verdict in favor of Lord Vishnu which was fair and truthful. In the process, Lord Shiva was antagonized and he became angry and chided her for siding with her brother. He cursed Parvati and sent her to the earth to wander like a cow. Goddess Parvati came to Bhoolok as a cow and was roaming in the Southern part of India. As Lord Vishnu felt responsible for his sister’s fate, he came down to the earth as a cowherd to protect her. Lord Shiva couldn’t bear the separation from his wife and he too came to the earth as a Brahmin and started taking care of the cow (Parvati). At this temple, MahaVishnu as Aamaruviappan (cowherd) and Lord Shiva as Vedapurishwarar and Parvati grace this place. Lord Shiva is known as VedaPurishwarar as he taught Vedas here as a Brahmin. Parvati went to several sacred places as a cow and finally got her beauty back at this place. 

3. Vishnu temple: There is also another purana associated with this place.  Once Lord Krishna was grazing the cows on the banks of Yamuna. When he had gone to quench his thirst (in river Yamuna), Lord Brahma brought the cows to this place. The gopalas narrated this incident to Lord Krishna. Krishna created all the cows similar to the ones driven away by Brahma. As Krishna did not come to retrieve the cows, Lord Brahma was disappointed. Accepting his mistake, Brahma prayed to Lord Krishna for pardon. As lord Krishna grazed the cows at this place, we find a cow with a calf behind the utsav murti at this temple. 

4. Vishnu Temple: King Uparichar Vasu did severe penance and got a boon that when he travels in his chariot, either in the sky or on the earth, there should not be any obstacle in the path and in case any obstruction occurs, that obstruction shall be destroyed on its own. Once when the king and the queen were traveling in the sky, the queen requested him to visit this Vishnu temple. The king not only refused to heed to her request but also cursed that any object which comes in the way of the chariot’s shadow will get destroyed. When the shadow fell on the cattle grazing on the earth, the cows died. The cowherds were distraught while the king laughed and enjoyed the scene. When Lord Vishnu saw this egoistic behavior of the king, he mounted on his Garuda and pressed the shadow of the chariot with his toe. Immediately the chariot along with the king and the queen fell into the sacred tank. They swam and reached the edge of the tank where Sage Agastya was in meditation. The king felt that the curse of the sage was responsible for the mishap. The sage who was able to understand the whole episode advised the king to go to Lord Vishnu and ask for his pardon. When the king approached Lord Vishnu, the lord was in the form of a cowherd standing amidst the cattle. The king requested the cowherd to help him in recovering his chariot. The lord stated that if the king gave thousand pots of butter, he would help the king. The king fetched 999 pots of butter but couldn’t find one more pot. He filled the 1000th pot with water and mixed it with the 999 pots. But the lord first opened the pot filled with water and took out butter from it. In the same manner, he opened all the pots and took out butter. On seeing all the pots filled with butter, the king fell at the lord’s feet and begged for mercy. The lord forgave him for his mistake. He held him to his feet and granted Vishwarupadarshan. Hence at this Vishnu temple, the lord is worshiped with full splendor. 

5. Sage Agastya did penance at this place to get rid of the sin he had committed by devouring the demon Vathapi.      

6. Vishnu Temple: Sage Markandeya did penance at this place. He worshiped Lord Vishnu for liberation and got it. 

7. Vishnu Temple: There is an idol of Kauvery at this temple. This is to highlight the important event that took place at this place. Once Sage Agastya asked Kavery to marry him but she refused. The sage filled her in his Kamandalu (a pot used by the rishis). Later, Lord Ganesha freed her by pushing the Kamandalu to the ground. When river Kavery started flowing the sage cursed her. On reaching this place, she worshiped Lord Vishnu and got rid of her curse. 

8. When Shaiva saint Sambandhar visited this place, he was struck at a crossing. He could not decide the exact way to the temple. At that time Lord Vinayaka guided him to this temple.

9. When Goddess Parvati and Lord Shiva were separated, Lord Indra, Devas and Ashta Dikpals came to meet them. Nandi did not allow them to meet Lord Shiva and Goddess Parvati. Hence Ashta Dikpals installed eight Shiva Lingas around this place and worshiped Lord Shiva.

Those who worshiped here: Devas, Vedas, Ashta Dikpals, Lord Indra, Goddess Parvati, Sage Agastya, River Kaveri, Sage Markandeya, Shaiva saint Sambandhar.

Special features:

1. Sanctum sanctorum is semi circular moat. 

2. There is a hall where Goddess Parvati and Lord Shiva are believed to have played the game of dice. This is represented with a paintings

3. Lord Surya’s rays fall on a shiva linga on the twenty third, twenty fourth and twenty fifth day of the Tamil month Masi between 5.50 pm and 6.18 pm in the evening. 

4. This was a Mada kovil once upon a time.

5. This is a birthplace of Tamil poet Shri Kambar

6. This place was a sandalwood forest

7. As mentioned in earlier blogs this place is associated with Thirukkomzhambur, Thiruvadurai, Kuthalam, Ethirkolpadi, Thiruvelvikudi and Thirumananchery

8. The roof above Shiva linga is of rudraksha.

9. When Goddess Parvati came as a cow to do penance, she was accompanied by Goddess Laskshmi and Goddess Saraswati as cows. 

10. Goddess Parvati’s shrine is outside as she did not marry Lord Shiva at this place. 

11. Sage Agastya and river Kaveri worshiped Lord Shiva and were relieved of their curses. They have separate sanctums. 

12. This is a parihar sthala for marriage obstacles.

13. As Lord Shiva taught Vedas and its intricacies to Brahmins at this place he is praised as Vedapurishwarar

About the temple:

This was reconstructed by Cholas as a stone structure which is not a Mada kovil. Later extensions were done by Vijayanagar kings. This is a west facing temple with a five tiered Rajagopuram with two prakarams. Balipeeth, Nandi and Dhwajastambha are after the Rajagopuram. Sanctum Sanctorum consists of sanctum antharala and mahamandap. Sanctum is in the form of a semicircular moat. The shiva linga is a swayambhu linga and on the top of a shiva linga there is a roof of rudraksha. There is a rudraksha tree behind the main shrine. Koshta murtis are - Lord Ganesha, Lord Medha Dakshinamurti, Lord Lingodbhavar, Lord Brahma, and Chaturbhuja Durga. The artha mandap is shaped like the forehead of a bat (vowel in Tamil, Vatavaghul in Marathi). The prakaram shrine of Shri Madeshwarar is on the left and Shri Madeshwari on the right. Stucco images of Dwarapalakas present in the shrine. There are paintings of Ashta Dikpal in the prakaram. In the inner prakaram we come across shrines of Lord Subramanya, Navagraha, kshetra linga, Kadambavaneshwarar Linga, Valanchuzhi Vinayaka (ujavya sondecha Ganapati), idol of Goddess Kaveri, Sage Agastya, Lord Chandikeshwar, Sage Markandeya and Lord Swarnaakarsha Bhairav. In the Navagraha shrine Lord Surya faces the west and all the planets face Surya. Near the Kshetra vruksha we find the kshetra linga along with Lord Ganesha and Nandi idols. Initially only the shrines of Lord Mahadeveshwar and Goddess Mahadeveshwari were present at this place. Other shrines were added later. There is a separate Mahavishnu temple facing this temple. Ashta Dikpals installed eight shiva lingas at this place which are present even now. 

Other shrines in this temple: 

There are separate shrines for Lord Vishnu and Goddess Lakshmi. There is also a shrine of Lord Krishna with 4 hands along with his consorts Rukmini and Satyabhama with a calf near him. The place got the name Therazhundur as the chariot (of Uparichar Vasu) was stopped at this place.   

Prayers: 

1. Devotees prayed to Lord Shiva for wedding boons.

2. Estranged couple pray for their union

3. Ladies pray Goddess Parvati for enhancing their beauty

Poojas:

Daily worship four times a day. Pradosha puja and other weekly and fortnightly pujas are performed regularly.

Some important festivals at Shiva temple: 

On 23rd, 24th and 25th day of Tamil month Masi, Surya pooja is performed 

10 days before Chaitra pournima, flag hoisting is done to indicate the beginning of the 10 day festival which concludes with a chariot festival

Avani (Aug-Sept): Ganesh chaturthi and Avani mulam

Purattasi (Sept-Oct): Annabhishek

Karthigai (Nov-Dec): Thiru karthigai deepam

Masi (Feb-Mar): Shivaratri

Besides this Navaratri utsav is celebrated for 10 days on a grand scale. 

Temple timings: 6.30 am to 11.30 am, 4.30 to 8.30

Address: Shri Vedapurishwarar Temple at post Therazhundur, Taluka Kuthalam, TN 609805

Phone: 91-4364237650

Temple priest: Shri Rajamohana Shivam, 9842153947, 9486457103

Shri Devadirajaperumal Temple

Moolavar: Shri Devadirajaperumal, Shri Amaruviappan

Devi: Shri SengamAlavalli

This Vishnu temple is one of the PancharanyaKrishna kshetra

Some important festivals at the Vishnu temple: 

Brahmotsav in the month of Vaikashi (May – June)

ThiruOnam and Ekadashi festivals in the Tamil month of Margazhi (December – January)

Courtesy: Various websites and blogs

कुथालम (थिरुथ्रूथी) येथील श्री उक्त वेदिश्वररस्वामि मंदिर

कुथालम हे मयीलादुथुराई-कुंभकोणम मार्गावर मयीलादुथुराईपासून १२ किलोमीटर्स वर आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर वसलेल्या ह्या पाडळ पेथ्र स्थळाची स्तुती शैव संत अप्पर, सुंदरर आणि संबंधर ह्यांनी गायली आहे. ह्या स्थळाचे पुराणिक नाव उथपवनम असे होते. येथील भिंतींवर असलेल्या कोरीव कामांमध्ये ह्या स्थळाचा उल्लेख चोळीश्वरं आणि थिरुथ्रूथी (म्हणजे बेट) असा आहे. पूर्वीच्या काळी हे कावेरी नदीवर एक बेट होतं. हे स्थळ पाचव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. कालांतराने चोळा, पांड्या आणि विजयनगर साम्राज्याच्या राजांनी ह्याचा जीर्णोद्धार केला. 

मूलवर: श्री उक्त वेदिश्वरर, श्री उथ वेदिश्वरर, श्री सोन्नवारू अरिव
देवी: श्री अमृत मुखांबिका, श्री परिमलनायकी, श्री अरुमपनवलमुलैयल
क्षेत्र पुराण: सुंदर तीर्थ, पद्म तीर्थ, वडकुळम आणि कावेरी नदी
क्षेत्र वृक्ष: कायीलै वृक्ष / पुथ्थल वृक्ष (मराठीमध्ये औदुंबर)
पुराणिक नाव: थिरुथ्रूथी, चोळीश्वरं

क्षेत्र पुराण:

१. पुराणानुसार श्री पार्वती देवींना एकदा पृथ्वीवर थिरुकोळंबम येथे गाय म्हणून जन्म घेण्याचा शाप मिळाला होता. ह्याचा आम्ही पूर्वीच्या लेखांमध्ये उल्लेख केला आहे. थिरुवाडुथुराई येथे श्री पार्वती देवींनी गायीच्या रूपात भगवान शिवांची पूजा केली आणि त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी त्यांना मूळ रूपात आणलं. कुथालम येथे श्री पार्वती देवी भरत ऋषींच्या यज्ञामधे यज्ञकुंडातून एका बालिकेच्या रूपात प्रकट झाल्या. एथिरकोलपडी येथे भरत ऋषींनी भगवान शिवांना जामात म्हणून स्वीकारलं. थिरुवेलवीकूडी येथे विवाहयज्ञ संपन्न झाला. थिरुमनंचेरी येथे श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिव यांनी वधुवर रूपामध्ये दर्शन दिलं. कुथालम म्हणजे ह्या ठिकाणी श्री पार्वती देवी यज्ञकुंडातून प्रकट झाल्या. त्यांची भगवान शिवांशी विवाह करण्याची इच्छा होती. म्हणून त्यांनीं कावेरी नदीच्या काठावर शिव लिंग स्थापून त्याची पूजा केली. भगवान शिव त्यांच्यासमोर प्रकट झाले आणि त्यांनी विधिलिखितानुसार विवाह करण्याचं वचन दिलं. म्हणून इथे भगवान शिवांना सोन्नवारू अरिव (ज्यांनी आपलं वाचन पाळलं) असं संबोधलं जातं. जेव्हा श्री पार्वती देवी विवाहयोग्य झाल्या तेव्हा भरत ऋषींनी भगवान शिवांना त्यांच्या पुत्रीसाठी म्हणजेच श्री पार्वती देवींसाठी योग्य वर शोधण्याची विनंती केली. भगवान शिवांनी त्यांना आशीर्वाद दिला आणि सांगितलं की ते स्वतः त्यांच्या पुत्रीशी विवाह करतील कारण त्यांची पुत्री साक्षात श्री पार्वती देवीच आहेत. त्यांनी श्री पार्वती देवींनी त्यांच्या यज्ञकुंडातून प्रकट होऊन त्यांची पुत्री बनण्याचं कारण पण सांगितलं. असा समज आहे की ह्या ठिकाणी विवाहाचा वाङ्निश्चय विधि साजरा झाला.

२. स्थळपुराणानुसार विवाहसमयी स्वर्गातून उक्थल वृक्ष इथे आणला गेला. त्या समयापासून हा क्षेत्र वृक्ष इथे आहे. ह्या ठिकाणी वाङ्निश्चय विधी ह्या वृक्षाच्या खाली साजरा झाला, म्हणून असा समज आहे कि ह्या वृक्षाखाली सध्या ज्या पादुका आहेत त्या भगवान शिव इथे ठेऊन गेले. असा समज आहे की असा उक्थल वृक्ष दुसरीकडे कुठेही नाही.

३.  क्षेत्र पुराणानुसार शैव संत सुंदरर जेव्हां ह्या मंदिरात आले त्यावेळी ते आजारामुळे खूप अशक्त झाले होते. त्यांनी ह्यातून बाहेर पडण्यासाठी भगवान शिवांची स्तुती करून त्यांना प्रार्थना केली. भगवान शिवांनी त्यांना इथे पद्म तीर्थामध्ये स्नान करायला सांगितलं. स्नान केल्यावर ते बरे झाले. म्हणून ह्या तीर्थाला त्यांचे नाव दिले आहे. इथे सुंदरर ह्यांची मूर्तीपण आहे.

४. रुद्रशर्मा नावाचा भक्त इथून काशीला मुक्तीप्राप्त करण्यासाठी निघाला. हे स्थळ पण काशी एवढंच तुल्यबळ आहे हे समजाविण्यासाठी भगवान शिवांनी गुंडोधर नावाच्या आपल्या गणाला सर्प बनून रूद्रशर्माच्या काशीच्या प्रवासात व्यत्यय आणण्याची आज्ञा केली. रुद्रशर्माने गरुड मंत्र म्हणून त्या सर्पाला बेशुद्ध केले. त्या सर्पाला वाचविण्यासाठी भगवान शिव स्वतः गारुड्याच्या रूपात आले. जेव्हां रुद्रशर्माला ज्ञात झालं की हे गारुडी दुसरा तिसरा कोणी नसून साक्षात भगवान शिव आहेत तेव्हां त्यांनी भगवान शिवांना नमस्कार करून आशीर्वाद मागितले. भगवान शिवांनी त्यांना ह्या स्थळाची महती सांगितली आणि ह्या स्थळी पूजा करून काशीला पूजा केल्याचंच फळ मिळतं असं पण सांगितलं.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री पार्वती देवी, श्री काळीदेवी, कश्यप ऋषी, अंगिरस ऋषी, गौतम ऋषी, मार्कंडेय ऋषी, वसिष्ठ ऋषी, पूलस्थि ऋषी, अगस्त्य ऋषी, श्री अग्निदेव, श्री वरुण, शिवाचार्य, श्री कादिरवनम (श्री सूर्यदेव).

वैशिष्ट्ये:

१. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे.

२. इथली श्री मुरुगन ह्यांची मूर्ती अलौकिक आहे कारण इथे त्यांचे वाहन त्यांच्या समोर आहे. 

३. गाभाऱ्यावरचं विमान खूप सुंदर आहे आणि त्यावर सुंदर शिल्पे कोरलेली आहेत.

४. असा समज आहे की इथले क्षेत्र वृक्ष साऱ्या विश्वात अद्वितीय आहे.

५. इथल्या क्षेत्र वृक्षाखाली असलेल्या पादुका हे स्वतः भगवान शिव सोडून गेले असा समज आहे.

६. श्री अग्निदेवांनी त्यांच्यावर लागलेल्या आरोपाचं निरसन करण्यासाठी इथे पूजा केली.

७. इथून जवळ असलेल्या कादिरमंगलम ह्या स्थळी सूर्यदेवांनी वास्तव्य केलं आणि भगवान शिवांची पूजा केली म्हणून श्री सूर्यदेवांना इथे श्री कादिरवनम असं संबोधलं जातं.

मंदिराबद्द्ल माहिती:

हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून ह्याला पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे. ध्वजस्तंभ, नंदि आणि बलीपिठ हे क्षेत्र वृक्षाजवळ आहेत. इथले शिवलिंग स्वयंभू आहे. 

कोष्टामध्ये पुढील मूर्ती आहेत:  श्री गणेश, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर आणि त्यांच्या आजूबाजूला श्री ब्रह्मदेव आणि श्री विष्णू, अगस्त्य ऋषी,  श्री भिक्षाटनर, श्री ब्रह्म आणि श्री दुर्गा देवी. 

परिक्रमेमध्ये आपल्याला श्री थुनाईवन्थ-विनायकर (श्री विनायक जे आपल्या मातेला मार्गदर्शक म्हणून आले), श्री षण्मुख त्यांच्या पत्नींसमवेत त्यांच्या मोर ह्या वाहनावर आरूढ असलेले, श्री वळमपुरी विनायकर (श्री विनायक ज्यांची सोंड  उजव्या बाजूला वळली आहे), श्री मुरुगन, श्री नटराज, श्री विश्वनाथ, सप्त ऋषी, ६३ नायनमार, पंचभूत लिंगे, नवग्रह, श्री मंगल शनीश्वरर, श्री भैरव, श्री महालक्ष्मी देवी, श्री सूर्य ह्यांच्या मूर्ती बघावयास मिळतात. गाभाऱ्याच्या मागे श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिव ह्यांचे वधुवर पोषाखातले स्टुक्को चित्र आहे. असा समज आहे कि श्री पार्वती देवी भरत ऋषींनि केलेल्या यज्ञसमयी यज्ञकुंडातून प्रकट झाल्या. म्हणून हे स्थळ अशा आजूबाजूच्या स्थळांपैकी आहे जी स्थळे श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिव ह्यांच्या विवाहाशी निगडित आहेत. ह्या मंदिरात श्री पार्वती देवींचे एक स्वतंत्र देवालय आहे जिथे त्यांना श्री अरुमपनवलमुलैयल अम्माई असं संबोधलं जातं. परिक्रमेमध्ये एक छोटं देवालय आहे जिथे त्यांना श्री परिमलनायकी असं संबोधलं जातं.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे विवाह ठरण्यातल्या अडचणींवर मात करण्यासाठी प्रार्थना करतात.

२. भाविक जन इथे त्वचारोग निवारणासाठी पवित्र तीर्थामध्ये स्नान करून भगवान शिवाची पूजा करतात. 

पूजा:

दैनंदिन पूजा, पाक्षिक पूजा, मासिक पूजा तसेच प्रदोष पूजा नियमित केल्या जातात. 

मंदिरात साजरे होणारे महत्वाचे सण:

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): पंगूनी उत्तिरं

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): सोमवार पूजा 

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ९ ते १२, संध्याकाळी ५.३० ते रात्री ८.३०

मंदिराचा पत्ता: श्री उक्थ वेदिश्वररस्वामि मंदिर, ऍट पोस्ट कुथालम, मयीलादुथुराई जिल्हा, तामिळ नाडू ६०९८०१

दूरध्वनी: +९१-४३६४२३५२२५, +९१-९४८७८८३८००

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा. 

Shri Uktha Vedeeshwararaswamy Temple at Kuthalam (Thiruthruthi)

Kuthalam is at a distance of 12 kms from Mayiladuthurai on the Mayiladuthurai-Kumbhakonam route. This padal petra sthalam on the southern bank of Kaveri was revered by Shaiva saints Appar, Sundarar and Sambadhar. The puranik name of this place was Uthapavanam. In the carvings on the wall of the temple, the place is referred to as Choleeswaram and Thiruthruthi (means island). In olden days, this was an island on Kaveri. This place existed even before the 5th century. It was renovated by Chola, Pandya and Vijaynagar kings. 

Moolavar: Shri Uktha Vedeeshwarar, Shri Sonnavaaru Ariva
Devi: Shri Amruta Mukhambika, Shri Parimalnayaki, Shri Arumpanavalamulaiyal
Kshetra teertha: Sundara teertha, Padma teertha, Vadakulam and Kaveri river
Kshetra vruksha: Kayilai tree/ Putthala tree (Audumber in Marathi)
Puranik name: Thiruthruthi, Choleeshwararm

Kshetra purana: 

1. According to puran, Goddess Parvati was once cursed to be born as a cow at Thirukkozhambam. This we have mentioned in our earlier blogs. At Thiruvadudurai, she worshipped Lord Shiva as a cow and restored to her original form. At Kuthalam, she was born as a female child from the yagnya kunda as a daughter to sage Bharata. At Ethirkolpadi, Lord Shiva was received as bridegroom by Sage Bharata. At Thiruvelvikudi the yagna for marriage ceremony took place. At Thirumanancheri, Goddess Parvati and Lord Shiva gave darshan in their wedding form. Goddess Parvati was born from yagnya kunda as mentioned above. She wanted to marry Lord Shiva. Hence she installed a Shiva linga on the bank of river Kaveri and worshiped him. Lord Shiva appeared before her and promised her to marry as it was destined. Hence Lord Shiva is praised here as Sonnavaaru Ariva i.e. who kept his word. When she attained marriageable age, the sage prayed to Lord Shiva to find a suitable groom for her. Lord Shiva graced him and told him that he will be marrying his daughter soon as she was none other than Goddess Parvati. He also explained to him the reason for her birth. It is believed that the betrothal ceremony took place here.

2. According to Sthala Purana, the celestial vruksha Ukthala tree was brought from the celestial world to this place at the time of marriage. Since that time, the kshetra vruksha has been at this place. Since the betrothal ceremony is believed to have taken place under this tree, the padukas that are present under the tree are believed to have been left behind by Lord Shiva. It is believed that this kind of Ukthala tree is not found anywhere. 

3. According to kshetra purana, when Shaiva saint Sambandhar came to this place, he was very weak due to some illness. He prayed to Lord Shiva for relief. Lord Shiva directed him to take a dip in the Padma teertha (temple tank). After taking a bath, Sundarar was cured of his illness. Hence the tank is named after him. There is a shrine at this place for Shaiva saint Sundarar. 

4. A devotee named Rudirasarma started for Kashi to attain Mukti. In order to show this place is equal to that of Kashi he directed one of his Ganas named Gundodhar to take the form of a serpent and obstruct Rudhirasarman from reaching Kashi. When Gundodhar obstructed Rudrasarma, he recited Garuda mantra and made the serpent unconscious. To save the serpent, Lord Shiva took the form of a snake charmer. When Rudrasarma realized that the snake charmer was none-other than Lord Shiva he sought his blessings. Lord Shiva explained to him about the importance of this place and how it was equal to Kashi and also how by worshiping at this place one gets the same benefits that of Kashi. 

Those who worshiped here: 

Goddess Parvati, Goddess Kaali, Sages – Kashyapa, Angirasa, Gautama, Markandeya, Vashistha, Poolasthi and Agastya, Lord Agni, Lord Varun, a Shivacharya, Lord Kadiravan (Lord Surya)

Special features: 

1. Shiva linga is swayambhoo linga.

2. Idol of Lord Muruga is unique as his mount is in front of him. 

3. Sanctum sanctorum tower is very beautiful with a lot of sculptures.

4. Kshetra vruksha is believed to be only one of that kind in the world.

5. The padukas under the kshetra vruksha are believed to have been left behind by Lord Shiva.

6. Agni worshiped at this place to get rid of the blame. 

7. Lord Surya stayed at a nearby place named Kadirmangalam and worshiped Lord Shiva at this place. Hence Lord Surya is known as Kadiravanam.

About the temple:

This is an east facing temple with a 5 tiered Rajagopuram. The dwajastambha, Nandi and Balipeeth are near the kshetra vruksha. Shiva linga is a swayambhoo linga. Kosthamoortis are Lord Ganesha, Lord Dakshinamoorti, Lord Lingothbhavar with Lord Brahma and Lord Vishnu on either side, sage Agastya, Lord Bikshadanar, Lord Brahma and Goddess Durga. In the prakaram, we come across Thunaivantha-Vinayaka (Vinayaka who came as escort), Shanmukha with his consorts on a peacock, Valampuri Vinayak (Vinayaka with trunk turned towards right), Lord Muruga, Lord Nataraja, Lord Vishwanatha, Saptarishis, Shaiva saints 63 Nayanmars, Panchabhoot lingas, Navagrahas, Mangal Shanishwarar, Lord Bhairava, Goddess Mahalakshmi, Lord Surya. Behind the sanctum sanctorum, there is a stucco image of Lord Shiva and Goddess Parvati in wedding attire. It is believed that Goddess Parvati appeared as a child from the yagnya kunda for Sage Bharata. Hence this place is associated with other nearby places which are connected to the wedding of Goddess Parvati with Lord Shiva. In this temple she has a separate shrine where she is praised as Arumpanavalamulaiyal Ammai. In the prakaram, there is a small shrine where she is praised as Parimalnayaki. 

Prayers: 

Devotees worship for removal of marriage obstacles.

Devotees take a dip in the sacred tank and worship Lord Shiva for getting rid of skin problems

Poojas: 

Daily rituals, Monthly poojas, fortnightly poojas and Pradosha pooja are performed regularly

Some important festivals:

Maasi (Feb-Mar): Mahashivratri

Panguni (Mar-April): Panguni Uttiram

Aavani (Aug-Sept): Ganesh Chaturthi

Karthigai (Nov-Dec): Somvar puja

Temple Timings: 9 am to noon; 5.30 pm to 8.30 pm

Address: - Shri Uktha Vedeeshwararaswamy Temple at Post Kuthalam, District Mayiladudurai, TN 609801

Phone number: +91-4364235225; 9487883800

Courtesy: Various blogs and websites

थिरुवाडुथुराई येथील श्री मासिलामणीईश्वरर मंदिर

ह्या मंदिराला श्री गोमुक्तीश्वरर मंदिर असं पण म्हणतात. हे कंजनूर च्या आसपासच्या सप्तस्थानांमधलं एक मंदिर आहे. मयीलादुथुराई-कुट्रालम-कुंभकोणम मार्गावर मयीलादुथुराईपासून २० किलोमीटर्स वर हे मंदिर आहे. थिरुवलंकाडूपासून खूप जवळ आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैव संत संबंधर, अप्पर आणि सुंदरर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. थिरूमुलर सिद्ध आणि शैव संत थिरुमळीगैनायनार ह्यांना इथे मुक्ती मिळाली. थिरुवाडुथुराई आदिनम हा जुना शिव मठ ह्या ठिकाणी आहे.

मूलवर: श्री गोमुक्तीश्वरर, श्री मासीलामणीश्वरर
देवी: श्री ओप्पीलमुलीयअम्माई, श्री अतुल्यकुजाम्बळ, श्री अभयगुजांबळ
क्षेत्र वृक्ष: पीपल वृक्ष (तामिळ मध्ये पडर अरासू)
पुराणिक नाव: नंदिनगर, नवकोटीसिद्धपूरम, अरसवनम, बोधीवनम, गोकळी-गोमुखी-पुरम

क्षेत्र पुराण:

१. एकदा कैलासावर भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी द्यूत खेळत होते. भगवान शिव खेळ हरले आणि श्री पार्वती देवी त्यावर हसल्या. ह्यामुळे भगवान शिवांना राग आला आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना गाय होऊन भूलोकावर फिरण्याचा शाप दिला. श्री पार्वती देवी खूप अस्वस्थ झाल्या आणि त्यांना आपल्या पतींपासून दूर जायला लागत आहे ह्याचं फार वाईट वाटलं. त्यांनी भगवान शिवांकडे क्षमायाचना केली त्याचबरोबर भगवान शिवांबरोबर पुनर्मीलन होण्याचा उपाय विचारला. भगवान शिवांनी त्यांना सांगितलं कि एका ठिकाणी त्या परत मूळ रूपात येतील आणि त्यांचं पुनर्मीलन होईल. श्री पार्वती देवी भूलोकात आल्या आणि त्या कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर पोचल्या. थिरुवाडुथुराई येथे त्यांना शिवलिंग दिसलं आणि त्यांना त्या शिवलिंगावर दुधाचा अभिषेक करून पूजा करण्यास आरंभ केला. भगवान शिव त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना मूळ रूपात आणले आणि त्यांना आलिंगन दिलं. ह्या ठिकाणी भगवान शिवांनी गायीला मुक्ती दिली म्हणून ह्या स्थळाला श्री गोमुक्तिश्वरम असं म्हणतात तर भगवान शिवांना श्री गोमुक्तेश्वरर असं म्हणतात. ह्या स्थळाची माहिती पुराणांमध्ये अनेक प्रसंगामध्ये सांगितली आहे.

२. एकदा श्री पार्वतीदेवींनी भगवान शिवांना विचारलं की “सगळेजण तुमची भक्ती करतात कारण त्यांना तुमच्याकडून काहीतरी वरदान पाहिजे असतं, पण असं कोणी आहे का जे कुठलीही अपेक्षा न करता ते तुमची भक्ती करतात?” भगवान शिवांनी श्री पार्वती देवींना एका बिल्व वृक्षाखाली असलेले शिवलिंग दाखवले. तिथे एक माकड बिल्व वृक्षाची पाने तोडून ते खेळ खेळल्यागत शिवलिंगावर टाकत होतं. आणि तो दिवस शिवरात्रि होता. भगवान त्या माकडावर प्रसन्न झाले आणि त्याला चक्रवर्ती बनवलं आणि त्रैलोक्याचा राजा बनवलं. राजाने भगवानांना प्रार्थना केली कि त्याला माकडाचं मुख प्राप्त व्हावं आणि चित्त सतत भगवानांच्या ध्यानामध्ये असावं अशी इच्छा केली. भगवानांनी त्याची इच्छा मान्य केली आणि त्याला मुचुकुंद असे नाव दिले. एकदा मुचुकुंद राजा आपल्या आठ बांधवांसह श्री इंद्रदेवांना त्यांच्या वालासुराबरोबरच्या युद्धामध्ये मदत करण्यासाठी गेले आणि त्यामुळे इंद्रदेवांना विजय मिळाला. श्री इंद्रदेव मुचुकुंद राजावर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी कृतज्ञतेचे प्रतीक म्हणून मुचुकुंद राजाला त्याला हवे ते मागण्यास सांगितले. इंद्रदेव ह्या काळामध्ये सुख उपभोगण्यामध्ये रमले होते आणि म्हणून त्यांचं भगवान शिवांनी त्यांना दिलेल्या त्यागराज मूर्तीची उपासना करण्यामध्ये दुर्लक्ष झालं होतं. म्हणून भगवान शिवांनी मुचुकुंद राजाला इंद्रदेवांकडून त्यागराजाची मूर्ती मागण्याचा सल्ला दिला. इंद्रदेवांना ती मूर्ती कोणाला द्यायची नव्हती म्हणून त्यांनी त्या मूर्तीच्या हुबेहूब अजून सहा मूर्ती केल्या आणि त्या सर्व एकत्र ठेवल्या. त्या रात्री भगवान शिवांनी मुचुकुंद राजाच्या स्वप्नात येऊन त्याला इंद्रदेवांचा सहा मूर्ती करण्यामागचा हेतू सांगितला आणि मूळ मूर्ती कशी ओळखायची ह्याचेपण ज्ञान दिले. इंद्रदेवांनी मुचुकुंद राजाला त्या सात विडंग मूर्ती दाखवल्या आणि त्यातून मूर्ती निवडायची विनंती केली. भगवान शिवांनी मार्गदर्शन केल्याप्रमाणे मुचुकुंद राजाने मूळ मूर्तीच निवडली. त्यानंतर इंद्र देवांनी मुचकुंद राजाला सर्वच मूर्ती प्रदान केल्या. त्यागराजांची मूळ मूर्ती थिरुवारुर येथे स्थापन केली गेली. त्यानंतर मुचुकुंद राजाने उरलेल्या सहा मूर्ती सहा ठिकाणी स्थापित केल्या. त्यानंतर एके रात्री भगवान शिवांनी मुचुकुंद राजाला स्वप्नात येऊन त्याला थिरुवाडुथुराई इथे जाण्यास सांगितले आणि तिथून राज्य सांभाळण्याचा आदेश दिला. मुचुकुंदने भगवान शिवांनी सांगितल्याप्रमाणे केले आणि त्यामुळे ते महान राजा म्हणून प्रसिद्धी पावले.

३. इथल्या रथयात्रेतील मूर्तीचे नाव श्री अनैथूएरुंडनायकर (भगवान ज्यांनी आपल्या पत्नीला आलिंगन दिले) असे आहे. पण मूर्तीमध्ये ते पार्वती मातेला आलिंगन देत आहे असं दिसत नाही.

४. शैव संत संबंधर ह्यांनी आपल्या पित्यांसमवेत इथे वास्तव्य केलं. त्यांनी आपल्या पितांना त्यांच्या कडे संपत्ती नसल्याने भगवान शिवांची कृपा प्राप्त करण्यासाठी त्यांनी जो यज्ञ केला त्यामध्ये सहाय्य केलं. बलीपीठ जिथे भगवान शिवांनी त्यांना संपत्ती प्रदान केली ते मंदिरामध्ये अजून आहे. ह्या पीठाभोवती शिवगण आहेत. 

५. नायनमारांपैकी एक नायनमार थिरुमळीगैथेवर ह्या मंदिरात भगवान शिवांची बराच काळ पूजा करत होते. काही गैरसमजुतीमुळे इथल्या राजाने थिरुमळीगैथेवर ह्यांना अटक करण्यासाठी सैनिक पाठवले. श्री अंबिका देवींच्या विनंती वरून भगवान शिवांनी नंदिंचं सैन्य पाठवून त्या सैनिकांना पळवून लावले. त्यानंतर सगळे नंदि एका नंदि मध्ये विलीन झाले आणि त्यातून एक भव्य नंदि तयार झाला. हा नंदि इथे मंदिरात बघायला मिळतो. ह्या नंदिंची प्रार्थना करणं हे खूप शुभ मानलं जातं. प्रदोषकाळी ह्या नंदिवर अभिषेक केला जातो.

६. शिवयोगींपैकी सुंदरनाथर नावाचे योगी एकदा कैलास पर्वतावरून अगस्त्य मुनींना भेटण्यासाठी दक्षिणेकडे आले. त्यांनी इथे एक धनगर मृत्युमुखी पडलेला बघितला. त्या धनगराच्या भोवती सगळ्या गायी उभ्या राहून रडत होत्या. त्या शिवयोगींनी आपल्या योगसामर्थ्याने त्या धनगराच्या शरीरात प्रवेश केला आणि गायींना घेऊन तो धनगराच्या घरी गेला. नंतर परत आपल्या स्थानी येऊन त्यांनी तपश्चर्या केली. हे शिवयोगी पुढे थिरूमुलर ह्या नावाने प्रसिद्ध झाले. त्यांनी तीन हजार दिव्य स्तोत्रे लिहिली आणि ह्या मंदिरामध्ये ते भगवानांमध्ये विलीन झाले. 

७. भगवानांच्या उजव्या बाजूला श्री त्यागेश ह्यांची मूर्ती श्री कमलांबिका मातेसमवेत आहे. असा समज आहे कि भगवान शिवांनी नवकोटी सिद्धांना अष्ट-महासिद्धी शिकविल्या त्यामध्ये बोगर हे सिद्ध पण होते. इथे थिरुमळीगैदेवर आणि नमःशिवायमूर्तीस्वामीगल ह्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री पार्वती देवी, नवकोटी सिद्ध, बोगर सिद्ध, चेरामन (६३ नायनमारांपैकी एक), कोचेंगट चोळा राजा, विक्रम पांड्य राजा, श्री यमदेव, संत थिरूमुलर, थिरुमळीगैथेवर (६३ नायनमारांपैकी एक), शैव संत सुंदरर आणि संबंधर, मुचुकुंद चक्रवर्ती

वैशिष्ट्ये:

१. भगवान शिवांनी इथे महातांडव नृत्य केले. त्याचे नाव सुंदर नटनं असे आहे.

२. इथले क्षेत्र वृक्ष (पीपल वृक्ष) हे खूप जुने आहे. हे वृक्ष देवांचं प्रतीक आहे असं मानलं जातं. असा समज आहे की भगवान शिव ह्या वृक्षातून प्रकट झाले आणि त्यांनी देवांना आशीर्वाद दिले.

३. श्री विनायकांनी त्यांच्या मातेला इथे येण्यास सहाय्य केले. 

४. इथे श्री पार्वती देवीं श्री गोरूपांबिका रूपात आहेत.

५. असा समज आहे की इथे बोगर सिद्ध ह्यांच्या समवेत नवकोटीसिद्धांनी तपश्चर्या केली. भगवान शिवांनी त्यांना अष्ट-महासिद्धींचं ज्ञान दिलं. 

६. हे मंदिर विशेष मंदिर आहे कारण इथे चेरा राजा चेरामन पेरुमल, कोचेंगट चोळा राजा आणि पांड्या राजा विक्रम पांडियन ह्यांनी भगवान शिवांची उपासना केली.

७. श्री यमदेवांनी इथे भगवान शिवांची उपासना केली. भगवान शिवांनी त्यांना आशीर्वाद दिले आणि भगवानांचा वृषभ वाहन बनण्याचं वरदान दिलं.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून इथे तीन परिक्रमा आहेत आणि पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे. गाभाऱ्यावरचे विमान (शिखर) हे दोन स्तरांचं (द्विदल) आहे. इथले शिवलिंग स्वयंभू असून पूर्वाभिमुख आहे. आतला नंदि खूप भव्य आहे. मंदिराचे वर्तमान बांधकाम २००० वर्षे जुनं आहे. वर्तमान बांधकाम चोळा राजांनी केलं. इथल्या शिलालेखांमध्ये विविध राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामांची माहिती आहे. श्री अंबिका एका पश्चिमाभिमुख देवालयात स्थित आहेत. इथल्या दुसऱ्या, तिसऱ्या आणि चौथ्या परिक्रमा भव्य भिंतींनी अलग केल्या आहेत. तिसऱ्या परिक्रमेमध्ये संत थिरूमुलर ह्यांची मूर्ती आहे. इथले क्षेत्र वृक्ष खूप जुनं आहे आणि ते देवांचं प्रतीक आहे असा समज आहे. मंदिराच्या आवारात थिरूमुलर ह्यांची समाधी आहे.

इथे स्थळ विनायकांना थुनाई वंद विनायकर असं पण म्हणतात. ह्या नावाचा अर्थ गणपती जे आपल्या गायीच्या रूपातल्या मातेला मार्ग दाखविण्यासाठी मार्गदर्शक म्हणून आले आणि ज्यांनी आपल्या मातेला म्हणजेच श्री पार्वती देवींना इथं आणून सोडलं.

प्रकारामध्ये एक गायीची मूर्ती आहे ज्यामध्ये गाय शिव लिंगावर अभिषेक म्हणून दूध ओतत आहे. ह्या मूर्तीचे नाव श्री गोरूपांबिका असे आहे. ह्या मंदिरात नवग्रह संनिधी नाही. श्री शनीश्वरांची मूर्ती आहे. श्री सुर्यदेवांच्या इथे तीन मूर्ती आहेत. 

भगवान शिवांच्या उजव्याबाजूला श्री त्यागराज आणि श्री कमलांबिका माता ह्यांचे देवालय आहे. 

इथल्या उत्सव मूर्तीचे नाव श्री अनैथूइरुंडनायकर (भगवान मातेला आलिंगन देताना) असे आहे. पण मूर्तीमध्ये भगवान शिव पार्वती मातेला स्पर्श करताना दिसत नाहीत. 

इथे एक लहान नंदि आहे ज्याचे नाव श्री अधिकार नंदि असे आहे. ह्या नंदिवर अभिषेक केला जातो.

असा समज आहे की भगवान शिवांनी बोगर सिद्ध ह्यांच्या समवेत नवकोटी सिद्धांना अष्ट-महासिद्धींचं ध्यान दिलं.

इतर देवता आणि देवालये:

परिक्रमेमध्ये श्री विनायकर, श्री मुरुगन, श्री नटराज, श्री दंडपाणी, अगस्त्य मुनी, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्मदेव, श्री विष्णू, श्री दुर्गादेवी, पंचलिंग, चोळा लिंग, श्री भैरव, श्री शनीश्वरर, श्री सूर्य, श्री चंद्र, श्री सरस्वती देवी, श्री हरदत्त शिवाचार्यार, शैव संत मरैज्ञानसंबंधऱ, श्री उमापती शिवम, श्री मेयकंदर, श्री अरुलनिधीशिवम, ६३ नायनमार, नालवर, श्री आदी गोमुक्तीश्वरर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. ह्या मूर्ती परिक्रमा तसेच कोष्ठामध्ये पण दिसतात. भगवान शिवांच्या देवालयाच्या प्रवेशावर श्री विनायक आणि श्री मुरुगन ह्यांच्या मूर्ती आहेत. असा उल्लेख आहे कि त्यांनी आपल्या गायीच्या रूपातल्या मातेला म्हणजेच श्री पार्वती देवींना इथे येण्यासाठी मार्गदर्शन केलं.

प्रार्थना:

१. स्त्रिया आपल्या पतींच्या स्वास्थ्यासाठी आणि दीर्घायुष्यासाठी इथे प्रार्थना करतात.

२. विभत्क्त दाम्पत्य इथे त्यांचे पुनर्मीलन व्हावं म्हणून प्रार्थना करतात. 

३. भाविक जन इथे अपत्यप्राप्तीसाठी प्रार्थना करतात. 

४. विवाह ठरण्यातल्या अडचणी दूर होण्यासाठी भाविक जन इथे प्रार्थना करतात.

पूजा:

दैनंदिन पूजा आणि प्रदोष पूजा नियमित केल्या जातात.

मंदिरात साजरे होणारे महत्वाचे सण:

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): ब्रह्मोत्सव
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक
मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथीरै
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री
थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): पांच दिवसांचा रथसप्तमी उत्सव

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ७ ते १२, दुपारी ४ ते रात्री ८

मंदिराचा पत्ता: श्री गोमुक्तीश्वरर मंदिर, थिरुवाडुथुराई पोस्ट, कुट्रालम तालुका, नागपट्टीनं जिल्हा, तामिळनाडू ६०९८०३

दूरध्वनी: +९१-४३६४२३२०२१, +९१-४३६४२३२०५५

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा. 

Shri Masilamaneshwarar Temple at Thiruvaduthurai

This temple is also known as Shri Gomuktishwarar Temple. It is one of the Saptasthana shiva temples of Kanjanur. It is situated on the Mayiladuthurai-Kuttralam-Kumbhakonam route at a distance of 20 kms from Mayiladuthurai. It is very close to Thiruvalankadu. This is also one of the Padal Pethra Sthalam on the southern bank of river Kaveri. The temple is revered by Sambandhar, Appar and Sundarar in their sacred hymns.

Siddha Thirumoolar and shaiva saint Thirumaligainayanar attained salvation at this place. The old shiva math Thiruvaduthurai Adinam is situated at this place. 

Moolavar: Shri Gomuktishwarar, Shri Masilamaneshwarar
Devi: Shri Oppilamuliammai, Shri Atulyakujambal, Shri Abhaygujambal
Kshetra Vruksha: Peeple tree (in Tamil Padar Arasu)
Puranik name: Nandinagar, Navakotisiddhapuram, Arasavanam, Bodhivanam, Gokazhi-Gomukhi-Puram

Kshetra Purana:

1. Once in Kailash, Lord Shiva and Goddess Parvati were playing a game of dice. Lord Shiva lost the game and Goddess Parvati laughed at him. He got angry and cursed her to become a cow and roam in Bhooloka. Goddess Parvati became upset and felt sorry for leaving her husband. She asked for forgiveness and for atonement so she can reunite with her husband. He stated that at one place she will regain her normal form and he will join her. She came to Bhooloka and reached the southern bank of river Kaveri. At Thiruvaduthurai, she found a Shiva-linga and started worshiping by performing abhishek with milk. Lord Shiva who was pleased by her devotion restored her to her original form and embraced her. This place where Lord Shiva gave mukti to the cow is known as Shri Gomuktishwaram and Lord Shiva is known as Shri Gomukteshwarar. The greatness of this place is stated in the Kshetra purana by citing a number of instances. 

2. Once Goddess Parvati asked Lord Shiva "everyone worships you for getting a boon; is there anyone who worships you without expecting anything". Lord Shiva showed a Shiva-linga below a Bilva tree. A monkey on the tree was plucking leaves one by one from the tree and dropped it on the Shiva-linga playfully. The day happened to be a Shiva-ratri. The Lord was pleased by the monkey’s act and transformed him into a Chakravarti, granting him the boon to rule all the three worlds. 

3. The king requested that he would like to have a monkey face and would like to live with the thought of Lord Shiva. The Lord granted him his wish and the king was named as Muchugandha. Once Muchugandha went to assist Lord Indra along with his eight brothers to defeat the demon king Valasura. Lord Indra, pleased by his help, requested him to ask for anything as a token of his gratitude. During this period, Lord Indra was indulging in various enjoyments and had neglected the worship of Thyagesa idol given to him by Lord Shiva. So Lord Shiva advised Muchugandha to ask for that idol from Lord Indra. Lord Indra, who was not ready to part with it, prepared six identical idols and kept them together. Lord Shiva cautioned Muchugandha the same night about Lord Indra’s intention and instructed him how to identify the real idol. When Indra showed the seven Vidanga idols, Muchugandha identified the real idol and Indra gave all the seven idols to the king. The real Tyagesha was installed at Thiruvarur. Later, the king established them at six other locations. Later, one night, Lord Shiva appeared in the dream of Muchugandha and bade him to proceed to Thiruvaduthurai and rule the kingdom from there. The king ruled from Thiruvaduthurai and became a famous and great ruler.

4. The procession deity is known as Shri Anaithuerundanayakar (the Lord who embraced his wife) but we don’t find the idol embracing Mother Goddess Parvati. 

5. Shaiva saint Sambandar stayed at this place with his father. He helped his father to conduct a yagna with the grace of Lord Shiva when they had no wealth (at Sirkazhi). The Balipeeth (seat) where the Lord bestowed wealth on him exists in the temples with the ganas around the peeth (seat). 

6. One of the Nayanmars, Thirumaligaithevar, was worshiping the Lord at this temple for a long time. Due to some misunderstanding, the king sent his army to arrest him. On Goddess Ambika’s request, Lord Shiva sent an army of Nandis from the temple and drove away the king’s army. Then all these Nandis merged to form one huge Nandi. You can find the Nandi idol in this temple today. It is considered to be very auspicious to pray to this Nandi. During pradosha kaal, abhishek is conducted on this huge Nandi idol. 

7. One of the Shiva yogis, Sundarnathar came from Kailash to meet Sage Agastya in the South. He found a cowherd named Mulan lying dead on the ground. The cows were standing in a circle around him and were shedding tears. With his yogic powers, the Shiva yogi entered in the body of the cowherd and drove the cows back to his house. He came back to this place and did penance. Later, the Shiva yogi came to be known as Thirumoolar. He wrote three thousand divine hymns and merged with the Lord in his shrine. The shrine for Lord Tyagesha with mother Goddess Kamalambika is on the right side of the Lord’s shrine. It is believed that Lord Shiva taught Ashta-Mahasiddhis to Navakoti siddhas including Bhogar. There are separate shrines for Tirumalagaidewar and Namahshivayamurtiswamigal.

Those who worshiped at this place:

Goddess Parvati, NavaKoti siddhas, siddha Bhogar, King Cheraman (one of the 63 Nayanmars), King Kochengat Chola, King Vikrama Pandya, Lord Yama, Saint Thirumoolar, Thirumaaligai Thevar (one of the Nayanmars), Shaiva saint Sundarar, Sambandhar, Emperor Muchugandha Chakravarti. 

Special features:

1. Lord Shiva performed his Mahatandav at this place. It is known as Sundar Natanam. 

2. Kshetra vruksha (peeple tree) is very old. It is revered as representing the Devas. It is believed that Lord Shiva emerged from under this tree and blessed Devas. 

3. Lord Vinayaka escorted his mother to this place. 

4. Goddess Parvati is depicted as Shri GorupaAmbika. 

5. It is believed that the Navakotisiddhas including Bhogar performed the penance at this place. They were taught the ashtamahasiddhis by Lord Shiva. 

6. It is a unique temple where the Chera king Cheraman Perumal and Chola king KochengetCholan and Pandya king Vikram Pandyan have worshiped Lord at this place.

7. Lord Yama worshiped Lord Shiva at this place. Lord Shiva blessed him and gave him the honor of taking the place of his mount rishabh at this place. 

About the temple:

This is an east facing temple with three parikramas and a five tiered Rajagopuram. The vimanam (tower) above the sanctum sanctorum is Dwidal (two storied). The shiva linga is a swayambhu linga facing the east. Nandi is very huge. The present temple structure is about 2000 years old and was constructed by the chola kings. The stone inscriptions give an account of the work done by the various kings. Goddess Ambika is housed in a west facing shrine. The second, third and fourth parikrama are separated by huge walls. In the third parikrama, there is a separate shrine for saint Thirumoolar. The kshetra vruksha is very old and is said to be representing the Deva. In the temple complex we have the samadhi of Thirumoolar. 

Sthala Vinayaka is also known as Thunai (means guide or escort) Lord Vanda Ganapati (i.e. Ganapati who came as a guide or an escort for his mother Goddess Parvati).

In the prakara, there is an idol which depicts a cow discharging the milk on a shiva linga from its udder. The idol is known as Shri Gorupa Ambika. There is no Navagraha shrine in this temple. There is an idol of Lord Shanishwarar. There are three idols of Lord Surya at one place. To the right of Lord Shiva’s shrine we come across the shrine of Lord Tyagaraja and mother Goddess Kamalambika. The processional deity is known as Shri Anaithuirundha Nayakar (Lord embracing the mother). But in idol Lord Shiva’s hands do not touch Goddess Parvati. The small Nandi is known as Shri Adhikar Nandi as abhishek is done for this Nandi. It is believed that Lord Shiva taught ashtamahasiddhi to Navakoti Siddhas including the siddha Bhogar at this place. 

Other shrines and deities:

Lord Vinayaka, Lord Muruga, Lord Nataraja, Lord Dandapani, Sage Agastya, Lord Lingodbhavar, Lord Brahma, Lord Vishnu, Goddess Durga, Panchalingam, Chozhalingam, Lord Bhairav, Lord Shanishwarar, Lord Surya, Lord Chandra, Goddess Saraswati, Shri Haradatta Shivacharyar, Shaiva saint Shri Maraidnyanasambandhar, Shri Umapati Shivam, Shri Meykandar, Shri Arul nidhi Shivam, Sixty three Nayanmars, Nalavar, Shri Adi Gomuktishwarar is in a corridor. These idols are found in the corridors and the koshtam. At the entrance of Lord Shiva’s shrine, we have Lord Vinayaka and Lord Muruga. It is stated that they escorted Goddess Parvati to this shrine when she was in the form of a cow. 

Prayers:

1. Women pray here for the well being and longevity of their husbands. 

2. Estranged couples pray here for their union.

3. People pray for a child boon. 

4. People pray for removal of wedding obstacles

Poojas:

Regular pradosha puja and daily worship is done.

Some important festivals:

Purattasi (September-October): Brahmostav
Aipassi (October-November): Annabhishek
Margazhi (December-January): Thiruvathirai
Maasi (February-March): Mahashivaratri
Thai (January-February): Rathasaptami festival for five days

Temple timings: 7 to 12 and 4 to 8

Address: Shri Gomuktihswarar Temple, Thiruvaduthurai Post, Kuttralam Taluka, Nagapattinam District, Tamil Nadu 609803

Phone Number: 91-4364232021, 4364232055

Courtesy: Various websites and blogs

थिरुकोहमबिअम येथील श्री कोकिळेश्वरर मंदिर

हे मंदिर तामिळनाडूमधल्या थिरुकोहमबिअम येथे स्थित आहे. कुंभकोणम-मयीलादुथुराई मार्गावर कुंभकोणम पासून २० किलोमीटर्स वर तर थिरुवडुथुराई पासून पूर्वेकडे ५ किलोमीटर्स वर आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैव संत संबंधर आणि अप्पर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती केली आहे. मंदिराचा आवार साधारण २ किलोमीटर्स वर पसरला आहे. हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. सिम्बिअन महादेवी ह्या चोळा राणीने ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार करून मंदिराचं दगडी बांधकाम केलं.

मूलवर: श्री कोकिळेश्वरर, श्री गोगणेश्वरर, श्री कोहंबनाथर

देवी: श्री सौन्दर्यनायकी

पवित्र तीर्थ: ब्रह्म तीर्थ

पवित्र वृक्ष: चमेली, बिल्व

क्षेत्र पुराण:

१. पुराणानुसार एकदा भगवान शिव आणि भगवान विष्णू द्यूत खेळत होते आणि श्री पार्वती देवी ह्या खेळाच्या पंचाची भूमिका करत होत्या. खेळामध्ये एक क्षण असा आला की ज्या वेळी भगवान शिवांनी खेळामध्ये फासे फिरविण्याच्या योग्य पद्धतीवर श्री पार्वती देवींकडे म्हणजेच पंचांकडे स्पष्टीकरण मागितलं. श्री पार्वती देवींचं स्पष्टीकरण हे भगवान विष्णूंना अनुकूल होतं म्हणून भगवान शिवांना राग आला आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना पृथ्वीवर गाय म्हणून जन्म घेण्याचा शाप दिला. गायीच्या रूपात जन्म घेतल्यावर श्री पार्वती देवींनी ह्या ठिकाणी भगवान शिवांची पूजा केली. इथल्या शिव लिंगाच्या पायथ्याशी (अवूदयार) गायीच्या खुरांची चिन्हे दिसतात. म्हणून भगवान शिवांना इथे श्री कोळंबनाथर म्हणून संबोधलं जातं. श्री पार्वती देवींना इथे शापातुन मुक्ती मिळाली. भरत ऋषींनी केलेल्या यज्ञामध्ये त्या एका बालिकेच्या रूपात प्रगट झाल्या. भरत ऋषींनी त्या बालिकेचं संगोपन केलं. जेव्हा ती बालिका विवाहयोग्य झाली त्यावेळी भरत ऋषींनी भगवान शिवांना तिच्यासाठी वर शोधण्याची विनंती केली. भगवान  शिवांनी भरत ऋषींना ज्ञात करून दिलं की ती बालिका म्हणजेच साक्षात श्री पार्वती देवीच आहेत आणि भगवान शिव स्वतः तिच्याशी विवाह करतील. त्यांनी भरत ऋषींना सांगितलं की श्री पार्वती देवींनी पृथ्वीवर ह्याच कारणासाठी जन्म घेतला जेणेकरून त्यांना भगवान शिवांशी पृथ्वीवर विवाह करायचा होता.

२. पूर्वीच्या एका लेखात आम्ही भगवान विष्णू आणि श्री ब्रह्मदेव ह्यांच्यातील भगवान शिवांच्या ज्योतिर्लिंगाच्या आदी आणि अंताचा शोध लावण्याच्या स्पर्धेबद्दल उल्लेख केला होता. त्या स्पर्धेमध्ये श्री ब्रह्मदेवांनी त्यांना शोध लागला असं खोटंच सांगितलं म्हणून भगवान शिवांनी त्यांना शिक्षा दिली. त्यांनी श्री ब्रहादेवांना शाप दिला कि त्यांची कुठल्याही मंदिरामध्ये पूजा होणार नाही. ह्या शापातून मुक्ती मिळविण्यासाठी श्री ब्रहादेव येथे आले आणि त्यांनी इथे तीर्थ निर्माण करून भगवान शिवांची पूजा केली आणि त्यांची शापातून मुक्ती झाली.

३. संथन नावाच्या विद्याधराला श्री इंद्रदेवांकडून कोकिळा बनण्याचा शाप मिळाला होता. त्यांनी इथे येऊन भगवान शिवांची पूजा केल्यावर त्यांना शापातून मुक्ती मिळाली. म्हणून इथे भगवान शिवांना कोकिळेश्वर असं संबोधलं जातं.

४. श्रीइंद्रदेवांनी गौतम ऋषींच्या पत्नी अहिल्या ह्यांच्याबरोबर व्यभिचार केल्याने त्यांच्या सर्व शरीरभर नेत्र निर्माण होतील असा शाप मिळाला होता. श्री इंद्र देवांनी इथे येऊन शापमुक्तीसाठी भगवान शिवांची पूजा केली.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री पार्वती देवी, भरत ऋषी, श्री ब्रह्मदेव, श्री इंद्रदेव 

वैशिष्ट्ये:

१. लिंगोद्भवर ह्यांच्या आजूबाजूला श्री ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णू असल्याकारणाने तिन्ही देवांचे इथे दर्शन होते.

२. इथल्या मूर्ती खुप सुंदर आहेत.

३. थिरुकोहंबिअन हे सहा पाडळ पेथ्र स्थळांशी निगडित असल्याकारणाने ह्या स्थळाला विशेष महत्व आहे. ती सहा स्थळे अशी

अ) थिरुचेन्दूर येथे त्यांना मिळालेल्या शापानुसार श्री पार्वती देवींनी गाय म्हणून जन्म घेतला. भगवान विष्णू गोपाळ रूपात त्यांचे रक्षण करण्यासाठी आले. 

ब) थिरुकोहमबिअम येथे श्री पार्वती देवींनी गायीच्या रूपात भगवान शिवांची पूजा केली आणि गायीच्या खुरांची चिन्हे शिव लिंगावर ठेवली.

क) कुत्रालम (थिरुथुरुथी) येथे श्री पार्वती देवी भरत ऋषींनी केलेल्या यज्ञातून एका बालिकेच्या रूपात प्रगट झाल्या.

ड) एथिरकोलपडी येथे भरत ऋषींना भगवान शिव हे जामात म्हणून प्राप्त झाले.

इ) थिरुवेलकुडी येथे भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींचा विवाह आणि त्यातील यज्ञ पार पडला.

फ) थिरुमनंचेरी येथे भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींनी आपल्या विवाह सोहळ्याचे दर्शन सर्वांना घडवले.

४. ह्या स्थळांभोवती बरीच पाडळ पेथ्र स्थळे आहेत ती अशी - कोनेरीराजापूरम, वैकलनाथेश्वरर, थिरुनीलकुडी, थेनकुरंगडूथुराई, थिरुवीळीमाली (येथे भगवान शिवांना श्री माप्पिळई स्वामी असं म्हणतात)

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर पूर्वाभिमुख आहे आणि इथल्या राजगोपुराला स्तरे नाही. इथे प्रवेशाजवळ एक सुंदर कमान आहे ज्यावर भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींचे सुंदर शिल्प आहे. इथे मंदिराच्या आतमध्ये तीन स्तरांचे गोपुर आहे. इथे दोन परिक्रमा आहेत. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे. शिव लिंगाचे बाण (दंडगोलाकार भाग) हा पायथ्याच्या (अवूदयार) तुलनेत मोठा आहे. पायथ्यावर गायीच्या खुरांची चिन्हे आहेत. गाभारा पूर्वाभिमुख आहे. 

कोष्टामध्ये पुढील मूर्ती आहेत: श्री विनायकर, श्री नटराज, अगस्त्य ऋषी, श्री सट्टाईनाथर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर ज्यांच्या आजूबाजूला श्री ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णू आहेत, श्री अर्धनारीश्वरर, श्री भिक्षाटनर आणि श्री दुर्गा देवी. श्री चंडिकेश्वरांची मूर्ती त्यांच्या नेहमीच्या ठिकाणी आहे.

इतर देवता आणि देवालये: श्री गणेश, श्री मुरुगन, श्री नटराज, श्री गजलक्ष्मी, चोळालींग, शैव संत अप्पर, श्री सूर्यदेव, श्री भैरव, श्री अंबिका ह्यांच्या मूर्ती परिक्रमेमध्ये आहेत. 

उत्सव मूर्ती स्वतंत्र सुरक्षित ठिकाणी ठेवल्या आहेत.

प्रार्थना:

दैनंदिन, साप्ताहिक आणि मासिक पूजा नियमित केल्या जातात. 

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): थिरुकार्थिगई दीपम, सोमवार पूजा

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): पंगूनी उत्तरम

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ९ ते १२, दुपारी ४ ते ६

मंदिराचा पत्ता: श्री कोकिळेश्वरर, थिरुकोहमबिअम ऍट पोस्ट पुडूर, थिरुविडाईमरुथुर, तामिळनाडू ६२१२०५

दूरध्वनी: +९१-४३६४२३२०५५, +९१-४३६४२३२००५    

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.