Shri AadiKumbheshwarar Temple at Kumbhakonam

This temple is popularly known as Kumbheshwarar Swami temple. It is situated in the heart of Kumbhakonam city near the golden lotus pond (Potramarai Kulam in Tamil). Unfinished (mottai, in Tamil) Gopuram is the landmark of this temple. This is a padal petra sthalam on the southern bank of Kaveri praised by Shaiva saints Sambandhar, Appar and Vallalar. Saint Arunagirinathar sang a sacred hymn to Lord Shiva at this temple. This temple must have existed even before the 7th century and it is believed to have been constructed by Pallava king. The present masonry structure was built by Chola kings in the 9th century. The temple has been renovated and extended by Chola and Vijayanagar kings. There are no inscriptions available pertaining to the Chola period. Some inscriptions in the Nageshwarar temple give an account of some endowments made by Vijayanagar kings and the Nayaks. This is one of the twelve temples connected with MahaMagham festival. It is also one of the sapta-sthana temples of Kumbhakonam.

Moolavar: Shri Kumbheswarar, Shri Amrudeshwarar, Shri Kuzhajar
Devi: Shri Mangalambigai and Shri Mantrapeetheshwari.
Sacred teertha: Mahamagham tank, Potramarai kulam (well) and twelve other teerthas, Kaveri river
Kshetra Vruksha: Shami (Vanni in Tamil)

Kshetra purana:

1. Once just before pralaya, Lord Brahma, had a doubt in his mind that, ‘if all the seeds for creation are destroyed, how to start the creation?’. He rushed to Lord Shiva – the destroyer, for guidance. At that time Lord Shiva advised him about the manner in which the seeds for new creation can be preserved and at the same time how to start the creation after pralaya. He advised Lord Brahma to make a pot by mixing mud (sand) and amrut. Then fill it up with amrut and keep all the seeds necessary for creation inside the pot. Lord Shiva advised that he should spread the Vedas, Agamas, Puranas etc. on all 4 sides in the kalash. Lord Shiva asked him to place a bunch of Mango leaves and a coconut at the top of the pot so that it gets the shape of the Kalash. Lord Shiva further advised him to tie the sacred thread (upavidh) around the pot and put flowers inside the pot before sealing it. Lord Shiva asked him to keep the pot at the top of Mount Meru (which is a residence of Lord Brahma) and hang it from the ceiling by tying it with a rope made of sacred grass (darbha). He asked him to worship it with Bilva leaves by placing it along with flowers over the coconut. He asked him to make this Kalash sacred by sprinkling the amrut over the Kalash. He told him that during the pralay, this Kalash will flow along the water and will stop at a place. Then he will appear as a hunter (Kiratmoorthy) and break the pot so that Lord Brahma can start Shrusti.

Lord Brahma followed the instructions to the point. During pralay, there was chaos around, as nature’s fury was at its highest in all forms. The Meru parvat also drowned in the pralay water. The Kalash along with the sacred grass tied around it, started moving in the water towards the south. It reached a particular point and stayed at a place. As pralay water started receding, the sacred grass, the mango leaves, etc. detached themselves and fell at that place. The place where the mango leaves fell, a Shamee tree manifested, and the sacred grass tied around the kalash became a Linga. There was a Bilva tree and seven goddesses appeared and stood guard over that place. The darbha that formed the Linga is known as “Darbha Linga”. All this happened on the western side of the sea. Then kalash started moving towards the Northwest direction and stopped at a place. At the very same instant, there was a celestial voice stating that this is the place where the kalash will stay finally and there is no other kshetra that will be more sacred than this place. As kalash stayed at this place, it is known as Kumbhakonam.

Aadikumbeshwarar temple – This is the place the amrut kalash stopped first. It is believed that Lord Shiva himself made a Shivalinga by mixing amrut and mud (sand). He worshipped the Shiva Linga at this place and the linga is in the shape of the neck of the pot (kalash).

2. At this place, Lord Shiva gave half of his body to Goddess Parvati, he gave 36 crores of Mantra-Shakti to Goddess Parvati. Goddess Parvati also gave 36 crores of her Mantra-Shakti to Lord Shiva. Hence Goddess Parvati is praised as MantraPeetheshwari. This place is considered as one of the Shaktipeeth.

3. It is stated in puran, that Lord Vinayaka arrived well before Lord Shiva and Lord Parvati came to this place. Hence he is praised as AdiVinayaka.

4. The Sthala-puran states that Lord Muruga received Mantra-Upadesh from Goddess MantraPeeteshwari, before going to war with asura SooraPadman.

5. Lord MahaVishnu worshiped Lord Shiva at this place and was bestowed with the Chakra, hence Lord MahaVishnu is praised as Lord Chakrapani.

6. Lord Vishnu was bestowed with the bow (sarang) by Lord Shiva. Hence Lord Vishnu is praised as Lord Sarangapani. 

Those who worshiped at this place:

Lord Brahma, Lord MahaVishnu, Lord Vishnu, Lord Muruga, Lord Indra, Kamadhenu, Sage Kashyap, Hema rishi, Moorkhanayanar, Nava-Kannigas (nine sacred rivers), namely Ganga, Yamuna, Narmada, Saraswati, Kaveri, Godavari, Krishna, TungaBhadra and Sharayu.

Salient features: 

1. This temple is one of the temples that participate in the MahaMagham festival.

2. There is a separate shrine for Kirata (hunter) moorti.

3. The ShivaLinga is made of sand and is covered by a golden kavach. Abhishek is made only for Avudayar. Civet (Pungunu in Tamil) is only applied.

4. ShivaLinga is very large in size and hence is praised as MahaLingam.

5. Idol of Lord Muruga is unique. He has six faces and six hands, he is sitting on his peacock mount along with his consorts.

6. This place is considered more sacred than Kashi.

7. The RajaGopuram is unfinished, hence it is known as MottaiGopuram.

8. In a 16 pillared mandap, which is known as Navaratri mandap, 27 stars and 12 zodiac signs are sculptured on a single stone.

9. There is a musical instrument known as NadaSwaram made of stone.

10. This place is considered as the first of 51 Shaktipeetha. 

11. The Nava Kannigas who take bath in the MahaMagham tank, also take bath in the golden lotus pond (Portramarai Kulam).

12. It is believed that there are 20 ponds and teertha inside the MahaMagham tank.

13. The parikrama is designed in such a way that, when we do pradakshina in the prakaram, we do pradakshina of both - Goddess Parvati and Lord Shiva. This is in keeping up with the puran of Lord Ganesha going around his parents in order to go around the universe.

About the temple:

The sanctum sanctorum consists of sanctum, Antarala and Ardha-Mandap. This is an east facing temple. The main RajaGopuram is 9-tiered and is about 128 feet tall. There are three prakarams in the temple.

As we enter through the Rajagopuram, we come across Balipeeth, Dhwaja stambha and Nandi. The Nandi is big and beautiful. In the first prakara, we come across the idols of 63 Nayanmars, Sapta-Matrikas, Kamadhenu and Bhava linga, Sarva linga, Eshana linga, Pashupathi linga, Rudra linga, Ugra linga, Bheem linga and Maha linga. 

The ShivaLinga is a Swayambhu Linga.

As the Shiva Linga is made of sand there is no Abhisheka for the Shiva Linga. They apply only punugu (civet – a cent) once in a while. As the Shiva linga is very huge it is known as Mahalingam and it is inclined to one side. Abhishek is performed only at the base of Shiva Linga. There is a sculpture of a lion in the Navaratri mandap which is very unique.

The Shiva Linga in this temple is believed to have been made by Shri Shiva Himself after the pralaya i.e. at the beginning of new Yuga. He made this Linga by mixing sand, nectar and broken pieces of the kalash. This Shiva linga is in the same shape as a pot i.e. broad at the bottom and needle shape as it rises. This peetham is also a Vishnu shakti peeth. As Lord Shiva was responsible for protecting the seeds (beej) for creation by keeping it in a kumbha, He is known as Lord Kumbheshwarar.

According to Kshetra purana, the Nava-kumarikas (nine rivers) who take bath in the Mahamagham tank, also take bath in the Potramarai kulam. 

Other deities and shrines: 

Koshta-murthis: 

Lord Vinayaka, Lord Dakshinamurthy, Lord Brahma, Lord Vishnu. Shrine of Lord Chandikeshwarar is in the usual position. 

In the same parikrama, we come across idols of Lord Vinayaka, Lord Muruga, Goddess Gajalakshmi, Lord Nataraja, Lord Somaskanda, Idol of Lord Keeratmoorthy, Lord Nalavar, Lord Veerabhadra, Lord Kashi-Vishwanath and Goddess Vishalakshi, Goddess Saraswati and Goddess Jyesthadevi. In this corridor, we come across a Ganesha idol known as Lord Valam Chuzhi Vinayaka whose trunk is curved towards the right. We also come across Lord Bhikshadanar, Akshaya linga, Sahasra linga, Goddess Annapurni and Goddess Mahalakshmi. 

When we enter 2nd prakaram, we come across the shrine of Goddess Parvati. We also come across the Shayana graha. In the 2nd corridor, there are idols of Lord Sattainathar, Lord Chandra, Lord Surya, Lord Vallabha-Ganesha, Lord Lakshmi-Narayan, Lord Vanni-Vinayaka, Shri Kumbh muni siddha. The idols of Goddess Ashtabhuja Durga, Lord Navaneet Vinayaka, Lord Kala-Bhairva, Lord JwaraHareshwarar, Lord Shasta, Shri Mahan Govind Dikshidar and Shri Nagambal. 

Ambika is in a separate, south facing shrine. Her shrine is parallel and to the left of Kumbheshwarar’s shrine. To the right of her shrine we come across the shrine of Lord SomaSkanda.

There is a NavaGraha shrine in the temple complex.

Goddess Mangalambika is dressed in a yellow silk saree and her face is smeared with yellow turmeric paste and she has tilak of red vermillion (kunku). Goddess Mangalanayaki is also known as Goddess Mantrapeetheshwari. There is a separate shrine for Shri Keeratmoorthy and special abhishek is done in the evenings for Goddess Mangalambika. We come across Shri Muruga, seated on his mount peacock along with his consorts, Shri Valli and Shri Deivanai. He has six faces but has only 6 hands instead of twelve. 

There are fourteen holy teerthas associated with this temple namely – Mahamagham tank, Putramarai tank, Varun teertha, Kashyap teertha, Chakra teertha, Matanga teertha, Bhagawat teertha, Mangala teertha, Naag teertha, Kura teertha, Chandra teertha, Surya teertha, Gautam teertha and Varaha teertha. 

Navaratri mandap is a 16 pillared hall, which was built by Vijayanagar kings. 27 Star and 12 zodiac signs are sculptured in a single stone. There are two pipe instruments known as NadaSwaram in Tamil that are made of granite.

The Potramarai kulam (tank) is at the front side of the temple. People take a dip in the Mahamagam tank before taking a bath in the Potramarai kulam.

The NavaKannigas (9 sacred rivers) are in the prakaram. There are 9 sacred rivers namely, Ganga, Yamuna, Narmada, Saraswati, Kaveri, Godaveri, Krishna, TungaBhadra and Sharayu.

Prayers:

1. Devotees worship in the temple for excellence in Arts, for success in trade and business, for removal of marriage obstacles, for child boon, for wealth and prosperity.

2. Devotees believe that worshiping Lord Shiva after taking bath on the day of Magha nakshatra and/or during MahaMagam festival in the sacred theertha will help in getting rid of one’s sins committed during previous births and attain salvation.

3. Devotees pray to Shri KumbhaMuni Siddhar for relief from adverse effects of planets.

Pooja:

Daily six rituals are performed.

Pradosh pooja is performed regularly.

On Sundays of Tamil month Avani, special pooja is performed.

Festivals:

Maasi (Feb-March): Maasimagam Brahmotsav on a huge scale. Ashwini nakshatra, flag hoisting indicates the beginning of the festival. 8th day special pooja for Lord and Devi. 9th day Chariot festival; 10th day festival – procession of panchamoorthis on peacock, mooshaka and rishabha.

Panguni (March-April): Float festival. 

Chitrai (April-May): Saptasthanam festival

Vaikaasi (May-June): Thirukalyanam (wedding festival) 

Ani (June-July): Thirumanjanam

Aadi (July-August): 18th day festival, festival on nakshatra Puram

Temple timing:

5:30am to 12:30pm, 4:00pm to 8:30pm.

Temple Address: Shri Kumbheshwarar Temple, Kumbhakonam (Thirukudamooku), District : Tanjore, TN 612001

Phone: +91-4352420276

Courtesy: Various websites.

थिरुवळंचुळी येथील श्री कबर्दीश्वरर मंदिर

हे शिव मंदिर कुंभकोणम येथील श्री आदिकुंभेश्वरर ह्या मंदिराशी निगडीत असलेल्या सप्तस्थानांमधलं एक मंदिर आहे. हे मंदिर श्री श्वेतविनायक मंदिर म्हणून प्रसिद्ध आहे. कुंभकोणम-तंजावूर मार्गावर पापनाशम मार्गे जाताना कुंभकोणम पासून हे मंदिर १ किलोमीटर्स वर आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैव संत अप्पर आणि संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. चोळा राजांनी हे मंदिर बांधलं असावं असं समजलं जातं आणि नंतर पांड्या आणि विजयनगर राजांनी ह्याचा विस्तार केला. इथे काही शिलालेख आहेत ज्यामध्ये मंदिराला दिलेल्या भेटवस्तु आणि देणग्यांचा उल्लेख आहे.  

मूलवर: श्री कबर्दीश्वरर, श्री वळंचुळीनाथर, श्री सेंचातैनाथर
देवी: श्री मंगलनायकी, श्री पेरियानायकीअंबाळ
पवित्र तीर्थ: कावेरी नदी, अरसालारू, जटातीर्थ
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व
पुराणिक नाव: शक्तिवनम, थिरुनावर्थम, दक्षिणावर्थम

क्षेत्र पुराण:

१. यायारव ऋषींना १०० पुत्र होते. त्यांनी श्री पार्वती देवींकडे पुत्रीप्राप्तीसाठी प्रार्थना केली. श्री पार्वती देवींनी यायारव ऋषींची पुत्री म्हणून जन्म घेतला कारण त्यांना जटाधारी भगवान शिवांशी विवाह करण्याची इच्छा होती. लहानपणीच त्यांनी आपल्या पितांकडे भगवान शिवांबरोबर विवाह करण्याची इच्छा बोलून दाखवली आणि त्यांनी तपश्चर्या करण्यास सुरुवात केली. आपल्या दिव्य शक्तीने त्यांनी वाळूपासून शिव लिंग निर्माण केलं. त्यावेळी त्यांनी भगवान शिवांना गंगेमधून पाणी आणण्याची प्रार्थना केली. भगवान शिवांनी ह्या प्रार्थनेला प्रतिसाद देऊन त्यांनी आपल्या जटेमधल्या गंगेच्या पाण्याने तिथे जटातीर्थ नावाचं तीर्थ निर्माण केलं. श्री पार्वती देवींनी जटाधारी भगवान शिवांशी विवाह करण्याची इच्छा केली म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री कबर्दीश्वरर असं संबोधलं जातं. (उर्दू मध्ये कबर म्हणजे जटा). भगवान शिवांनी श्री पार्वती देवींच्या प्रार्थनेला प्रतिसाद देऊन त्यांच्याशी ह्या ठिकाणी विवाह केला. श्री पार्वतीदेवींच्या इच्छेनुसार भगवान शिव इथे लिंगरूपात राहिले. ह्या लिंगाला श्री कबर्दीश्वरर असे नाव आहे.

२. पुढील क्षेत्र पुराणातील कथा ह्या स्थळाला थिरुवळंचुळी असं का म्हणतात ह्याचे स्पष्टीकरण देते. ह्या कथेचे तपशील अभिदान चिंतामणी ह्या ग्रंथामधून आले आहेत. समुद्र मंथनाच्यासमयी वासुकी सर्पाला दोरखंड वापरून क्षीरसमुद्र घुसळायला सुरुवात केली. वासुकीने विष ओतायला सुरुवात केली तेव्हा सर्व देव भयभीत झाले आणि ते भगवान शिवांकडे गेले. भगवान शिवांनी त्यांना ज्ञात करून दिले कि ते समुद्रमंथन चालू करण्याआधी श्री गणेशाला वंदन करायचे विसरले. म्हणून देवांनी समुद्राच्या फेसापासून श्री गणेशांची मूर्ती तयार केली आणि त्याची पूजा केली. तसे केल्यावर त्यांना वासुकीच्या विषापासून मुक्ती मिळाली. ह्या श्री गणेशाच्या मूर्तीला श्री श्वेतविनायक असे नाव आहे. 

३. श्री इंद्रदेवांना श्री श्वेतविनायकांची मूर्ती आपल्याकडे पूजेसाठी असावी अशी इच्छा झाली. त्याच वेळी इतर देवांना पण अशीच इच्छा झाली. शेवटी श्री श्वेतविनायकांची पूजा काही काळापुरती प्रत्येकाच्या ठिकाणी करावी असे ठरले. भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींनी श्री श्वेतविनायकांची पूजा कैलासावर केली, भगवान विष्णू आणि श्री महालक्ष्मी देवींनी वैकुंठात केली, श्री ब्रह्मदेव आणि श्री सरस्वती देवींनी सत्यलोकांत केली आणि शेवटी ती मूर्ती इंद्रलोकांमध्ये श्री इंद्रदेव आणि श्री इंद्राणीदेवींकडे पूजेसाठी आली. जेव्हा श्री इंद्रदेवांना गौतमऋषींनी दिलेल्या शापामुळे इंद्रलोक सोडायला लागला तेव्हां ते तीर्थयात्रेला निघाले आणि त्यांनी आपल्या बरोबर श्री श्वेतविनायकांची मूर्ती पण घेतली. श्री इंद्रदेव ह्या स्थळी पोचले आणि त्यांनी जटातीर्थामध्ये स्नान करण्याचे ठरवले. भगवान शिवांना वाटलं कि श्री श्वेतविनायकांची ह्या ठिकाणी स्थापना करावी. त्यांनी एका छोट्या बटूचे रूप धारण केलं. श्री इंद्रदेवांनी त्या बटुकडे श्री श्वेतविनायकांची मूर्ती तीर्थामध्ये स्नान करेपर्यंत सांभाळायला दिली. श्री इंद्रदेवांना आज्ञा होती कि हि मूर्ती जमिनीवर ठेवायची नाही. इंद्रदेव स्नान करत असताना त्या बटूने ती मूर्ती जमिनीवर ठेवली आणि अदृश्य झाला. इंद्रदेवांनी ती मूर्ती हलवण्याचा प्रयत्न केला पण ते त्यामध्ये सफल झाले नाहीत. त्यावेळी आकाशवाणीने इंद्रदेवांना ती मूर्ती तिथेच ठेवून ऑगस्ट च्या शुक्ल पक्षापासून (ऑगस्ट महिन्याचा दुसरा भाग) ते सप्टेंबर महिन्यातील पहिला पक्ष ह्या काळातल्या प्रत्येक सोमवारी ह्या मूर्तीची पूजा करायला सांगितली. पण इंद्रदेवांनीं तरीही मूर्ती हलवण्याचे प्रयत्न कायम ठेवले. त्यासाठी त्यांनी हत्ती, घोडे, रथ ह्यांचा उपयोग केला पण ते सफल झाले नाहीत. भगवान शिवांनी त्यांना परत प्रयत्न थांबवायला सांगितलं. त्यांनी इंद्रदेवांना सांगितलं कि सत्ययुगामध्ये श्री श्वेतविनायक कैलासावर राहून, तर त्रेतायुगामध्ये वैकुंठावर राहून, द्वापारयुगामध्ये सत्यलोकामध्ये राहून तर कलियुगामध्ये पृथ्वीवर राहून ते सर्वांवर कृपावर्षाव करतील आणि सर्वांच्या मनोकामना पूर्ण करतील.

४. एकदा महाशिवरात्रीच्या दिवशी श्री आदिशेष पाताळ लोकांमधून एक मोठं छिद्र पाडून पृथ्वीलोकावर भगवान शिवांची पूजा करण्यासाठी आले. कावेरी नदी ह्या छिद्रामधून वाहायला लागली. त्यावेळी येथे राज्य करत असलेल्या हरीध्वजन राजाला वाटले कि कावेरी अशी पाताळ लोकामध्ये वाहत राहिली तर दुष्काळ पडून सर्व लोकांना अन्नाची भ्रांत पडेल. म्हणून त्याने कावेरी नदी परत जमिनीवर वाहावी म्हणून भगवान शिवांना प्रार्थना केली. तेव्हा भगवान शिवांनी आकाशवाणीने त्या राजाला सांगितले कि जर राजा किंवा कोणी ऋषींनी छिद्रामध्ये शिरून बलिदान दिलं तर हे संकट टळू शकेल. लोकोपकारक वृत्ती ठेवून राजाने स्वतः ह्या छिद्रात शिरून बलिदान देण्याचे ठरवले. त्यावेळी ह्या गावाजवळच असलेल्या कोट्टैयुर गावामध्ये अत्री ऋषी (ज्यांना हेरंड असं पण म्हणतात) तपश्चर्या करत होते. त्यांना जेव्हा राजा छिद्रामध्ये शिरून बलिदान करायला तयार झाला आहे हे कळलं तेव्हा त्यांनी येऊन राजाला थांबवलं. राजाचं आयुष्य ऋषिंपेक्षाही मौल्यवान असल्याकारणाने हेरंड ऋषी स्वतः छिद्रामध्ये शिरले आणि त्यांनी कावेरी नदीला परत जमिनीवर आणलं. कावेरी नदी जिथून परत पृथ्वीवर आली त्या जागेला मेलकावेरी असं म्हणतात. ऋषी ज्या जागेतुन परत बाहेर आले त्या जागेला थिरुवळंपुरम असं नाव पडलं. सध्या त्या जागेला मेलपेरूपल्लम असं नाव आहे. पुढे जाऊन हेरंड ऋषींनी मेलपेरूपल्लम येथे तपश्चर्या करून मुक्ती प्राप्त केली.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री पार्वती देवी, भगवान महाविष्णू, श्री ब्रह्मदेव , श्री इंद्र, श्री आदिशेष आणि हेरंड महर्षी.

वैशिष्ट्ये:

१. श्री श्वेतविनायकांची मूर्ती समुद्राच्या फेसापासून तयार केली आहे.

२. इथे कोरीव काम केलेल्या स्तंभांचे सुंदर मंडप आहेत आणि सुंदर शिल्पे पण आहेत

३. श्री श्वेतविनायकांसमोर एक दगडी खिडकी आहे.

४. श्री श्वेतविनायकांची मूर्ती चांदी आणि सोन्याच्या मंडपामध्ये आहे. 

५. चोळा साम्राज्याच्या काळातील काही बुद्धाच्या मूर्ती इथे आहेत.

६. नवग्रह संनिधी मध्ये सूर्य आणि चंद्र एकमेकांकडे मुख करून आहेत.

७. इथे बऱ्याच सुंदर आणि विस्मयकारक मूर्ती आहेत. 

८. गाभाऱ्याच्या आजूबाजूला खंदकाच्या आकाराची रचना भूमीपातळी मध्ये वाढ झाल्याकारणाने झाली असावी. 

९. इथे श्री मुरुगन ह्यांची दोन देवालये आहेत. एका देवालयामध्ये ते श्री षण्मुख रूपात आहेत ज्यामध्ये ते मोरावर आरूढ झाले आहेत आणि त्यांच्याबरोबर त्यांच्या दोन पत्नी आहेत, तर दुसऱ्या देवालयामध्ये श्री सुब्रमण्यम रूपात त्यांच्या दोन पत्नींसमवेत आहेत.   

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर कावेरी नदीच्या काठावर वसलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी एक आहे. ह्या मंदिराला वेल्लै (श्वेतविनायक मंदिर) असं पण संबोधलं जातं. हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून त्याला तीन परिक्रमा आहेत. हे मंदिर साधारण ७.२५ एकरवर पसरलेलं आहे. इथले राजगोपुर हे पांच स्तरांचं आहे. दक्षिणायनातल्या कुठल्याही एका दिवसभरात ह्या मंदिरासमवेत थिरुनल्लर, पट्टिश्वरम, कीळपळयारै आणि आवूर ह्या स्थळांतल्या मंदिरांमध्ये पूजा करणे हे खूप शुभ आणि हितकारक मानलं जातं. गाभाऱ्याचा आकार अर्धवर्तुळाकार आहे. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे. हे मंदिर साधारण १७०० वर्षे जुनं आहे. 

ह्या मंदिरातली श्री विनायकांची मूर्ती फेसापासून तयार केलेली असल्याने त्यावर अभिषेक करत नाहीत. कच्या कापराचे चूर्ण सिवेट अत्तरामध्ये मिसळून त्याचा लेप अभिषेक म्हणून लावला जातो. श्री विनायकांच्या ह्या मूर्तीला हाताने स्पर्श केला जात नाही म्हणून ह्या मूर्तीला थींदथा थिरुमेनी (स्पर्श न केलेली तनु) असं म्हणलं जातं.

कोष्ट मूर्ती: श्री नर्दन विनायकर, श्री नटराज, श्री भिक्षाटनर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री ब्रह्मदेव, श्री लिंगोद्भवर, श्री अर्धनारीश्वरर, श्री दुर्गादेवी आणि श्री चंडिकेश्वरर. 

परिक्रमेमध्ये भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी, भगवान विष्णू, श्री मुरुगन, श्री नटराज, श्री सोमस्कंदर, श्री गजलक्ष्मी, श्री सूर्य, श्री चंद्र, श्री विशालाक्षी समवेत श्री काशी विश्वनाथ, जुळे विनायकर (इरत्तीआई), सप्त मातृकांसमवेत श्री दुर्गादेवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत, तसेच ब्रह्म लिंग पण आहे. भगवान शिवांच्या उजव्याबाजूला श्री बृहन्नायकी (पेरियानायकी) ह्यांचे देवालय आहे. श्री अष्टभुजा महाकाली, हेरंड महर्षी आणि श्री भैरव ह्यांची स्वतंत्र देवालये इथे आहेत. पुराणांनुसार ऋषीमुनी आणि देवांनी इथे यज्ञ केला. त्यातील प्रत्येक देवाने आणि ऋषींनी एक एक शिव लिंग स्थापन केलं. म्हणून इथे बाहेरील परिक्रमेमध्ये आपल्याला २२ लिंगाचं दर्शन होतं. ह्या प्रत्येक लिंगावर ज्या ऋषींनी ते स्थापन केलं त्यांची नावे आहेत.

भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी हे पूर्वाभिमुख आहेत. श्री पार्वती देवी भगवान शिवांच्या उजव्याबाजूला आहेत. शैव संत संबंधर ह्यांच्या मते ह्या मंदिरामध्ये प्रवेश करण्यासाठी आणि भगवान शिवांचे पूजन करण्यासाठी भरपूर पुण्य असावं लागतं. 

इथे श्री मुरुगन ह्यांची दोन देवालये आहेत. एक देवालय श्री षण्मुखांचे आहे तर दुसऱ्या देवालयामध्ये श्री वल्ली आणि श्री दैवानै ह्यांच्या समवेत श्री सुब्रह्मण्य आहेत.

मरुत पुराणानुसार श्री महालिंगेश्वर मंदिर अजून नऊ मंदिरांसमवेत परिवार स्थळ मानलं जातं. ती नऊ मंदिरे अशी

- थिरुवळंचुळी येथील श्री श्वेतविनायक मंदिर 

- स्वामीमलै येथील श्री सुब्रह्मण्य मंदिर

- अलंगुडी येथील श्री दक्षिणामूर्ती मंदिर

- थिरुवडुथूरै येथील श्री नंदी मंदिर

- सूर्यनार कोविल येथील श्री नवग्रह मंदिर

- सैंगनूर येथील श्री चण्डिकेश्वरर

- चिदंबरम येथील श्री नटराज

- सिरकाळी येथील श्री भैरव

- थिरुवारुर येथील श्री सोमस्कंदर

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे विवाहातल्या अडचणींचे निरसन करण्यासाठी आणि संपत्ती आणि समृद्धीसाठी प्रार्थना करतात. 

२. भाविक जनांचा असा समज आहे की इथे भगवान शिवांची पूजा केल्याने सर्व पापांचे निरसन होते.

३. भाविक जन इथे शिक्षणात आणि ज्ञानप्राप्ती मध्ये प्राविण्य मिळविण्यासाठी प्रार्थना करतात.

पूजा:

नित्य दैनंदिन पूजा. तसेच प्रदोषकाळात प्रदोषपूजा केली जाते.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री विनायक चतुर्थी

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): स्कंदषष्ठी आणि अन्नाभिषेक

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): थिरुकार्थिगई उत्सव  (दीपोत्सव)

मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): थिरुवडुथीरै (अरुद्र दर्शन)

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): मकर संक्रांत

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

मंदिराचा पत्ता:

श्री थिरुवळंचुळीनाथर मंदिर, ऍट पोस्ट स्वामी मलै मार्गे थिरुवळंचुळी, कुंभकोणम, तामिळ नाडू ६१२३०२

दूरध्वनी: ९१-४३५२४५४४२१, ९१-४३५२४५४०२६

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Kabartheeshwarar/Karpaganathar Temple At Thiruvalanchuzhi

This shiva temple is one of the sapta sthana Shiva temples associated with Shri Adikumbheshwarar Temple of Kumbhakonam. This temple is famous as Shri Shweta Vinayaka Temple of Thiruvalanchuzhi. This temple is about 1 km from Kumbhakonam on Kumbhakonam- Tanjavur route via Papanasam. This is a Padal Petra Sthalam, on the southern bank of Kaveri praised by Shaiva saints Appar and Sambandhar. This temple must have existed even before the 7th century, believed to be constructed by Chola kings and extended by Pandya and Vijayanagar kings. Few stone inscriptions are available about the gift of land and other endowments. 

Moolavar: Shri Kabartheeshwarar, Shri Valanchuzhinathar, Shri SenchataiNathar
Devi: Shri Mangalanayaki, Shri Periyanayaki Ambal
Sacred Teertha: River Kaveri, Arasalaru, Jada teertha
Kshetra Vruksha: Bilva tree
Puranik name: Shaktivanam, Thirunaavartham, Dakshinavartam

Kshetra Purana:

The Sage Yayarava had 100 sons. He prayed to Goddess Parvati for a daughter. Goddess Parvati decided to take birth as his daughter as she wanted to see herself getting married to Lord Shiva with matted hair. At a very early age she told her father about her wish and started doing penance. With her divine power, she made a Shivalinga out of sand. In order to make the Shivalinga she prayed and requested Lord Shiva to fetch water from Ganges. Lord Shiva obliged and created a sacred tank known as Jatatheertha with Ganges water from his matted hair. Since Goddess Parvati wished to marry Lord Shiva with matted hair, the name of Lord Shiva here is Lord Kabardeeshwarar (Kabar in Urdu also means jata). Lord Shiva appeared according to Goddess Parvati’s wish and married her at this place. As per Goddess Parvati’s wish Lord Shiva stayed at this place in the form of a ShivaLinga which is worshiped as Lord Kabardeeshwarar.

The following kshetra puran is obtained from a grantha known as Abhidana Chintamani. It gives in detail, how the name Thiruvalanchuzhi came into existence.  During Samudra Manthan, they started churning the ocean of milk with Vasuki (snake) as a churning rope. She started spitting venom which became unbearable. When devas approached Lord Shiva for a remedy, he reminded them that they had forgotten to worship Lord Ganesha first. So they made an idol of Lord Ganesh from the foam of the ocean of milk. And after worshiping they got relief from venom. This idol of Lord Ganesha is known as Shweta Vinayaka. 

Lord Indra desired to have Shweta Vinayaka for his worship. At the same time the other devas were also interested in the same. Finally it was decided to worship Shweta Vinayaka at everyone’s place for some time. Shweta Vinayaka was worshiped by Lord Shiva and Goddess Parvati for some time at Kailash, and later by Lord MahaVishnu and Goddess Mahalakshmi at Vaikuntha, and by Lord Brahma and Goddess Saraswati at Satyaloka. Finally it came to Goddess Indrani and Lord Indra Deva at Indraloka. When Lord Indra had to leave Indraloka due to the curse of Ahalya, for an atonement he started on a pilgrimage. He took Shweta Vinayaka along with him. Lord Indra reached this place and decided to have a bath at Jatatheertha. Lord Shiva felt that Shweta Vinayaka should be installed at this place. So he appeared as a small brahmin boy. Lord Indra handed over the idol to the small brahmin for safe keeping while taking a bath. He forgot the instructions that the idol should not be kept on the ground. When Lord Indra Deva took a dip in the water the boy kept the idol on the ground and disappeared. Lord Indra tried to uproot it from the place but could not do so. A celestial voice instructed him to leave the idol in the same place and worship the idol on Mondays in the shukla paksha in the month of August (second fortnight August) to first fortnight of September. But still Lord Indra tried to move the idol with the help of chariot, horses and elephants and he failed miserably. The celestial voice of Lord Shiva again instructed him to stop his attempts. Lord Shiva told him that Lord Shweta Vinayaka will grace and fulfill desires of one and all by staying at Kailash in Krutayuga, at Vaikuntha in Tretayuga, at Satyaloka in Dwaparyuga, and on earth in Kaliyuga.

Once Shri Adishesha came from patal loka on Mahashivaratri day to worship Shri Shiva at this place creating a big hole. River Kaveri started flowing through this hole circulating Lord Shiva temple. The Chola king Haridhwajan felt that his people will be deprived of the water and there may be famine due to the Kaveri flowing into the patala loka. He prayed to Lord Shiva in order to get her back and flow through his kingdom. The divine voice of Lord Shiva told the king that Kaveri can be brought back only when a king or a sage sacrificed his life by entering  the hole. The king decided to enter the hole himself for the sake of his people. Sage Atri (also known as HerandaMuni) who was performing penance at nearby Kottaiyur village stopped the king from entering the hole. He felt that the king's life is more precious than his and hence was ready to sacrifice for the people. He entered the hole and brought Kaveri back. The place where river Kaveri came out is known as Melakaveri. The sage came out of the hole at the place known as Thiruvalanpuram which is at present known as Melaperumpallam. Later Sage Atri did penance at Melaperumpallam and attained salvation. 

Those who worshiped at this place: 

Goddess Parvati, Lord Mahavishnu, Lord Brahma, Lord Indra, Lord Adi Shesha, and Shri Heranda Maharishi. 

Special features:

1. Lord ShwetaVinayaka is made from sea-foam.

2. There are several beautiful mandaps with carved pillars and beautiful sculptures.

3. There is a panel (stone window) in front of Lord ShwetaVinayaka. 

4. Lord ShwetaVinayaka is housed in a mandap of silver and gold.

5. There are certain buddhist idols in the temple belonging to the Chola period.

6. Lord Surya and Lord Chandra face each other in the NavaGraha shrine.

7. There are several beautiful and interesting idols in this temple.

8. A moat formation is around the sanctum which may be due to rise in ground level.

9. There are two shrines of Lord Muruga, namely one as Shri Shanmukha seated on his Peacock mount with his consorts and the other Lord Subramanya with his consorts.

10. Sanctum-sanctorum is in the form of a moat.

About the temple:

This temple is one of the 276 Padal Pethra Sthalams on the southern bank of river Kaveri. The temple is also addressed as Vellai (ShwetaVinayaka Temple). This is an east facing temple with three parikramas. It is spread over an area of 7.25 acres. The Rajagopuram is 5-tiered. It is considered to be beneficial and auspicious to worship in this temple. At this temple along with the shiva temples at Thirunallar, Patteeshwaram, Keezhapazhayarai and Avoor in a day during Dakshinayan. The shape of the sanctum sanctorum is semi circular. The ShivaLinga is a Swayambhu Linga.

Lord Shiva and Goddess Pravati shrines are facing the east. Goddess Parvati is on the right side of Lord Shiva. According to Shaiva saint Shri Sambandhar one must have done great punya for entering this temple and worshiping Lord Shiva.

Lord Vinayaka in this temple is made from the foam, hence no abhishek is done. Civet is sprinkled along with raw camphor powder as abhishek. As this idol of Lord Vinayaka is not touched by hand he is known as Theendatha Thirumeni (untouched body).

Koshtha murtis: 

Lord Nardana Vinayaka, Lord Nataraja, Lord Bhikshatanar, Lord Dakshinnamurti, Lord Brahma, Lord Lingothbhavar, Lord Ardhanareeswarar, Goddess Durga, Lord Chandikeshwarar.

Idols of Lord Shiva and Goddess Parvati, shrine of Lord Vishnu, Lord Muruga, Lord Nataraja, Lord Somaskandar, Goddess Gajalakshmi, Brahma Linga, Lord Surya, Lord Chandra, Lord Kashi Vishwanath along with Goddess Vishalakshi, Twin (Irattiai) Vinayaka, Goddess Durga with sapta matrikas are found in the corridors. Shrine of Goddess Brihannayaki (Periyanayaki) is to the right of Lord Shiva’s shrine. We come across separate shrines for Goddess Ashtabhuja Mahakali, Heranda Maharishi and Lord Bhairav. According to the Puran, once sages and devas conducted a yagna at this place. Each of them installed a Shiva linga, hence we find 22 of them in a row along with the names of the sages who installed them in the outer parikrama.

There are two shrines of Lord Muruga namely one is Lord Shanmukha, and the other is Lord Subramanya with his consorts Valli and Deivayani. As per Marut purana, Mahalingeshwarar temple at Thiruvaduthurai has nine temples as pariwar sthalam and this is one of them. They are namely

- Shri Shwetavinayaka temple at Thiruvalanchuzhi

- Shri Subramanya temple at SwamiMalai

- Shri Dakshinamurti temple at Alangudi

- Shri Nandi temple at Thiruvaduthurai

- Navagraha temple at Suryanar Kovil

- Shri Chandikeshwarar temple at Seinganur

- Shri Nataraja temple at Chidambaram

- Shri Bhairava temple at Sirkazhi

- Shri Somaskandar temple at Thiruvarur

Prayers: 

1. Devotees worship at this place for removal of marriage obstacles, for wealth and prosperity.

2. Devotees believe that by worshiping Lord Shiva at temple, they will be relieved of their sins.

3. Devotees worship Lord Shiva for excellence in education and knowledge.

Pooja:

Regular daily and monthly poojas, pradosha poojas are performed 

Festivals:

Avani (Aug-Sept): Vinayaka Chaturthi

Purattasi (Sept-Oct): Navaratri

Aippasi (Oct-Nov): Skandashashthi and Annabhishek

Karthigai (Nov-Dec): Thirukarthigai festival (light festival)

Margazhi (Dec-Jan): Thiruvaduthurai (Arudra darshan)

Thai (Jan-Feb): Makar sankranti

Masi (Feb-Mar): Mahashivaratri

Pradosha puja is performed during Pradosha Kaal

Address:

Thiruvalanchuzhinathar Temple, At post Thirivalachuzhi via Swami Malai, Kumbhakonam, 612302

Telephone number: 

91-4352454421, 91-4352454026

Courtesy: Various websites and blogs

पळैयरै वडथळी येथील श्री सोमनाथर मंदिर

हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. कुंभकोणम-पट्टिश्वरम मार्गावर कुंभकोणम पासून १२ किलोमीटर्स वर आहे. पट्टिश्वरम पासून २ किलोमीटर्सवर आहे. शैव संत अप्पर ह्यांनी ह्या मंदिराची तसेच पळैयरै वडथळी शिव मंदिराची पण स्तुती गायली आहे. शैव संत अरुणागिरिनाथर यांनी येथील श्री मुरुगन ह्यांची स्तुती गायली आहे. चोळा साम्राज्याच्या राजांनी हे मंदिर बांधलं. सहाव्या आणि सातव्या शतकामध्ये हे मंदिर जैनांनी बंद करून आपले मठ उभे केले होते. चोळा राजांनी त्यांना विरोध केला. ह्यावरून हे लक्षात येते की मूळ मंदिर १६०० वर्षांपेक्षाही जुनं असावं. हे मोडकळीस आलेलं मंदिर आहे आणि सध्या चोळा राजांनी बांधलेल्या ह्या ऐतिहासिक मंदिराच्या जीर्णोद्धाराचे प्रयत्न चालू आहेत.

प्राचीन काळी हे स्थळ चोळा साम्राज्याच्या राजधानीचा भाग होता. पळैयरै शहराचा आवारा साधारण ८ किलोमीटर्स ३.५ किलोमीटर्स होता. ह्या मध्ये बरीच गावे समाविष्ट आहेत जशी - पट्टिश्वरम, मूळयुर, उदैअलूर, शक्तीमुथ्रम, चोळनमळीगै (राजवाडा), दारासुरम आणि रामनाथन कोविल. पळैयरै हे चार विभागांमध्ये विभागलं होतं. ते चार विभाग असे - वडथळी (वड - उत्तर, थळी - मंदिर), मत्राळी, किळथळी आणि थेनथळी. हे मंदिर किळथळी येथे आहे. ह्या स्थळाच्या उत्तरेला मुडीकोंडण (पळैआरू) नदी आहे तर दक्षिणेला थिरुमलैरायन नदी आहे. 

मूलवर: श्री सोमनाथर, श्री सोमेसर, श्री चंद्रमौळीश्वरर
देवी: श्री सोमकमलांबिका
पवित्र तीर्थ: सोमतीर्थ, जटायू तीर्थ, इंद्र तीर्थ, कमला तीर्थ
क्षेत्र वृक्ष: गुजबेरी (आवळा)
पुराणिक नाव: पळयरैनगर, नंदीपुरम, मुडीकोंड चोळापुरम, राजराजापूरम

क्षेत्र पुराण:

१. पुराणानुसार गरुडाला आपल्या आईला बंधनातून मुक्त करण्याची इच्छा होती. ह्यासाठी तो इंद्रदेवांकडून अमृताचा कलश घेऊन परत येत असताना असुरांनी त्याच्यावर हल्ला केला. त्यावेळी असुरांबरोबरच्या युद्धामध्ये अमृताचे तीन थेंब ह्या जागी पडले. त्या तीन थेंबांचं रूपांतर शिव लिंग, श्री अंबिका देवी आणि पवित्र तीर्थामध्ये झालं. गरुडाने येथे पवित्र तीर्थामध्ये स्नान करून शिव पार्वतींची पूजा केली. ह्या तीर्थाचे नाव जटायू तीर्थ असे पडले. 

२. स्थळ पुराणानुसार श्री चंद्राने इथे सोमतीर्थ निर्माण करून भगवान शिवांची पूजा केली आणि आपल्या पापांचं क्षालन केलं तसेच रोगांपासून मुक्ती प्राप्त केली. इथे श्री चंद्राने (सोम) भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी ह्यांची पूजा केली म्हणून इथे त्यांना श्री सोमनाथर आणि श्री सोमकमलनायकी असं संबोधलं जातं.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे: भगवान विष्णू, आदिशेष, चंद्र, गरुड 

वैशिष्ट्ये:

१. श्री कैलासनाथर ह्यांची मूर्ती खूप सुंदर आणि अद्वितीय आहे.

२. श्री दक्षिणामूर्ती, श्री अर्धनारीश्वरर आणि श्री वीरदुर्गा देवी ह्यांच्या मूर्ती खूप सुंदर आहेत.

३. ह्या ठिकाणी प्रत्येक युगात विशिष्ट वृक्षांचे वन होते. कृतयुगात नीम, त्रेतायुगात केळी, द्वापारयुगात कदंब तर कलियुगामध्ये गुजबेरी (आवळा)

४. चोळा राजाची कन्या आणि मदुराईचा राजा कूनपांडियन ह्यांची पत्नी आणि नयनार मंगैयारकरासी हिचे हे जन्मस्थान आहे.

५. चोळा राजा मनीमुडीदेवन ह्यांचे शैव संत अप्पर ह्यांच्याशी नाते होते.

६. अमरनिधीनायनार ह्यांचे जन्मस्थान इथून जवळ असेलेले नल्लुर गाव आहे.

७. चोळा साम्राज्याच्या शेवटच्या काळात ही जागा राजधानी होती. 

८. क्षेत्रपुराणानुसार असा समज आहे कि दक्षिणायनामध्ये ह्या शिव मंदिरासमवेत अजून चार शिव मंदिरांचे दर्शन एका दिवसात घेणे हे हितकारी आणि कल्याणकारी मानलं जातं. बाकीची चार शिव मंदिरे अशी - नल्लूर, वलमचूळी, शक्तीमुथ्रम, पट्टिश्वरम, आवूर. 

९. हे खूप थोड्या स्थळांपैकी एक आहे जिथे भगवान विष्णू, गरुड आणि आदिशेष ह्यांनी भगवान शिवांची पूजा केली.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून ह्याला दोन परिक्रमा आहेत. मुख्य राजगोपुर हे विस्कळीत अवस्थेत आहे. एक नवीन बांधलेलं राजगोपुर तीन स्तरांचं आहे. इथे ध्वजस्तंभ नाही. गाभाऱ्यामध्ये अर्थ मंडप, मुख मंडप आहेत. माड कोविल शैलीप्रमाणेच इथे पण गाभारा ६ फूट उंचावर नवीन राजगोपुराच्या बाजूलाच आहे. ह्या मंदिराची दारासुरम, त्रिभुवनम, चिदंबरम आणि थिरुवारुर ह्या मंदिरांशी साम्यता आहे. इथल्या भिंतींवर भरतनाट्यम च्या विविध मुद्रा चित्रित केल्या आहेत. इथले शिवलिंग स्वयंभू असून पूर्वाभिमुख आहे.

कोष्ठ मूर्ती: श्री दक्षिणामूर्ती, श्री अर्धनारीश्वरर आणि श्री ब्रह्मदेव. 

गाभाऱ्यावर तीन स्तरांचं गोपुर आहे. त्यावर उमामहेश्वरर आणि गजसंहार ह्यांच्या मूर्ती आहेत. अर्थमंडपामध्ये एका दगडात बनवलेली श्री वीरदुर्गा देवींची मूर्ती आहे. इथे एक भगवान शिवांची मूर्ती आहे ज्याचे नाव कदनथीरकूम (कदन म्हणजे कर्ज आणि थीरकूम म्हणजे परत फेडणे). मुख्य मंडपामध्ये मंगैयारकरासी ह्यांची मूर्ती आहे. श्री अंबिका देवींचे देवालय दक्षिणाभिमुख असून गाभाऱ्याच्या उजव्याबाजूला आहे. ह्या देवालयाच्या जवळ श्री नरसिंह ह्यांचे शिल्प आहे. हे देवालय अशा पद्धतीने बनवले आहे जेणेकरून त्याचा आकार रथासारखा आहे. आतल्या परिक्रमेमध्ये श्री गणेश, श्री सुब्रह्मण्य त्यांच्या पत्नींसमवेत, श्री चंडिकेश्वरर आणि नवग्रह ह्यांची देवालये आहेत. ह्याशिवाय श्री भैरव, श्री सूर्य, श्री चंद्र, नालवर आणि सेक्कीळर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. 

इथे काही शिल्पे आहेत ज्यामध्ये श्री नारायणांसमवेत प्रल्हाद, श्री नृसिंह हिरण्यकशिपूचा आठ हातांनी वध करताना तसेच रावण कैलास पर्वत उचलत आहे अशी चित्रित केलेली शिल्पे आहेत. 

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे विवाहातल्या अडचणींवर मात करण्यासाठी, कलेमध्ये प्राविण्य मिळविण्यासाठी, तसेच व्याधींमुळे झालेल्या क्लेशांचे निवारण करण्यासाठी इथे प्रार्थना करतात.

२. भाविक जन इथे श्री अंबिका देवींची तणाव आणि मृत्यूपासून मुक्ती मिळविण्यासाठी ११ महिने किंवा ११ आठवडे किंवा ११ सोमवार किंवा ११ शनिवार दिवा लावून पूजा करतात.

३. असा समज आहे कि सोमतीर्थामध्ये स्नान केल्याने मानसिक रोगांपासून मुक्ती मिळते. 

४. असा समज आहे की जटायू तीर्थामध्ये स्नान केल्याने कुष्ठरोगापासून मुक्ती मिळते.

पूजा:

नियमित दैनंदिन, साप्ताहिक तसेच पाक्षिक पूजा केल्या जातात. तसेच प्रदोष पूजा पण नियमितपणे केली जाते.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडीपुरं

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): गणेश चतुर्थी 

पुरत्तासी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): नवरात्री

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंद षष्ठी

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): थिरु कार्थिगई, कार्थिगई दीपम

मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): थिरुवथीराई

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): मकरसंक्रांति, पोंगल

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): पंगूनी उत्तरं

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ७ ते १२, संध्याकाळी ५ ते रात्री ८

पत्ता: श्री सोमेश्वरर मंदिर, पळैयरै वडथळी, ऍट पोस्ट पट्टिश्वरम, तालुका कुंभकोणम, तामिळ नाडू ६१२७०३

दूरध्वनी: ९१-९८९४५६९५४३

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Somanathar Temple at Pazhayarai Vadathali

This shiva temple is at a distance of 12 kms from Kumbhakonam on Kumbhakonam-Patteeshwaram route. It is about 2 kms from Patteeshwaram. It is one of Padal Pethra Sthalam on the southern bank of Kaveri. This temple was revered along with the Pazhayarai Vadathali Shiva temple by shaiva saint Appar. Lord Muruga of this temple was revered by the shaiva saint Arunagirinathar. This temple was built by Chola kings. During the six and seventh centuries, Jains had sealed this Shiva temple and built monasteries. They were opposed by the Chola king. This indicates the original temple must have been more than 1600 years. The temple was in ruins and now efforts have been taken to rebuild this historical temple of Cholas.

In ancient days this place was a part of Chola capital. The city of Pazhayarai was 8 kms X 3.5 kms. It contained a number of villages namely Patteeshwaram, Muzhayur, Udaialur, Shaktimutram, Cholanmaligai (King’s palace), Darasuram and Ramnathan Kovil. Pazhayarai was divided into four blocks namely Vadathali (Vada = north, thali means temple), Matrali, Keezhthali and Thenthali. This temple is located at Keezhthali. This place was bound by river Mudikondan (Pazhaiaru) in the north and Thirumalairayan in south. 

Moolavar: Shri Somanathar, Shri Somesar, Shri Chandramoulishwarar
Devi: Shri Somakamalambika
Sacred Teertha: Soma Teertha, Jatayu Teertha, Indra Teertha, Kamala Teertha
Sacred Vruksha: Gooseberry tree (Amala tree)
Puranik name: Pazhayarainagar, Nandipuram, Mudikonda cholapuram, Rajarajapuram

Kshetra Purana:

1. According to Purana, Garuda wanted to release his mother from bondage. In order to achieve this, he was on his way back after fetching a pot of nectar from Lord Indra. At that time he was attacked by asuras. During this fight three drops of nectar fell at this place. They turned into Shiva linga, Ambika and Sacred teertha. Garuda had a dip in the teertha and worshiped Lord Shiva and Goddess Parvati. The teertha is known as Jatayu teertha. 

2. According to sthala purana, Lord Chandra worshiped at this place by digging soma teertha to redress from his sins and relief from illness. As Chandra (Soma) worshiped Lord Shiva and Goddess Parvati at this place, they are praised as Somanathar and Somakamalnayaki. 

Those who worshiped at this place:

Chandra, Garuda, Lord Vishnu and Adi Shesha

Salient features: 

1. The idol of Kailashnathar is beautiful and unique. 

2. The idols of Lord Dakshinamurti, Lord Ardhanarishwarar and Goddess Veeradurga are very beautiful. 

3. This place was a forest with abundant trees as mentioned below. Neem trees in Kritayuga, Plantain trees in Tretayuga, Kadamba trees in Dwaparyuga and Gooseberry trees in Kaliyuga.

4. This is the birth place of Nayanmar Mangaikarasi who was the daughter of Chola king and wife of Koonpandiyan of Madurai

5. Chola king Manimudidevan was associated with Shaiva saint Appar. 

6. This is the birthplace of Amarneedhinayanar. At the nearby village Nallur.

7. This place was capital for Chola kings during the later period. 

8. It is stated in kshetra purana that worshiping at five other Shiva temples along with this temple on a single day in Dakshinayan is very auspicious and beneficial. They are namely Nallur, Valamchuzhi, Shaktimutram, Patteeshwaram and Avoor. 

9. This may be one of the few places where Lord Vishnu, Garuda and Adi Shesha have worshiped Lord Shiva.

About Temple:

This is an east facing temple with two prakarams. The main rajagopuram is in a damaged state. There is a new one constructed with three tiers. There is no Dhwajastambha. Sanctum Sanctorum consists of Sanctum, Artha mandap, Mukha mandap. Sanctum is on an elevated place (about 6 feet) like Maada kovil just after the new Rajagopuram. The temple has a lot of similarity to the temples at Darasuram, Tribhuvanam, Chidambaram and Thiruvarur. The architecture and the construction features are similar to Chidambaram, Darasuram and Tribhuvanam temples. Various Bharatanatyam poses are depicted on wall panels. The shiva linga is a swayambhu linga and is facing the east.

Koshta murtis: Lord Dakshinamurti, Lord Ardhanarishwarar and Lord Brahma. There is a three tiered gopuram over the sanctum. It has the images of Uma Maheshwarar and Gajasamhar murti. In the artha mandap there is a shrine for Veera Durga made of single stone. There is a shrine for Lord Shiva praised as Kadantheerkum Kailashnathar (kadan means loan / debt and theerkum means repaying). In the mukha mandap there is an idol of Mangaiyarkarasi. Ambika’s shrine is facing south to the right of the sanctum. There is a sculpture of Lord Narasimha near her shrine. This shrine is constructed in such a way that it has the shape of a chariot. There are shrines for Lord Ganesha, Lord Subramanya with his consorts, Lord Chandikeshwarar and Navagrahas in the inner parikrama. Besides this, we come across the idols of Lord Bhairav, Surya, Chandra, Nalwar, and Sekkizhar.

There are some sculptures depicting Lord Narayana with Prahlad, Lord Narasimha slaying Hiranyakashipu with eight hands and Ravana lifting the Kailash. 

Prayers:

1. Devotees worship here for removal of marriage obstacles, proficiency in arts, and relief from sufferings due to illness. 

2. Devotees worship Ambika for 11 months or 11 weeks or on 11 Mondays or on 11 Saturdays by lighting lamp for relief from stress and death. 

3. It is believed that a dip in Soma Teertha relieves mental illness. 

4. Devotees believe that a dip in Jatayu teertha cures diseases like leprosy.

Poojas: Daily, weekly and fortnightly rituals are conducted on regular basis. Pradosh puja is performed regularly. 

Festivals:

Aadi (July-August): Adi Puram
Aavani (August-September): Ganesh Chaturthi
Purattassi (September-October): Navaratri
Aaipassi (October-November): Anna abhishek, Skandhashasti
Karthigai (November-December): Thirukartigai, Thiruvathirai
Thai (January-February): Makar Sankranti
Maasi (February-March): MahaShivaratri
Panguni (March-April): Panguni uttiram

Timings: 7 am to 12 noon, 5 pm to 8 pm

Address: Shri Someshwarar Temple, Pazhayarai Vadathali, at post Patteeshwaram, Taluka Kumbhakonam, TN 612703

Phone: 91-9894569543

पट्टिश्वरम येथील श्री धेनुपूरीश्वरर मंदिर

पट्टिश्वरम हे कुंभकोणम-आवूर मार्गावर कुंभकोणम पासून ८ किलोमीटर्स वर आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर स्थित आहे (थिरुमलैरायन नदीच्या उत्तर काठावर). शैव संत संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. हे मंदिर खूप मोठ्ठं आहे. ह्या मंदिराचा आवार जवळ जवळ ४.४ एकरवर पसरलेला आहे. ह्या मंदिराला चार प्रवेशद्वार आणि प्रत्येक प्रवेशद्वारावर राजगोपुर आहे. ह्या स्थळाला पूर्वी पळयारै असं नाव होतं आणि ही चोळा साम्राज्याची राजधानी होती. हे जरी शिव मंदिर असलं तरीपण हे मंदिर श्री दुरैअम्मन ह्या नावाने प्रसिद्ध आहे. ह्या मंदिराला पळयारै वडथळी असं पण नाव आहे. हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. ह्या मंदिराचे वर्तमान दगडी बांधकाम हे नायक साम्राज्याच्या काळात म्हणजेच १६व्या शतकात झालं असावं.

मूलवर: श्री धेनुपूरीश्वरर, श्री पट्टिश्वरर
देवी: श्रीपल्वलनायकी, श्री ध्यानाम्बिका
पवित्र तीर्थ: कोडी तीर्थ, गायत्री तीर्थ, ध्यान वापी
क्षेत्र वृक्ष: शमी
पुराणिक नाव: पट्टीचरम, पट्टिश्वरम, मळपडी

क्षेत्र पुराण:

१. क्षेत्र पुराणानुसार श्री पार्वती देवींनी हि जागा तपश्चर्येसाठी निवडली. देव पण श्री पार्वती देवींच्या साथीला इथे आले आणि वृक्ष आणि वनस्पतींच्या रूपात राहिले. त्यामुळे श्री पार्वती देवींच्या सभोवतालचा परिसर अतिशय निसर्गरम्य आणि शांत झाला आणि त्यांच्या  तपश्चर्येसाठी अनुकूल झाला. कामधेनू गायीने तिच्या पट्टी ह्या वासराला श्री पार्वती देवींच्या साहाय्यासाठी पाठवलं. श्री पार्वती देवींच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी त्यांना जटाधारी रूपात दर्शन दिले. म्हणून भगवान शिवांना इथे श्री कबर्दीश्वरर असं नाव आहे. ह्या स्थळाचा महिमा जाणून पट्टीने इथे वाळूचं शिव लिंग तयार केलं आणि तपश्चर्या केली. भगवान शिव तिच्या तपश्चर्येवर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी शिवलिंगामध्ये विलीन होऊन ते लिंग पवित्र केले. इथे पट्टीने भगवान शिवांची उपासना केली म्हणून ह्या स्थळाचे पट्टीचरम (पट्टिश्वरम) असे नाव प्रसिद्ध झाले. आणि भगवान शिवांचे श्री धेनुपूरीश्वरर / श्री पट्टिश्वरर असे नाव प्रसिद्ध झाले.

२. प्रभू श्रीराम इथे उपासना करून छायाहत्येच्या दोषातून मुक्त झाले. प्रभू श्रीरामांनी वानरराजा वाली ह्याचा झाडाच्या मागे लपून वाढ केला होता. रावणाचा वध केल्यानंतर त्यांनी इथे येऊन वालीच्या हत्येच्या दोषापासून मुक्ती मिळविण्यासाठी उपासना केली. रामेश्वरम आणि वडारण्य इथे जशी त्यांनी शिव लिंगाची स्थापना केली तशीच इथे पण केली. त्यांनी कोडी तीर्थ / राम तीर्थ नावाचे तीर्थ पण निर्माण केले. ह्या तीर्थातील पाण्याने त्यांनी शिव लिंगावर अभिषेक केला. हे तीर्थ धनुषकोडी तीर्थाच्या समान तुल्यबळ मानलं जातं. 

३.  माळवा राज्यामधले मेधावी ऋषी जेव्हा पदेश ऋषींनी आयोजित केलेल्या यज्ञात भाग घेण्यासाठी निघाले तेव्हा त्यांनी आपल्या धर्म शर्मा ह्या शिष्याला आश्रमाचा कारभार सांभाळण्याची जबाबदारी दिली. जेव्हा ते परत आले तेव्हा त्यांनी बघितलं कि धर्म शर्मांनी आश्रम आणि आश्रमातील गायींची योग्य काळजी नाही घेतली. तेव्हा त्यांनी धर्मशर्माला श्वान होण्याचा शाप दिला. धर्मशर्मा कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावरील देविवनात आले. त्यांनी ध्यानवापी ह्या तीर्थामध्ये स्नान करून भगवान शिवांची उपासना केली आणि ते शापापासून मुक्त झाले.

४. विश्वामित्र ऋषींनी इथे गायत्री तीर्थ निर्माण करून भगवान शिवांची उपासना केली. त्यांना गायत्री मंत्राची पूर्ण शक्ती प्राप्त झाली तसेच त्यांना ब्रह्मऋषी पद पण प्राप्त झाले.

५. काम्पिली राज्याचा राजा चित्रसेन आणि त्यांची पत्नी ह्यांनी इथे भगवान शिवांची उपासना केली. त्यांनी इथे पुत्रकामेष्ठी यज्ञ केला आणि त्यांना पुत्रप्राप्ती झाली. त्यांनी थै ह्या तामिळ महिन्याच्या उत्तरा भाद्रपद ह्या नक्षत्राच्या दिवशी उत्सव साजरा केला.

६. शक्तियुमान राजाला ब्रह्महत्येचा दोष प्राप्त झाला. कश्यप ऋषींनी त्याला इथे भगवान शिवांची उपासना करण्याचा सल्ला दिला. राजाने येथे ध्यानवापी तीर्थामध्ये स्नान करून भगवान शिवांची उपासना केली. एका पोपटाने राजाला पंचाक्षरी मंत्र शिकवला. ह्या उपासनेने राजा ब्रह्महत्येच्या दोषातून मुक्त झाला. 

७. क्षेत्र पुराणानुसार शक्तीमुथ्रम येथे भगवान शिवांची उपासना करून शैव संत संबंधर जेव्हा ह्या मंदिरात येण्यास निघाले त्यावेळी प्रखर उन्हाळ्याचा दिवस होता. संबधरांचं उन्हापासून रक्षण करण्यासाठी भगवान शिवांनी त्यांच्या भूतगणांतर्फे एक मोत्याचा पंडाल पाठवला. तसेच त्यांनी संबंधर ह्यांना पंडालमधून येताना पाहता यावं म्हणून नंदींना पण थोडं सरकायला सांगितलं. 

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

स्वर्गीय वासरू पट्टी, धर्मशर्मा, श्री पार्वती देवी, शैव संत संबंधर, प्रभू श्रीराम, विश्वामित्र ऋषी, मार्कंडेय ऋषी, देव, राजा चित्रसेन, राजा शक्तियुमान.

वैशिष्ट्ये:

१. वर्तमान मंदिर हे चोळा आणि नायक साम्राज्यांच्या मंदिर बांधणीच्या शैलीचे मंदिर आहे.

२. इथे श्री विनायकर ह्यांना श्री स्वर्णविनायकर, श्री अनुग्रहविनायकर आणि श्री मदवर्णविनायकर असे संबोधले जाते.

३. हे पंच-नंदि क्षेत्रांपैकी एक आहे.

४. ह्या मंदिरात सुंदर चित्रे आणि शिल्पे पाहावयास मिळतात.

५. एक फिरणारी सोन्याची माला हे एक ह्या मंदिराचे वैशिष्ट्य आहे.

श्री पार्वती देवींच्या मंदिराची वैशिष्ट्ये आणि त्यातील चित्रे आणि शिल्पे ह्यांची माहिती:

१. इथे एक चित्र आहे ज्यामध्ये स्वर्गीय वासरू पट्टी ही भगवान शिवांची उपासना करत असे चित्रित केले आहे.

२. एक चित्र आहे ज्यामध्ये प्रभू श्रीराम, श्री सीता देवी आणि श्री लक्ष्मण हे भगवान शिवांची उपासना करत आहेत.

३. एक चित्र आहे ज्यामध्ये चोळा साम्राज्याचा राजा आणि त्याची पत्नी भगवान शिवांची उपासना करत आहेत.

४. एका चित्रामध्ये शैव संत संबंधर आणि त्यांचे शिष्य हे भगवान शिवांनी दिलेल्या मोत्याच्या पंडाल मधून प्रवेश करत आहेत.

५. एका चित्रामध्ये राजा वीरमहादेव आणि त्याची पत्नी भगवान शिवांची उपासना करत आहेत. तसेच त्यांनी केलेल्या देणग्यांचे उल्लेख पण आहेत.

६. एका चित्रामध्ये वीरप्रतापदेवर उपासना करत आहेत. तसेच त्यांनी दिलेल्या देणग्यांचे उल्लेख आहेत.

७. मराठा साम्राज्याच्या काळातील चित्रे पण आहेत.

८. हे खूप प्राचीन मंदिर आहे.

९. श्री दुर्गा देवींचे देवालय हे भरपूर भाविकांना आकर्षित करतं. श्री दुर्गा देवी आपल्या भक्तांना सढळ हाताने आशीर्वाद देते असा समज आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

इथे काही शिलालेख आहेत ज्यामध्ये चोळा साम्राज्याच्या राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामाचे उल्लेख आहेत. १९७० साली मंदिराच्या एका गुप्त खोलीतून श्री लक्ष्मीदेवी, श्री नटराज आणि श्री सोमस्कंद ह्यांच्या धातूच्या मूर्ती सापडल्या. सध्या त्या तंजावूरच्या कला केंद्रामध्ये सुरक्षित ठेवल्या आहेत. 

हे पूर्वाभिमुख मंदिर आहे. ह्या मंदिराच्या दक्षिणेला सात स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि तीन परिक्रमा आहेत. श्री गणेशांचे देवालय, नंदी, ध्वजस्तंभ आणि बलीपीठ हे राजगोपुराच्या दक्षिण बाजूला आहेत. नंदी आणि बलीपीठ हे शिव लिंगाशी संलग्न नाहीयेत पण ते गाभाऱ्याकडे मुख करून आहेत. गाभाऱ्याच्या दक्षिणेला पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे. मंदिराचे तीर्थ गाभाऱ्याच्या समोर आहे. ह्या मंदिरात पांच वृषभ (नंदि) मूर्ती आहेत. हे पंच-नंदि क्षेत्रांपैकी एक आहे आणि इथे पांचही नंदि एका रेषेत नाहीत. गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि अर्थमंडप आहेत. गाभाऱ्यातल्या एका स्तंभावर कामधेनू भगवान शिवांची पूजा करत आहे असे चित्रित केले आहे. येथील शिवलिंग हे स्वयंभू आहे आणि लिंगाच्या आकाराच्या गाभाऱ्यात आहे.

कोष्ठ मूर्ती: श्री विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्म आणि श्री दुर्गा देवी.

श्री चंडिकेश्वरांचे देवालय त्यांच्या नेहमीच्या जागेत आहे. अर्थमंडपाच्या प्रवेशावर द्वारपालांची स्टुक्कोची चित्रे आहेत.

महामंडपामध्ये गोविंद दीक्षितर आणि त्यांच्या पत्नींची  मूर्ती आहे. 

श्री अंबिकादेवींच्या देवालयामध्ये गाभारा आणि अर्थमंडप आहे. त्यांच्या मूर्तीमध्ये त्यांचं एक पाऊल पुढे आहे, जसं काही त्या आपल्या भक्तांचं रक्षण करण्यासाठी सज्ज आहेत. त्यांचे देवालय हे कला आणि  शिल्प ह्यांचं अतिशय सुंदर प्रतीक आहे. ह्या देवालयातील स्तंभांवर याळी (मध्ययुगातले सिंह) ह्यांची शिल्पे आहेत. इथे एक दगडांची माळ आहे जी फिरते. ह्या देवालयात काही चित्रे आहेत ज्यामध्ये पुराणातल्या कथा चित्रित केल्या आहेत. ह्या देवालयाच्या समोर गोविंद दीक्षितर आणि त्यांची पत्नी, तसेच तंजावूरच्या चार नायक राजांची शिल्पे आहेत.

इतर देवालये आणि मूर्ती: सप्त मातृका, श्री महालक्ष्मी देवी, श्री रेणुका देवी, नवग्रह, सूर्य, चंद्र, श्री भैरव, श्री नटराज, वेद लिंग, प्रभू श्रीरामांनी पुजलेलं शिव लिंग, शैव संत संबंधर, श्री स्वर्ण विनायकर, श्री मुरुगन, श्री सोमस्कंदर, श्री गजलक्ष्मी देवी, काशीविश्वनाथर, श्री आंजनेय, श्री षण्मुख, श्री शनीश्वरर, श्री कीर्तिवासर, श्री दंडपाणी, श्री सुब्रह्मण्य त्यांच्या पत्नींसमवेत, शैव संत मूवर, श्री मधवरन गणेश, श्री अनुग्रहगणेश आणि महालिंग. 

श्री दुर्गादेवींचे देवालय: उत्तरेकडील प्रवेशावर प्रसिद्ध श्री दुर्गादेवी मंदिर आहे. त्यांना विविध नावे आहेत जशी - श्री कोट्टैवयील दुर्गा (कोट्टैवयील म्हणजे किल्ल्याचं प्रवेशद्वार), श्री विष्णुदूर्गा, श्री दुर्गालक्ष्मी, श्री नवयोगनायकी, श्री नवकोटिनायकी, श्री नवरात्रीनायकी आणि श्री नवशक्तीनायकी. ह्या स्थळाची ती पालक देवता आहे. चोळा साम्राज्याचे राजे श्री दुर्गादेवींचे कट्टर भक्त होते. त्यांचे देवालय पूर्वी उत्तरेकडील प्रवेशद्वाराजवळ होते. चोळा साम्राज्याचा अस्त व्हायला लागला तेव्हा श्री दुर्गादेवींच्या मूर्तीची स्थापना झाली.  त्या शांतस्वरूपी आहेत. त्यांची मूर्ती थ्रीबंग शैलीची असून त्यांना आठ हात आहेत, तीन नेत्र आहेत, त्यांनी कर्णकुंडल परिधान केली आहेत आणि त्या महिषासुरावर उभ्या आहेत. त्या सिंहावर आरूढ आहेत. हा सिंह डावीकडे बघत आहे (सहसा तो उजवीकडे बघतो). त्यांच्या हातात शंख, चक्र, धनुष्य, बाण, तलवार, ढाल अशी शस्त्रे आहेत. त्यांच्या हातावर पोपट आहे आणि त्या अभय मुद्रेमध्ये उभ्या आहेत.

प्रार्थना:

१. भाविक जन येथे मंगळवार, शुक्रवार आणि शनिवार ह्या दिवशी राहू काळामध्ये राहू दोष परिहार, केतू दोष परिहार, विवाहासाठी आशीर्वाद, अपत्यप्राप्तीसाठी आशीर्वाद हे प्राप्त करण्यासाठी श्री दुर्गादेवींची पूजा करतात.

२. भाविक जन इथे शत्रू दोष परिहार, आजारातून मुक्ती तसेच किडे आणि प्राण्याच्या दंशापासून रक्षण ह्या कारणांसाठी श्री ब्रह्मदेवांची पूजा आणि अभिषेक करतात.

३. भाविक जन मनःशांती, विघ्ननाशांसाठी भगवान शिवांची पूजा करतात.

पूजा:

१. रोज सहा पूजा केल्या जातात.
२. मासिक पूजा
३. प्रदोष पूजा
४. पौर्णिमा पूजा
५. कृष्णाष्टमी
६. नवकोटी अर्चना

मंदिरात साजरे होणारे सण:

वैकासि (मे-जून): थिरुमलैरायन नदीच्या काठावर उत्सव
आनी (जून-जुलै): प्रथम दिवशी मोत्यांच्या पंडाल उत्सव, थिरुमंजनं
आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडीपुरम
आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री, श्री दुर्गादेवींची मिरवणूक
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंदषष्ठी
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): थिरुकार्थिगई, दर सोमवारी श्री पार्वती देवींवर १००८ शंखांचा अभिषेक, अन्नदान
मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): प्रभू श्रीराम ह्यांची ब्रह्महत्येतून मुक्ती झाली ह्या घटनेच्या स्मृत्यर्थ कोडी तीर्थावर अमावास्येला उत्सव साजरा होतो, थिरुवथीरै
थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): मकर संक्रांति
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री, मघा नक्षत्र उत्सव
पंगूनी (मार्च-एप्रिल): पंगूनीउत्तरं, श्री दुर्गादेवींना चंदनाच्या लेपाचे अलंकार, विशेष उत्सव - उत्सव मूर्तीची मिरवणूक
मारगळी आणि वैकासि महिन्यात साजऱ्या होणाऱ्या १० दिवसांच्या ब्रह्मोत्सवामध्ये ५ उत्सव मूर्तींची तेज मिरवणूक निघते
वैकासि ह्या तामिळ महिन्यामध्ये चित्रसेन राजाने चालू केलेला ब्रह्मोत्सव साजरा केला जातो. 

ह्याशिवाय दिवाळी, पोंगल, तामिळ आणि इंग्लिश नववर्षदिनी विशेष पूजा केल्या जातात.

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६.३० ते दुपारी १२, दुपारी ४ ते रात्री ९

पत्ता: श्री धेनुपूरीश्वरर मंदिर, ऍट पोस्ट पट्टिश्वरम, तालुका कुंभकोणम, तामिळ नाडू ६१२७०३

दूरध्वनी: +९१-४३५२४१६९७६

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Dhenupureeshwarar Temple at Patteeshwaram

Patteeshwaram is at a distance of 8km from Kumbhakonam on Kumbhakonam-Avoor route. This is one of the padal pethra sthalam on the southern bank of Kaveri (Northern bank of review Thirumalairayan). This temple is revered by Shaiva saint Sambandhar. This is a very big temple spread over 4.4 acres. There are 4 entrances with Rajagopurams. This place was earlier known as Pazhyarai which was the capital of Chola kings. Though this is a Shiva temple, it is popularly known as Shri Durai Amman temple. This temple is also known as Pazhyarai Vadathali. This temple existed even before the 7th century. The present masonry work was done during the Nayak period in the 16th century.

Moolavar: Shri Dhenupureeshwarar, Shri Patteeshwarar
Devi: Shri Palvalanayaki, Shri Dhyanambika
Sacred teertha: Kodi teertha, Gayatri teertha, Dhyan Vavi
Kshetra vruksha: Shami tree
Puranik names: Patteecharam, Patteeshwaram, Mazhapadi

Kshetra puran: 

1. According to puran, Goddess Parvati chose this place to perform penance. Devas accompanied her and stayed with her as plants and trees. By this they made the surrounding green, peaceful and comfortable for her to perform the penance. Divine cow sent her calf – Pattee to assist her. Pleased with her penance, Lord Shiva gave darshan with Matted hairs. Hence he is praised as Kabardeeshwarar. Having seen the greatness of this place, Pattee made a Shiva linga of sand and performed penance. Lord Shiva accepted her worship, merged with the linga and made it sacred. As Pattee worshipped Lord Shiva, the place is known as Patteecharam (Patteeshwaram). Lord Shiva is praised as Dhenupureeshwarar / Patteeshwarar.

2. Lord Rama was relieved from Chaya hatya dosha at this place. After defeating Ravana, Lord Rama visited this place to get relieved of the dosha that he had acquired by killing Vaali with an arrow hiding behind a tree. He installed a Shiva linga at this place as he did in Rameshwaram & Veda-aranya. He created a sacred tank known as a kodi teertha/ Rama teertha. He did abhishek of the Shiva linga with water from the sacred tank which is considered to be equal to Dhanush-kodi teertha. 

3. Sage Medhavi of Malva Kingdom left his ashram under the care of his disciple Dharm Sharma. He went to attend a yagna conducted by the sage Padesha. When he came back he found that Dharm Sharma had not taken care of the ashram and cows. So sage Medhavi cursed him to become a dog. Dharma Sharma came to Devi vanam – southern bank of Kaveri. He took a dip in Dhyan Vavi and did penance and worshiped Lord Shiva. He was relieved of the curse at this place. 

4. Sage Vishwamitra created Gayatri teertha and worshiped Lord Shiva at this place. He got the full power of Gayatri mantra and attained the status of Bramha rishi at this place. 

5. Chitrasena maharaja of Kaampeeli kingdom along with his wife worshiped Lord Shiva at this place. He performed putra kamesthi yagna and was blessed with a child. He conducted a festival in the month of Thai on Uttarathi nakshatra (Uttar bhadrapada) 

6. King Shaktiyuman was afflicted with Bramha hatya dosh. He was advised by sage Kashyap to worship Lord Shiva at this place. He took bath in the Dhyanvapi teertha and worshiped Lord Shiva. A parrot taught him a Shiva panchakshari mantra and then he was waved off the brahma hatya dosha.

7. According to Kshetra puran, Shaiva saint Sambandhar after worshiping Lord Shiva at Shaktimuturan proceeded to visit this temple on a peak hot summer day. In order to protect him, Lord Shiva created a pearl pandal and sent it to him through his Bhootaganas. He also advised Nandi to step aside a little bit so that he could see the saint arriving under the pandal. 

Those who worshiped at this place: 

Divine calf Pattee, Dharma Sharma, Goddess Parvati, Shaiva saint Sambandhar, Lord Rama, Sage Vishwamitra, Sage Markandeya, Devas, King Chitrasena & King Shaktiyuman

Special features:

1. The present temple is a typical one constructed by Chola and Nayak kings. 

2. Lord Vinayaka is praised as Swarnavinayaka, Anugrahavinayaka, Madavarnavinayaka.

3. This is considered as a panch-nandi kshetra. 

4. In this temple we come across beautiful paintings and sculptures.

5. The rotatable stone chain is an unique one.

Salient features in Goddess Parvati’s shrine, the paintings and sculptures we come across - 

1. Painting of Pattee (a divine calf) is worshiping Lord Shiva. 

2. Lord Ram, Sita and Lakshman are worshiping the Shiva linga.

3. Chola king and queen worshiping.

4. Shaiva saint Sambandhar with his disciples arriving at the temple in a pearl mandap sent by Lord Shiva.

5. King Veermahadeva and his wife worshiping Lord Shiva and the endowments made by him.

6. Veerpratapadevar worshiping at this place, Also the work done and endowment made by him.

7. There are paintings from the time of the Maratha empire.

8. This is a very ancient temple.

9. Goddess Durga shrine attracts a lot of devotees and she is believed to be very benevolent in giving boons.

About the temple:

There are few inscriptions in the temple which give an account of the work done by Chola kings. During 1970, three metal idols Goddess Lakshmi, Lord Nataraja, Lord Somaskanda were found from undiscovered secret rooms in the temple. They are kept in safe custody at Tanjavur art gallery. This is an east facing temple with 7 tiered Rajagopuram on the south side and has 3 parikramas. Shrine of Lord Ganesha, Nandi, Dhwajastambha and balipeetham are located on the southern side of Rajagopuram. Nandi and balipeeth are not in line with the Shiva linga but face the sanctum. On the southside of sanctum sanctorum there is a 5 tiered Rajagopuram. The sacred tank is in front of the sanctum sanctorum. There are 5 rishabha (Nandis) in the temple. This place is praised as PanchaNandi kshetra and all the Nandi’s are not in line. The sanctum sanctorum consists of sanctum, antarala, artha mandap. On one of the pillars in the sanctum, we find the sculpture of Kamadhenu worshiping Lord Shiva. The Shiva linga is a swayambhoo linga and is in the sanctum which is Linga shaped. 

Koshta murtis – Lord Vinayaka, Lord Dakshinamurti, Lord Lingotbhavar, Lord Bramha & Goddess Durga.

Shrine of Chandikeshwarar is in its usual position. At the entrance of the arthamandap there are stucco images of dwarapals. In the mahamandap, we come across the idols of Govinda Deekshithar and his consort. Ambika’s shrine consists of sanctum and arthamandap. She graces in her shrine with one of her feet stretched out as if ready to come to the aid of devotees. Her shrine is a very beautiful work of art and sculpture. On the pillars of arthamandap, in her shrine, there are beautiful sculptures of Yalis (medieval lions). There is a chain of single stones which can rotate. In her shrine, paintings depict the purana associated with the temple. In front of Ambika’s shrine, we come across Govinda Deeksheethar, his wife and 4 Nayak kings of Tanjavur. 

Other shrines and idols – Sapta Matrikas, Goddess Mahalakshmi, Goddess Renuka devi, Navagraha, Surya, Chandra, Lord Bhairava, Lord Nataraja, Veda linga, Shiva linga worshiped by Lord Rama, 63 Nayanmars, Shaiva saint Sambandhar, Swarna Vinayaka, Lord Muruga, Somaskandhar, Goddess Gajalakshmi, Kashi Vishwanathar, Lord Anjaneya, Lord Shanmuga, Lord Shanishwarar Lord Keertivasar, Lord Subramanya with his consorts, Shaiva saint Moovar, Lord Madhavaran Ganesha, Lord Anugraha Ganesha & Maha linga. 

Durga Shrine – At the northern entrance there is the famous Goddess Durga shrine. She is praised as Kottaivayil (entrance of the fort) Durga, Vishnudurga, Durgalakshmi, Navayoganayaki, Navakotinayaki, Navagrahanayaki, Navaratrinayaki and Navashaktinayaki. She is the guardian deity of the place. The Chola kings were staunch devotees of Goddess Durga. She was originally at the Northern gate. After the decline of the Chola empire, the idol of Goddess Durga was installed in the temple. She is a Shant-swaroopi. She appears in a Threebanga statue with 8 hands, 3 eyes wearing earrings standing on Mahishasur. He mounts the lion, looks to the left instead of the usual right side. She has weapons like Conch, Chakra, Bow, arrow, sword, shield etc. She has a parrot on her hand and she is standing with abhaya mudra. 

Prayers: 

1. Devotees worship Goddess Durga for Rahu, Ketu dosha, Mangal dosha, Marriage boon, child boon, especially on Rahu kaal on Tuesday, Friday and Saturday. Besides these they also worship on full moon day, Ashtami and Navami. They Garland Goddess Durga with lemons. They light a lamp with lemon cups. 

2. Devotees worship Lord Bramha for relief from Shatru dosha, diseases & insect and animal bites. They perform abhishek.

3. The devotees worship Lord Shiva for removal of difficulties, problems and for peace of mind.

Poojas: 

Daily Puja six times 

Monthly pooja - Pradosh pooja, full moon day, Krishna Ashtami and Navakoti archana

Festivals: 

Vaikasi (May-June): festival on the bank of river Thirumalairajan

Aani (June-July): first day pearl pandal festival, Thirumanjanam

Aadi (July-August): Puram 

Aavani (August-September): Ganesh Chaturthi

Purattassi (September-October): Navaratri, Goddess Durga pooja procession

Aaipassi (October-November): Anna abhishek, Skandhashasti

Karthigai (November-December): Thirukartigai, On Mondays abhishek of Goddess Parvati with 1008 conches and annadaan

Margazhi (Dec-Jan): New moon day festival at Kodi teertha to celebrate Lord Rama’s getting liberated from Bramha hatya dosha, Thiruvathirai

Thai (January-February): Makar Sankranti

Maasi (February-March): MahaShivaratri, Magha nakshatra festival

Panguni (March-April): Panguni uttiram, sandal paster alankar of Goddess Durga; Special festival – process of festival utsav murti; 

All 5 utsav murtis are taken in procession daily for 10 days during Brahmotsav in the month of Margazhi and Vaikashi on new moon day

There is a 10 days Brahmotsav in the Tamil month of Vaikasi started by King Chitrasena

Besides these special poojas are held on Diwali, Pongal, Tamil and English new year days.

Timings: 6.30 to 12.30pm; 4-9pm

Address: Shri Dhenupureeshwarar temple at post Patteeshwaram, Tal Kumbakonam, TN 612703

Phone:  +91-914352416976