कुथालम (थिरुथ्रूथी) येथील श्री उक्त वेदिश्वररस्वामि मंदिर

कुथालम हे मयीलादुथुराई-कुंभकोणम मार्गावर मयीलादुथुराईपासून १२ किलोमीटर्स वर आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर वसलेल्या ह्या पाडळ पेथ्र स्थळाची स्तुती शैव संत अप्पर, सुंदरर आणि संबंधर ह्यांनी गायली आहे. ह्या स्थळाचे पुराणिक नाव उथपवनम असे होते. येथील भिंतींवर असलेल्या कोरीव कामांमध्ये ह्या स्थळाचा उल्लेख चोळीश्वरं आणि थिरुथ्रूथी (म्हणजे बेट) असा आहे. पूर्वीच्या काळी हे कावेरी नदीवर एक बेट होतं. हे स्थळ पाचव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. कालांतराने चोळा, पांड्या आणि विजयनगर साम्राज्याच्या राजांनी ह्याचा जीर्णोद्धार केला. 

मूलवर: श्री उक्त वेदिश्वरर, श्री उथ वेदिश्वरर, श्री सोन्नवारू अरिव
देवी: श्री अमृत मुखांबिका, श्री परिमलनायकी, श्री अरुमपनवलमुलैयल
क्षेत्र पुराण: सुंदर तीर्थ, पद्म तीर्थ, वडकुळम आणि कावेरी नदी
क्षेत्र वृक्ष: कायीलै वृक्ष / पुथ्थल वृक्ष (मराठीमध्ये औदुंबर)
पुराणिक नाव: थिरुथ्रूथी, चोळीश्वरं

क्षेत्र पुराण:

१. पुराणानुसार श्री पार्वती देवींना एकदा पृथ्वीवर थिरुकोळंबम येथे गाय म्हणून जन्म घेण्याचा शाप मिळाला होता. ह्याचा आम्ही पूर्वीच्या लेखांमध्ये उल्लेख केला आहे. थिरुवाडुथुराई येथे श्री पार्वती देवींनी गायीच्या रूपात भगवान शिवांची पूजा केली आणि त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी त्यांना मूळ रूपात आणलं. कुथालम येथे श्री पार्वती देवी भरत ऋषींच्या यज्ञामधे यज्ञकुंडातून एका बालिकेच्या रूपात प्रकट झाल्या. एथिरकोलपडी येथे भरत ऋषींनी भगवान शिवांना जामात म्हणून स्वीकारलं. थिरुवेलवीकूडी येथे विवाहयज्ञ संपन्न झाला. थिरुमनंचेरी येथे श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिव यांनी वधुवर रूपामध्ये दर्शन दिलं. कुथालम म्हणजे ह्या ठिकाणी श्री पार्वती देवी यज्ञकुंडातून प्रकट झाल्या. त्यांची भगवान शिवांशी विवाह करण्याची इच्छा होती. म्हणून त्यांनीं कावेरी नदीच्या काठावर शिव लिंग स्थापून त्याची पूजा केली. भगवान शिव त्यांच्यासमोर प्रकट झाले आणि त्यांनी विधिलिखितानुसार विवाह करण्याचं वचन दिलं. म्हणून इथे भगवान शिवांना सोन्नवारू अरिव (ज्यांनी आपलं वाचन पाळलं) असं संबोधलं जातं. जेव्हा श्री पार्वती देवी विवाहयोग्य झाल्या तेव्हा भरत ऋषींनी भगवान शिवांना त्यांच्या पुत्रीसाठी म्हणजेच श्री पार्वती देवींसाठी योग्य वर शोधण्याची विनंती केली. भगवान शिवांनी त्यांना आशीर्वाद दिला आणि सांगितलं की ते स्वतः त्यांच्या पुत्रीशी विवाह करतील कारण त्यांची पुत्री साक्षात श्री पार्वती देवीच आहेत. त्यांनी श्री पार्वती देवींनी त्यांच्या यज्ञकुंडातून प्रकट होऊन त्यांची पुत्री बनण्याचं कारण पण सांगितलं. असा समज आहे की ह्या ठिकाणी विवाहाचा वाङ्निश्चय विधि साजरा झाला.

२. स्थळपुराणानुसार विवाहसमयी स्वर्गातून उक्थल वृक्ष इथे आणला गेला. त्या समयापासून हा क्षेत्र वृक्ष इथे आहे. ह्या ठिकाणी वाङ्निश्चय विधी ह्या वृक्षाच्या खाली साजरा झाला, म्हणून असा समज आहे कि ह्या वृक्षाखाली सध्या ज्या पादुका आहेत त्या भगवान शिव इथे ठेऊन गेले. असा समज आहे की असा उक्थल वृक्ष दुसरीकडे कुठेही नाही.

३.  क्षेत्र पुराणानुसार शैव संत सुंदरर जेव्हां ह्या मंदिरात आले त्यावेळी ते आजारामुळे खूप अशक्त झाले होते. त्यांनी ह्यातून बाहेर पडण्यासाठी भगवान शिवांची स्तुती करून त्यांना प्रार्थना केली. भगवान शिवांनी त्यांना इथे पद्म तीर्थामध्ये स्नान करायला सांगितलं. स्नान केल्यावर ते बरे झाले. म्हणून ह्या तीर्थाला त्यांचे नाव दिले आहे. इथे सुंदरर ह्यांची मूर्तीपण आहे.

४. रुद्रशर्मा नावाचा भक्त इथून काशीला मुक्तीप्राप्त करण्यासाठी निघाला. हे स्थळ पण काशी एवढंच तुल्यबळ आहे हे समजाविण्यासाठी भगवान शिवांनी गुंडोधर नावाच्या आपल्या गणाला सर्प बनून रूद्रशर्माच्या काशीच्या प्रवासात व्यत्यय आणण्याची आज्ञा केली. रुद्रशर्माने गरुड मंत्र म्हणून त्या सर्पाला बेशुद्ध केले. त्या सर्पाला वाचविण्यासाठी भगवान शिव स्वतः गारुड्याच्या रूपात आले. जेव्हां रुद्रशर्माला ज्ञात झालं की हे गारुडी दुसरा तिसरा कोणी नसून साक्षात भगवान शिव आहेत तेव्हां त्यांनी भगवान शिवांना नमस्कार करून आशीर्वाद मागितले. भगवान शिवांनी त्यांना ह्या स्थळाची महती सांगितली आणि ह्या स्थळी पूजा करून काशीला पूजा केल्याचंच फळ मिळतं असं पण सांगितलं.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री पार्वती देवी, श्री काळीदेवी, कश्यप ऋषी, अंगिरस ऋषी, गौतम ऋषी, मार्कंडेय ऋषी, वसिष्ठ ऋषी, पूलस्थि ऋषी, अगस्त्य ऋषी, श्री अग्निदेव, श्री वरुण, शिवाचार्य, श्री कादिरवनम (श्री सूर्यदेव).

वैशिष्ट्ये:

१. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे.

२. इथली श्री मुरुगन ह्यांची मूर्ती अलौकिक आहे कारण इथे त्यांचे वाहन त्यांच्या समोर आहे. 

३. गाभाऱ्यावरचं विमान खूप सुंदर आहे आणि त्यावर सुंदर शिल्पे कोरलेली आहेत.

४. असा समज आहे की इथले क्षेत्र वृक्ष साऱ्या विश्वात अद्वितीय आहे.

५. इथल्या क्षेत्र वृक्षाखाली असलेल्या पादुका हे स्वतः भगवान शिव सोडून गेले असा समज आहे.

६. श्री अग्निदेवांनी त्यांच्यावर लागलेल्या आरोपाचं निरसन करण्यासाठी इथे पूजा केली.

७. इथून जवळ असलेल्या कादिरमंगलम ह्या स्थळी सूर्यदेवांनी वास्तव्य केलं आणि भगवान शिवांची पूजा केली म्हणून श्री सूर्यदेवांना इथे श्री कादिरवनम असं संबोधलं जातं.

मंदिराबद्द्ल माहिती:

हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून ह्याला पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे. ध्वजस्तंभ, नंदि आणि बलीपिठ हे क्षेत्र वृक्षाजवळ आहेत. इथले शिवलिंग स्वयंभू आहे. 

कोष्टामध्ये पुढील मूर्ती आहेत:  श्री गणेश, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर आणि त्यांच्या आजूबाजूला श्री ब्रह्मदेव आणि श्री विष्णू, अगस्त्य ऋषी,  श्री भिक्षाटनर, श्री ब्रह्म आणि श्री दुर्गा देवी. 

परिक्रमेमध्ये आपल्याला श्री थुनाईवन्थ-विनायकर (श्री विनायक जे आपल्या मातेला मार्गदर्शक म्हणून आले), श्री षण्मुख त्यांच्या पत्नींसमवेत त्यांच्या मोर ह्या वाहनावर आरूढ असलेले, श्री वळमपुरी विनायकर (श्री विनायक ज्यांची सोंड  उजव्या बाजूला वळली आहे), श्री मुरुगन, श्री नटराज, श्री विश्वनाथ, सप्त ऋषी, ६३ नायनमार, पंचभूत लिंगे, नवग्रह, श्री मंगल शनीश्वरर, श्री भैरव, श्री महालक्ष्मी देवी, श्री सूर्य ह्यांच्या मूर्ती बघावयास मिळतात. गाभाऱ्याच्या मागे श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिव ह्यांचे वधुवर पोषाखातले स्टुक्को चित्र आहे. असा समज आहे कि श्री पार्वती देवी भरत ऋषींनि केलेल्या यज्ञसमयी यज्ञकुंडातून प्रकट झाल्या. म्हणून हे स्थळ अशा आजूबाजूच्या स्थळांपैकी आहे जी स्थळे श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिव ह्यांच्या विवाहाशी निगडित आहेत. ह्या मंदिरात श्री पार्वती देवींचे एक स्वतंत्र देवालय आहे जिथे त्यांना श्री अरुमपनवलमुलैयल अम्माई असं संबोधलं जातं. परिक्रमेमध्ये एक छोटं देवालय आहे जिथे त्यांना श्री परिमलनायकी असं संबोधलं जातं.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे विवाह ठरण्यातल्या अडचणींवर मात करण्यासाठी प्रार्थना करतात.

२. भाविक जन इथे त्वचारोग निवारणासाठी पवित्र तीर्थामध्ये स्नान करून भगवान शिवाची पूजा करतात. 

पूजा:

दैनंदिन पूजा, पाक्षिक पूजा, मासिक पूजा तसेच प्रदोष पूजा नियमित केल्या जातात. 

मंदिरात साजरे होणारे महत्वाचे सण:

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): पंगूनी उत्तिरं

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): सोमवार पूजा 

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ९ ते १२, संध्याकाळी ५.३० ते रात्री ८.३०

मंदिराचा पत्ता: श्री उक्थ वेदिश्वररस्वामि मंदिर, ऍट पोस्ट कुथालम, मयीलादुथुराई जिल्हा, तामिळ नाडू ६०९८०१

दूरध्वनी: +९१-४३६४२३५२२५, +९१-९४८७८८३८००

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा. 

Shri Uktha Vedeeshwararaswamy Temple at Kuthalam (Thiruthruthi)

Kuthalam is at a distance of 12 kms from Mayiladuthurai on the Mayiladuthurai-Kumbhakonam route. This padal petra sthalam on the southern bank of Kaveri was revered by Shaiva saints Appar, Sundarar and Sambadhar. The puranik name of this place was Uthapavanam. In the carvings on the wall of the temple, the place is referred to as Choleeswaram and Thiruthruthi (means island). In olden days, this was an island on Kaveri. This place existed even before the 5th century. It was renovated by Chola, Pandya and Vijaynagar kings. 

Moolavar: Shri Uktha Vedeeshwarar, Shri Sonnavaaru Ariva
Devi: Shri Amruta Mukhambika, Shri Parimalnayaki, Shri Arumpanavalamulaiyal
Kshetra teertha: Sundara teertha, Padma teertha, Vadakulam and Kaveri river
Kshetra vruksha: Kayilai tree/ Putthala tree (Audumber in Marathi)
Puranik name: Thiruthruthi, Choleeshwararm

Kshetra purana: 

1. According to puran, Goddess Parvati was once cursed to be born as a cow at Thirukkozhambam. This we have mentioned in our earlier blogs. At Thiruvadudurai, she worshipped Lord Shiva as a cow and restored to her original form. At Kuthalam, she was born as a female child from the yagnya kunda as a daughter to sage Bharata. At Ethirkolpadi, Lord Shiva was received as bridegroom by Sage Bharata. At Thiruvelvikudi the yagna for marriage ceremony took place. At Thirumanancheri, Goddess Parvati and Lord Shiva gave darshan in their wedding form. Goddess Parvati was born from yagnya kunda as mentioned above. She wanted to marry Lord Shiva. Hence she installed a Shiva linga on the bank of river Kaveri and worshiped him. Lord Shiva appeared before her and promised her to marry as it was destined. Hence Lord Shiva is praised here as Sonnavaaru Ariva i.e. who kept his word. When she attained marriageable age, the sage prayed to Lord Shiva to find a suitable groom for her. Lord Shiva graced him and told him that he will be marrying his daughter soon as she was none other than Goddess Parvati. He also explained to him the reason for her birth. It is believed that the betrothal ceremony took place here.

2. According to Sthala Purana, the celestial vruksha Ukthala tree was brought from the celestial world to this place at the time of marriage. Since that time, the kshetra vruksha has been at this place. Since the betrothal ceremony is believed to have taken place under this tree, the padukas that are present under the tree are believed to have been left behind by Lord Shiva. It is believed that this kind of Ukthala tree is not found anywhere. 

3. According to kshetra purana, when Shaiva saint Sambandhar came to this place, he was very weak due to some illness. He prayed to Lord Shiva for relief. Lord Shiva directed him to take a dip in the Padma teertha (temple tank). After taking a bath, Sundarar was cured of his illness. Hence the tank is named after him. There is a shrine at this place for Shaiva saint Sundarar. 

4. A devotee named Rudirasarma started for Kashi to attain Mukti. In order to show this place is equal to that of Kashi he directed one of his Ganas named Gundodhar to take the form of a serpent and obstruct Rudhirasarman from reaching Kashi. When Gundodhar obstructed Rudrasarma, he recited Garuda mantra and made the serpent unconscious. To save the serpent, Lord Shiva took the form of a snake charmer. When Rudrasarma realized that the snake charmer was none-other than Lord Shiva he sought his blessings. Lord Shiva explained to him about the importance of this place and how it was equal to Kashi and also how by worshiping at this place one gets the same benefits that of Kashi. 

Those who worshiped here: 

Goddess Parvati, Goddess Kaali, Sages – Kashyapa, Angirasa, Gautama, Markandeya, Vashistha, Poolasthi and Agastya, Lord Agni, Lord Varun, a Shivacharya, Lord Kadiravan (Lord Surya)

Special features: 

1. Shiva linga is swayambhoo linga.

2. Idol of Lord Muruga is unique as his mount is in front of him. 

3. Sanctum sanctorum tower is very beautiful with a lot of sculptures.

4. Kshetra vruksha is believed to be only one of that kind in the world.

5. The padukas under the kshetra vruksha are believed to have been left behind by Lord Shiva.

6. Agni worshiped at this place to get rid of the blame. 

7. Lord Surya stayed at a nearby place named Kadirmangalam and worshiped Lord Shiva at this place. Hence Lord Surya is known as Kadiravanam.

About the temple:

This is an east facing temple with a 5 tiered Rajagopuram. The dwajastambha, Nandi and Balipeeth are near the kshetra vruksha. Shiva linga is a swayambhoo linga. Kosthamoortis are Lord Ganesha, Lord Dakshinamoorti, Lord Lingothbhavar with Lord Brahma and Lord Vishnu on either side, sage Agastya, Lord Bikshadanar, Lord Brahma and Goddess Durga. In the prakaram, we come across Thunaivantha-Vinayaka (Vinayaka who came as escort), Shanmukha with his consorts on a peacock, Valampuri Vinayak (Vinayaka with trunk turned towards right), Lord Muruga, Lord Nataraja, Lord Vishwanatha, Saptarishis, Shaiva saints 63 Nayanmars, Panchabhoot lingas, Navagrahas, Mangal Shanishwarar, Lord Bhairava, Goddess Mahalakshmi, Lord Surya. Behind the sanctum sanctorum, there is a stucco image of Lord Shiva and Goddess Parvati in wedding attire. It is believed that Goddess Parvati appeared as a child from the yagnya kunda for Sage Bharata. Hence this place is associated with other nearby places which are connected to the wedding of Goddess Parvati with Lord Shiva. In this temple she has a separate shrine where she is praised as Arumpanavalamulaiyal Ammai. In the prakaram, there is a small shrine where she is praised as Parimalnayaki. 

Prayers: 

Devotees worship for removal of marriage obstacles.

Devotees take a dip in the sacred tank and worship Lord Shiva for getting rid of skin problems

Poojas: 

Daily rituals, Monthly poojas, fortnightly poojas and Pradosha pooja are performed regularly

Some important festivals:

Maasi (Feb-Mar): Mahashivratri

Panguni (Mar-April): Panguni Uttiram

Aavani (Aug-Sept): Ganesh Chaturthi

Karthigai (Nov-Dec): Somvar puja

Temple Timings: 9 am to noon; 5.30 pm to 8.30 pm

Address: - Shri Uktha Vedeeshwararaswamy Temple at Post Kuthalam, District Mayiladudurai, TN 609801

Phone number: +91-4364235225; 9487883800

Courtesy: Various blogs and websites

थिरुवाडुथुराई येथील श्री मासिलामणीईश्वरर मंदिर

ह्या मंदिराला श्री गोमुक्तीश्वरर मंदिर असं पण म्हणतात. हे कंजनूर च्या आसपासच्या सप्तस्थानांमधलं एक मंदिर आहे. मयीलादुथुराई-कुट्रालम-कुंभकोणम मार्गावर मयीलादुथुराईपासून २० किलोमीटर्स वर हे मंदिर आहे. थिरुवलंकाडूपासून खूप जवळ आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैव संत संबंधर, अप्पर आणि सुंदरर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. थिरूमुलर सिद्ध आणि शैव संत थिरुमळीगैनायनार ह्यांना इथे मुक्ती मिळाली. थिरुवाडुथुराई आदिनम हा जुना शिव मठ ह्या ठिकाणी आहे.

मूलवर: श्री गोमुक्तीश्वरर, श्री मासीलामणीश्वरर
देवी: श्री ओप्पीलमुलीयअम्माई, श्री अतुल्यकुजाम्बळ, श्री अभयगुजांबळ
क्षेत्र वृक्ष: पीपल वृक्ष (तामिळ मध्ये पडर अरासू)
पुराणिक नाव: नंदिनगर, नवकोटीसिद्धपूरम, अरसवनम, बोधीवनम, गोकळी-गोमुखी-पुरम

क्षेत्र पुराण:

१. एकदा कैलासावर भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी द्यूत खेळत होते. भगवान शिव खेळ हरले आणि श्री पार्वती देवी त्यावर हसल्या. ह्यामुळे भगवान शिवांना राग आला आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना गाय होऊन भूलोकावर फिरण्याचा शाप दिला. श्री पार्वती देवी खूप अस्वस्थ झाल्या आणि त्यांना आपल्या पतींपासून दूर जायला लागत आहे ह्याचं फार वाईट वाटलं. त्यांनी भगवान शिवांकडे क्षमायाचना केली त्याचबरोबर भगवान शिवांबरोबर पुनर्मीलन होण्याचा उपाय विचारला. भगवान शिवांनी त्यांना सांगितलं कि एका ठिकाणी त्या परत मूळ रूपात येतील आणि त्यांचं पुनर्मीलन होईल. श्री पार्वती देवी भूलोकात आल्या आणि त्या कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर पोचल्या. थिरुवाडुथुराई येथे त्यांना शिवलिंग दिसलं आणि त्यांना त्या शिवलिंगावर दुधाचा अभिषेक करून पूजा करण्यास आरंभ केला. भगवान शिव त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना मूळ रूपात आणले आणि त्यांना आलिंगन दिलं. ह्या ठिकाणी भगवान शिवांनी गायीला मुक्ती दिली म्हणून ह्या स्थळाला श्री गोमुक्तिश्वरम असं म्हणतात तर भगवान शिवांना श्री गोमुक्तेश्वरर असं म्हणतात. ह्या स्थळाची माहिती पुराणांमध्ये अनेक प्रसंगामध्ये सांगितली आहे.

२. एकदा श्री पार्वतीदेवींनी भगवान शिवांना विचारलं की “सगळेजण तुमची भक्ती करतात कारण त्यांना तुमच्याकडून काहीतरी वरदान पाहिजे असतं, पण असं कोणी आहे का जे कुठलीही अपेक्षा न करता ते तुमची भक्ती करतात?” भगवान शिवांनी श्री पार्वती देवींना एका बिल्व वृक्षाखाली असलेले शिवलिंग दाखवले. तिथे एक माकड बिल्व वृक्षाची पाने तोडून ते खेळ खेळल्यागत शिवलिंगावर टाकत होतं. आणि तो दिवस शिवरात्रि होता. भगवान त्या माकडावर प्रसन्न झाले आणि त्याला चक्रवर्ती बनवलं आणि त्रैलोक्याचा राजा बनवलं. राजाने भगवानांना प्रार्थना केली कि त्याला माकडाचं मुख प्राप्त व्हावं आणि चित्त सतत भगवानांच्या ध्यानामध्ये असावं अशी इच्छा केली. भगवानांनी त्याची इच्छा मान्य केली आणि त्याला मुचुकुंद असे नाव दिले. एकदा मुचुकुंद राजा आपल्या आठ बांधवांसह श्री इंद्रदेवांना त्यांच्या वालासुराबरोबरच्या युद्धामध्ये मदत करण्यासाठी गेले आणि त्यामुळे इंद्रदेवांना विजय मिळाला. श्री इंद्रदेव मुचुकुंद राजावर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी कृतज्ञतेचे प्रतीक म्हणून मुचुकुंद राजाला त्याला हवे ते मागण्यास सांगितले. इंद्रदेव ह्या काळामध्ये सुख उपभोगण्यामध्ये रमले होते आणि म्हणून त्यांचं भगवान शिवांनी त्यांना दिलेल्या त्यागराज मूर्तीची उपासना करण्यामध्ये दुर्लक्ष झालं होतं. म्हणून भगवान शिवांनी मुचुकुंद राजाला इंद्रदेवांकडून त्यागराजाची मूर्ती मागण्याचा सल्ला दिला. इंद्रदेवांना ती मूर्ती कोणाला द्यायची नव्हती म्हणून त्यांनी त्या मूर्तीच्या हुबेहूब अजून सहा मूर्ती केल्या आणि त्या सर्व एकत्र ठेवल्या. त्या रात्री भगवान शिवांनी मुचुकुंद राजाच्या स्वप्नात येऊन त्याला इंद्रदेवांचा सहा मूर्ती करण्यामागचा हेतू सांगितला आणि मूळ मूर्ती कशी ओळखायची ह्याचेपण ज्ञान दिले. इंद्रदेवांनी मुचुकुंद राजाला त्या सात विडंग मूर्ती दाखवल्या आणि त्यातून मूर्ती निवडायची विनंती केली. भगवान शिवांनी मार्गदर्शन केल्याप्रमाणे मुचुकुंद राजाने मूळ मूर्तीच निवडली. त्यानंतर इंद्र देवांनी मुचकुंद राजाला सर्वच मूर्ती प्रदान केल्या. त्यागराजांची मूळ मूर्ती थिरुवारुर येथे स्थापन केली गेली. त्यानंतर मुचुकुंद राजाने उरलेल्या सहा मूर्ती सहा ठिकाणी स्थापित केल्या. त्यानंतर एके रात्री भगवान शिवांनी मुचुकुंद राजाला स्वप्नात येऊन त्याला थिरुवाडुथुराई इथे जाण्यास सांगितले आणि तिथून राज्य सांभाळण्याचा आदेश दिला. मुचुकुंदने भगवान शिवांनी सांगितल्याप्रमाणे केले आणि त्यामुळे ते महान राजा म्हणून प्रसिद्धी पावले.

३. इथल्या रथयात्रेतील मूर्तीचे नाव श्री अनैथूएरुंडनायकर (भगवान ज्यांनी आपल्या पत्नीला आलिंगन दिले) असे आहे. पण मूर्तीमध्ये ते पार्वती मातेला आलिंगन देत आहे असं दिसत नाही.

४. शैव संत संबंधर ह्यांनी आपल्या पित्यांसमवेत इथे वास्तव्य केलं. त्यांनी आपल्या पितांना त्यांच्या कडे संपत्ती नसल्याने भगवान शिवांची कृपा प्राप्त करण्यासाठी त्यांनी जो यज्ञ केला त्यामध्ये सहाय्य केलं. बलीपीठ जिथे भगवान शिवांनी त्यांना संपत्ती प्रदान केली ते मंदिरामध्ये अजून आहे. ह्या पीठाभोवती शिवगण आहेत. 

५. नायनमारांपैकी एक नायनमार थिरुमळीगैथेवर ह्या मंदिरात भगवान शिवांची बराच काळ पूजा करत होते. काही गैरसमजुतीमुळे इथल्या राजाने थिरुमळीगैथेवर ह्यांना अटक करण्यासाठी सैनिक पाठवले. श्री अंबिका देवींच्या विनंती वरून भगवान शिवांनी नंदिंचं सैन्य पाठवून त्या सैनिकांना पळवून लावले. त्यानंतर सगळे नंदि एका नंदि मध्ये विलीन झाले आणि त्यातून एक भव्य नंदि तयार झाला. हा नंदि इथे मंदिरात बघायला मिळतो. ह्या नंदिंची प्रार्थना करणं हे खूप शुभ मानलं जातं. प्रदोषकाळी ह्या नंदिवर अभिषेक केला जातो.

६. शिवयोगींपैकी सुंदरनाथर नावाचे योगी एकदा कैलास पर्वतावरून अगस्त्य मुनींना भेटण्यासाठी दक्षिणेकडे आले. त्यांनी इथे एक धनगर मृत्युमुखी पडलेला बघितला. त्या धनगराच्या भोवती सगळ्या गायी उभ्या राहून रडत होत्या. त्या शिवयोगींनी आपल्या योगसामर्थ्याने त्या धनगराच्या शरीरात प्रवेश केला आणि गायींना घेऊन तो धनगराच्या घरी गेला. नंतर परत आपल्या स्थानी येऊन त्यांनी तपश्चर्या केली. हे शिवयोगी पुढे थिरूमुलर ह्या नावाने प्रसिद्ध झाले. त्यांनी तीन हजार दिव्य स्तोत्रे लिहिली आणि ह्या मंदिरामध्ये ते भगवानांमध्ये विलीन झाले. 

७. भगवानांच्या उजव्या बाजूला श्री त्यागेश ह्यांची मूर्ती श्री कमलांबिका मातेसमवेत आहे. असा समज आहे कि भगवान शिवांनी नवकोटी सिद्धांना अष्ट-महासिद्धी शिकविल्या त्यामध्ये बोगर हे सिद्ध पण होते. इथे थिरुमळीगैदेवर आणि नमःशिवायमूर्तीस्वामीगल ह्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री पार्वती देवी, नवकोटी सिद्ध, बोगर सिद्ध, चेरामन (६३ नायनमारांपैकी एक), कोचेंगट चोळा राजा, विक्रम पांड्य राजा, श्री यमदेव, संत थिरूमुलर, थिरुमळीगैथेवर (६३ नायनमारांपैकी एक), शैव संत सुंदरर आणि संबंधर, मुचुकुंद चक्रवर्ती

वैशिष्ट्ये:

१. भगवान शिवांनी इथे महातांडव नृत्य केले. त्याचे नाव सुंदर नटनं असे आहे.

२. इथले क्षेत्र वृक्ष (पीपल वृक्ष) हे खूप जुने आहे. हे वृक्ष देवांचं प्रतीक आहे असं मानलं जातं. असा समज आहे की भगवान शिव ह्या वृक्षातून प्रकट झाले आणि त्यांनी देवांना आशीर्वाद दिले.

३. श्री विनायकांनी त्यांच्या मातेला इथे येण्यास सहाय्य केले. 

४. इथे श्री पार्वती देवीं श्री गोरूपांबिका रूपात आहेत.

५. असा समज आहे की इथे बोगर सिद्ध ह्यांच्या समवेत नवकोटीसिद्धांनी तपश्चर्या केली. भगवान शिवांनी त्यांना अष्ट-महासिद्धींचं ज्ञान दिलं. 

६. हे मंदिर विशेष मंदिर आहे कारण इथे चेरा राजा चेरामन पेरुमल, कोचेंगट चोळा राजा आणि पांड्या राजा विक्रम पांडियन ह्यांनी भगवान शिवांची उपासना केली.

७. श्री यमदेवांनी इथे भगवान शिवांची उपासना केली. भगवान शिवांनी त्यांना आशीर्वाद दिले आणि भगवानांचा वृषभ वाहन बनण्याचं वरदान दिलं.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून इथे तीन परिक्रमा आहेत आणि पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे. गाभाऱ्यावरचे विमान (शिखर) हे दोन स्तरांचं (द्विदल) आहे. इथले शिवलिंग स्वयंभू असून पूर्वाभिमुख आहे. आतला नंदि खूप भव्य आहे. मंदिराचे वर्तमान बांधकाम २००० वर्षे जुनं आहे. वर्तमान बांधकाम चोळा राजांनी केलं. इथल्या शिलालेखांमध्ये विविध राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामांची माहिती आहे. श्री अंबिका एका पश्चिमाभिमुख देवालयात स्थित आहेत. इथल्या दुसऱ्या, तिसऱ्या आणि चौथ्या परिक्रमा भव्य भिंतींनी अलग केल्या आहेत. तिसऱ्या परिक्रमेमध्ये संत थिरूमुलर ह्यांची मूर्ती आहे. इथले क्षेत्र वृक्ष खूप जुनं आहे आणि ते देवांचं प्रतीक आहे असा समज आहे. मंदिराच्या आवारात थिरूमुलर ह्यांची समाधी आहे.

इथे स्थळ विनायकांना थुनाई वंद विनायकर असं पण म्हणतात. ह्या नावाचा अर्थ गणपती जे आपल्या गायीच्या रूपातल्या मातेला मार्ग दाखविण्यासाठी मार्गदर्शक म्हणून आले आणि ज्यांनी आपल्या मातेला म्हणजेच श्री पार्वती देवींना इथं आणून सोडलं.

प्रकारामध्ये एक गायीची मूर्ती आहे ज्यामध्ये गाय शिव लिंगावर अभिषेक म्हणून दूध ओतत आहे. ह्या मूर्तीचे नाव श्री गोरूपांबिका असे आहे. ह्या मंदिरात नवग्रह संनिधी नाही. श्री शनीश्वरांची मूर्ती आहे. श्री सुर्यदेवांच्या इथे तीन मूर्ती आहेत. 

भगवान शिवांच्या उजव्याबाजूला श्री त्यागराज आणि श्री कमलांबिका माता ह्यांचे देवालय आहे. 

इथल्या उत्सव मूर्तीचे नाव श्री अनैथूइरुंडनायकर (भगवान मातेला आलिंगन देताना) असे आहे. पण मूर्तीमध्ये भगवान शिव पार्वती मातेला स्पर्श करताना दिसत नाहीत. 

इथे एक लहान नंदि आहे ज्याचे नाव श्री अधिकार नंदि असे आहे. ह्या नंदिवर अभिषेक केला जातो.

असा समज आहे की भगवान शिवांनी बोगर सिद्ध ह्यांच्या समवेत नवकोटी सिद्धांना अष्ट-महासिद्धींचं ध्यान दिलं.

इतर देवता आणि देवालये:

परिक्रमेमध्ये श्री विनायकर, श्री मुरुगन, श्री नटराज, श्री दंडपाणी, अगस्त्य मुनी, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्मदेव, श्री विष्णू, श्री दुर्गादेवी, पंचलिंग, चोळा लिंग, श्री भैरव, श्री शनीश्वरर, श्री सूर्य, श्री चंद्र, श्री सरस्वती देवी, श्री हरदत्त शिवाचार्यार, शैव संत मरैज्ञानसंबंधऱ, श्री उमापती शिवम, श्री मेयकंदर, श्री अरुलनिधीशिवम, ६३ नायनमार, नालवर, श्री आदी गोमुक्तीश्वरर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. ह्या मूर्ती परिक्रमा तसेच कोष्ठामध्ये पण दिसतात. भगवान शिवांच्या देवालयाच्या प्रवेशावर श्री विनायक आणि श्री मुरुगन ह्यांच्या मूर्ती आहेत. असा उल्लेख आहे कि त्यांनी आपल्या गायीच्या रूपातल्या मातेला म्हणजेच श्री पार्वती देवींना इथे येण्यासाठी मार्गदर्शन केलं.

प्रार्थना:

१. स्त्रिया आपल्या पतींच्या स्वास्थ्यासाठी आणि दीर्घायुष्यासाठी इथे प्रार्थना करतात.

२. विभत्क्त दाम्पत्य इथे त्यांचे पुनर्मीलन व्हावं म्हणून प्रार्थना करतात. 

३. भाविक जन इथे अपत्यप्राप्तीसाठी प्रार्थना करतात. 

४. विवाह ठरण्यातल्या अडचणी दूर होण्यासाठी भाविक जन इथे प्रार्थना करतात.

पूजा:

दैनंदिन पूजा आणि प्रदोष पूजा नियमित केल्या जातात.

मंदिरात साजरे होणारे महत्वाचे सण:

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): ब्रह्मोत्सव
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक
मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथीरै
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री
थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): पांच दिवसांचा रथसप्तमी उत्सव

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ७ ते १२, दुपारी ४ ते रात्री ८

मंदिराचा पत्ता: श्री गोमुक्तीश्वरर मंदिर, थिरुवाडुथुराई पोस्ट, कुट्रालम तालुका, नागपट्टीनं जिल्हा, तामिळनाडू ६०९८०३

दूरध्वनी: +९१-४३६४२३२०२१, +९१-४३६४२३२०५५

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा. 

Shri Masilamaneshwarar Temple at Thiruvaduthurai

This temple is also known as Shri Gomuktishwarar Temple. It is one of the Saptasthana shiva temples of Kanjanur. It is situated on the Mayiladuthurai-Kuttralam-Kumbhakonam route at a distance of 20 kms from Mayiladuthurai. It is very close to Thiruvalankadu. This is also one of the Padal Pethra Sthalam on the southern bank of river Kaveri. The temple is revered by Sambandhar, Appar and Sundarar in their sacred hymns.

Siddha Thirumoolar and shaiva saint Thirumaligainayanar attained salvation at this place. The old shiva math Thiruvaduthurai Adinam is situated at this place. 

Moolavar: Shri Gomuktishwarar, Shri Masilamaneshwarar
Devi: Shri Oppilamuliammai, Shri Atulyakujambal, Shri Abhaygujambal
Kshetra Vruksha: Peeple tree (in Tamil Padar Arasu)
Puranik name: Nandinagar, Navakotisiddhapuram, Arasavanam, Bodhivanam, Gokazhi-Gomukhi-Puram

Kshetra Purana:

1. Once in Kailash, Lord Shiva and Goddess Parvati were playing a game of dice. Lord Shiva lost the game and Goddess Parvati laughed at him. He got angry and cursed her to become a cow and roam in Bhooloka. Goddess Parvati became upset and felt sorry for leaving her husband. She asked for forgiveness and for atonement so she can reunite with her husband. He stated that at one place she will regain her normal form and he will join her. She came to Bhooloka and reached the southern bank of river Kaveri. At Thiruvaduthurai, she found a Shiva-linga and started worshiping by performing abhishek with milk. Lord Shiva who was pleased by her devotion restored her to her original form and embraced her. This place where Lord Shiva gave mukti to the cow is known as Shri Gomuktishwaram and Lord Shiva is known as Shri Gomukteshwarar. The greatness of this place is stated in the Kshetra purana by citing a number of instances. 

2. Once Goddess Parvati asked Lord Shiva "everyone worships you for getting a boon; is there anyone who worships you without expecting anything". Lord Shiva showed a Shiva-linga below a Bilva tree. A monkey on the tree was plucking leaves one by one from the tree and dropped it on the Shiva-linga playfully. The day happened to be a Shiva-ratri. The Lord was pleased by the monkey’s act and transformed him into a Chakravarti, granting him the boon to rule all the three worlds. 

3. The king requested that he would like to have a monkey face and would like to live with the thought of Lord Shiva. The Lord granted him his wish and the king was named as Muchugandha. Once Muchugandha went to assist Lord Indra along with his eight brothers to defeat the demon king Valasura. Lord Indra, pleased by his help, requested him to ask for anything as a token of his gratitude. During this period, Lord Indra was indulging in various enjoyments and had neglected the worship of Thyagesa idol given to him by Lord Shiva. So Lord Shiva advised Muchugandha to ask for that idol from Lord Indra. Lord Indra, who was not ready to part with it, prepared six identical idols and kept them together. Lord Shiva cautioned Muchugandha the same night about Lord Indra’s intention and instructed him how to identify the real idol. When Indra showed the seven Vidanga idols, Muchugandha identified the real idol and Indra gave all the seven idols to the king. The real Tyagesha was installed at Thiruvarur. Later, the king established them at six other locations. Later, one night, Lord Shiva appeared in the dream of Muchugandha and bade him to proceed to Thiruvaduthurai and rule the kingdom from there. The king ruled from Thiruvaduthurai and became a famous and great ruler.

4. The procession deity is known as Shri Anaithuerundanayakar (the Lord who embraced his wife) but we don’t find the idol embracing Mother Goddess Parvati. 

5. Shaiva saint Sambandar stayed at this place with his father. He helped his father to conduct a yagna with the grace of Lord Shiva when they had no wealth (at Sirkazhi). The Balipeeth (seat) where the Lord bestowed wealth on him exists in the temples with the ganas around the peeth (seat). 

6. One of the Nayanmars, Thirumaligaithevar, was worshiping the Lord at this temple for a long time. Due to some misunderstanding, the king sent his army to arrest him. On Goddess Ambika’s request, Lord Shiva sent an army of Nandis from the temple and drove away the king’s army. Then all these Nandis merged to form one huge Nandi. You can find the Nandi idol in this temple today. It is considered to be very auspicious to pray to this Nandi. During pradosha kaal, abhishek is conducted on this huge Nandi idol. 

7. One of the Shiva yogis, Sundarnathar came from Kailash to meet Sage Agastya in the South. He found a cowherd named Mulan lying dead on the ground. The cows were standing in a circle around him and were shedding tears. With his yogic powers, the Shiva yogi entered in the body of the cowherd and drove the cows back to his house. He came back to this place and did penance. Later, the Shiva yogi came to be known as Thirumoolar. He wrote three thousand divine hymns and merged with the Lord in his shrine. The shrine for Lord Tyagesha with mother Goddess Kamalambika is on the right side of the Lord’s shrine. It is believed that Lord Shiva taught Ashta-Mahasiddhis to Navakoti siddhas including Bhogar. There are separate shrines for Tirumalagaidewar and Namahshivayamurtiswamigal.

Those who worshiped at this place:

Goddess Parvati, NavaKoti siddhas, siddha Bhogar, King Cheraman (one of the 63 Nayanmars), King Kochengat Chola, King Vikrama Pandya, Lord Yama, Saint Thirumoolar, Thirumaaligai Thevar (one of the Nayanmars), Shaiva saint Sundarar, Sambandhar, Emperor Muchugandha Chakravarti. 

Special features:

1. Lord Shiva performed his Mahatandav at this place. It is known as Sundar Natanam. 

2. Kshetra vruksha (peeple tree) is very old. It is revered as representing the Devas. It is believed that Lord Shiva emerged from under this tree and blessed Devas. 

3. Lord Vinayaka escorted his mother to this place. 

4. Goddess Parvati is depicted as Shri GorupaAmbika. 

5. It is believed that the Navakotisiddhas including Bhogar performed the penance at this place. They were taught the ashtamahasiddhis by Lord Shiva. 

6. It is a unique temple where the Chera king Cheraman Perumal and Chola king KochengetCholan and Pandya king Vikram Pandyan have worshiped Lord at this place.

7. Lord Yama worshiped Lord Shiva at this place. Lord Shiva blessed him and gave him the honor of taking the place of his mount rishabh at this place. 

About the temple:

This is an east facing temple with three parikramas and a five tiered Rajagopuram. The vimanam (tower) above the sanctum sanctorum is Dwidal (two storied). The shiva linga is a swayambhu linga facing the east. Nandi is very huge. The present temple structure is about 2000 years old and was constructed by the chola kings. The stone inscriptions give an account of the work done by the various kings. Goddess Ambika is housed in a west facing shrine. The second, third and fourth parikrama are separated by huge walls. In the third parikrama, there is a separate shrine for saint Thirumoolar. The kshetra vruksha is very old and is said to be representing the Deva. In the temple complex we have the samadhi of Thirumoolar. 

Sthala Vinayaka is also known as Thunai (means guide or escort) Lord Vanda Ganapati (i.e. Ganapati who came as a guide or an escort for his mother Goddess Parvati).

In the prakara, there is an idol which depicts a cow discharging the milk on a shiva linga from its udder. The idol is known as Shri Gorupa Ambika. There is no Navagraha shrine in this temple. There is an idol of Lord Shanishwarar. There are three idols of Lord Surya at one place. To the right of Lord Shiva’s shrine we come across the shrine of Lord Tyagaraja and mother Goddess Kamalambika. The processional deity is known as Shri Anaithuirundha Nayakar (Lord embracing the mother). But in idol Lord Shiva’s hands do not touch Goddess Parvati. The small Nandi is known as Shri Adhikar Nandi as abhishek is done for this Nandi. It is believed that Lord Shiva taught ashtamahasiddhi to Navakoti Siddhas including the siddha Bhogar at this place. 

Other shrines and deities:

Lord Vinayaka, Lord Muruga, Lord Nataraja, Lord Dandapani, Sage Agastya, Lord Lingodbhavar, Lord Brahma, Lord Vishnu, Goddess Durga, Panchalingam, Chozhalingam, Lord Bhairav, Lord Shanishwarar, Lord Surya, Lord Chandra, Goddess Saraswati, Shri Haradatta Shivacharyar, Shaiva saint Shri Maraidnyanasambandhar, Shri Umapati Shivam, Shri Meykandar, Shri Arul nidhi Shivam, Sixty three Nayanmars, Nalavar, Shri Adi Gomuktishwarar is in a corridor. These idols are found in the corridors and the koshtam. At the entrance of Lord Shiva’s shrine, we have Lord Vinayaka and Lord Muruga. It is stated that they escorted Goddess Parvati to this shrine when she was in the form of a cow. 

Prayers:

1. Women pray here for the well being and longevity of their husbands. 

2. Estranged couples pray here for their union.

3. People pray for a child boon. 

4. People pray for removal of wedding obstacles

Poojas:

Regular pradosha puja and daily worship is done.

Some important festivals:

Purattasi (September-October): Brahmostav
Aipassi (October-November): Annabhishek
Margazhi (December-January): Thiruvathirai
Maasi (February-March): Mahashivaratri
Thai (January-February): Rathasaptami festival for five days

Temple timings: 7 to 12 and 4 to 8

Address: Shri Gomuktihswarar Temple, Thiruvaduthurai Post, Kuttralam Taluka, Nagapattinam District, Tamil Nadu 609803

Phone Number: 91-4364232021, 4364232055

Courtesy: Various websites and blogs

थिरुकोहमबिअम येथील श्री कोकिळेश्वरर मंदिर

हे मंदिर तामिळनाडूमधल्या थिरुकोहमबिअम येथे स्थित आहे. कुंभकोणम-मयीलादुथुराई मार्गावर कुंभकोणम पासून २० किलोमीटर्स वर तर थिरुवडुथुराई पासून पूर्वेकडे ५ किलोमीटर्स वर आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैव संत संबंधर आणि अप्पर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती केली आहे. मंदिराचा आवार साधारण २ किलोमीटर्स वर पसरला आहे. हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. सिम्बिअन महादेवी ह्या चोळा राणीने ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार करून मंदिराचं दगडी बांधकाम केलं.

मूलवर: श्री कोकिळेश्वरर, श्री गोगणेश्वरर, श्री कोहंबनाथर

देवी: श्री सौन्दर्यनायकी

पवित्र तीर्थ: ब्रह्म तीर्थ

पवित्र वृक्ष: चमेली, बिल्व

क्षेत्र पुराण:

१. पुराणानुसार एकदा भगवान शिव आणि भगवान विष्णू द्यूत खेळत होते आणि श्री पार्वती देवी ह्या खेळाच्या पंचाची भूमिका करत होत्या. खेळामध्ये एक क्षण असा आला की ज्या वेळी भगवान शिवांनी खेळामध्ये फासे फिरविण्याच्या योग्य पद्धतीवर श्री पार्वती देवींकडे म्हणजेच पंचांकडे स्पष्टीकरण मागितलं. श्री पार्वती देवींचं स्पष्टीकरण हे भगवान विष्णूंना अनुकूल होतं म्हणून भगवान शिवांना राग आला आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना पृथ्वीवर गाय म्हणून जन्म घेण्याचा शाप दिला. गायीच्या रूपात जन्म घेतल्यावर श्री पार्वती देवींनी ह्या ठिकाणी भगवान शिवांची पूजा केली. इथल्या शिव लिंगाच्या पायथ्याशी (अवूदयार) गायीच्या खुरांची चिन्हे दिसतात. म्हणून भगवान शिवांना इथे श्री कोळंबनाथर म्हणून संबोधलं जातं. श्री पार्वती देवींना इथे शापातुन मुक्ती मिळाली. भरत ऋषींनी केलेल्या यज्ञामध्ये त्या एका बालिकेच्या रूपात प्रगट झाल्या. भरत ऋषींनी त्या बालिकेचं संगोपन केलं. जेव्हा ती बालिका विवाहयोग्य झाली त्यावेळी भरत ऋषींनी भगवान शिवांना तिच्यासाठी वर शोधण्याची विनंती केली. भगवान  शिवांनी भरत ऋषींना ज्ञात करून दिलं की ती बालिका म्हणजेच साक्षात श्री पार्वती देवीच आहेत आणि भगवान शिव स्वतः तिच्याशी विवाह करतील. त्यांनी भरत ऋषींना सांगितलं की श्री पार्वती देवींनी पृथ्वीवर ह्याच कारणासाठी जन्म घेतला जेणेकरून त्यांना भगवान शिवांशी पृथ्वीवर विवाह करायचा होता.

२. पूर्वीच्या एका लेखात आम्ही भगवान विष्णू आणि श्री ब्रह्मदेव ह्यांच्यातील भगवान शिवांच्या ज्योतिर्लिंगाच्या आदी आणि अंताचा शोध लावण्याच्या स्पर्धेबद्दल उल्लेख केला होता. त्या स्पर्धेमध्ये श्री ब्रह्मदेवांनी त्यांना शोध लागला असं खोटंच सांगितलं म्हणून भगवान शिवांनी त्यांना शिक्षा दिली. त्यांनी श्री ब्रहादेवांना शाप दिला कि त्यांची कुठल्याही मंदिरामध्ये पूजा होणार नाही. ह्या शापातून मुक्ती मिळविण्यासाठी श्री ब्रहादेव येथे आले आणि त्यांनी इथे तीर्थ निर्माण करून भगवान शिवांची पूजा केली आणि त्यांची शापातून मुक्ती झाली.

३. संथन नावाच्या विद्याधराला श्री इंद्रदेवांकडून कोकिळा बनण्याचा शाप मिळाला होता. त्यांनी इथे येऊन भगवान शिवांची पूजा केल्यावर त्यांना शापातून मुक्ती मिळाली. म्हणून इथे भगवान शिवांना कोकिळेश्वर असं संबोधलं जातं.

४. श्रीइंद्रदेवांनी गौतम ऋषींच्या पत्नी अहिल्या ह्यांच्याबरोबर व्यभिचार केल्याने त्यांच्या सर्व शरीरभर नेत्र निर्माण होतील असा शाप मिळाला होता. श्री इंद्र देवांनी इथे येऊन शापमुक्तीसाठी भगवान शिवांची पूजा केली.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री पार्वती देवी, भरत ऋषी, श्री ब्रह्मदेव, श्री इंद्रदेव 

वैशिष्ट्ये:

१. लिंगोद्भवर ह्यांच्या आजूबाजूला श्री ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णू असल्याकारणाने तिन्ही देवांचे इथे दर्शन होते.

२. इथल्या मूर्ती खुप सुंदर आहेत.

३. थिरुकोहंबिअन हे सहा पाडळ पेथ्र स्थळांशी निगडित असल्याकारणाने ह्या स्थळाला विशेष महत्व आहे. ती सहा स्थळे अशी

अ) थिरुचेन्दूर येथे त्यांना मिळालेल्या शापानुसार श्री पार्वती देवींनी गाय म्हणून जन्म घेतला. भगवान विष्णू गोपाळ रूपात त्यांचे रक्षण करण्यासाठी आले. 

ब) थिरुकोहमबिअम येथे श्री पार्वती देवींनी गायीच्या रूपात भगवान शिवांची पूजा केली आणि गायीच्या खुरांची चिन्हे शिव लिंगावर ठेवली.

क) कुत्रालम (थिरुथुरुथी) येथे श्री पार्वती देवी भरत ऋषींनी केलेल्या यज्ञातून एका बालिकेच्या रूपात प्रगट झाल्या.

ड) एथिरकोलपडी येथे भरत ऋषींना भगवान शिव हे जामात म्हणून प्राप्त झाले.

इ) थिरुवेलकुडी येथे भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींचा विवाह आणि त्यातील यज्ञ पार पडला.

फ) थिरुमनंचेरी येथे भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींनी आपल्या विवाह सोहळ्याचे दर्शन सर्वांना घडवले.

४. ह्या स्थळांभोवती बरीच पाडळ पेथ्र स्थळे आहेत ती अशी - कोनेरीराजापूरम, वैकलनाथेश्वरर, थिरुनीलकुडी, थेनकुरंगडूथुराई, थिरुवीळीमाली (येथे भगवान शिवांना श्री माप्पिळई स्वामी असं म्हणतात)

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर पूर्वाभिमुख आहे आणि इथल्या राजगोपुराला स्तरे नाही. इथे प्रवेशाजवळ एक सुंदर कमान आहे ज्यावर भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींचे सुंदर शिल्प आहे. इथे मंदिराच्या आतमध्ये तीन स्तरांचे गोपुर आहे. इथे दोन परिक्रमा आहेत. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे. शिव लिंगाचे बाण (दंडगोलाकार भाग) हा पायथ्याच्या (अवूदयार) तुलनेत मोठा आहे. पायथ्यावर गायीच्या खुरांची चिन्हे आहेत. गाभारा पूर्वाभिमुख आहे. 

कोष्टामध्ये पुढील मूर्ती आहेत: श्री विनायकर, श्री नटराज, अगस्त्य ऋषी, श्री सट्टाईनाथर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर ज्यांच्या आजूबाजूला श्री ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णू आहेत, श्री अर्धनारीश्वरर, श्री भिक्षाटनर आणि श्री दुर्गा देवी. श्री चंडिकेश्वरांची मूर्ती त्यांच्या नेहमीच्या ठिकाणी आहे.

इतर देवता आणि देवालये: श्री गणेश, श्री मुरुगन, श्री नटराज, श्री गजलक्ष्मी, चोळालींग, शैव संत अप्पर, श्री सूर्यदेव, श्री भैरव, श्री अंबिका ह्यांच्या मूर्ती परिक्रमेमध्ये आहेत. 

उत्सव मूर्ती स्वतंत्र सुरक्षित ठिकाणी ठेवल्या आहेत.

प्रार्थना:

दैनंदिन, साप्ताहिक आणि मासिक पूजा नियमित केल्या जातात. 

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): थिरुकार्थिगई दीपम, सोमवार पूजा

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): पंगूनी उत्तरम

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ९ ते १२, दुपारी ४ ते ६

मंदिराचा पत्ता: श्री कोकिळेश्वरर, थिरुकोहमबिअम ऍट पोस्ट पुडूर, थिरुविडाईमरुथुर, तामिळनाडू ६२१२०५

दूरध्वनी: +९१-४३६४२३२०५५, +९१-४३६४२३२००५    

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.   

Shri Kokileshwarar Temple at Thirukozhambiam

This Shiva temple is located at Thirukohambian at Tamilnadu. It is on the Kumbhakonam-Mayiladuthurai route at a distance of about 20 kms from Kumbhakonam. This is a padal pethra sthalam which is at a distance of 5 kms to the east of Thiruvaduthurai, on the southern bank of Kaveri. This temple was revered by Shaiva saints Sambandhar and Appar. The temple occupies about 2 acres and must have existed even before the 7th century. This was renovated into a stone structure by the Chola queen Chembian Mahadevi.

Moolavar: Shri Kokileshwarar, Shri Goganeshwarar, Shri Kohambanathar
Devi: Shri Soundaryanaki
Sacred teertha: Brahma teertha
Sacred vruksha: Jasmine, Bilva

Kshetra purana: 

1. According to purana, Lord Shiva and Lord Vishnu were playing a game of dice with Goddess Parvati as the referee. At one stage Lord Shiva wanted a clarification on the fairness of rolling the dice from Goddess Parvati. As she ruled in favor of Lord Vishnu, he cursed her to be born as a cow on the earth. She worshiped Lord Shiva at this place as a cow leaving hoof marks on the base of Avudayar (Kolambu meaning hoof in Tamil). Hence Lord Shiva is known as Kolambnathar. Later she was relieved of the curse. She appeared from the yagna conducted by sage Bharata as a child who raised her as his own daughter. When sage Bharata requested Lord Shiva to find a groom for her, Lord Shiva told him that his daughter was none other than Goddess Parvati and he will marry her soon. He explained to him, she was born on the earth as she wanted to be married to him on the earth.

2. In our earlier blog we have mentioned about the contest between Lord Brahma and Lord Vishnu which resulted in the manifestation of Lord Shiva as a column of fire (Jyotirlinga). As Lord Brahma told a lie to Lord Shiva, he was punished by him. He ordered that there will be no temple where he will be worshiped. To seek relief from this curse, Lord Brahma came to this place, created the sacred teertha and worshiped Lord Shiva. He was relieved of the curse by Lord Shiva at this place. 

3. A Vidyadhar named Santhan became a nightingale (Kokila) due to the curse of Lord Indra. He came to this place and worshiped Lord Shiva. Finally he was relieved of the curse by Lord Shiva at this place. Hence Lord Shiva is praised as Kokileshwarar.

4. Lord Indra due to his advance towards Ahalya (wife of sage Gautama) was cursed to have eyes all over body. He worshiped Lord Shiva at this place.

Those who worshiped at this place:

Goddess Parvati, Sage Bharatha, Lord Brahma, Lord Indra.

Special features: 

1) The presence of Lord Brahma and Lord Vishnu along with Lingotbhavar helps us to have darshan of all three at one place. 

2) The idols are sculptured very beautifully

3) Thirukohamban has a special significance as it is linked to 6 nearby padal petra sthalam. 

a) At Thiruzhundur, Goddess Parvati was born as a cow due to the curse of Lord Shiva. Lord Vishnu came to help her as a shepherd

b) At Thirukohambam, Goddess Parvati worshiped Lord Shiva as a cow and left hoof marks on the Shiva linga

c) At Thiruvaduthurai – Goddess Parvati worshiped Lord Shiva as a cow and was relieved of the curse. 

d) At Kutralam (Thiruthurthi) – Goddess Parvati came out as a child from the yagna kunda conducted by Sage Bharata.

e) At Ethirkolpadi – Sage Bharata received Lord Shiva as bride groom 

f) At Thiruvelvikudi – the place where wedding ceremony including the yagna took place

g) At Thirumanancheri – Lord Shiva and Goddess Parvati granted their wedding darshan to all

4) The place is surrounded by many padal petra sthalam like Konerirajapuram, Vaikalnatheswarar, Thiruneelakudi, Thenkurangatruthurai, Thiruveezhimali (Lord Shiva is known as Mappilai swami) etc.

About the temple:

This is an east facing temple and the rajagopuram is not tiered. There is an arch at the entrance with a beautiful sculpture of Lord Shiva and Goddess Parvati. There is an inner three tiered gopuram. The temple has 2 parikramas. The Shiva linga is swayambhoo linga. The bana (cylindrical portion) is comparatively large in size. The base (avudayar) has the hoof mark of the cow on it. The sanctum faces the east.

The koshta moorties are Lord Vinayaka, Lord Natraja, Sage Agastya, Lord Sattainathar, Lord Dakshinamoorti, Lord Lingotbhavar with Lord Brahma and Lord Vishnu on either side, Lord Ardhanarishwarar, Lord Bikshadanar and Goddess Durga. The shrine of Lord Chandikeshwarar is at the usual place. 

Deities and other shrine – Lord Ganesha, Lord Muruga, Lord Nataraja, Goddess Gajalakshmi, Cholalinga, Shaiva saint Appar, Lord Surya, Lord Bhairava along with shrine of Ambika are in the corridor (parikrama). 

The utsav moorties are kept in a separate safe place. 

Prayers: Devotees worship at this place for removal of marriage obstacles.

Poojas:

Regular daily, weekly and monthly poojas 

Some important festivals:

Aavani (Aug-Sept): Ganesh Chaturthi

Karthigai (Nov-Dec): Thirukarthigai deepam, Somvaar puja

Maasi (Feb-March): Shivaratri

Panguni (March-April): Panguni uttaram

Temple timings: 9 am to noon; 4 pm to 6 pm

Address: Shri Kokileshwarar temple, Thirukohambian at post S. Pudur, Taluka Thiruvidaimaruthur, TN 621205

Phone: +91-4364232055; +91-4364232005

Courtesy: Various websites and blogs

कोनेरीराजापूरम (थिरुनल्लम) येथील श्री उमामहेश्वरर मंदिर

हे मंदिर कुंभकोणम-कारैक्कल मार्गावर कुंभकोणम पासून १४ किलोमीटर्स वर असलेल्या थिरुनल्लम येथे वसलेलं आहे. हे मंदिर पंचलोक-नटराज मंदिर म्हणून पण प्रसिद्ध आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. ह्या स्थळाचे वर्तमान नाव कोनेरीराजापूरम असे आहे. शैव संत संबंधर आणि अप्पर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती केली आहे. पूर्वीकाळी हे स्थळ पुराच्या पाण्यामध्ये बुडालं होतं. नंतर ते उत्खननातुन परत वसवलं गेलं. मूळ मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. पूर्वीचं विटांचं बांधकाम असलेलं मंदिर चोळा राज्याची राणी चेम्बिअन महादेवी हिने परत ग्रॅनाईट वापरून बांधलं. इथले शिलालेख असं दर्शवतात की चोळा राजांनी ह्या मंदिराचा साधारण तीन शतके सांभाळ केला.

मूलवर: श्री उमामहेश्वरर, श्री मामनीश्वरर, श्री भूमीनाथर
देवी: श्री अंगबलनायकी, श्री मंगलनायकी, श्री देहसौन्दरी
पवित्र तीर्थ: शक्ती तीर्थ, भूमी तीर्थ, ब्रह्म तीर्थ
पवित्र वृक्ष: पीपल आणि बिल्व
पुराणिक नाव: थिरुनल्लम, थिरुवल्लम

क्षेत्र पुराण:

१. स्थळ पुराणानुसार वरगुण पांडियन (काही जणांच्यामते गंडरादिथ चोळा राजा) ह्या चोळा राजाने ह्या मंदिरासाठी श्री नटराजांची पंच-धातूची मूर्ती बनविण्याची आज्ञा केली होती. स्थपतींच्या बऱ्याच प्रयत्नांनंतर पण ते राजाच्या अपेक्षेप्रमाणे मूर्ती बनवू शकले नाहीत. स्थपतींचा मुख्य चिंतेत होता कारण नियोजित वेळेच्या आत मूर्ती तयार झाली नाही तर राजाने शिरच्छेदाची शिक्षा फर्मावली होती. स्थपतींने साच्यामध्ये ओतण्यासाठी वितळलेल्या अवस्थेत धातू तयार ठेवले होते. त्यावेळी त्याच्याकडे एक वृद्ध दाम्पत्य आले आणि त्यांनी त्याला पिण्यासाठी पाणी मागितलं. पण तो स्थपती अत्यंत विमनस्क अवस्थेत असल्याने त्यांच्याकडे न बघताच चिडून त्याने त्या दाम्पत्याला तुम्ही एवढेच तहानलेले असाल तर हे वितळलेले धातूच प्या असे म्हणाला. थोड्या वेळाने त्याला लक्षात आले ते खरोखरच वितळलेले धातू पिऊन अदृश्य झाले होते. आणि त्यांच्या जागी मानवी आकाराची श्री नटराज आणि श्री शिवकामी ह्यांची मूर्ती उभी राहिली होती. ही श्री नटराजांची मूर्ती प्रत्यक्ष मानव असल्याचा भास होतो. राजाने जेव्हा मूर्ती पहिली त्यावेळी तो विस्मयचकित झाला पण त्याचा त्या घटनेवर विश्वास बसला नाही. त्याने परीक्षा घेण्यासाठी तलवारीने त्या मूर्तीच्या पायावर वार केला. त्या पायातून रक्त बाहेर आले आणि काही थेम्ब राजाच्या अंगावर पडले. त्याचक्षणी राजाला कुष्ठरोग झाला. राजाने भगवान शिवांची स्तुती केली आणि क्षमायाचना केली. भगवान शिव स्वतः तिथे श्री वैद्यनाथर रूपात असल्याने त्यांनी राजाला ह्या मंदिरात ४२ दिवसांसाठी पूजा करण्याची आज्ञा केली. राजाने तसे केल्यावर त्याची कुष्ठरोगातून मुक्ती झाली. राजाने केलेल्या वाराने जी मूर्तीवर जखम झाली ती अजूनही दृश्य आहे. ह्या मूर्तीची रोज पूजा करणारे पुजारी सांगतात कि मूर्तीला मानवी शरीरासारखे केस आहेत, नखे आहेत तसेच तिळासारख्या खुणापण आहेत. मदुराई आणि उत्तरकोशमंगई ह्या स्थळांसारखेच इथे पण श्री नटराजांची मूर्तीची मिरवणूक निघत नाही. 

२.  स्थळ पुराणानुसार पुरुवारस राजाला कुष्ठरोग झाला होता. त्याने रोगनिवारणासाठी भगवान शिवांच्या विविध मंदिरांना भेट देऊन तिथे पूजा केली. शेवटी कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर असलेल्या ह्या मंदिरात येऊन भगवान शिवांची पूजा केल्यावर मग त्याची रोगातून त्वरित मुक्तता झाली. कृतज्ञतेचं प्रतीक म्हणून त्याने सुवर्णानी आच्छादित असलेलं विमान (शिखर) ह्या मंदिरासाठी बांधलं, तसेच वैकासि है तामिळ महिन्याच्या विशाखा नक्षत्रावर ब्रह्मोत्सव आयोजित केला.

३. पुराणानुसार श्री ममानीश्वरांनी श्री भूमादेवींना हे मंदिर बांधण्याची आज्ञा केली. श्री भूमादेवींनी दिलेल्या सूचनेनुसार विश्वकर्मांनी शिव लिंगाची रचना केली. श्री भूमादेवींनी ब्रह्म तीर्थामध्ये स्नान करून पश्चिमाभिमुख असलेल्या शिवलिंगाची पूजा केली. म्हणून भगवान शिवांना इथे श्री भूमीनाथर असं संबोधलं जातं आणि ह्या स्थळाला भूमीचरम असं संबोधलं जातं.

४. पुराणानुसार नंदिंनीं इथे भगवान शिवांची पूजा केली. 

५. पुराणानुसार थिरुनल्लरला निघण्याआधी नल राजा आणि त्यांची पत्नी दमयंती ह्यांनी इथे श्री शनीश्वरांची पूजा करून त्यांची कृपा प्राप्त केली. सहसा श्री शनिंची मूर्तीला काळे वस्त्र नेसवलेले असते पण इथे ते अनुग्रह मूर्ती असल्याकारणाने त्यांना पांढरं वस्त्र नेसवले आहे. भाविक जन इथे श्री शनिंची काळ्या तिळाच्या ऐवजी पांढऱ्या तिळाच्या तेलाने पूजा करतात.

६. भगवान विष्णूंसमवेत अगस्त्य मुनींना इथे भगवान शिव आणि पार्वती देवींच्या विवाह सोहळ्याचे दर्शन झाले.

७. असा उल्लेख आहे की श्री यमदेवांनी इथे येऊन श्री दुर्गादेवींची पूजा  केली. श्री यमदेवांना भगवान शिवांनी थिरुकडीयुर इथे शिक्षा केल्यामुळे त्यांच्या मनाला धक्का बसला होता. इथे येऊन श्री दुर्गादेवींची पूजा केल्यानंतर त्यांना त्या मानसिक धक्क्यातून मुक्ती मिळाली.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

अगस्त्य मुनी, नळ राजा आणि त्यांची पत्नी दमयंती, १६ सिद्ध पुरुष, अष्टदिक्पाल, यमदेव, नंदी, श्री भूमादेवी, पुरवरास राजा, वरगुण पांडियन राजा, कंदराथीथन राजा, चेम्बिअन महादेवी राणी. 

वैशिष्ट्ये:

१. हे स्थळ इथल्या अद्वितीय अशा श्री नटराजांच्या भव्य धातूच्या मूर्तीमुळे प्रसिद्ध आहे.

२. असा समज आहे कि मूळ स्थळ थिरुनल्लम होतं जे पुराच्या पाण्यात बुडालं आणि नंतर उत्खनन करून परत वसवलं गेलं. 

३. इथल्या नवग्रह संनिधींमधल्या नवग्रहांची एक विशिष्ट रचना आहे. 

४. गाभाऱ्याजवळ भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींच्या मूर्तीमध्ये ते विवाहाच्या वेळेस वधू वर जसे उभे असतात तसे आहेत आणि त्यांच्याबरोबर भगवान विष्णू आहेत जसं काही ते विवाहामध्ये भाग घेत आहेत.

५. हे स्थळ पवित्रतेमध्ये कैलास पर्वताच्या तुल्यबळ मानलं जातं आणि इथले तीर्थ हे गंगेइतकंच पवित्र मानलं जातं.

६. शैव संत अप्पर ह्यांच्या मते ज्यांना पूर्वजन्मी कृपा प्राप्त झालेली असते त्यांनाच ह्या स्थळाला भेट देण्याचं सौभाग्य लाभतं.

७. ह्या मंदिराच्या आवारामध्ये सहा गणेशाच्या मूर्ती आहेत.

८. श्री चंडिकेश्वरांच्या तीन मूर्ती आहेत.

९. सिम्बिअन महादेवी ह्या चोळा राणीचे उठावदार चित्र आहे.

१०. ह्या मंदिरामध्ये शिलालेख आहेत जे दर्शवतात कि हे मंदिर राणीचा पती कंदराथीथन, जो भगवान शिवांचा मोठा भक्त होता, त्याच्या स्मृत्यर्थ बांधले गेले. 

११. श्री त्रिपुरसंहार मूर्तींचे इथे स्वतंत्र देवालय आहे.

१२. हे अशा तीन क्षेत्रांपैकी आहे जिथे पीपल वृक्ष हा स्थळ वृक्ष आहे. इतर दोन असे आहेत - काशी आणि थिरुवडुथुराई

१३. हिज हायनेस श्री कांचीपरमाचार्य श्री चंद्रशेखरेंद्र सरस्वती ह्यांचे हे विशेष प्रार्थनास्थान होते. त्यांच्यामुळे उमाची हा वाक्प्रचार प्रचलित झाला. उमाची चा अर्थ लहान मुलांचा देव

१४. इथल्या बिल्व वृक्षाच्या प्रत्येक दळाला १३ पाने आहेत. 

१५. इथल्या स्थळ वृक्षाखाली श्री विनायकांची मूर्ती आहे ज्याचे नाव श्री अर्सामार विनायकर असे आहे.

१६. गाभाऱ्याच्या पाठीचा आकार गजपृष्ठासारखा आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे पश्चिमाभिमुख मंदिर आहे. इथल्या राजगोपुराला स्तरे नाहीत पण त्यावर भगवान शिव, श्री पार्वती देवी, श्री विनायक आणि श्री मुरुगन ह्यांची सुंदर शिल्पे आहेत. ह्या मंदिराला दोन परिक्रमा आहेत. इथले शिव लिंग स्वयंभू असून साधारण ४.५ फूट उंच आहे आणि पूर्वाभिमुख आहे. पुढल्या मंडपामध्ये बलीपीठ, ध्वजस्तंभ आणि नंदि गाभाऱ्याकडे मुख करून आहेत. ध्वजस्तंभाच्या खाली असलेल्या श्री विनायकांना श्री कोडीमारा (ध्वजस्तंभ) विनायकर असे नाव आहे. शिव लिंग सुंदर आहे आणि रुद्राक्षांनी वेढलेलं आहे. गाभाऱ्याची पाठीमागची बाजू गजपृष्ठाच्या (हत्तीचा मागचा भाग) आकाराची आहे. गाभाऱ्याच्या वरच्या विमानाला (शिखर) अष्टद्वारपाल विमान म्हणतात. इथे अजून एक स्वयंभू लिंग आहे ज्याचे नाव वैद्यनाथ स्वामी असे आहे. असा समज आहे गाभाऱ्याचे चार स्तंभ हे चार वेद आहेत.

कोष्टमूर्ती: मंगाईअप्पर, श्री लिंगोद्भवर, श्री दुर्गादेवी, श्री ब्रह्म, श्री भिक्षाटनर, श्री ज्वरहरेश्वरर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री गणेश, अगस्त्य मुनी, श्री नटराज (खूप दुर्मिळ मूर्ती), कोष्ठाच्या भिंतीच्या मागे श्री लिंगोद्भवरांच्या दोन्ही बाजूला भगवान विष्णू आणि श्री ब्रह्म आहेत. इथे भगवान शिवांचे एक देवालय आहे जिथे भगवान शिवांना श्री त्रिपुरसंहारमूर्ती म्हणलं जातं. आतल्या मंडपामध्ये श्री अनगवळनायकी त्यांच्या स्वतंत्र देवालयामध्ये पूर्वाभिमुख आहेत.

परिक्रमेमधल्या मूर्ती आणि देवालये: श्री सुब्रह्मण्य त्यांच्या पत्नींसमवेत, शिव लिंग ज्याचे नाव श्री वैद्यनाथर असे आहे, यागशाळा, श्री महागणपती, श्री अग्नीश्वरर, श्री सनतकुमार, श्री शेनबागअरण्येश्वरर, श्री सुंदरेश्वरर, श्री पशुपतीश्वरर, श्री कैलासनाथर (सर्व शिव लिंगे), श्री कण्व लिंग, श्री शनीश्वरर, नवग्रह आणि नवग्रहांनी पूजिलेली शिव लिंगे.

नवग्रह संनिधीमध्ये आठ ग्रह सुर्याभिमुख आहेत तर शनी पश्चिमाभिमुख आहेत. एका देवालयामध्ये तीन चंडिकेश्वरांच्या मूर्ती आहेत. एका देवालयात श्री सुंदरकुसांबीका ह्यांची मूर्ती आहे. आतल्या परिक्रमेमध्ये ब्रह्मलिंग, श्री सुब्रह्मण्य त्यांच्या पत्नींसमवेत, श्री महालक्ष्मी, श्री नटराजसभा, उत्सवमूर्ती, शैव संत नालवर, श्री गणेश, अगस्त्य लिंग आणि श्री ब्रह्म ह्यांच्या मूर्ती आहेत. ह्याशिवाय परिक्रमेमध्ये श्री ब्रह्म आणि भगवान विष्णू ह्यांची देवालये आहेत. 

ह्या मंदिरामध्ये श्री नटराजांची धातूची मूर्ती आहे आणि त्यांच्याबाजूला श्री शिवगामी ह्यांचीपण मूर्ती आहे. ही श्री नटराजांची मूर्ती चिदंबरम इथे असलेल्या मूर्तीपेक्षाही मोठी आहे. 

अजून एका देवालयामध्ये श्री नटराजांच्या बाजूला श्री नटराजांची उत्सव मूर्ती ठेवली आहे. त्यांचं नाव श्री कल्याणसुंदरेश्वरर असे आहे आणि त्यांच्या पत्नीचे नाव श्री कात्यायनी देवी असे आहे. 

भगवान शिवांच्या उजव्याबाजूला श्री वल्ली आणि श्री देवसेना ह्यांच्यासमवेत श्री षण्मुख आहेत. श्री गणेशांच्या डाव्या बाजूला भूतगण आहेत. एका भूतगणाच्या शिरावर केळ्यांचा गढ आहे तर अजून एका भुतगणाच्या शिरावर फणस आहे. 

मुख्य मंडपाच्या छतावर भगवान शिवांच्या पांच मुखांची चित्रे आहेत - तत्पुरुष, इशान, वामदेव, सद्योजात आणि अघोर. ह्याशिवाय इथे चार वेद पण आहेत. 

मुखमंडपामध्ये श्री नटराज आणि श्री कल्याणसुंदरेश्वरर ह्यांच्या दहाव्या शतकातल्या धातूच्या मूर्ती आहेत. 

ह्या मंदिरामध्ये एका देवालयामध्ये सहा विनायक आहेत. श्री दक्षिणामूर्ती पश्चिमाभिमुख आहेत. 

इथे एक श्री मुरुगन ह्यांची मूर्ती आहे ज्याचे नाव श्री मुथूकुमारस्वामी असे आहे.

प्रार्थना:

१. भाविक जनांचा असा समज आहे की इथे पवित्र तीर्थात स्नान करून भगवान शिवांची पूजा केल्यास कुठल्याही थराला पोचलेल्या रोगाचे निरसन होऊ शकते.

२. भाविक जन इथे जमिनीचे वाद मिटविण्यासाठी तसेच इमारत बांधणीमध्ये व्यत्यय येऊ नयेत म्हणून प्रार्थना करतात.

३. विवाह ठरण्यामध्ये ज्यांना अडचणी येत असतात, तसेच आरोग्य चांगले ठेवण्यामध्ये ज्यांना अडचणी येत असतात ते इथे सोमवारी प्रार्थना करतात. ते भगवान शिवांवर अभिषेक करतात आणि श्री पार्वती देवींसाठी वसुदरा यज्ञ करतात.

४. शत्रूंपासून भय आणि संकटे ह्यांच्यावर मात करण्यासाठी भाविक जन इथे श्री त्रिपूरसंहारमूर्ती ह्यांची कृष्णाष्टमीला पूजा करतात.

५. हे विवाह आणि अपत्यप्राप्तीच्या दोषांचे परिहार स्थळ आहे.

६. इथे श्री नंदिदेवांनी भगवान शिवांची पूजा केली म्हणून भाविक जनांचा असा समज आहे की इथे प्रदोष काळी पूजा करणे खूप शुभदायक असते आणि त्याने बहुविध फायदे होतात.

७. हे शनिदोषाचे परिहार स्थळ आहे.

पूजा:

१. रोज ६ पूजा केल्या जातात.

२. ह्या शिवाय प्रत्येक आठवड्यात सोमवारी आणि शुक्रवारी पूजा केल्या जातात

३. प्रदोष दिवशी प्रदोष पूजा केल्या जातात

४. अमावस्या, पौर्णिमा, चतुर्थी आणि कृतिका नक्षत्रावर विशेष पूजा केल्या जातात. 

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

विशेष उत्सव:

वैकासि (मे-जून): विशाखा उत्सव, ६ दिवसांचा ब्रह्मोत्सव. ह्या वेळेस भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी ह्यांचा विवाह सोहळा साजरा होतो.

मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथीराई उत्सव

श्री नटराजांचा अभिषेक वर्षातून ६ वेळा होतो - चित्राई, आनी, आवनी, पूरत्तासी, मारगळी, मासी

इतर उत्सव

आनी (जून-जुलै): श्री गणेश चतुर्थी

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): स्कंदषष्ठी

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशवरात्री

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६.३० ते १२, दुपारी ४.३० ते ८.३०

मंदिराचा पत्ता: श्री उमामहेश्वर स्वामी मंदिर, कोनेरीराजापूरम (थिरुनल्लम), मयीलादुथुराई जिल्हा, तामिळ नाडू ६१२२०१

दूरध्वनी: +९१-९४८६५१०५१५, +९१-४३५२४४९८३०, +९१-४३५२४४९८०

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Uma Maheshwarar Swamy Temple at Konerirajapuram (Thirunallam)

This Shiva temple is situated at a distance of 14 km from Kumbhakonam on Kumbhakonam-Karaikkal route at Thirunallam. This is also famous as Panchaloga-Nataraja temple. This padal petra sthalam was revered by Shaiva saint Sambandhar and Appar. This is on the southern bank of Kaveri. The present name of the place is Konerirajapuram. Once this place was submerged in flood waters and was excavated later. The original temple must have existed even before the 7th century. The old brick temple was rebuilt with granite by the Chola queen Sembian Mahadevi. The stone inscriptions indicate that the temple was maintained by Chola kings for about 3 centuries. 

Moolavar: Shri Umamaheshwarar, Shri Mamanieshawara, Shri Bhoominathar
Devi: Shri Angabalanayaki, Shri Mangalnayaki, Shri Thegasoundari
Sacred teertha: Shakti teertha, Bhoomi teertha, Brahma teertha
Sacred vruksha: Peeple tree and bilva tree
Puranik name: Thirunallam, Thiruvallam.

Kshetra purana: 

1. According to sthala purana, King Varaguna Pandyan (according to some Chola King Gandaraditha) had ordered for a pancha-dhatu idol of Lord Nataraja for this temple. Besides, the best effort of Sthapathis (idol makers) could not make an idol to the satisfaction of the king. The head sthapati was worried as the king has set a deadline with the condition that he will behead him if the deadline is not maintained. He had prepared and kept molten metal required for pouring into the mold. At that time an old couple came there and asked for water. As head Sthapathi was in deep distress, even without looking at them, in anger he asked them to drink the molten metal if they were so thirsty. After some time, he found that they had disappeared after drinking the molten metal. In their place, there was a life size idol of Lord Nataraja and Goddess Shivagami. Lord Nataraja’s murti looks more human than a mere idol. On seeing the idol, the king was amused and he did not believe the real incident narrated by the sthapathi. He took his sword,  and struck the leg of the idol. Blood poured out of the cut on leg and some drops fell on the king. Immediately the king was afflicted by leprosy. He praised Lord Shiva and asked for forgiveness.  Lord Shiva advised him to worship at this temple as he is present as Lord Vaidyanathar for 42 days. He did accordingly and got relieved. The cut made by the sword is visible even now. According to priests who perform the daily pooja, the idol has the impressions of human hair, nails and even moles like a human being. Like the temples at Uttarkoshamangai and Madurai there is no procession of Lord Nataraja’s murti. 

2. According to Sthala purana, King Pururavas, was afflicted with leprosy. He worshipped Lord Shiva at various temples seeking relief. Finally when he reached this temple on the southern bank of Kaveri and worshiped Lord Shiva, he was relieved immediately. As a token of gratitude, he constructed the vimaan (shikhar) with gold covering and arranged for Brahmotsav in the Tamil month of Vaikashi in Vishakha nakshatra

3. According to purana, Lord Mamanishwarar, instructed Goddess Bhoomadevi, to construct this temple. The Shiva linga was sculptured by Vishwakarma under her direction. She worshiped the Lord who was facing the west after taking bath in the Brahma teertha. Hence Lord is known as Bhoominathar and the place is known as Bhoomicharam,

4. According to purana, Nandi worshiped Lord Shiva at this place. 

5. According to purana, before proceeding to Thirunallar (the Navagraha sthala for planet Saturn) king Nala and wife Damayanti worshipped Lord Shanishwarar at this place. They secured the blessings of Lord Shanishwarar at this place. Generally the idol of Shani is draped in black color whereas at this place he is draped in white as he is anugraha murti. Devotees worship him with white gingelly oil instead of the black

6. Sage Agastya was given a darshan of the wedding scene of Lord Shiva and Goddess Parvati along with Lord Vishnu at this place.

7. It is stated that Lord Yama came to this place after he was punished by Lord Shiva at Thirukadyur. Because he was suffering from a shock, he worshiped Goddess Durga at this place and got relief.

Those who worshiped at this place:

Sage Agastya, King Nala and queen Damayanti, 16 Siddha purushas, Asthadikpaals, Lord Yama, Nandi, Goddess Bhoomadevi, King Pururavasa, King Varaguna Pandya, Chola king Kandarathithan and Chola queen Sembian Mahadevi

Special features: 

1. This place is very popular for the unique, largest metal idol of Lord Nataraja.

2. It is believed that the original place was Thirunallam which got submerged and later excavated.

3. The Navagrahas in the Navagraha shrine are placed in a unique manner. 

4. Near the sanctum, there are idols of Goddess Parvati and Lord Shiva in wedding posture along with an idol of Lord Vishnu as if he is participating in the wedding. 

5. This place is believed to be as holy as mount Kailash and sacred teertha is believed to be as auspicious as Ganges. 

6. According to Shaiva saint Appar, only those having blessings from previous births have the good fortune of visiting this place.

7. There are 6 idols of Lord Ganesha in this temple complex

8. There are 3 idols of Lord Chandikeshwarar

9. There is a relief of Chola queen Sembian Mahadevi worshiping Lord Shiva

10. There is a stone inscription which states that this temple was built in memory of her husband King Kandarathithan who was a staunch devotee of Lord Shiva

11. There is a separate shrine for Lord Tripurasamhar murti

12. This is one of the 3 important kshetras where the Peeple tree is the sacred vruksha. The other 2 are Kashi and Thiruvaduthirai

13. This temple was a special place of worship for His Highness Shri Kanchiparamacharya, Shri Chandrashekhar Saraswati. He used to narrate the term UMACHI (meaning God (used for children)) which originated from this temple

14. The sacred vruksha Bilva tree has 13 leaves in each stem

15. Below the sacred vruksha there is an idol of Lord Vinayaka known as Arsamara-Vinayaka

16. The backside of gabhara (sanctum) has the shape of Gajaprustha.

About the temple:

This is a west facing temple. The rajagopuram is without tiers but has beautiful sculptures of Lord Shiva, Goddess Parvati, Lord Vinayaka and Lord Muruga. The temple has 2 parikramas. The Shiva linga is a Swayambhoo linga about 4.5 feet tall, facing the east. In front mandap, balipeeth, dhwajastambha and Nandi are facing the sanctum. Lord Vinayaka under the dhwajastambha is praised as Kodimara (Dhwajastambha) Vinayaka. The Shiva linga is beautiful and is adored with Rudraksha. The backside of the sanctum is in Gajaprustha (hind side of elephant) shape. The vimaan (shikar or tower) above the sanctum is praised as Asthadwarpaal vimanam. There is another swayambhoo linga known as Vaidyanaath swami. It is believed that the 4 vedas stand as 4 pillars of the sanctum. 

Kosthamurti – Mangaipagar, Lord Lingothbhavar, Lord Durga, Lord Brahma, Bikshadanar, Jwarahareshwarar, Lord Dakshinamurti, Lord Ganesha, Sage Agastya, Lord Natraja (a very rare site), Lord Brahma and Lord Vishnu are on either side of Lingothbhavar behind the kostha wall. There is a shrine for Lord Shiva as Thripura-samhar-murti. Devi Anagaval nayaki is in a separate shrine in the inner mandap facing the east. 

In the parikrama, shrines and idols – Lord Subramanya with his consorts, Shiva linga known as Vaidyanathar, Yaagshala, Lord Mahaganapati, Shri Agnishwarar, Shri Sanathkumar, Shri Shenbaga Aranyeshwarar, Shri Sundareshwarar, Shri Pashupatishwarar, Shri Kailashnathar (all Shiva lingas), Shri Kanva linga, Shri Shanishwarar, Navagraha and the Shiva lingas worshiped by 9 planets. 

In the Navagraha shrines, 8 planets face Lord Surya and Shani faces the west. In a shrine there are 3 Chandikeshwarars. In one of the shrines we have the idol of Sundar-Kusambika. In the inner parikrama, we come across Brahmalinga, Lord Subramanya with his consorts, Goddess Mahalakshmi, Lord Natarajasabha, Utsavmurti, Shaiva saint Naalvar, Lord Ganesha, Agastya linga and Lord Brahma. Besides these we have shrines of Lord Brahma and Lord Vishnu in the parikrama. In this temple, there is a bronze idol of Lord Natraja along with the graceful idol of Goddess Shivagami by its side. This idol is bigger than the one at Chidambaram temple. In another shrine, by the side of Lord Nataraja the utsav murti of Lord Nataraja is placed. He is praised as Shri Kalyansundarar and his consort is praised as Devi Katyayani. To the right of Lord Shiva’s shrine, we have the shrine of Lord Shanmuga with his wives Valli and Devasena. To the left of Lord Ganesha, the bhootganas are present. One of the bhootganas has a bunch of bananas on his head and one of the other bhootagana has jackfruit. The ceiling of the main mandap has paintings of 5 faces of Lord Shiva namely – Tatpurasha, Eshana, Vaamdeva, Sadjyota and Aghora. Besides these murtis, the 4 vedas are also present there. In the mukha mandap, there are bronze idols of Lord Nataraja and Lord Kalyanasundarar of the 10th century. There are 6 Vinayakas in a single shrine. Lord Dakshinamurti is facing the west. There is a shrine for Lord Muruga, praised as Muthukumarswami.

Prayers: 

1. Devotees believe that if they take bath in the sacred teertha and pray to Lord they will be relieved of the disease of any severity. 

2. Devotees worship at this temple for settling the land disputes and removal of obstruction in the construction work. 

3. Those having obstructions in wedding, obstructions in health, pray at this place on Mondays. They perform abhishek of Lord Shiva and Vasudara yagnya of Goddess Parvati.

4. Devotees worship Lord Tripursamharmurti on krishnasthami to overcome fear and troubles from enemies

5. This is a parihaar sthala for doshas related to marriage and child birth.

6. As Nandi worshiped Lord Shiva at this place, devotees believe worshiping during Pradosh kaal is very auspicious and gives manifold benefits. 

7. This is a parihaar sthala for Shani dosha. 

Poojas: 

Daily 6 time rituals are performed. Besides these, weekly poojas on Mondays and Fridays, Pradosh pooja and special pooja on new moon day, full moon days on Kritika nakshatra and Chaturthi are performed.

Some important festivals: 

Special festivals: 

Vaikashi Vishaka festival

Margazhi Thiruvathirai festival

6 days of Bramhotsava during Vaikashi. During this time Lord Shiva and Goddess Parvati’s marriage festival is held.

Abhishek of Lord Nataraja is performed 6 times in a year i.e. in the Tamil month of Chitrai, Aani, Aavani, Puratassi, Margazhi and Massi

Other festivals: 

Aani (June-July): Ganesh Chaturthi

Purattassi (Sept-Oct): Skandhashashti festival

Massi (Feb-March): Shivaratri

Temple Timings: 6.30 am to noon; 4.30 pm to 8.30 pm

Address: - Shri Uma Maheswarar Swamy Temple at Konerirajapuram (Thirunallam), Dist Mayiladuthurai, TN 612201

Phone: +91-9486510515; +91-4352449830; + 91-4352449800