थिरुशक्तीमूथ्रम येथील श्री शक्तिवनेश्वरर मंदिर

शक्तीमुथ्रम हे गाव कुंभकोणम-आवूर मार्गावर कुंभकोणम पासून साधारण ८ किलोमीटर्स वर स्थित आहे. शैव संत संबंधर आणि अप्पर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर हे मंदिर स्थित आहे. मूळ मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार चोळा साम्राज्याची राणी चेम्बियन महादेवी हिने केला. त्यावेळी हे मंदिर पूर्णपणे ग्रॅनाईटचा उपयोग करून बांधले गेले. कालांतराने राजराजा चोळा ह्या राजाने पण ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला. चोळा आणि विजयनगर साम्राज्याच्या काळातले शिलालेख ह्या मंदिरात बघायला मिळतात. हे मंदिर पट्टिश्वरम शिव मंदिराच्या खूप जवळ आहे. स्थानिक जन ह्या मंदिराला चिन्नकोविल असं म्हणतात.

मूलवर: श्री शक्तिवनेश्वरर, श्री शिवकोळुंथीश्वरर, श्री शक्तीथळुवीयनाथर, श्री थाळुवक्कुहैंथनाथर
देवी: श्री बृहन्नायकी, श्री पेरियानायकी
पवित्र तीर्थ: शूल तीर्थ, सूर्य तीर्थ
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व
पुराणिक नाव: राजराजपूरम, सिध्दीमुथम, शक्तीमुथम, थिरुशक्तीमुथ्रम

क्षेत्र पुराण:

१. पुराणांनुसार, मुक्ती मिळविण्यासाठी भक्ती हाच मार्ग आहे ही विचारप्रणाली प्रचलित करावी अशी इच्छा श्री पार्वती देवींना झाली. भगवान शिवांनी त्यांना इथे येऊन तपश्चर्या करण्याचा सल्ला दिला. श्री पार्वती देवी कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर शूल तीर्थ ह्या ठिकाणी आल्या आणि त्यांनी तेथे प्रखर तपश्चर्या केली. भगवान शिवांनी त्यांच्या भक्तीची परीक्षा घेतली पण श्री पार्वती देवी बिलकुल विचलित झाल्या नाहीत. शेवटी भगवान शिव ज्योती स्वरूपात त्यांच्या समोर प्रकट झाले. श्री पार्वती देवींनी त्यांना लगेच ओळखलं आणि त्यांना आलिंगन दिलं. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री शिवकोळुंथीश्वरर असं संबोधलं जातं आणि ह्या स्थळाला शक्तीमुथम असं संबोधलं जातं. आत्ता पण येथील शिव लिंगावर ज्योतीची चिन्हं बघावयास मिळतात.

२. स्थळ पुराणानुसार जेव्हा श्री पार्वती देवी ह्या ठिकाणी तपश्चर्या करत होत्या, त्यांची परीक्षा घेण्यासाठी, भगवान शिवांनी कावेरी नदीला पूर आणवला. ह्या पुरामध्ये श्री पार्वती देवींनी तयार केलेलं शिव लिंग नष्ट होण्याच्या स्थितीत असताना श्री पार्वती देवींनी शिव लिंगाला वाचविण्यासाठी साठी त्याला आलिंगन दिलं. त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिव प्रकट झाले आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना आशीर्वाद दिला. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री थाळुवक्कुहैंथनाथर असं संबोधलं जातं. 

३. इथे अजून एक स्थळ पुराण शैव संत अप्पर ह्यांच्याशी निगडित आहे. अप्पर ह्यांनी इथे राहून भगवान शिवांकडे थिरूवादी-दीक्षा प्राप्त करण्यासाठी प्रार्थना केली. ह्या दीक्षेमध्ये भगवान आपल्या भक्ताच्या शिरावर आपले पाऊल ठेवतात.

४. अजून एका स्थळ पुराणानुसार शैव संत संबंधर ह्यांना ह्या मंदिरात दर्शन घेऊन नंतर पट्टिश्वरम मंदिरात जाण्याची इच्छा झाली. तो दिवस प्रखर उन्हाळ्यातला असल्याने भगवान शिवांनी संबंधारांना त्रास होऊ नये म्हणून आपल्या भूत गणांतर्फे एक मोत्यांचा मंडप उभारला.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:
श्री पार्वती देवी, अगस्त्य ऋषी, शैव संत अप्पर, शैव संत संबंधर, संत अरुणागिरिनाथर, रामलिंग अडिगल. 

वैशिष्ट्ये:

१. भगवान शिवांनी इथे शैव संत संबंधर ह्यांच्यासाठी मोत्यांनी मढलेला मंडप तयार केला.

२. हे स्थळ एके काळी चोळा साम्राज्याची राजधानी पळयरै ह्याचा भाग होता.

३. इथे श्री पार्वती देवींनी भगवान शिवांना आलिंगन दिलं म्हणून ह्या स्थळाला शक्तीमुथम असं नाव पडलं. हे इथल्या एका मूर्तीमध्ये चित्रित केलं आहे.

४. कालांतराने ह्या स्थळाला शक्तीमूथ्रम असं नाव प्राप्त झालं.

६. इथे एक शिल्प आहे ज्यामध्ये श्री पार्वती देवी एका पायावर उभ्या राहून तपश्चर्या करत आहेत.

७. संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी ह्या मंदिरातील श्री मुरुगन ह्यांच्यावर स्तोत्र रचले आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

ह्या मंदिराचा आवारा साधारण ३ एकर आहे. हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून ह्याला ५ स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि २ परिक्रमा आहेत. मंदिराच्या प्रवेशाजवळ श्री वल्लभगणपती ह्यांचे देवालय आहे. राजगोपुरानंतर लगेचच बाहेरील परिक्रमेमध्ये ध्वजस्तंभ, बलीपीठ आणि गाभाऱ्याकडे मुख करून नंदी आहेत. गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अर्थमंडप आणि महामंडप आहेत. गाभारा खंदकाच्या आकाराचा आहे. येथील शिवलिंग स्वयंभू असून ते पूर्वाभिमुख आहे. त्यावर ज्योती (अग्नी) ची चिन्हं आहेत. गाभाऱ्याच्या प्रवेशावर सोमस्कंद आणि स्थळअधिकारमूर्ती ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

कोष्ठ मूर्ती: श्री विनायकर, अगस्त्य ऋषी, श्री नटराज, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री ब्रह्म, श्री लिंगोद्भवर आणि श्री दुर्गा देवी.

श्री चंडिकेश्वरांचे देवालय नेहमीच्या ठिकाणी आहे. श्री दुर्गा देवींच्या मूर्तीमध्ये त्या महिषासुराच्या शिरावर उभ्या आहेत आणि त्यांच्या हातामध्ये शंख आणि चक्र आहे असे चित्रित केले आहे. श्री पार्वती देवींची दोन देवालये आहेत. गाभाऱ्याच्या उत्तरेकडील मूर्तीमध्ये श्री पार्वती देवी शिवलिंगरूपी भगवान शिवांना आलिंगन देत आहेत असे चित्रित केले आहे. ही मूर्ती कांचीपुरम येथे असलेल्या मूर्तीसारखीच आहे. श्री पार्वती देवींची दुसरी मूर्ती म्हणजेच श्री पेरियानायकी ह्यांची मूर्ती आतल्या परिक्रमेमध्ये दक्षिणाभिमुख आहे. आतल्या परिक्रमेमध्ये जाण्यासाठी दुसऱ्या गोपुरामधून जायला लागते. दुसऱ्या गोपुराच्या प्रवेशाच्या जवळ श्री मुरुगन आणि श्री विनायकर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. आतल्या परिक्रमेच्या जवळ श्री ब्रह्मांची सहा फूट उंच मूर्ती आहे. तसेच श्री सुब्रमण्यम ह्यांची दैवानै आणि वल्ली ह्यांच्यासमवेत मोरावर आरूढ असलेली पूर्वाभिमुख मूर्ती आहे. आतल्या परिक्रमेमध्ये पुढील मूर्ती आणि देवालये आहेत: श्री गणेश, श्री सोमस्कंद, शैव संत नालवर, अगस्त्य ऋषींनी पुजलेलं शिव लिंग, श्री काशीविश्वनाथ, श्री नटराज, श्री सरभेश्वरर, श्री सूर्य, श्री चंद्र, नाग, श्री शनीश्वरर आणि श्री गजलक्ष्मी. ह्या मंदिरात नवग्रह संनिधी नाही. 

प्रार्थना:

१. विवाहातल्या आणि विवाह ठरण्यातल्या अडचणी दूर व्हाव्यात म्हणून विवाहित आणि अविवाहित स्त्रिया इथे श्री पार्वती देवींच्या त्या मूर्तीची सोमवारी पूजा करतात ज्या मूर्तीमधे त्या भगवान शिवांना आलिंगन देत आहेत. 

२. विभक्त झालेली दांपत्ये पुनर्मीलन होण्यासाठी प्रार्थना करतात. 

३. भाविकांचा असा समज आहे की इथे पूजा केल्याने पाप विमोचन होतं. 

४. भाविक जन इथे अपत्य प्राप्तीसाठी प्रार्थना करतात. 

पूजा:

१. नित्य दैनंदिन पूजा

२. प्रदोष पूजा

३. संकटहर चतुर्थी पूजा 

४. अमावस्या आणि पौर्णिमेला विशेष पूजा 

५. कार्थिगई महिन्याच्या दर सोमवारी पूजा

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

आनी (जून-जुलै): ह्या महिन्याच्या पहिल्या दिवशी शैव संत संबंधर ह्यांच्याशी निगडित मुथूपंडाल उत्सव साजरा होतो, तसेच आनी थिरुमंजनम हा उत्सव साजरा होतो

आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडी पुरम

अवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंदषष्ठी

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): थिरु कार्थिगई, दर सोमवारी विशेष पूजा

मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): थिरुवथीरै

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): रथसप्तमी

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६.३० ते दुपारी १२, दुपारी ४ ते रात्री ८.३०

पत्ता: थिरुशक्तीमूथ्रम मंदिर, ऍट पोस्ट पट्टिश्वरम, तालुका कुंभकोणम, तामिळनाडू ६१२७०३

दूरध्वनी: +९१-९४४३६७८५७५, +९१-९४४३५६४२२१, +९१-४३५-२४४५२३७

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.