थिरुशक्तीमूथ्रम येथील श्री शक्तिवनेश्वरर मंदिर

शक्तीमुथ्रम हे गाव कुंभकोणम-आवूर मार्गावर कुंभकोणम पासून साधारण ८ किलोमीटर्स वर स्थित आहे. शैव संत संबंधर आणि अप्पर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर हे मंदिर स्थित आहे. मूळ मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार चोळा साम्राज्याची राणी चेम्बियन महादेवी हिने केला. त्यावेळी हे मंदिर पूर्णपणे ग्रॅनाईटचा उपयोग करून बांधले गेले. कालांतराने राजराजा चोळा ह्या राजाने पण ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला. चोळा आणि विजयनगर साम्राज्याच्या काळातले शिलालेख ह्या मंदिरात बघायला मिळतात. हे मंदिर पट्टिश्वरम शिव मंदिराच्या खूप जवळ आहे. स्थानिक जन ह्या मंदिराला चिन्नकोविल असं म्हणतात.

मूलवर: श्री शक्तिवनेश्वरर, श्री शिवकोळुंथीश्वरर, श्री शक्तीथळुवीयनाथर, श्री थाळुवक्कुहैंथनाथर
देवी: श्री बृहन्नायकी, श्री पेरियानायकी
पवित्र तीर्थ: शूल तीर्थ, सूर्य तीर्थ
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व
पुराणिक नाव: राजराजपूरम, सिध्दीमुथम, शक्तीमुथम, थिरुशक्तीमुथ्रम

क्षेत्र पुराण:

१. पुराणांनुसार, मुक्ती मिळविण्यासाठी भक्ती हाच मार्ग आहे ही विचारप्रणाली प्रचलित करावी अशी इच्छा श्री पार्वती देवींना झाली. भगवान शिवांनी त्यांना इथे येऊन तपश्चर्या करण्याचा सल्ला दिला. श्री पार्वती देवी कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर शूल तीर्थ ह्या ठिकाणी आल्या आणि त्यांनी तेथे प्रखर तपश्चर्या केली. भगवान शिवांनी त्यांच्या भक्तीची परीक्षा घेतली पण श्री पार्वती देवी बिलकुल विचलित झाल्या नाहीत. शेवटी भगवान शिव ज्योती स्वरूपात त्यांच्या समोर प्रकट झाले. श्री पार्वती देवींनी त्यांना लगेच ओळखलं आणि त्यांना आलिंगन दिलं. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री शिवकोळुंथीश्वरर असं संबोधलं जातं आणि ह्या स्थळाला शक्तीमुथम असं संबोधलं जातं. आत्ता पण येथील शिव लिंगावर ज्योतीची चिन्हं बघावयास मिळतात.

२. स्थळ पुराणानुसार जेव्हा श्री पार्वती देवी ह्या ठिकाणी तपश्चर्या करत होत्या, त्यांची परीक्षा घेण्यासाठी, भगवान शिवांनी कावेरी नदीला पूर आणवला. ह्या पुरामध्ये श्री पार्वती देवींनी तयार केलेलं शिव लिंग नष्ट होण्याच्या स्थितीत असताना श्री पार्वती देवींनी शिव लिंगाला वाचविण्यासाठी साठी त्याला आलिंगन दिलं. त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिव प्रकट झाले आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना आशीर्वाद दिला. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री थाळुवक्कुहैंथनाथर असं संबोधलं जातं. 

३. इथे अजून एक स्थळ पुराण शैव संत अप्पर ह्यांच्याशी निगडित आहे. अप्पर ह्यांनी इथे राहून भगवान शिवांकडे थिरूवादी-दीक्षा प्राप्त करण्यासाठी प्रार्थना केली. ह्या दीक्षेमध्ये भगवान आपल्या भक्ताच्या शिरावर आपले पाऊल ठेवतात.

४. अजून एका स्थळ पुराणानुसार शैव संत संबंधर ह्यांना ह्या मंदिरात दर्शन घेऊन नंतर पट्टिश्वरम मंदिरात जाण्याची इच्छा झाली. तो दिवस प्रखर उन्हाळ्यातला असल्याने भगवान शिवांनी संबंधारांना त्रास होऊ नये म्हणून आपल्या भूत गणांतर्फे एक मोत्यांचा मंडप उभारला.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:
श्री पार्वती देवी, अगस्त्य ऋषी, शैव संत अप्पर, शैव संत संबंधर, संत अरुणागिरिनाथर, रामलिंग अडिगल. 

वैशिष्ट्ये:

१. भगवान शिवांनी इथे शैव संत संबंधर ह्यांच्यासाठी मोत्यांनी मढलेला मंडप तयार केला.

२. हे स्थळ एके काळी चोळा साम्राज्याची राजधानी पळयरै ह्याचा भाग होता.

३. इथे श्री पार्वती देवींनी भगवान शिवांना आलिंगन दिलं म्हणून ह्या स्थळाला शक्तीमुथम असं नाव पडलं. हे इथल्या एका मूर्तीमध्ये चित्रित केलं आहे.

४. कालांतराने ह्या स्थळाला शक्तीमूथ्रम असं नाव प्राप्त झालं.

६. इथे एक शिल्प आहे ज्यामध्ये श्री पार्वती देवी एका पायावर उभ्या राहून तपश्चर्या करत आहेत.

७. संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी ह्या मंदिरातील श्री मुरुगन ह्यांच्यावर स्तोत्र रचले आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

ह्या मंदिराचा आवारा साधारण ३ एकर आहे. हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून ह्याला ५ स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि २ परिक्रमा आहेत. मंदिराच्या प्रवेशाजवळ श्री वल्लभगणपती ह्यांचे देवालय आहे. राजगोपुरानंतर लगेचच बाहेरील परिक्रमेमध्ये ध्वजस्तंभ, बलीपीठ आणि गाभाऱ्याकडे मुख करून नंदी आहेत. गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अर्थमंडप आणि महामंडप आहेत. गाभारा खंदकाच्या आकाराचा आहे. येथील शिवलिंग स्वयंभू असून ते पूर्वाभिमुख आहे. त्यावर ज्योती (अग्नी) ची चिन्हं आहेत. गाभाऱ्याच्या प्रवेशावर सोमस्कंद आणि स्थळअधिकारमूर्ती ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

कोष्ठ मूर्ती: श्री विनायकर, अगस्त्य ऋषी, श्री नटराज, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री ब्रह्म, श्री लिंगोद्भवर आणि श्री दुर्गा देवी.

श्री चंडिकेश्वरांचे देवालय नेहमीच्या ठिकाणी आहे. श्री दुर्गा देवींच्या मूर्तीमध्ये त्या महिषासुराच्या शिरावर उभ्या आहेत आणि त्यांच्या हातामध्ये शंख आणि चक्र आहे असे चित्रित केले आहे. श्री पार्वती देवींची दोन देवालये आहेत. गाभाऱ्याच्या उत्तरेकडील मूर्तीमध्ये श्री पार्वती देवी शिवलिंगरूपी भगवान शिवांना आलिंगन देत आहेत असे चित्रित केले आहे. ही मूर्ती कांचीपुरम येथे असलेल्या मूर्तीसारखीच आहे. श्री पार्वती देवींची दुसरी मूर्ती म्हणजेच श्री पेरियानायकी ह्यांची मूर्ती आतल्या परिक्रमेमध्ये दक्षिणाभिमुख आहे. आतल्या परिक्रमेमध्ये जाण्यासाठी दुसऱ्या गोपुरामधून जायला लागते. दुसऱ्या गोपुराच्या प्रवेशाच्या जवळ श्री मुरुगन आणि श्री विनायकर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. आतल्या परिक्रमेच्या जवळ श्री ब्रह्मांची सहा फूट उंच मूर्ती आहे. तसेच श्री सुब्रमण्यम ह्यांची दैवानै आणि वल्ली ह्यांच्यासमवेत मोरावर आरूढ असलेली पूर्वाभिमुख मूर्ती आहे. आतल्या परिक्रमेमध्ये पुढील मूर्ती आणि देवालये आहेत: श्री गणेश, श्री सोमस्कंद, शैव संत नालवर, अगस्त्य ऋषींनी पुजलेलं शिव लिंग, श्री काशीविश्वनाथ, श्री नटराज, श्री सरभेश्वरर, श्री सूर्य, श्री चंद्र, नाग, श्री शनीश्वरर आणि श्री गजलक्ष्मी. ह्या मंदिरात नवग्रह संनिधी नाही. 

प्रार्थना:

१. विवाहातल्या आणि विवाह ठरण्यातल्या अडचणी दूर व्हाव्यात म्हणून विवाहित आणि अविवाहित स्त्रिया इथे श्री पार्वती देवींच्या त्या मूर्तीची सोमवारी पूजा करतात ज्या मूर्तीमधे त्या भगवान शिवांना आलिंगन देत आहेत. 

२. विभक्त झालेली दांपत्ये पुनर्मीलन होण्यासाठी प्रार्थना करतात. 

३. भाविकांचा असा समज आहे की इथे पूजा केल्याने पाप विमोचन होतं. 

४. भाविक जन इथे अपत्य प्राप्तीसाठी प्रार्थना करतात. 

पूजा:

१. नित्य दैनंदिन पूजा

२. प्रदोष पूजा

३. संकटहर चतुर्थी पूजा 

४. अमावस्या आणि पौर्णिमेला विशेष पूजा 

५. कार्थिगई महिन्याच्या दर सोमवारी पूजा

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

आनी (जून-जुलै): ह्या महिन्याच्या पहिल्या दिवशी शैव संत संबंधर ह्यांच्याशी निगडित मुथूपंडाल उत्सव साजरा होतो, तसेच आनी थिरुमंजनम हा उत्सव साजरा होतो

आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडी पुरम

अवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंदषष्ठी

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): थिरु कार्थिगई, दर सोमवारी विशेष पूजा

मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): थिरुवथीरै

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): रथसप्तमी

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६.३० ते दुपारी १२, दुपारी ४ ते रात्री ८.३०

पत्ता: थिरुशक्तीमूथ्रम मंदिर, ऍट पोस्ट पट्टिश्वरम, तालुका कुंभकोणम, तामिळनाडू ६१२७०३

दूरध्वनी: +९१-९४४३६७८५७५, +९१-९४४३५६४२२१, +९१-४३५-२४४५२३७

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Shakthivaneswara Swamy Temple at Thirushaktimutram

Shaktimutram is situated at a distance of 8 kms from Kumbhakonam on Kumbhakonam - Avoor route. This is one of the padal pethra sthalam revered by the Shaiva saints Sambandhar and Appar. It is on the southern bank of Kaveri. The original temple must have existed even before the 7th century. The temple was renovated and built as a granite structure by Chola queen Sembian Mahadevi. Later renovation was done by Rajaraja Chola I. There are stone inscriptions in the temple dating back to Chola and Vijayanagar kings. This temple is very close to Patteeshwaram Shiva temple. This is also known as Chinnakovil among local people.

Moolavar: Shri Shaktivaneshwarar, Shri Shivakozhuntheeswarar, Shri Shaktithazhuviyanadar, Shri Thazhuvakkuhainthanadar
Devi: Shri Brihannayaki, Sri Periyanayaki
Sacred teertha: Shool teertha, Surya teertha
Kshetra vruksha: Bilva
Puranik name: Rajarajapuram, Siddhimutham, Shaktimutham, Thirushaktimutram

Kshetra purana: 

1. According to puran, once Goddess Parvati wanted to establish that only devotion (bhakti) is the right way to attain mukti. Lord Shiva advised her to come to this place and perform penance. She came to the Shool teertha on the southern bank of Kaveri and performed rigorous penance. Lord Shiva wanted to test the extent of her devotion but Goddess Parvati did not sway away from her resolve. Finally Lord Shiva appeared as a column of fire (Jyoti roop). She instantly recognized him. She embraced and kissed him. Hence Lord Shiva is praised here as Shivakozhunthueeshwarar and the place is praised as Shaktimuttham. Even now we can observe the traces of jyoti (flame) on the Shiva Linga.

2. According to sthala purana, when Goddess Parvati was performing penance, Lord Shiva in order to test her, caused a flood in river Kaveri. The Shiva Linga created by Goddess Parvati was about to be destroyed by flood waters. At that time, she embraced Shiva Linga to protect him. Pleased with her devotion Lord Shiva appeared before her and blessed her. Hence Lord Shiva is praised here as Thazhuvakkuhainthanadar.

3. Another purana is associated with Shaiva saint Appar. He stayed here to be blessed with Thiruvadi-deeksha (blessing by placing the feet of Lord Shiva on the head of devotee) 

4. According to Purana, once Shaiva saint Sambandhar wished to go to the nearby Patteeshwaram temple after offering prayer at this temple. As it was a peak hot summer day Lord Shiva created a pandal (mandap/ tent) with pearls. He sent it through his bhoot ganas for the saint Sambandhar. 

Those who worshiped here: – Goddess Parvati, Sage Agastya, Shaiva saint Appar, Shaiva saint Sambandhar, Saint Arunagirinathar, Ramalinga adigal. 

Special features: 

1. Lord Shiva offered a pandal (shelter) lined with pearls to Shaiva saint Sambandhar at this place.

2. This place was once a part of Chola capital Pazhayarai.

3. As Goddess Parvati embraced Lord Shiva and kissed him, the place got the name Shaktimuttham. Later the place came to be known as Shaktimutram. This is depicted as a murti in the parikrama

4. There is a sculpture depicting Goddess Parvati performing penance standing on one leg. 

5. Sage Arunagirinathar sang a sacred hymn on Lord Muruga of this temple

About the temple:

The temple covers an area of about 3 acres. This is an east facing temple with 5 tiered rajagopuram and 2 parikramas. At the entrance, we come across the shrine of Vallabhaganapati. In the outer parikrama, we have dhwajastambha, balipeetham, Nandi just after the rajagopuram facing the sanctum. Sanctum sanctorum consists of sanctum, artha mandap, maha mandap. The sanctum sanctorum is in the shape of a moat. The swayambhoo Shiva Linga is facing east. It has traces of Jyoti (Agni on it). At the entrance to the sanctum, on either side we come across the idols of Somaskandha and Sthalaadhikarmurti.

Kostha murtis: Lord Vinayaka, Sage Agastya, Lord Nataraja, Lord Dakshinamurti, Lord Brahma, Lord Lingothbhavar and Goddess Durga.

Shrine of Chandikeshwarar is in the usual position. Goddess Durga is depicted with conch and chakra in her hands and she is standing on the head of Mahishasura. There are 2 shrines for Goddess Parvati. On the northern side of sanctum sanctorum, she is in a separate shrine, she is depicted as embracing Lord Shiva (in the form of the Shiva linga). The idol is similar to one at Kanchipuram. Goddess Periyanayaki is in a separate south facing shrine in the inner parikrama. To reach inner parikrama, we have to go through a 2nd gopuram. At the entrance of this 2nd gopuram, we come across idols of Lord Muruga and Lord Vinayaka. Near the inner parikrama, there is a shrine for Lord Bramha (about 6 feet tall), shrine for Lord Subramanya with Valli and Deivanai on a peacock mount facing the east. The idols and shrines in inner parikrama are – Lord Ganesha, Lord Somaskanda, Shaiva saint Naalvar, Shiva linga worshiped by Sage Agastya, Lord Kashivishwanathar and Lord Nataraja, Lord Sarabheshwarar, Lord Surya, Lord Chandra, idols of Nagas, Lord Shanishwarar and Goddess Gajalaxmi. There is no Navagraha shrine in this temple. 

Prayers: 

1. Unmarried men and women worship the idol of Goddess Parvati embracing Lord Shiva for removal of marriage obstacles on Mondays. 

2. Estranged couples worship here to get united again.

3. Devotees believe worshiping at this place eradicates sins.

4. Devotees worship here for child boon.

Poojas:

Daily pooja, Pradosh pooja, Sankatharachaturthi pooja, special poojas on new moon and full moon days and on Mondays of month of Karthigai

Important festivals: 

Aani: On the first day of  this month Shaiva saint Sambandhar’s MuthuPandal festival, Aani thirumanjanam

Aadi: Aadi pooram

Aavani: Ganesh Chaturthi

Purattasi: Navaratri

Aippasi: Annabhishek, Skanda shashthi

Karthigai: Thiru Karthigai, Special puja on Mondays

Margazhi: Thiruvathirai

Thai: Ratha saptami

Maasi: Mahashivaratri

Timing: 6.30 am to noon; 4-8.30pm

Address: Thirushaktimutram temple at post Patteeshwaram, Tal Kumbhakonam, TN 612703

Phone: - +91-9443678575; + 91-9443564221. +91-435-2445237

आवूर येथील श्री पशुपतीश्वरर मंदिर

हे मंदिर थिरुनल्लूरमधल्या श्री पंचवर्णेश्वरर ह्या मंदिराशी निगडित सप्त स्थान मंदिरातील एक मंदिर आहे. कुंभकोणम पासून १० किलोमीटर्स कुंभकोणम-वलगैमन-गोविंदकुडी मार्गावर थिरुवारुर जिल्ह्यातील वलगैमन तालुक्यामध्ये आवूर ह्या गावामध्ये वसलेलं आहे. नायनमारांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी हे मंदिर कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैव संत संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती केली आहे. ह्या मंदिराचे नाव श्री पशुपतीश्वरर मंदिर असे आहे. ह्या स्थळाचे वर्तमान नाव आवूर (गोविंदकुडी) असे आहे. ह्या मंदिराचे वर्तमान बांधकाम २००० वर्षे जुनं आहे. इथल्या शिलालेखांमध्ये चोळा राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामाचे तसेच त्यांनी दिलेल्या देणग्यांचे उल्लेख आहेत. कोचेंगट चोळा राजाने बांधलेल्या माड-कोविल शैलीच्या मंदिरांपैकी हे एक मंदिर आहे. तसेच हे पंचभैरव स्थळांपैकीपण एक आहे.

मूलवर: श्री पशुपतीश्वरर, श्री अश्वथनाथर, श्री आवूरवूडीयार, श्री पशुपतीनाथर
देवी: श्री मंगलांबिका, श्री पंकजवल्ली
पवित्र तीर्थ: ब्रह्म तीर्थ, कामधेनू तीर्थ, चंद्र तीर्थ, अग्नी तीर्थ
क्षेत्र वृक्ष: पीपल (तामिळ मध्ये अरुसु)
पुराणिक नाव: अश्वथवनम, मणिकुडम

क्षेत्र पुराण: 

१. ह्या आधीच्या लेखामध्ये म्हणजेच थिरुनल्लूर येथील श्री पंचवर्णेश्वरर मंदिराबद्दलच्या लेखामध्ये उल्लेखिलेल्या प्रमाणे आदिशेष आणि वायुदेव ह्यांच्या युद्धामध्ये मेरू पर्वताची दोन शिखरे तुटली आणि त्यातील एक शिखर थिरुनल्लूर येथे पडलं तर दुसरं शिखर ह्या ठिकाणी पडलं. 

२. एकदा वसिष्ठ ऋषींनी त्यांच्या कामधेनू गायीला ती यज्ञासाठी दूध देत नव्हती म्हणून तिला शाप दिला. ह्या शापापासून मुक्ती मिळविण्यासाठी कामधेनू श्री ब्रह्मदेवांकडे गेली. त्यांनी तिला ह्या ठिकाणी येऊन भगवान शिवांची उपासना करण्याचा सल्ला दिला. कामधेनूने श्री ब्रह्मदेवाच्या सल्ल्यानुसार इथे येऊन भगवान शिवांची उपासना केली आणि तिला शापापासून मुक्ती मिळाली. तामिळ मध्ये आ म्हणजे गाय आणि उर म्हणजे गाव. म्हणून ह्या गावाचे नाव आवूर असे आहे. तसेच गो म्हणजे गाय, विंद म्हणजे येणे आणि कुडी म्हणजे गाव. इथे कामधेनू आली म्हणून ह्या गावाला गोविंदकुडी असे नाव पडले. ह्या ठिकाणी कामधेनूने भगवान शिवांची उपासना केली म्हणून इथे भगवा शिवांचे नाव श्री पशुपतीश्वरर असे आहे.

३. सिद्ध थिरुमल हे श्रेष्ठ शैव संत होते. एकदा त्यांनी एक गायींचा चा कळप आपल्या मालकाच्या मृत देहाच्या बाजूला उभा बघितला आणि त्या गायी शोक करत होत्या. ह्या सिद्धांनी आपली सिद्धीचा उपयोग करून त्या कळपाच्या मालकाच्या मृतदेहामध्ये प्रवेश केला. जिवंत झालेल्या कळपाच्या मालकाने त्या गायींची देखभाल केली आणि आणि भगवान शिवांच्या स्तुत्यर्थ ३००० स्तोत्रे गायली. हे पुराण पुढील तीन मंदिरांशी निगडित आहे - १) त्रिभुवनम येथील श्री गोमुक्तीश्वरर, २) पट्टिश्वरम येथील धेनुपूरीश्वरर आणि ३) पुडिकोट्टै येथील थिरुगोकर्णम

४. एकदा श्री पार्वती देवी ह्या ठिकाणी तपश्चर्या करण्यासाठी आल्या. त्याचबरोबर देवलोकांमधून देव पण ह्या ठिकाणी वृक्ष आणि वनस्पतींच्या रूपात आले आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींची उपासना केली. श्री पार्वती देवींच्या तपश्चर्येवर प्रसन्न होऊन भगवान शिव त्यांच्या समोर जटाधारी रूपामध्ये प्रकट झाले. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री कपर्दिश्वरर असे नाव पडले.

५. कामधेनू च्या पिल्लाला पट्टी असं म्हणतात. तिला ह्या जागेची माहिती जेव्हा कळली तेव्हा तिने इकडे येऊन शिवलिंगावर तिच्या दुधाने अभिषेक केला. भगवान शिव तिच्या भक्तीने प्रस्सन झाले आणि ते इथे राहिले.

६. असा समज आहे कि इथे धर्मध्वज राजा ज्याला कुष्ठरोग झाला होता, त्याने इथे तीर्थामध्ये स्नान करून आणि शिव लिंगावर दुधाचा अभिषेक करून ह्या रोगातून मुक्ती मिळविली. 

७. एकदा राजा दशरथ इथे भगवान शिवांची उपासना करण्यासाठी आले. त्यांनी श्री पंकजवल्ली देवींची प्राणप्रतिष्ठा केली आणि भगवान शिव आणि श्री पंकजवल्ली देवी ह्या दोघांची उपासना केली. दैववाणीने त्यांना पंचभैरवांच्या मूर्ती जिथे पुरल्या होत्या त्या जागेबद्दल दर्शित केलं. राजा दशरथांनी ह्या मूर्तींची पण श्री पंकजवल्ली देवी ह्यांच्या मूर्तीसमोर प्राणप्रतिष्ठा केली. त्याचबरोबर त्यांनी इथे श्री मुरुगन ह्यांची पुत्रप्राप्तीसाठी उपासना केली. असा समज आहे कि ह्या उपासनेमुळेच राजा दशरथांना प्रभू श्रीराम हे पुत्र प्राप्त झाले. इथे एक शिल्प आहे ज्यामध्ये राजा दशरथ भगवान शिवांची उपासना करत आहे असे दाखवले आहे. आणि त्यांनी श्री मुरुगन ह्यांची उपासना केली हे दर्शविण्यासाठी श्री मुरुगन ह्यांच्या हातामध्ये धनुष्य बाण आहेत. 

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री ब्रह्म, सप्त ऋषी, शिवगण, देव, गंधर्व, श्री इंद्र, श्री सूर्य, नवग्रह, श्री विष्णू, राजा दशरथ.   

वैशिष्ट्ये:

१. ह्या स्थळाला दक्षिण कैलास असं म्हणतात.

२. हे पंचभैरव स्थळ पण आहे.

३. ह्या मंदिरामध्ये श्री अंबिकादेवींची दोन देवालये आहेत. एक आहे श्री मंगलांबिका, ज्यांची मूर्ती मंदिराच्या तलावामध्ये मिळाली होती. त्याहूनही एक जुनी मूर्ती आहे. ती आहे श्री पंकजवल्ली ह्यांची. ह्या मूर्तीचा उल्लेख श्री संबंधर ह्यांच्या स्तोत्रांमधे आढळतो. जरी हे शिव मंदिर असलं तरी ते श्री मंगलांबिका मंदिर म्हणून प्रसिद्ध आहे.

४. हे संगम काळातल्या आवूरकिळर, आवूरमुलनकिळर आणि पेरूंथळै सथनार ह्या विद्वान कवींचे जन्मस्थान आहे.

५. इथल्या ध्वजस्तंभावर कामधेनूचे शिल्प आहे. ह्या शिल्पामध्ये ती शिवलिंगावर दुधाचा अभिषेक करत आहे असे चित्रित केले आहे.

६. मुख्य मंडपामध्ये एक उठावदार चित्र आहे ज्यामध्ये राजा दशरथ भगवान शिवांची पूजा करत आहेत असे चित्रित केले आहे. 

७. इथल्या गाभाऱ्यावरील छत सुंदर टेकडीरुपी असल्याने ह्या स्थळाला मणिकुडम असे नाव आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून ह्या मंदिराला पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि दोन परिक्रमा आहेत. येथील शिवलिंग स्वयंभू आहे. मंदिरात प्रवेश केल्यावर प्रवेशद्वाराजवळ वाहन मंडप आहे. पश्चिमेकडील परिक्रमेमध्ये श्री निवृत्ती गणपती, धनुष्यधारी श्री मुरुगन, श्री गजलक्ष्मी देवी, श्री दुर्गादेवी आणि श्री विष्णूदुर्गादेवी ह्यांची देवालये आहेत. उत्तरेकडे एक बिल्व वृक्ष आहे ज्याच्या खाली श्री नागराजांची मूर्ती आहे. पूर्वेकडे यागशाळा आणि नवग्रह सन्निधी आहे. 

मध्यावर असलेला मंडप जमिनीपासून ३० फूट उंचावर आहे. ह्या मंडपामध्ये जाण्यासाठी दक्षिणेकडून २४ पायऱ्या चढून जायला लागतं. ह्या मंडपाच्या प्रवेशाजवळ श्री विनायकर आणि श्री नटराजर ह्यांची देवालये आहेत. मंडपाच्या आतमध्ये श्री पशुपतीश्वरर, श्री मंगलांबिका आणि श्री पंकजवल्ली ह्यांची देवालये आहेत. श्री अंबिका देवींची दोन पूर्वाभिमुख देवालये आहेत. पंचभैरवांची देवालये पश्चिमाभिमुख आहेत आणि ती भगवान शिवांच्या देवालयाकडे मुख करून आहेत. 

इतर मूर्ती:

परिक्रमेमध्ये शिवलिंग, श्री सोमस्कंद, श्री मुक्तिकंदर, श्री शास्ता आणि श्री भद्रकाली देवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

कोष्ट मूर्ती: श्री नर्तन विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्म, श्री विष्णूदुर्गादेवी आणि श्री चंडिकेश्वरर. 

पंचभैरव असे आहेत: श्री गुरुभैरवर, श्री चंडभैरवर, श्री काळभैरवर, श्री उन्मत्त भैरवर, श्री असितांग भैरवर

प्रार्थना:

१. हे पितृदोषांसाठी परिहार स्थळ आहे.
२. भाविक जन कृष्णाष्टमीला मृत्यूच्या भयापासून मुक्ती मिळविण्यासाठी तसेच तांत्रिक मंत्रांच्या प्रभावापासून मुक्ती मिळवण्यासाठी पंचभैरवांची पूजा करतात.
३. भाविक जन इथे कौटम्बिक नाती सुदृढ ठेवण्यासाठी प्रार्थना करतात.
४. भाविक जन इथे शिक्षणात प्रगतीप्राप्तीसाठी, वैभवप्राप्तीसाठी तसेच विवाहातील समस्यांचे निवारण करण्यासाठी इथे प्रार्थना करतात.

पूजा:

नियमित दैनंदिन पूजा, प्रदोष पूजा तसेच पौर्णिमा आणि अमावास्येला पूजा केल्या जातात.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

अवनी (जून-जुलै): श्री गणेश चतुर्थी
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंदषष्ठी
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): कार्थिगई दीपम
मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): थिरुवदुराई, अरुद्रदर्शन
थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): पुष्य नक्षत्र उत्सव, संक्रांति
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि

कार्थिगई महिन्याच्या प्रत्येक रविवारी श्री पशुपतीश्वरर ह्यांची मिरवणूक काढली जाते.

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६.३० ते ११.३०, दुपारी ४ ते रात्री ८.३०

पत्ता:  श्री पशुपतीश्वरर मंदिर, ऍट पोस्ट आवूर, तालुका: वेलन्गैमन, तामिळनाडू ६१२७०१

दूरध्वनी: ९१-९४८६३०३४८४

पुरोहिताचा दूरध्वनी: ९१-९४४८६६१५४८

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा. 

Shri Pasupateeswarar Temple at Aavoor

This is one of the sapta sthana Shiva temples associated with the Shri Panchavarneshwarar temple at Thirunallur. It is situated at a distance of about 10 kms from Kumbhakonam at Aavoor in Valagaiman Taluka, Thiruvarur district on Kumbhakonam-Valagaiman-Govindkudi route. This is one of the 276 Padal Pethra sthalams on the southern bank of Kaveri and is revered by Shaiva saint Sambhandhar. The temple is known as Shri Pashupateeshawar. The present name of the place is Aavoor (Govindkudi). The present structure of the temple is about 2000 years old. There are inscriptions which denote the work done by Chola kings. The present structure is a Mada-kovil built by Kochengat Chozhan. This is a panchabhairav sthala.

Moolavar: Shri Pashupateeshwarar, Shri Aswadanathar, Shri Aavoorvudiyar, Shri Pashupatheenathar
Devi: Shri Mangalambika, Shri Pankajvalli
Sacred Teertha: Bramha Teertha, Kamadhenu Teertha, Chandra Teertha, Agni Teertha
Kshetra vruksha: Pipal tree (Arusu in Tamil)
Puranic name: Ashwathvanam, Manikoodam

Kshetra puran:

1. As mentioned in the earlier blog, on Thirunallur Panchavaraneshwarar temple, two peaks got separated from Lord Meru during fight between Adishesha and Vayu. One fell at Thirunallur and the other fell at this place. 

2. According to the Puran, once the celestial cow Kamadhenu, was cursed by Sage Vasishtha for not providing milk for his Yadnya. When Kamadhenu approached Shri Brahma for getting relief from the curse, he advised her to come to this place and worship Shri Shiva. She was relieved of the curse by following the advice. The name Aa means cow in Tamil and Oor means a village. The village where Kamadhenu landed first is known as Govind kudi i.e. Go means cow (Kamadhenu) vanda means came and kudi means village. A statue indicating this incident is in the second parikrama. Since Kamadhenu worshiped Shri Shiva at this place, Shri Shiva is known as Shri Pashupateeshwarar. 

3. Siddha Thirumular was a great Shaiva saint. Once he saw a herd of cows lamenting beside the dead body of their herdsman. Being a Siddha he entered the body of the herdsman. He took care of the cows and sang 3000 verses in praise of Lord Shiva. This puran is associated with Gomuktishwarar Temple at Tribhuvanam, Thenupureeshwarar Temple at Pattishwaram and Thiru gokarnam at Pudukottai.

4. Once Shri Parvati Devi came here to do penance. The devas from Devalok also came here in the form of plants and trees to worship her. Pleased with her penance Shri Shiva appeared in front of her with matted hair. Hence he is known as Shri Kapardishwarar.

5. The calf of divine Kamadhenu is known as Patti. She came to know about the glory of this place, she made a shiva linga and did abhishek with its milk. Shri Shiva was pleased by her worship and stayed at this place at her request.

6. It is believed that a king named DharmaDhwaja got rid of his leprosy by taking dip in the sacred teertha at this place and performed Abhishek with milk.

7. Once King Dasharatha had come to this place for worshiping Shri Shiva. He installed Shri Pankajvalli Devi and worshiped both of them. A divine voice directed him to the place where the Pancha Bhairav idols were buried. He renovated them and installed them in a shrine opposite to Shri Pankajvalli Devi. He worshiped Shri Muruga at this place seeking a male child. It is believed that due to this worship he got Shri Rama as his son. A sculpture in the temple depicts King Dasharath worshiping Shri Shiva. In memory of worshiping Shri Muruga we come across idol of Shri Muruga with bow and arrow in this temple.

Those who worshiped at this place:

Shri Brahma, Sapta Rishis, Shivaganas, Devas, Gandharvas, Shri Indra, Shri Surya, Navagraha, Shri Vishnu and King Dasharatha.

Special features:

1. This place is also known as Dakshina Kailash. 

2. This is a panchabhairav sthala. 

3. There are 2 Ambikas in the temple. Idol of Shri Mangalambika was found in the temple tank. The older idol is Shri Pankajvalli which finds a mention in the hymns sung by Shaiva saint Sambandhar. Though this is a Shiva temple, it is famous for Shri Mangalambika Devi. 

4. This is the birthplace of poets and scholars of Sangam era namely Aavoorkizhar, Aavoor Moolankizhar and Perunthalai Sathanar 

5. There is a sculpture of Kamadhenu on dhwajastambha. In this she is depicted as pouring milk on Shivalinga. 

6. In the main hall, there is a relief depicting King Dashrath worshiping Shri Shiva. 

7. As the roof of sanctum sanctorum has a beautiful hill (as peak) the place is known as Manikudam.

About the temple:

This is an east facing temple with a five tiered Rajagopuram and has 2 parikramas. The Shivalinga is a swayambhoo linga. As soon as we enter the temple we come across the vahan mandap near the entrance. In the western parikrama, we come across Shri Nivrutti Ganapati, Shri Muruga with a bow, Shri Gajalaxmi Devi, Shri Durga Devi & Shri Vishnudurga Devi. In the north, there is a bilva tree with an idol of Shri Nagaraja at the bottom. The yagashala and navagraha shrine is located in the east. 

The mandap at the center is raised to about 30 ft above ground. To reach this mandap we have to climb 24 steps from the south. At the entrance of this mandap, we have the shrines of Shri Vinayaka and Shri Nataraja. Inside the mandap, we come across the shrine of Shri Pashupateeshwarar, Shri Mangalambika and Shri Pankajvalli. The Ambikas are housed in 2 separate shrines facing the east. Panchabhairav shrine is facing the west. They are facing the shrine of Shri Shiva. 

Other idols: 

Shiva linga, Shri Somskandhar, Sapta matrika, Shri Muktikandar, Shri Shasta, Shri Bhadrakaali Devi are in the parikrama.

Kosta Murthis: 

Shri Narthan Vinayaka, Shri Dakshinamurthi, Shri Lingothbhavar, Shri Brahmha, Shri Vishnudurga Devi, Shri Chandikeshwar.

The panchabhairavas are Guru Bhairavar, Chanda Bhairavar, Kaal bhairavar, Unmatt Bhairavar, Asithanga Bhairavar

Prayers:

1. This is Parihar sthala for pitrudosha.

2. People worship the pancha Bhairavas on Krishna Ashtami to get relief from fear of death and relief from effects of tantric mantras.

3. People worship here for better relationships in the family.

4. People worship here for education, prosperity and removal of marriage obstacles. 

Poojas:

Regular daily poojas, pradosha pooja, full moon, new moon poojas

Festivals:

Avani (June-July): Ganesh Chaturthi
Purattasi (Sept-Oct): Navaratri
Aippasi (Oct-Nov): Annabhishek, Skanda-shashthi
Karthigai (Nov-Dec): Karthigai deepam
Margazhi (Dec-Jan): Thiruvadurai, Arudra Darshan
Thai (Jan-Feb): Pusa naksthra Sankranti
Masi (Feb-Mar): Shivaratri

On each Sunday in the month of Karthigai, procession of Lord Pashupateeshwarar is taken out.

Timings: 6.30 am to 11.30 am, 4 pm to 8.30 pm

Address: Shri Pashupateeshwarar Temple, At post Aavoor, Taluka: Valangaiman, Tamil Nadu 612701

Phone number: 91-9486303484

Temple priest: 91-9448661548

Courtesy: Various blogs and websites