थिरुनागेश्वरम - राहू ग्रहाचे मंदिर

 

श्रेष्ठ ६३ शिवभक्त जे नायन्मार म्हणून प्रसिद्ध आहेत, त्यांनी पुजलेल्या २७५ शिव मंदिरांपैकी हे एक मंदिर आहे. हे मंदिर अंदाजे २००० वर्षांपूर्वी बांधलेलं आहे. तामिळनाडू मधल्या कुंभकोणम ह्या शहरापासून ८ किलोमीटर वर असलेल्या थिरुनागेश्वरम गावात हे मंदिर आहे. 

मुख्य दैवत: थिरुनागेश्वर, थिरूनागनाथ स्वामी, शेनबाग अरण्येश्वर

देवी: श्री गिरीगुजांबिका, श्री पीराई अनिवळ नूथळ अंबिका (डोक्यावर चंद्रकोर धारण केलेली)

पवित्र तीर्थ: सूर्यतीर्थ

स्थळ वृक्ष: चंपा (शेनबाग) 

येथील शिवलिंग हे स्वयंभू लिंग आहे. राहू परिहार स्थळ (म्हणजेच राहू ग्रह दोषांचा परिहार करण्याचे स्थळ) म्हणून प्रसिद्ध आहे. येथील वनामध्ये भरपूर चंपा वृक्षे होती म्हणूनच ह्याला चंपारण्य किंवा शेनबाग अरण्य असे नाव पडले.

महती: 

पुराणांनुसार ह्या ठिकाणी भगवान विनायकांनी भगवान शिवांची उपासना केली आणि ह्या उपासनेचं फळ म्हणून त्यांना गणपती म्हणजेच सर्व गणांचा अधिपती असं नाव पडलं. 

अजून एका आख्यायिकेनुसार अष्टमहासर्प (अनंत, वासुकी, कर्कोटक, संकल्प, कुलिक, पद्मन, महापद्मन आणि तक्षक) आणि आदीशेष (पांच फणे असलेला सर्प) ह्यांनी इथे भगवान शिवांची उपासना केली. रामायणामधल्या आख्यायिकेनुसार ह्या स्थानी गौतमीला, गौतम ऋषींची पत्नी, तिच्या शापातून मुक्ती मिळाली आणि ती परत गौतम ऋषींना मिळाली.

देवी पार्वतीने ऋषी भृंगींना शाप दिला. पण त्यामुळे तिच्या कडून पाप घडलं. ह्या पापाचं क्षालन करण्यासाठी भगवान शिवांनी तिला तपश्चर्या करण्यास सांगितले. देवी पार्वतीने हे स्थान आपल्या तपश्चर्येसाठी निवडलं. भगवान शिवांच्या अनुज्ञेनुसार देवी लक्ष्मी आणि देवी सरस्वती ह्या पण पार्वतीसह तपश्चर्या करण्यासाठी येथे आल्या. देवी पार्वतीच्या तपश्चर्येवर प्रसन्न होऊन भगवान शिव परत तिला कैलासस्थानी घेऊन गेले. ह्या ठिकाणी देवी पार्वतीला गिरीगुजांबाळ (अंबाळ म्हणजे माता). गिरिगुजांबिकेची मूर्ती स्वयंभू आहे. ह्या मूर्तीवर अभिषेक करत नाहीत.

 

पंचफणे असलेले आदिशेष ह्यांनी पाताळ लोकांतून इथे येऊन भगवान शिवांची उपासना केली. राहू देवाने पण इथे भगवान शिवांची उपासना केली आहे. इथली राहूची मूर्ती मनुष्यरूपामध्ये आहे आणि त्याच्या दोन्ही बाजूंना त्याच्या दोन पत्नी आहेत - नागवळ्ळी आणि नागवन्नी. 

स्थळ पुराणांनुसार - नंदी, चंद्र, सूर्य, नळ राजा, गौतम ऋषी आणि पराशर ऋषी ह्यांनी इथे भगवान शिवांची उपासना केली आहे. नळराजाने इथे केलेल्या त्याच्या तपश्चर्येवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी त्याचे गेलेले वैभव त्याला परत दिले असा समज आहे. तसेच पांडवांनीपण आपले गेलेले वैभव भगवान शिवांची इथे उपासना करून परत मिळवले असा समज आहे. नंदीदेवाला इथे नंदिकेश्वर असा मान मिळाला. इंद्र देवाने इथे देवी गिरिगुजांबिकेची उपासना करून आपल्या पापांचे क्षालन केले. ऋषी भृंगींना इथे देवी पार्वती, देवी लक्ष्मी आणि देवी सरस्वती ह्यांचे एकत्र दर्शन झाले. 

येथील इतर देवस्थाने: 

इथल्या भगवान शिव आणि देवी पार्वतीच्या मुर्त्या पूर्वाभिमुख आहेत. गाभाऱ्याभोवतीच्या पहिल्या परिक्रमेमध्ये विनायक, मुरुगन आणि चंद्रशेखर ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. पूर्वी इथे १२ पवित्र तीर्थे होती असा समज आहे. त्यांची नावे - सूर्य, हिमालय, ब्रह्म, चंद्र, अग्नी, दुर्गा, पराशर, इंद्र, भृगु, कण्व आणि वसिष्ठ. पण त्यातील फक्त सूर्यतीर्थ आता उरले आहे. मुख्य परिक्रमेमध्ये नृत्य गणपती, शेनबाग विनायक, नंदी, आदी विनायक, मुरुगन आणि त्याच्या पत्नी (वळ्ळी आणि दैवानै), नटराज, सोमस्कंद, सप्त मातृका, महालक्ष्मी आणि सरस्वती ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. 

कोष्टम् मध्ये, म्हणजेच गाभाऱ्याच्या बाहेरच्या भिंतीमध्ये, नर्तन गणपती, नटराज, अगस्त्य, दक्षिणामूर्ती, लिंगोद्भव, ब्रह्म, विष्णू, दुर्गा आणि चंडिकेश्वर ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. 

देवी पार्वतीची इथे दोन देवस्थाने आहेत - १) योगमुद्रेमधील गिरीगुजांबिकेची मातीची मूर्ती. मूर्ती मातीची असल्याने त्यावर अभिषेक करत नाहीत. तिच्या बाजूला देवी लक्ष्मी आणि देवी सरस्वती ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. देवी सरस्वतीच्या हातात वीणा आहे तर देवी लक्ष्मीच्या हातात पुष्प आहे. २) दुसरे देवस्थान श्री पीराई अनिवळ नूथळ अंबिका हिचे आहे. 

मंदिराची वैशिष्ठ्ये: 

१) प्रत्येक वर्षी कार्तीगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर) ह्या तामिळ महिन्याच्या पौर्णिमेला श्री पीराई अनिवळ नूथळ अंबिकेच्या मूर्तीवर चंद्राची किरणे पडतात. २) प्रत्येक दिवशी राहू काळामध्ये१ राहूदेवाच्या मूर्तीवर दुधाचा अभिषेक केला जातो. अभिषेक करताना राहुदेवाच्या मूर्तीवरून वाहताना दुधाचा रंग निळा होतो पण जमिनीवर पोचल्यावर परत पांढरा होतो. ३) देवी गिरिगुजांबिकेच्या देवस्थानामध्ये राहूदेवाची एक अद्वितीय मूर्ती आहे जी योगराहू या नावाने प्रसिद्ध आहे. 

ह्या क्षेत्राला सर्पदोष, कळत्रदोष, पितृदोष आणि कालसर्पदोष ह्या दोषांचे परिहार क्षेत्र म्हणून मानलं जातं. 

अजून एका आख्यायिकेनुसार पाताळ लोकातील सर्पांचा राजा नागराज ह्याने इथे (कुंभकोणमच्या आसपास) भगवान शिवांची उपासना करण्यासाठी चार वने निवडली आणि प्रत्येक वनात त्याने भगवान शिवांची मंदिरे बांधली. ती चार वने अशी - १) बिल्ववन, २) जास्वन्द वन, ३) वन्नी वन, ४) नागपट्टणम. 

मंदिरात साजरे होणारे सण:

१) तामिळ वर्षातील कार्थिगई महिन्यात १० दिवसांचा ब्रह्मोत्सव साजरा केला जातो. नवव्या दिवशी रथयात्रा तर दहाव्या दिवशी सूर्य तीर्थ सण साजरा केला जातो. 

२) तामिळ वर्षाच्या मरगळी महिन्यामध्ये भगवान शिवांचा आर्द्रा सण साजरा केला जातो. 

३) तामिळ वर्षाच्या थाई महिन्याच्या पहिल्या दिवशी (१४ किंवा १५ जानेवारी) देवी गिरिगुजांबिका सण साजरा केला जातो. 

४) महाशिवरात्री 

५) भगवान मुरूगांचा चैत्र पौर्णिमा सण 

६) भगवान सोमस्कंदांचा वैकासि सण

७) नोव्हेंबर-डिसेंबरच्या दरम्यान स्कंदषष्टी आणि सुरसंहार सण (भगवान स्कंदांनी सुरपद्मन ह्या राक्षसाचा केलेला संहार).  

१राहू काळ (सोमवारी सकाळी ७.३० ते ९, मंगळवारी दुपारी ३ ते ४.३०, बुधवारी दुपारी १२ ते १.३०, गुरुवारी दुपारी १.३० ते ३, शुक्रवारी सकाळी १०.३० ते १२, शनिवारी सकाळी ९ ते १०.३०)

आभार: खाली दिलेल्या वेब साईट्स वरून काही माहिती ह्या पोस्ट मध्ये समाविष्ट केली आहे

1. https://tamilnadu-favtourism.blogspot.com/ 2. https://temple.dinamalar.com/en/

3. http://www.indiatemples.in/