थिरुपुल्लमंगै येथील श्री पशुपतीश्वरर मंदिर

हे मंदिर श्री अलनथूरैनाथर कोविल म्हणून पण प्रसिद्ध आहे. तसेच वेल्ललपशुपती कोविल म्हणून पण प्रसिद्ध आहे. पापनाशम पासून १२ किलोमीटर्स वर, तंजावूर पासून १५ किलोमीटर्स वर, थिरुवैयारू पासून १२ किलोमीटर्स वर तर कुंभकोणम पासून २६ किलोमीटर्सवर हे मंदिर स्थित आहे. कोचेंगट चोळा राजाने बांधलेल्या ७० माडकोविल मंदिरांपैकी हे एक मंदिर आहे.

नायनमारांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकीपण हे एक मंदिर आहे. ह्या मंदिरांची स्तुती शैव संत संबंधर ह्यांनी केली आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर तसेच कावेरी नदीची उपनदी कुडूमुरूट्टीच्या काठावर हे मंदिर स्थित आहे. हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधी अस्तित्वात असून २००० वर्षांपेक्षाही जुनं असावं असा अंदाज आहे. हे मंदिर विविध समूहांशी निगडीत आहे. श्री पार्वती देवींनी ज्या सात स्थानांमध्ये नवरात्रीच्या प्रत्येक दिवशी सप्त मातृकांमधल्या प्रत्येक देवीसमवेत भगवान शिवांची पूजा केली त्या सप्तमंगै स्थानांपैकी हे एक स्थान आहे. इथे नवरात्रीतील सप्तमीच्या दिवशी श्री पार्वती देवींनी श्री चामुंडीदेवींसमवेत भगवान शिवांची पूजा केली.

ह्या मंदिराचा परान्तक चोळा I राजाने ९व्या शतकामध्ये जीर्णोद्धार केला. ह्या मंदिरातल्या शिलालेखांमध्ये चोळा आणि मराठा साम्राज्यातल्या राजांनी दिलेल्या देणग्यांचा आणि मंदिरासाठी केलेल्या कामांचा उल्लेख आढळतो. कुडूमुरूट्टी नदीच्या पुरामध्ये बऱ्याच वेळेला हे मंदिर पाण्यामध्ये बुडाले आहे.

मूलवर: श्री पशुपतीश्वरर, श्री पशुपतीनाथर, श्री ब्रह्मपुरीश्वरर, श्री अलनथूरैनाथर
देवी: श्री सौंदर्यनायकी देवी, श्री अल्लीयनकोथै
क्षेत्र वृक्ष: वड
पवित्र तीर्थ: कावेरी, कुडूमुरूट्टी
पुराणिक नाव: थिरुपुल्लमंगै
वर्तमान नाव: पशुपती कोविल
जिल्हा: तंजावूर, तामिळनाडू

क्षेत्र पुराण: 

१. पुराणांनुसार श्री पार्वती देवींनी चक्रवाक पक्ष्याच्या रूपामध्ये इथे भगवान शिवांची उपासना केली. म्हणून ह्या स्थळाला पुल्लमंगै असं नाव प्राप्त झालं.

२. असा समज आहे की अष्टनागांनी (८ दिव्य नाग) इथे शिवरात्रीच्या रात्री ३० कोटी नागलिंग (कैलासपती) पुष्पांनी भगवान शिवांची पूजा केली. म्हणून ह्या स्थळाला नागशक्ती मंदिर मानलं जातं.

३. इथे एक शिल्प आहे ज्यामध्ये कामधेनू भगवान शिवांची पूजा करत आहे असे चित्रित केले आहे.

४. श्री ब्रह्मदेवांना इथे भगवान शिवांची उपासना करून शापापासून मुक्ती मिळाली.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री ब्रह्मदेव, श्री पार्वती देवी, अष्टनाग, कामधेनू, कोचेंगट चोळा, सप्त ऋषी, शैव संत संबंधर, श्री चामुंडी देवी. 

वैशिष्ट्ये:

१. येथील नवग्रह देवालय खंदकाच्या आकाराचे आहे.

२. नवग्रहाच्या देवालयाच्या मध्यभागी नंदि आहेत.

३. गोपुराच्या वरती नेहमी गरुड उडताना दिसतात.

४. ह्या स्थळाला पूर्वी अलनथूरै असे नाव होते. तामीळ अलन शब्दाचा अर्थ मराठीतला वड (वडाचे झाड) असा आहे. ह्या मंदिराचे स्थळ वृक्ष वड (अलन) असल्याकारणाने इथे भगवान शिवांचे अलनथूरैनाथर असे नाव आहे.

५. येथील श्री दुर्गादेवींची मूर्ती अद्वितीय आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून इथे तीन स्तरांचे राजगोपुर आहे. बलीपिठ आणि नंदि हे मुखमंडपात आहेत. येथील शिवलिंग स्वयंभू आहे आणि बाकीच्या मंदिरातील शिवलिंगांच्या तुलनेत मोठे आहे. ह्या मंदिरात ध्वजस्तंभ नाही. मंदिराच्या भोवताली खंदक आहे.

कोष्टामधील मूर्ती अशा आहेत: श्री विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर (त्यांच्या दोन बाजूला श्री ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णू आहेत), श्री ब्रह्मदेव, श्री दुर्गा देवी. 

श्री अंबिका देवी मुख मंडपामध्ये एका स्वतंत्र दक्षिणाभिमुख देवालयामध्ये आहेत. श्री चंडिकेश्वरांचे देवालय त्यांच्या नेहमीच्या जागी आहे.

परिक्रमेमधल्या मूर्ती आणि देवालये:

श्री गणेश, वल्ली आणि दैवानै समवेत श्री सुब्रह्मण्य, श्री भैरव, शैव संत नालवर, श्री सूर्य, नवग्रह.

मुखमंडपाच्या प्रवेशाजवळ श्री गणेशांची मूर्ती आहे. इथे बरीच पटले आहेत ज्यावर शिव पुराणातल्या कथा चित्रित केल्या आहेत, हातात संगीत वाद्ये घेतलेले शिव गण चित्रित केले आहेत. ह्या शिवाय हे शिव मंदिर असलं तरी रामायण आणि वैष्णव पुराणातल्या कथा तसेच कृष्णलीला पण इथे चित्रित केल्या आहेत.

येथील श्री दुर्गा देवींची मूर्ती वैशिष्ट्यपूर्ण आहे आणि त्याचे नाव श्री महिषासुरमर्दिनी असे आहे. ह्या मूर्तीमध्ये श्री दुर्गादेवी छत्रधारी आहेत आणि त्यांचा एक पाय महिषासूराच्या शिरावर आहे. त्यांच्या हातांमध्ये शंख, चक्र, तलवार, धनुष्य, गदा, त्रिशूल, अंकुश आणि खटवांग ही शस्त्रे आहेत. त्यांच्या दोन बाजूंना हरीण आणि सिंह उभय मुद्रेमध्ये आहेत. तसेच दोन सैनिक पण चित्रित केले आहेत. एक सैनिक त्याचे शिर अर्पण करत आहे तर दुसरा सैनिक आपल्या मांडीतून रक्त अर्पण करत आहे. श्री दुर्गा देवींचा एक हात अभय मुद्रेमध्ये आहे. असा समज आहे कि थिरुनागेश्वरम आणि पट्टिश्वरम येथील श्री दुर्गा देवींच्या मूर्ती एकाच शिल्पकाराने बनवल्या आहेत.

श्री पार्वती देवींनी चक्रवाक पक्ष्याच्या रूपामध्ये इथे सप्त मातृकांमधल्या श्री चामुंडी देवींसमवेत भगवान शिवांची पूजा केली. त्यांना भगवान शिवांच्या गळ्यातील नागाचे दर्शन झाले. ह्या दर्शनाला शिव-नाग-भूषण असे नाव आहे. 

प्रार्थना:

भाविक जन इथे विवाहातल्या अडचणी दूर करण्यासाठी, वैभव आणि समृद्धीप्राप्तीसाठी तसेच शिक्षणात प्राविण्य मिळविण्यासाठी प्रार्थना करतात.

पूजा:

दैनंदिन पूजा, प्रदोष पूजा आणि साप्ताहिक आणि मासिक पूजा केल्या जातात. 

मंदिरात साजरे होणारे सण:

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक
मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): अरुद्रदर्शन (थिरुवथीरै)
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री
पंगूनी (मार्च-एप्रिल): सप्तस्थान उत्सव

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६ ते ११, दुपारी ४ ते रात्री ८.३०

पत्ता: श्री अलनथूरैनाथर कोविल, पशुपतीकोविल, तंजावूर जिल्हा, तामिळनाडू ६१४२०६

दूरध्वनी: +९१-९७९१४८२१०२, +९१-८०५६८५३४८५

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Pasupateeswarar Temple at Thirupullamangai

This temple is also known as Shri Alamthurai Nathar Kovil. The place is also known as Vellalapasupathi kovil. The temple is at a distance of 12 kms from Papanasam, 15 kms from Tanjavur, 12 kms from Thiruvaiyaru and 26 kms from Kumbhakonam. This is one of the 70 Maada kovil built by Ko Chengat Cholan.  

This Shiva temple is one of the 276 Shiva temples revered by Shaiva saint Sambandhar. This temple is on the southern bank of Kaveri and on the bank of Kudumurutti river. This temple must have existed even before the 7th century and it is believed to be more than 2000 years old. This temple is associated with various groups of temples. It is also a Saptamangai Sthalam where Shri Parvati Devi, along with Shri Chamundi, one of the Sapta Matrikas, performed navaratri utsav on the Saptami (seventh day) of Navaratri. 

This temple was reconstructed by ParanTaka Chola I in the 9th century as a stone structure. The stone inscriptions in the temple give an account of the endowments and work done by Chola and Maratha kings. The temple was submerged by the flood water of Kudumurutti river a number of times.

Moolavar: Shri Pasupateeshwarar, Shri Pasupati nathar, Shri Bramhapurishwarar, Shri Alanthurai nathar
Devi: Shri Soundaryanayaki Devi, Shri Alliyankothai
Kshetra Vruksha: Banyan tree (in Marathi “Vad”)
Sacred Teertha: Kaveri, Kudamurutti
Puranik Name: Thirupullamangai
Present Name: Pashupati kovil
District: Tanjavur, TamilNadu

Kshetra Puran:

1. According to the purana, Goddess Parvati worshiped Lord Shiva as a ChakraVak bird. Hence the place got the name PullaMangai. It is believed that Ashta-Nagas (the 8 divine serpent) worshiped Lord Shiva with 30 crores of Naga-Linga (KailashPathi) flowers on the night of ShivaRatri. Hence this place is considered as Naga-Shakti shrine. 

2. In the temple, we come across a sculpture which depicts the celestial cow KamaDhenu worshiping Lord Shiva.

3. At this place Lord Brahma got rid of his curse by worshiping Lord Shiva.

Those who worshiped at this temple:

Lord Brahma, Goddess Parvati, Ashta-Nagas, KamaDhenu, Ko chengat Cholan, SaptaRishis, Shaiva saint Sambandhar and Goddess Chamundi.

Salient features:

1. The NavaGraha shrine is moat shaped.

2. There is a Nandi at the center of NavaGraha shrine.

3. Eagles are always found hovering over the Gopuram.

4. The place was earlier known as Alamthurai (Alam in Tamil means Banyan tree). As Lord Shiva is having a Banyan tree as Sthala Vruksha, he is praised as AlanThuraiNathar.

5. The idol of Goddess Durga is unique.

About the temple:

The temple is east facing with a 3-tiered RajaGopuram. Balipeeth and Nandi are in the Mukha-mandap. The Shivalinga is Swayambhu Linga and it is comparatively big. There is no Dhwaja-Stambha in the temple. There is a moat surrounding the temple.

Koshta-Murtis:

Lord Vinayakar, Lord DakshinaMurti, Lord Lingothbhavar (Lord Brahma and Lord Vishnu are on both sides), Lord Brahma and Goddess Durga. 

Ambika is in a separate south facing shrine in the Mukha-mandap.

The shrine of Chandikeshwarar is in the usual position.

Idols and Shrine in the parikrama:

Shrines of Lord Ganesha, Lord Subramanya with his consorts Valli and Deivanai. Shri Bhairava, Shaiva saints Nalvar , Lord Surya and NavaGrahas.

At the entrance of MahaMandap, we have the idol of Lord Ganesha. There are several panels which depict purana of Lord Shiva, Shiva ganas which are holding various musical instruments. Besides these, scenes from Ramayana and other Vaishnava puranas are depicted, though this is a Shiva temple. There are scenes depicting Krishna-Leelas as well.

Durga idol in this temple has a special feature and is known as Shri Mahishasur-mardini. She is standing under an umbrella with her leg on the head of Mahishasur. She has conch, chakra, sword, bow, mace, trident, ankush and khatvanga as her weapons. On either side, a deer and lion are depicted in standing position. A sculpture depicts two soldiers. One is offering his head and the other is offering blood from his thigh. One of her hands has Abhaya mudra.

It is believed that the Idol of Goddess Durga at ThiruNageshwaram and Pattieshwaram and at this place were made by the same sculptor.

Shri Parvati Devi worshiped Shri Shiva at this place as a Chakravak bird (Ruddyshell Duck) along with Shri Chamundi - one of the saptamatrika.  They had the darshan of the divine serpent on Lord Shiva’s neck. Hence it is known as Shiva-Nag-Bhushan darshan.

Prayers:

Devotees worship at this place for removal of marriage obstacles, wealth, prosperity and for excellence in education.

Pooja:

Daily rituals, Pradosh pooja and other important weekly and monthly worships.

Festivals in the temple:

Masi (February-March): MahaShivaRatri festival
Panguni (Mar-April): SaptaSthana festival 
Vaikasi (May-June): ShivaRatri festival
Aippasi (October-November): AnnaAbhishek
Margazhi (Dec-Jan): ArudraDarshan (known as Thiruvathirai)

Temple timings:

6am to 11am, 4pm to 8:30pm.

Temple address:

Alamthurai Nathar Kovil, Pasupathikovil, District : Tanjore, TN 614206.

Phone numbers: +91-9791482102, +91-8056853485

Courtesy: Various blogs and websites

थेनकूडीथिट्टै येथील श्री वसीष्ठेश्वरर मंदिर

हे मंदिर तंजावूर प्रदेशातील सप्त स्थानांपैकी एक आहे. तंजावूर पासून १० किलोमीटर्स वर मलत्तूर-कुंभकोणम मार्गावर हे मंदिर वसलं आहे. नायनमारांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी हे स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. हे स्थळ वन्नर आणि वत्तर ह्या कावेरी नदीच्या उपनदींच्या मध्ये आहे.

मूलवर: श्री वसीष्ठेश्वरर, श्री धेनुपुरीश्वरर, श्री पशुपतीश्वरर
देवी: श्री सुगंधाकुंडलांबिका, श्री उलगनायकी, श्री मंगलेश्वरी
पवित्र तीर्थ: पशु तीर्थ, शूल तीर्थ, चक्र तीर्थ
पवित्र वृक्ष: जस्मिन, चाफा आणि शेवंती, फणस आणि पळस
पुराणिक नाव: बिल्वारण्य, वसिष्ठाश्रम, थिट्टै, धेनुपूरी, रथपुरी (तामिळ मध्ये थेरूर)

क्षेत्र पुराण:

१. उंचावर असलेलं मैदान ज्याच्या भोवताली पाणी आहे त्याला तामिळ मध्ये थीट्टै असं म्हणतात. महाप्रलयाच्या आधी २८ मोठी तीर्थस्थाने होती जी भगवान शिवांना प्रिय होती. महाप्रलयानंतर त्यातील २६ क्षेत्रे विनाश पावली आणि फक्त २ क्षेत्रे थीट्टै म्हणून उरली. ही २ क्षेत्रे म्हणजेच सिरकाळी आणि थेनकूडीथिट्टै. महाप्रलयाच्या समयी भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी हे नावेमध्ये होते (तामिळ मध्ये थोनी), जी नाव प्रणव मंत्राने म्हणजेच ॐ ह्या मंत्राने अभिमंत्रित होती. सिरकाळी, ज्याला थोनीपुरम असं पण म्हणतात, इथे ती नाव येऊन थांबली. त्या वेळी ॐ ह्या मंत्राचा ध्वनी प्रकट झाला आणि त्याचवेळी हं हा मंत्र आणि त्याचबरोबर इतर मंत्रही थेनकुडीथीट्टै येथे ध्वनीरूपात प्रकट झाले. सिरकाळीला वडाकुडीथीट्टै असं पण नाव आहे, तसेच ह्या स्थळाला थेनकुडीथीट्टै असं पण नाव आहे. थेनकुडीथीट्टैला ज्ञान बिंदू (तामिळ मध्ये ग्यानमेडू) असं म्हणतात.

२. पुराणांनुसार बृहस्पती (गुरु) हे अंगिरस ऋषींचे सातवे पुत्र आहेत. बृहस्पती हे ज्ञानी असल्याने ते देवांचे गुरु बनले. एकदा ते इंद्रदेवांना भेटायला गेले पण इंद्रदेव उर्वशी बरोबर नृत्य करण्यात व्यस्त असल्याने त्यांनी बहृस्पतींचे योग्य स्वागत केले नाही. बृहस्पती ह्यांना ह्या गोष्टीचा संताप आला आणि त्यांनी देवलोकाचा त्याग केला आणि संन्यासी म्हणून राहू लागले. बृहस्पतींच्या अनुपस्थितीमध्ये देवांचे आयुष्य असुरांच्या त्रासाने दयनीय झाले. इंद्रदेव बृहस्पतींच्या शोधात निघाले. त्यांना शेवटी भगवान शिवांच्या मार्गदर्शनाने बृहस्पती ह्या स्थळी भेटले. बृहस्पतींनी म्हणजेच गुरूंनी इथे इंद्रदेवांना क्षमा केली. म्हणून हे स्थळ गुरु परिहार स्थळ मानलं जातं.

३. पुराणांनुसार इथे वसिष्ठ ऋषींचा आश्रम होता. त्यांनी इथे शिव लिंगाची स्थापना करून त्याची उपासना केली होती. म्हणून इथे भगवान शिवांचे नाव वसिष्ठेश्वरर असे आहे. ह्या ठिकाणी बृहस्पतींना वसिष्ठ ऋषींकडून उपदेश मिळाला. भगवान शिवांनी बृहस्पतींना ग्रहपद प्रदान केलं म्हणजेच नवग्रहांपैकी एक ग्रह असा मान दिला.

४. जयन ह्या चोळा राजाने रुद्रपशुपात हा महायज्ञ साजरा केला. ह्या यज्ञाचे फळ १०० अश्वमेध यज्ञांच्या फळाएवढे आहे. हा महायज्ञ यशस्वीरित्या साजरा केल्याने जयन राजा इंद्रदेवांची बरोबरी करू लागला.

५. सुगंधा ह्या आपल्या स्त्री भक्तिणीच्या पतीला उलगनायकी देवीने म्हणजे श्री पार्वतीदेवींनी जीवनदान दिले. म्हणून इथे श्री पार्वती देवींना सुगंधाकुंडलांबिका असं म्हणतात.

६. प्रलयाच्या समयी ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णूंनी भगवान शिवांची संरक्षणासाठी उपासना केली. उपासनेसाठी सुरक्षित जागा शोधताना त्यांना हा जमिनीचा उंचवटा असलेला भाग (थीट्टै) सापडला. इथे शिव लिंग होते. जेव्हां त्यांनी भगवान शिवांची उपासना केली त्यावेळी भगवान शिव त्यांच्यासमोर प्रकट झाले. त्यांनी ब्रह्मदेवांना सृष्टी निर्माण करण्याचे तर भगवान विष्णूंना सृष्टीचे लालनपालन करण्याची कर्तव्ये प्रदान केली.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री ब्रह्मदेव, भगवान विष्णू, श्री मुरुगन, चार वेद, श्री भैरव, श्री सूर्य, श्री शनीश्वरर, श्री यमदेव, श्री परशुराम, श्री इंद्रदेव, श्री आदिशेष, कामधेनू, वसिष्ठ ऋषी, गौतम ऋषी, जमदग्नी ऋषी.

वैशिष्ट्ये:

१. श्री गुरु हे चतुर्भुज असून ते उभ्या मुद्रेमध्ये आहेत.

२. मंदिराच्या छतातून शिव लिंगावर प्रत्येक २४ मिनिटांनी एक पाण्याचा थेम्ब पडतो. मंदिराच्या शिखरावर कुठेही पाण्याचा स्रोत नाही. पण शिखराच्या छतावर दोन विशीष्ट जाग्यांवर २ मौल्यवान मणी आहेत. त्या मण्यांची नावे सूर्यकांतीकल आणि चंद्रकांतीकल अशी आहेत. हे मणी वातावरणातून ओलावा शोषून घेतात आणि त्याचे पाण्याच्या थेंबांमध्ये मध्ये रूपांतर करतात जे थेम्ब शिव लिंगावर पडतात.

३. श्री अंबिका देवींच्या मंदिरासमोरील मंडपाच्या छतावर १२ राशींची दगडामध्ये शिल्पे कोरलेली आहेत. असा समज आहे जो कोणी त्याच्या जन्मराशीच्या शिल्पाच्या खाली उभे राहून श्री पार्वती देवींची प्रार्थना करतील त्यांनी जी इच्छा केली असेल ती पूर्ण होईल.

४. मंदिरातल्या स्तंभांवर शैव संत नालवर, वृषभावर आरूढ असलेले भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी, श्री मुरुगन आणि श्री गणेश ह्यांची शिल्पे कोरलेली आहेत.

५. हे पंचलिंग क्षेत्रांमधलं एक क्षेत्र मानलं जातं. 

६. ह्या मंदिराचे तीर्थ (तलाव) हे भगवान महाविष्णूंच्या सुदर्शन चक्राने तयार केले आहे.

७. अवनी (ऑगस्ट) ह्या तामिळ महिन्याच्या १५व्या, १६व्या आणि १७व्या तसेच पंगूनी (मार्च) ह्या तामिळ महिन्याच्या २५व्या, २६व्या, २७व्या दिवशी सूर्याची किरणे शिव लिंगावर पडतात. असा समज आहे कि ह्या दिवशी श्री सूर्य भगवान शिवांची पूजा करतात.

८. हे अशा तीन स्थळांपैकी आहे जिथे श्री बृहस्पतींचे स्वतंत्र देवालय आहे. 

९. थीट्टै म्हणजे ज्ञानबिंदू. मानवी शरीरामध्ये सहा चक्रे असतात. ह्या सहा चक्रांच्या परिणामांची फळे श्री मुरुगन प्रदान करतात. ह्या चक्रांना कार्यान्वित करून श्री मुरुगन जीवाला ज्ञान तसेच परमानंद प्रदान करतात. ह्या ठिकाणी श्री मुरुगन हे मूळ मूर्ती आहेत. थेनकुडी म्हणजे शरीर आणि थीट्टै म्हणजे परमानंद. 

१०. हे गुरु ग्रह दोषांसाठी परिहार स्थळ आहे.

११. ह्या मंदिरामध्ये नित्याभिषेक नावाचा अभिषेक केला जातो. हा अभिषेक श्री चंद्रदेवांसाठी केला जातो जो बाकीच्या ठिकाणी बघावयास मिळत नाही.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. कालांतराने चोळा साम्राज्याच्या राजांनी ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला. सर्वात अलीकडील जीर्णोद्धार हा साधारण २०० वर्षांपूर्वी झाला. 

येथील शिव लिंग स्वयंभू आहे. इथे पांच महाभुतांची प्रतीके म्हणून पांच शिव लिंगे आहेत. म्हणून ह्या स्थळाला पंचलिंग क्षेत्र मानलं जातं. ह्या पांच शिवलिंगांपैकी चार लिंगे मंदिराच्या चार कोपऱ्यांमध्ये आहेत आणि पांचवं लिंग म्हणजे श्री वसीष्ठेश्वरर आहे. हे पुर्वाभिमुख मंदिर असून ह्या मंदिराला तीन स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि २ परिक्रमा आहेत.

मंदिराचे छतासकट सर्व बांधकाम ग्रॅनाईटचे आहे. ध्वजस्तंभ पण ग्रॅनाइटचा आहे. 

बलीपीठ, ध्वजस्तंभ आणि नंदी हे गाभाऱ्याकडे मुख करून आहेत. 

कोष्टामध्ये श्री नर्तनविनायक, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर आणि श्री दुर्गादेवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत. 

श्री पार्वती देवींचे स्वतंत्र देवालय आहे. परिक्रमेमध्ये श्री सिद्धिविनायक, श्री महालिंग, श्री अंबिका देवी, नवग्रह आणि श्री ब्रह्मदेव ह्यांची देवालये आहेत. 

श्री बृहस्पतींचे स्वतंत्र देवालय आहे जिथे त्यांना राजगुरू म्हणून पूजिले जाते. हे देवालय भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींच्या देवालयांच्या मध्ये आहे. श्री बृहस्पतींना चार हात आहेत. ह्या चार हातांमध्ये त्यांनी शस्त्रे आणि पुस्तक धारण केले आहे आणि एक हात अभय मुद्रेमध्ये आहे. सर्व शिव मंदिरांमध्ये श्री दक्षिणामूर्तींची गुरु म्हणून पूजा केली जाते. पण ह्या आणि अजून दोन मंदिरांमध्ये श्री बृहस्पतींची गुरु म्हणून पूजा केली जाते. ती तीन मंदिरे - १) थेनकुडीथीट्टै (हे मंदिर), २) चेन्नई जवळ पडी (ज्याला थिरुवलीथयम असे नाव आहे), आणि ३) थिरुचेन्दूर. बहुतेककरून हे एकच मंदिर आहे जिथे श्री बृहस्पतींच्या देवालयावर विमान (शिखर) आहे.  

मंदिराच्या प्रवेशाजवळ चक्र तीर्थ आहे. 

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे गुरुग्रहाच्या दोषांचे निवारण करण्यासाठी गुरु, ज्यांना इथे राजगुरू मानलं जातं, त्यांची उपासना करतात.

२. विद्यार्थी इथे शिक्षणात यश प्राप्त करण्यासाठी प्रार्थना करतात.

३. भाविक जन इथे विवाहातल्या अडचणी दूर होण्यासाठी, अपत्य प्राप्तीसाठी, समृद्धीसाठी तसेच विवाह जीवनात सुख मिळविण्यासाठी श्री पार्वती देवींची उपासना करतात.

४. असा समज आहे की राजगुरू मानल्या जाणाऱ्या गुरूंची ह्या ठिकाणी, तसेच चंद्रदेवांची थिंगलूर (नवग्रह स्थळांमधील चंद्राचे स्थळ) येथे एकाच दिवशी पूजा केल्याने गुरु चंद्र योगाची फळे प्राप्त होतात.

पूजा:

१. गुरु गोचर (गुरूंचे एका राशी मधून दुसऱ्या राशीमध्ये स्थलांतर) समयी विशेष पूजा केली जाते. 

२. जेव्हा सूर्याची किरणे शिव लिंगावर पडतात त्या दिवशी सूर्याची विशेष पूजा केली जाते. 

३. दैनंदिन पूजा, तसेच प्रदोष पूजा आणि साप्ताहिक आणि पाक्षिक पूजा केल्या जातात. 

मंदिरात साजरे होणारे सण:

चित्राई (एप्रिल-मे): चैत्रपौर्णिमा
वैकासि (मे-जून): वार्षिक ब्रह्मोत्सव, वसिष्ठ आणि अरुंधती ह्यांचा विवाह सोहळा साजरा केला जातो.
अवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): अन्नाभिषेक
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): थिरुकार्थिगई दीपम
मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): थिरुवथीरै
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ७ ते दुपारी १२.३०, संध्याकाळी ५ ते रात्री ८.३०

पत्ता: श्री वसीष्ठेश्वरर मंदिर, थेनकुडीथीट्टै, पशुपतीकोविल, जिल्हा तंजावूर, तामिळ नाडू ६१३००३

दूरध्वनी: +९१-४३६२२५२८५८, +९१-९४४३५८६४५३

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Vasishteshwarar temple at Thittai

This Shiva temple is one of the 7 sapta sthanam Shiva temples of Tanjavur. This is at a distance of 10 kms from Tanjavur-Melattur-Kumbhakonam route and is one of the 276 Padal Pethra Sthalam revered by Shaiva saints. This temple was praised by Shaiva saint Sambandhar. This is on the southern bank of river Kaveri. This place is between rivers Vannar and Vattar, which are tributaries of river Kaveri. 

Moolavar: Shri Vasishteshwarar, Shri Dhenupooreeshwar, Shri Pashupateeshwarar
Devi: Shri Sungandhakundalambika, Shri Ulaganayaki, Shri Mangaleshwari
Sacred Teertha: Pasu teertha, Shoola teertha, Chakra Teertha
Sacred vruksha: Jasmine, Chafa, Shevanti, Jackfruit and Palasha tree
Puranic name: Bilvaaranya, Vasishtashram, Thittai, Dhenupoori, Rathapoori (Therur in Tamil)

Kshetra purana: 

1. A small ground at a higher level and surrounded by water is known as Thittai. Prior to the great deluge there were 28 big holy places which Lord Shiva loved. After the deluge 26 of them vanished and 2 places remained as Thittai. They were Sirkazhi and Thenkudithittai. During the great deluge Lord Shiva and Goddess Parvati were in a boat (Thoni in Tamil) powered by the pranava mantra Om. It came to a halt at Sirkazhi known as Thonipuram. At that time there was a sound of Pranav mantra from that place. At the same time the mantra HUM along with other mantras emerged at Thenkudithittai. Sirkazhi is known as Vadakudithittai and this place is known as Thenkudi (south) Thittai. Hence Thenkudithittai is known as Wisdom spot (in Tamil Ghyanmedu). 

2. According to puran, Guru (Lord Jupiter) was the 7th son of Sage Angirasa. Guru (known as Bruhaspati) was a scholar and highly learned person. Hence he became the Guru for the devas. Once he had gone on a visit to Lord Indra who did not receive him properly as he was engrossed in the dance of Urvashi. In anger, Guru left the devalok and started leaving as a recuse. In the absence of Bruhaspati, devas life became miserable due to asuras. Lord Indra went searching for Bruhaspati. He was finally able to meet him at this place with guidance from Lord Shiva. Bruhaspati pardoned Indra at this place. Hence this is a Guru parihar stahala.

3. According to purana, Sage Vasishta had an ashram at this place. He had installed a linga and did penance at this place. Hence Lord Shiva is praised as Shri Vashisteshwarar. At this place Bruhaspati stood up and received upadesha from Sage Vasishta. Lord Shiva elevated Bruhaspati to the status of a graha i.e one of the Navagrahas. 

4. The Chola king Jayan performed the mahayagna known as Rudrapashupatha yagnya which is equal to performing 100 ashwamedha yagnyas. This earned him the position equal to that of Lord Indra. Devi Uladhanayaki is believed to have given life once again to the husband of one of her staunch devotees named Sugandha. Hence she is praised as Sugandhakundalambika. 

5. During pralaya, Lord Brahma and Lord Vishnu worshipped Lord Shiva for protection. While searching for a safe place they found this mound (Thittai). There was a Shiva linga at this place. When they worshipped the Shiva linga, Lord Shiva appeared before them, He delegated the duties of creation and protection to them. 

Those who worshiped at this place: 

Lord Brahma, Lord Vishnu, Lord Murugan, the 4 Vedas, Lord Bhairava, Lord Surya, Lord Shaneeshwarar, Lord Yama, Parshurama, Lord Indra, Adishesha, Kamadhenu, Sage Vasishta, Sage Gautama, Sage Jamadagni. 

Salient features: 

1. Lord Guru is standing with 4 hands

2. A drop of water falls from the roof of the sanctum on the Shiva linga every 24 mins. It is stated that there is no source of water on the temple tower but there are 2 precious stones at 2 strategic points on the roof. They are named as Suryakanthikal and Chandrakantikal. They absorb moisture from the atmosphere and convert into droplets which drop down on the Shivalinga. 

3. There are stone carvings on the ceiling of the mandap opposite to Ambika’s shrine depicting the 12 zodiacs. It is a belief that one begets whatever he wishes if he prays to Goddess Parvati standing under his zodiac sign. 

4. The pillars in the temple are sculptured with sculptures of Shaiva saint Naalvar, Lord Shiva and Goddess Parvati mounted on Vrushabha, Lord Muruga & Lord Ganesha. 

5. This is considered as a panchalinga kshetra.

6. The temple tank is believed to have been constructed by the Sudarshan chakra of Lord Mahavishnu. 

7. The rays of the Sun fall on Shiva linga twice in a year on 15, 16, 17 Tamil month of Aavani (Aug) and 25, 26, 27 of Tamil month Panguni (May). It is believed that Lord Surya prays to Lord Shiva on these days. 

8. This is one of the 3 places where Lord Jupiter has a separate shrine

9. Thittai – it means a wisdom spot. There are 6 chakras in a human body. It is believed that Lord Murugan gives the benefits of these chakras. He gives enlightenment and final bliss by activating the chakras. He is the moola moorti at this place. The body is Thenkudi and bliss is Thittai. 

10. This is a Parihar sthala for planet Jupiter. 

11. At this temple a special abhishek is done in the name of Nityaabhishek. This is done on behalf of Lord Chandra. This abhishek cannot be seen anywhere else. 

About the temple:

This temple must have existed before the 7th century. Then the structure was renovated by Chola kings and the structure was again renovated once about 200 years back. The Shiva linga is a swayambhoo linga. This temple is considered as Panchalinga kshetra as there are 5 Shiva lingas representing 5 basic elements. Of these 4 are at the 4 corners of the temple and 5th is the Vasishteshwarar. This is an east facing temple with a 3 tier Rajagopuram having 2 parikramas. The temple has a completely granite structure including a ceiling. The dhwajastambha is also made of granite. Balipeeth, dhwajastambha and Nandi are facing the sanctum. 

The koshta murtis are Lord Narthanavinayaka, Lord Dakshinamurti, Lord Lingodbhavar & Goddess Durga. Goddess Parvati is in a separate shrine. There are shrines of Siddhivinayak, Lord Mahalinga and Goddess Ambika, Navagraha and Lord Brahma in the corridors. There is a separate shrine for Lord Jupiter (Guru) and he is worshipped as Rajaguru. This shrine is situated between the shrines of Lord Shiva & Goddess Parvati. He is depicted with 4 hands holding weapons, a book and Abhay mudra. Chakra teertha (is a pond) is at the entrance of the temple. In most of the temples Lord Dakshinamurti is worshipped as Guru bhagwan except at 3 places, namely 1) Thenkuditthitai (this place) 2) Padi near Chennai (known as Thiruvalithayam) 3) Thiruchendur 

This is probably the only place where Lord Jupiter’s shrine is with a Vimanam (shikhar). 

Prayers: 

1. Devotees worship Guru who is Rajaguru at this place for relief from Gurudosha. Students worship for success in exam for education and attain knowledge. 

2. Devotees worship Goddess Parvati for the removal of obstacles in marriage, for child boon and for prosperity and happiness in married life. 

3. It is believed that worshipping Guru at this temple who has the status of Rajagura and worshipping Chandra on the same day at Thingalur (a Navagraha kshetra for Chandra) gives the benefit of Guru Chandra yog. 

Pooja:

Special pooja on Guru transition day. Surya pooja on the days when the rays of the Sun fall on the Shiva linga. Besides these pradosha pooja, daily worship and other weekly and fortnightly poojas are performed regularly.

Festivals:

Chitrai (Apr-May): Chaitrapoornia
Vaikasi (May-June): Annual brahmotsavam and celebration of Sage Vasishta’s marriage to Arundhati.
Aavani (Aug-Sept): Ganesh Chaturthi
Aaipassi (Oct-Nov): Annaabhishek
Karthigai (Nov-Dec): Thirukarthigaideepam,
Margazhi (Dec-Jan): Thirvathirai
Maasi (Feb-Mar): Shivaratri 

Temple timing: 7am -12.30pm; 5pm – 8.30pm

Temple address: Shri Vasishteshwarar temple, Thenkudithittai at Pashupathikovil, Tanjore district, TN – 613003

Phone number:  +91-4362252858, +91-9443586453

थिरुवेदीकुडी येथील श्री वेदपुरीश्वरर मंदिर

हे मंदिर थिरुवैयारूपासून ५ किलोमीटर्स वर, कंडीयुर पासून ३ किलोमीटर्स वर आहे. कंडीयुर हे गाव तंजावूर पासून १६ किलोमीटर्स वर तंजावूर-थिरुवैयारू मार्गावर आहे.

नायनमारांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपकी पण हे एक मंदिर आहे. श्री अप्पर आणि श्री संबंधर ह्या नायनमारांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. त्यामुळे हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावे. चोळा साम्राज्याच्या आदित्य चोळा I ह्या राजाच्या कारकिर्दीमध्ये ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार झाला. ह्या मंदिरातील शिलालेखांमध्ये चोळा राजांनी दिलेल्या देणग्यांचा उल्लेख आढळतो. 

थिरूवैयारू प्रदेशातल्या सप्त स्थानांमधील हे चौथं मंदिर आहे. तसेच हे मंदिर नंदिदेवांच्या विवाह सोहळ्याशी पण निगडित आहे. ह्या स्थळामधून भगवान शिवांनी नंदिदेवांच्या विवाहासाठी पुरोहितांची सोय केली होती. 

मूलवर: श्री वेदपुरीश्वरर, श्री वळैमाडूनाथर (तामिळ मधे वळै म्हणजे केळ्याचे झाड आणि माडू म्हणजे तलाव)
देवी: श्री मंगैयारअरासी
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व
पवित्र तीर्थ: वेद तीर्थ
वर्तमान आणि पुराणिक नाव: थिरुवेदीकुडी
जिल्हा: तंजावूर, तामिळनाडू

क्षेत्र पुराण:

१. प्रणव मंत्र ॐ हा वेदांचा शिरोमणी मानला जातो. म्हणून असा समज आहे की वेद प्रणव मंत्राचं अनुसरण करतात. प्रणव मंत्राने इथे भगवान शिवांची उपासना केली म्हणून वेदांनी पण त्याला अनुसरून इथे भगवान शिवांची उपासना केली. असा समज आहे की भगवान शिवांनी नंदिदेवांच्या विवाहासाठी येथून पुरोहित जमवले. 

२. पंगूनी (मार्च-एप्रिल) ह्या तामिळ महिन्याच्या १३व्या, १४व्या आणि १५व्या दिवशी येथील शिव लिंगावर सूर्याची किरणे पडतात. म्हणून असा समज आहे की ह्या दिवशी सूर्य भगवान शिवांची उपासना करतात. 

३. एका असुराने श्री ब्रम्हदेवांकडून वेद चोरून ते खोल समुद्रामध्ये नेऊन ठेवले. भगवान विष्णूंनी असुराचा वध करून वेद परत श्री ब्रम्हदेवांकडे सुपूर्त केले. वेद काही दिवस असुराकडे राहिले म्हणून त्यांना दोष प्राप्त झाले. त्या दोषांचं निवारण करण्यासाठी त्यांनी इथे भगवान शिवांची उपासना केली. म्हणून भगवान शिवांना इथे श्री वेदपुरीश्वरर असे नाव प्राप्त झाले.

४. एक चोळा राजा आपल्या पुत्रीचा विवाह ठरत नाही म्हणून चिंताग्रस्त होता. त्याने इथे येऊन श्री मंगैयारअरासी म्हणजेच श्री पार्वती देवींची उपासना केली आणि त्याच्या प्रभावाने लवकरच त्याच्या पुत्रीचा विवाह पार पडला. म्हणून त्याने आपल्या पुत्रीचे नाव बदलून मंगैयारअरासी असे ठेवले.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री सूर्य, श्री इंद्र, श्री ब्रम्हदेव, चार वेद, व्यास मुनी तसेच शैव संत अप्पर आणि सुंदरर.

वैशिष्ट्ये:

१. ह्या मंदिराचे एक वैशिष्ट्य म्हणजे इथे २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांमधील प्रत्येक मंदिराचे प्रतीक म्हणून इथे २७६ शिव लिंगे आहेत. त्यामुळे ह्या मंदिराचे दर्शन घेतल्याने सर्व पाडळ पेथ्र स्थळांचे दर्शन घेतल्याची फळे प्राप्त होतात.

२. इथले शिव लिंग केळ्याच्या तलावामध्ये सापडले.

३. येथील श्री दक्षिणामूर्तींची मूर्ती खूप सुंदर आहे. असा समज आहे की श्री ब्रम्हदेवांनी ह्या मूर्तीची पूजा केली होती.

४. विवाह ठरण्यामध्ये विलंब येत असेल तर त्यासाठी हे परिहार स्थळ आहे.

५. येथील अर्धनारीश्वरर मूर्तीचे वैशिष्ट्य असे आहे की सहसा श्री पार्वती देवी भगवान शिवांच्या डाव्या बाजूला असतात. पण ह्या मूर्तीमध्ये त्या उजव्याबाजूला आहेत. पण ही मूर्ती विस्कळीत अवस्थेत आहे. 

६. गाभाऱ्याचे विमान ग्रॅनाईटचे आहे.

७. पंगूनी (मार्च-एप्रिल) ह्या तामिळ महिन्याच्या १३व्या, १४व्या आणि १५व्या दिवशी येथील शिव लिंगावर पडतात.

८. चारी वेद जाणणारे बरेच विद्वान इथे वास्तव्य करून राहिले म्हणून ह्या स्थळाला चतुर्वेद-मंगलम असे नाव प्राप्त झाले.

९. गाभाऱ्याचा आकार अर्धवर्तुळाकार खंदकासारखा आहे.

१०. इथे श्री ब्रम्हदेवांनी भगवान शिवांची उपासना केली म्हणून ह्या स्थळाला वेदीकुडी असे नाव प्राप्त झाले आणि भगवान शिवांना श्री वेदपुरीश्वरर असे नाव प्राप्त झाले.

११. श्री आंजनेय इथे पूजा करत आहेत अशा मुद्रे मध्ये आहेत आणि त्यांच्या माथ्यावर मुकुट नाही.

मंदिराबद्दल माहिती:

गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि अर्थमंडप आहे. हे पूर्ण मंदिर, म्हणजेच गाभाऱ्यापासून ते शिखरापर्यंतचे मंदिर हे दगडांनी बांधलं आहे. हे मंदिर जमिनीच्या पातळीच्या काही फूट खाली आहे. हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून त्याला तीन स्तरांचं राजगोपुर तसेच दोन परिक्रमा आहेत. राजगोपुराच्या समोर बलीपीठ, नंदी आणि ध्वजस्तंभ आहेत. 

येथील शिव लिंग स्वयंभू आहे. केळ्याच्या पानांच्या तलावाच्या मुळातून, ज्याला तामिळ मध्ये माडू म्हणतात, त्यातून भगवान शिव प्रकट झाले आणि म्हणून भगवान शिवांना इथे श्री वळै-माडू-नाथर असे नाव आहे. येथील गाभारा अर्धवर्तुळाकार आकारामध्ये आहे (तामिळ मध्ये अगळी). गाभाऱ्यावरील गोपुर हे ग्रॅनाईटचे बनले आहे आणि त्याखाली भगवान बसले आहेत. विमानाच्या चारी बाजूंना चार वेदांचे प्रतीक म्हणून चार नंदि आहेत. पंगूनी ह्या तामीळ महिन्याच्या १३व्या, १४व्या आणि १५व्या दिवशी सूर्याची किरणे शिव लिंगावर पडतात. 

कोष्ठामध्ये श्री विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री अर्धनारीश्वरर, श्री ब्रम्हदेव आणि श्री दुर्गादेवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत. श्री चंडिकेश्वरर ह्यांचे देवालय नेहमीच्या जागी आहे. 

मूर्ती आणि देवालये:

प्रकाराध्ये श्री शेवीसैथविनायकर (तामिळमध्ये शेवी म्हणजे कान आणि सैथ म्हणजे वाकलेला) ह्यांच्या मूर्ती आहेत. श्री विनायकांचे शिर थोडे झुकले आहे हे दर्शविण्यासाठी की श्री विनायकर वेद ऐकत आहेत. म्हणून श्री विनायकांना इथे श्री वेदविनायकर असे म्हणतात आणि त्यांचे स्वतंत्र देवालय आहे.

परिक्रमेमध्ये १०८ शिव लिंगे आहेत तसेच श्री सुब्रमण्य, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री अर्धनारीश्वरर, श्री दुर्गा देवी, श्री महालक्ष्मी देवी, श्री नटराज ह्यांच्या मूर्ती आणि सप्त स्थानांची लिंगे आहे. 

येथील शिलालेखामध्ये भगवान शिवांची श्री थिरुवेदीकुडीमहादेवर आणि श्री पराकेसरी-चतुर्वेद-मंगलम-महादेवर अशी नावे उल्लेखिली आहेत. ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार पल्लव राजांनी केला. ह्या ठिकाणी चारी वेद जाणणारे ब्राह्मण होते म्हणून ह्या स्थळाला चतुर्वेद-मंगलम असे पण नाव आहे. येथील शिव लिंग वळै नावाच्या विशेष जातीचा मासा असलेल्या तलावाच्या काठी सापडले. म्हणून पण  भगवान शिवांना इथे श्री वळै-माडू-नाथर असे म्हणतात. श्री पार्वती देवी इथे सगळ्या स्त्रियांच्या राज्ञी म्हणून चित्रित केल्या आहेत आणि ज्या स्त्रिया त्यांची पूजा करतात त्यांना त्या सुहासिनीत्व प्रदान करतात म्हणून त्यांना इथे श्री मंगलांबीका असे म्हणतात. 

इथे श्री लक्ष्मीनारायणाची मूर्ती आहे आणि श्री आंजनेयांची ते श्री लक्ष्मीनारायणांच्या मूर्तीची पूजा करत आहेत अशी मूर्ती आहे.

श्री अर्धनारीश्वरर ह्यांच्या मूर्तीचे वैशिष्ट्य हे आहे कि सहसा श्री पार्वती देवी ह्या भगवान शिवांच्या डावीकडे असतात पण ह्या मूर्तीमध्ये त्या उजवीकडे आहेत. हि रचना स्त्रियांचे महत्व, मुख्यत्वेकरून श्री पार्वती देवींचे, दर्शविण्यासाठी आहे. म्हणून श्री पार्वती देवींचे नाव श्री मंगैयार-आरसी (स्त्रियांची राज्ञी) असे आहे. 

इथे श्री ब्रम्हदेव आणि चार वेद ह्यांनी भगवान शिवांची उपासना केली म्हणून ह्या स्थळाचे नाव थिरुवेदीकुडी असे आहे आणि भगवान शिवांचे नाव श्री वेदपुरीश्वरर असे आहे. 

श्री ब्रह्मदेवांनी इथे श्री दक्षिणामूर्तींची उपासना केली.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे विवाहातल्या अडचणी दूर होण्यासाठी प्रार्थना करतात.

२. वेदाभ्यास करणारे विद्यार्थी इथे वेदांमध्ये प्राविण्य मिळविण्यासाठी प्रार्थना करतात.

३. नवरात्रीतील सरस्वतीपूजनाच्या दिवशी तसेच शिक्षण चालू होण्याआधी पालक आपल्या अपत्यांना इथे आणून पूजा करतात.

४. हे मंगळ ग्रहाच्या दोषांचे परिहार स्थळ आहे.

पूजा:

१. दैनंदिन पूजा केल्या जातात.

२. प्रदोष दिवशी प्रदोष पूजा केली जाते.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

चित्राई (एप्रिल-मे): सप्त स्थान उत्सव, ब्रम्होत्सव

अवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): गणेश चतुर्थी

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंद षष्ठी उत्सव

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): कार्थिकेय दीपम नावांचा दिव्यांचा उत्सव

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): मकर संक्रांति

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि, दैनंदिन पूजा, साप्ताहिक पूजा तसेच पाक्षिक प्रदोष पूजा केल्या जातात, अरुद्र दर्शन

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ८ ते दुपारी १२, दुपारी ४.३० ते रात्री ८

पत्ता: श्री वेदपुरीश्वरर मंदिर, थिरुवेदीकुडी,ऍट पोस्ट: कंडीयुर, तालुका: थिरुवैयारू, जिल्हा: तंजावूर, तामिळ नाडू ६१३२०२

दूरध्वनी: +९१-९३४५१०४१८७, +९१-४३६२२६२३२४, ९८४२९७८३०२

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.   

Shri Vedapureeshwarar Temple at Thiruvedikudi

This temple is at a distance of 5 kms from Thiruvaiyaru and 3 kms Kandiyur. Kandiyur is 16 kms from Tanjavur from Tanjavur-Thiruvaiyaru route.

This is one of the 276 Shiva temples revered by Naayanmars. This temple was revered by Appar and Sambandhar. This temple must have existed even before the 7th century. It was reconstructed during Aditya Chola I’s reign.

There are stone inscriptions in the temple which give an account of endowments made by Chola kings. This is the fourth of Sapta Sthanams. 

Moolavar: Shri Vedapurishwarar, Shri Vazhai-madu-nadar, in Tamil - vazhai means banana plant. Madu is tank
Devi: Shri Mangaiyar-arasi
Kshetra Vruksha: Bilva
Sacred teertha: Ved teertha
Present and Puranik name: Thiruvedikudi
District: Tanjavur, Tamilnadu

Kshetra Puran:

1. The pranav mantra Om is considered as the peak of all vedas. Hence it is believed that vedas follow pranav mantra everywhere. As the pranav mantra worshiped Lord Shiva at this place, the vedas also followed him. It is believed that Lord Shiva gathered (collected) the priests (vedhiyars) for Nandi’s marriage from this place. The Sun’s rays fall on the Shiva Linga on the 13th, 14th and 15th day of Tamil month Panguni (March-April). Hence it is believed that Sun worships Lord Shiva on these days.  

2. A demon had stolen vedas from Lord Brahma and hid them in the deep sea. Lord Vishnu recovered the vedas by killing the asura. As the vedas were handled by the asuras, they became tainted (they acquired dosha). In order to make them purify, the vedas worshiped Lord Shiva at this place. So Lord Shiva is known as Lord Vedapureeshwarar. 

3. A Chola king who was worried by the delay in the marriage of his daughter came to this place and worshiped Goddess Mangaiyar-arasi seeking a boon for his daughter’s wedding. As his boon got fulfilled in a very short time, as a token of gratitude to the devi, he changed the name of his daughter to Mangaiyar-arasi. 

Those who worshiped here: Lord Surya, Lord Indra, Lord Brahma, four vedas, Sage Vyasa and shaiva saints Appar and Sundarar.

Salient features:

1. The unique feature of the temple is that there are 276 shiva linga representing 276 padal pethra sthalam. By visiting this place one gets the benefit of visiting all 276 shiva temples.

2. The Shivalinga was found in a banana tank.

3. The idol of Lord Dakshinamurti is very beautiful, it is believed that it was worshiped by Lord Brahma.

4. This is a Parihar sthal for delays in marriage.

5. The unique feature of Lord Ardhanarishwarar is that Lord Shiva generally has Goddess Parvati on the left. But in this place she is on the right of Lord Shiva. The idol is not in good condition as it is damaged.

6. The sanctum and sanctorum tower are built of granite. 

7. Sun's rays fall on the Shivalinga from 13th to 15th day in the Tamil month on Panguni.

8. As many scholars, well versed in four vedas lived at this place, the place was praised at Chaturved-mangalam.

9. The sanctum sanctorum is in the shape of a semi-circular moat.

10. As Lord Brahma worshiped at this place, the place is praised as VedhiKudi and Lord Shiva is praised as Lord VedaPureeshwarar.

11. Lord Anjaneya is in a worshiping posture, without a crown.

About the temple:

The sanctum sanctorum consists of sanctum antarala and ardha-mandap. The entire temple of the temple sanctum up to shikhar was built with stone. The temple is located a few feet below the ground level. This is an east facing temple with a 3-tiered RajaGopuram and two parikramas. The balipeeth, Nandi and Dwaja-stambha are after the RajaGopuram. 

The Shiva linga in this temple is a swayambhu linga. Lord Shiva manifested from the roots of a banana tank (madu in Tamil) and hence he is known as Lord Vazhai-madu-nathar. The sanctum sanctorum is in the form of a semi-circular tank (agazhi in Tamil). The sanctum sanctorum gopuram is completely made of granite stone and the lord is seated below it. On the four sides of the vimanam, we have four Nandis representing the four vedas. The rays of the Sun fall on the ShivaLinga on the 13th, 14th and 15th days in the Tamil month of Panguni. 

Koshta murtis are Lord Vinayakar, Lord Dakshinamurti, Lord Ardhanarishwarar, Lord Brahma and Goddess Durga. Lord Chandikeshwarar’s shrine is in the usual position.

Idols and shrines:

In the prakaram, we have the idols of Shevi (ear) Saytha (bent) Vinayaka (SheviSaythaVinayak). Lord Vinayakar’s head is slightly bent as if he is hearing the four vedas. So, he is known as Lord Vedavinayakar. And he is in a separate shrine. In the corridor, we have 108 Shiva Lingas, Lord Subramanya, Lord Dakshinamurti, Lord Ardhanarishwarar, Goddess Durga, Goddess Mahalakshmi, Lord Nataraja and Sapta Sthana Lingams. In a stone inscription Lord Shiva is addressed as Lord Thiruvedikudimahadevar and Lord Parakeshari-chaturved-mangalam-mahadevar. The renovation work of this temple was done by the Pallava kings. As a number of brahmins who had learnt all four vedas, the place was also known as Chaturved-mangalam. The shiva linga was on the bank of a tank containing a special kind of fish known as Vazhai. Hence the lord was also called Lord Vazhai-madu-nadar. As devi is depicted as the queen of all women (mangala ambika) and as she bestows boons and suhasini status to those who worship her, she is addressed as Mangalambika. There is an idol of Lord Lakshmi Narayana; the idol of Lord Anjaneya is found worshiping them.

The unique feature of Lord Ardhanarishwarar is that Lord Shiva generally has Goddess Parvati on the left. But in this place she is on the right of Lord Shiva. This is to indicate the greatness of women, in particular Goddess Parvati. That is why she is known as Goddess Mangaiyar-arasi (queen of women). As Lord Brahma and four vedas worshiped Lord Shiva at this place, this place is known as Thiruvedikudi and Lord is known as Lord Vedapureeshwarar. Lord Brahma worshiped Lord Dakshinamurti at this place.

Prayers:

Devotees believe that worshiping at this place would remove their marriage obstacles. Students worship at this place to learn Vedas and attain mastery over it. Parents bring their children for worship before starting their learning, on the day of Saraswati pooja in Navratri. This is a parihar-sthal for Mangal dosha.

Pooja:

Daily rituals are performed regularly.

Pradosh pooja is performed regularly.

Festivals: 

Chitrai (April-May): Sapta Sthanams festival and Brahmotsav
Avani (August-Sept): Ganesh chaturthi
Purattasi (sept-oct): Navaratri
Aippasi (Oct-Nov): Annabhishek and Skanda shashthi festival
Karthigai (Nov-Dec): Festival of light known as Karthikeya Deepam
Thai (Jan-Feb): Makar Sankranti
Masi (Feb-Mar): Shivaratri. Besides this, the daily rituals, weekly pujas and fortnightly pradosha pujas are conducted. Arudra darshan is celebrated

Temple timings: 8:00 am to 12 noon, 4:30 pm to 8:00 pm.

Temple address: Shri Vedapureeshwarar Temple, Thiruvedikudi, At-post : Kandiyur, Taluka : Thiruvaiyaru, District : Tanjore, TN 613202.

Phone: +91-9345104187, +91-4362262324, 9842978302

Courtesy: Various websites and blogs

थिरुचोतृथूरै येथील श्री चोतृथूरैनाथर / श्री ओधनवनेश्वरर मंदिर

हे मंदिर कंडीयुर पासून ४ किलोमीटर्स, तंजावूर पासून १५ किलोमीटर्स तर कुंभकोणम पासून ३१ किलोमीटर्स वर आहे. 

थिरुवैयारू सप्त स्थानांमधलं हे तिसरं मंदिर आहे. पाडळ पेथ्र स्थळं म्हणजेच नायनमारांनी ज्या २७६ मंदिरांची स्तुती गायली आहे त्या मंदिरांपैकी पण हे एक मंदिर आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर हे मंदिर वसलं आहे. शैव संत अप्पर, सुंदरर आणि संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. म्हणून हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधी पासून अस्तित्वात असावं. चोळा साम्राज्याच्या आदित्य चोळा ह्या राजाने ह्याचा जीर्णोद्धार करून दगडी मंदिर बांधलं. इथल्या शिलालेखांमध्ये चोळा साम्राज्याचा उल्लेख आढळतो ज्यामध्ये चोळा राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामांचा तसेच देणग्यांचा उल्लेख आहे.

हे मंदिर नंदिदेवांच्या विवाह सोहळ्याशी पण निगडित आहे. ह्या स्थळामधून भगवान शिवांनी नंदिदेवांच्या विवाहासाठी जेवणाची सोय केली होती. 

मूलवर: श्री ओधनवनेश्वरर, श्री चोतृथूरैनाथर, श्री थोलयाचेलवंदर, श्री ओप्पीलाचेलवर
देवी: श्री अन्नपूर्णी, श्री थोलयालचेलवि, श्री ओप्पीलाअंबिका
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व, ऋष्यगंध (तामिळ मध्ये पनीर वृक्ष)
पवित्र तीर्थ: कावेरी नदी, कुडमुरुट्टी नदी, सूर्य तीर्थ
पौराणिक नाव: थिरुचोतृथूरै, गौतमाश्रम

क्षेत्र पुराण:

१. श्री इंद्रदेवांना गौतम ऋषींकडून मिळालेल्या शापापासून इथे मुक्ती मिळाली.

२. प्रभू श्रीराम वनवासात गेल्यानंतर राजा दशरथांनी इथे येऊन भगवान शिवांची पूजा केली.

३. असा समज आहे की एकदा भगवान शिव आणि श्री अन्नपूर्णी देवींच्या कृपेने इथे भुसा नसलेला भात उगवला होता.

४. असा समज आहे की भगवान शिवांच्या कृपेने इथला तलाव पाण्याच्या ऐवजी भाताने भरला कि ज्यामुळे ह्या प्रदेशातील कोणीही भुकेने मृत्यू पावले नाहीत. म्हणून भगवान शिवांना इथे श्री चोतृथूरैनाथर (म्हणजे ज्यांनी नुसता भातच नव्हे तर भक्तांना मुक्ती प्रदान केली).

५. एकदा इथे तीव्र दुष्काळ पडला होता. इथले सगळे स्त्री पुरुष आणि लहान मुले ह्यांची उपासमार होत होती. मंदिरातला पुजारी पण पूजेसाठी येण्याचे थांबले होते. अरुणालन नावाचा भगवान शिवांचा अनन्य भक्त मंदिराच्या एका अंधारी कोपऱ्यामध्ये बसून रडून भगवान शिवांची प्रार्थना करत होता. त्याने आपला माथा मंदिराच्या पायऱ्यांवर आपटून भगवान शिवांकडे सगळ्यांना उपासमारीपासून वाचविण्याची विनंती केली. अचानक ह्या प्रदेशामध्ये पाऊस चालू झाला आणि पाण्याचा पूर आला. त्या पाण्यामध्ये एक पात्र वाहत आलं आणि त्याच बरोबर अरुणालनला आकाशवाणी ऐकू आली ज्यामध्ये त्याने ऐकलं की ते पात्र म्हणजे अक्षयपात्र आहे आणि त्या पात्राने त्याला सर्वांना अन्न प्रदान करता येईल. त्या आकाशवाणीमध्ये मिळालेल्या आज्ञेनुसार अरुणालनने सर्वांना उपासमारीतून तसेच दुष्काळापासून वाचवलं. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री चोतृथूरैनाथर तर श्री पार्वती देवींना श्री अन्नपूर्णी देवी असं नाव प्राप्त झालं.

हे सात स्थळांपैकी एक आहे जिथे भगवान शिवांनी आपल्या भक्तांना अन्न पुरवलं.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री रामलिंग वल्लाळर, श्री गणेश, श्री सूर्य, श्री इंद्र. गौतम ऋषींना इथे मुक्ती मिळाली म्हणून ह्या स्थळाला गौतमाश्रम असं पण नाव आहे.

वैशिष्ट्ये:

१. हे त्या स्थळांपैकी एक आहे जिथे शैव संत मूवर ह्यांनी भक्तिपर स्तोत्रे गायली.

२. अर्थ मंडपात श्री मुरुगन ह्यांची मूर्ती असणं हे खूप विशेष आहे. ही मूर्ती खूप सुंदर आहे. ह्या मुर्तीला सहा शिरे आणि १२ हात आहेत.

३. भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींची देवालये पूर्वाभिमुख आहेत.

४. श्री काळसंहारमूर्ती ह्यांची मूर्ती खूप सुंदर आहे.

५. मुख्य मंडपामध्ये बरीच सुंदर दगडी शिल्पे आहेत जसे की एका शिल्पामध्ये असे दृश्य आहे की एक ऋषी भगवान शिवांची तपश्चर्या करत आहेत, अजून एका शिल्पामध्ये दोन समूहांमध्ये युद्ध चालू आहे असे दृश्य आहे. 

६. शैव संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी येथील श्री मुरुगन ह्यांच्या स्तुतीपर स्तोत्रे गायली आहेत.

मंदिराबद्दल माहिती:

मंदिराच्या गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि अर्थमंडप आहेत. हे मंदिर पूर्वाभिमुख आहे आणि ह्या मंदिराला तीन स्तरांचे राजगोपुर आहे. गाभाऱ्याच्या समोर एका तात्पुरत्या बांधलेल्या पडवीमध्ये ध्वजस्तंभ, बलीपीठ आणि नंदि आहेत. बलीपीठ आणि नंदि हे राजगोपुराच्या पलीकडे आहेत. गाभाऱ्याच्या प्रवेशाच्या दोन्ही बाजूला श्री मुरुगन आणि श्री विनायकर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. येथील शिव लिंग स्वयंभू आहे. 

कोष्टामध्ये श्री विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री अर्धनारीश्वर, श्री ब्रम्हदेव आणि श्री दुर्गादेवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत. श्री चंडिकेश्वरांची मूर्ती त्यांच्या नेहमीच्या जागी आहे. 

इतर मूर्ती आणि देवालये:

मुख्य मंडपामध्ये श्री मुरुगन ह्यांचे देवालय आहे. मूर्ती खुप भव्य आहे. ह्या मूर्तीला सहा शिरे आणि बारा हात आहेत. ह्या मूर्तीचे नाव श्री षण्मुख आहे. मंडपामध्ये नटराज सभा आणि उत्सव मूर्ती आहेत. श्री मुरुगन ह्यांच्या देवालयाच्या बाजूला गौतम ऋषी भगवान शिवांची पूजा करत आहेत असे उठावदार शिल्प आहे. 

परिक्रमेमध्ये पुढील मूर्ती आणि देवालये आहेत: श्री वळमपुरीविनायकर, श्री मुरुगन, श्री महाविष्णू, श्री नटराज, शैव संत नालवर, श्री अय्यनार, शिवलिंगे, सप्त मातृका, श्री महालक्ष्मी, नवग्रह, श्री काशीविश्वनाथ, श्री लिंगोद्भवर, श्री काळसंहारमूर्ती, अरुणालन आणि त्यांच्या पत्नी ज्यांना भगवान शिवांकडून अक्षयपात्र प्राप्त झालं. तसेच सर्व पंचभूत लिंगे, सप्त स्थान लिंगे आणि श्री अय्यरअप्पर ह्यांच्या मूर्ती हे पण परिक्रमेमध्ये आहेत. श्री अंबिका देवी भगवान शिवांच्या उजव्या बाजूला एका स्वतंत्र देवालयामध्ये पूर्वाभिमुख आहेत. त्या वधूच्या पोषाखामध्ये आहेत. त्यांच्या देवालयामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि मंडप आहेत. त्या उभ्या मुद्रेमध्ये आहेत. त्यांच्या देवालयामध्ये श्री महालक्ष्मी, श्री विनायकर आणि श्री मुरुगन ह्यांच्या मूर्ती आहेत. आणि समोर नंदि आहेत. भगवान शिवांच्या गाभाऱ्याच्या उजव्या बाजूला शिवगण आहेत जे भगवान शिवांची पूजा करत आहेत. 

प्रार्थना:

इथे भाविकांची अशी श्रद्धा आहे की नंदिदेवांचा विवाहसोहळा पाहिल्याने विवाहातल्या अडचणी दूर होतात.

पूजा:

दैनंदिन पूजा तसेच प्रदोष पूजा केल्या जातात. अरुद्रदर्शन उत्सव पण इथे साजरा होतो.

मंदिरात साजरे होणारे महत्वाचे सण:

चित्राई (एप्रिल-मे): सप्त स्थान उत्सव, आणि ब्रम्होत्सव

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंद षष्टी उत्सव

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): कार्थिगई दीपम उत्सव

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): मकर संक्रांति

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि

मंदिराच्या वेळा:

सकाळी ७ ते दुपारी १२, दुपारी ४.३० ते ८.३०

मंदिराचा पत्ता:

श्री चोतृथूरैनाथर / श्री ओधनवनेश्वरर मंदिर, थिरुचोतृथूरै पोस्ट, कंडीयुर मार्गे, तालुका: थिरुवैयारू, जिल्हा: तंजावूर, तामिळ नाडू ६१३२०२

संपर्क: 

विश्वस्त: श्री कन्नन - +९१-९९४३८८४३७७
पुजारी: श्री मनोहर अगोरा शिवम - +९१-८३४४६५८६७१

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Chotruthurainathar/ Odhanavaneshwarar Temple at Thiruchotruthurai

This temple is at a distance of about 4 kms from Kandiyur, 15 kms from Tanjore and 31 kms from Kumbhakonam.

This is the third shiva temple of the sapta sthanam. It is situated on the southern bank of river kaveri. This is one of the 276 padal pethra sthalams on the southern bank of Kaveri, revered by three Shaiva saints Shri Appar, Shri Sundarar and Shri Sambandhar. Hence this temple must have existed even before the 7th century. It was reconstructed as a stone structure by Chola king Aditya Chola. There are stone inscriptions belonging to the Chola dynasty. They give an account of endowments made by them and the work done by them. 

Moolavar: Shri Odhanavaneshwarar, Shri Chotruthurai-nathar, Shri Tholayachelvandar, Sri Oppilllachelvar
Devi: Shri Annapurni, Shri Tholayalachelvi, Shri Oppilaambika
Kshetra Vruksha: Bilva, Rishyagandha (Paneer flower tree in Tamil)
Sacred Teertha: Kaveri, Kudamurutti, Surya Teertha,
Puranik Name: Thiruchotruthurai, Gautamashram

Kshetra Purana:

1. Lord Indra got rid of his curse which he had incurred due to Sage Gautama. 

2. After Lord Shriram went to the forest, King Dasharatha came to worship Lord Shiva at this place. 

3. It is believed that once upon a time rice instead of unhusked rice was grown at this place due to the grace of the Lord Shiva and Goddess Annapurni Devi. 

4. It is believed that once upon a time the lake nearby was filled with rice instead of water due to the grace of Lord Shiva, so that no one in the region died of starvation without food. So Lord Shiva is known as Shri Chotruthurai-nathar (who gave not only food but also salvation to the souls).

5. Once there was a very severe famine. All men, women and children were starving. The priest of the temple too had stopped coming to the temple. The staunch devotee of Lord Shiva, Arulalan who was sitting in the dark corner of the temple, cried to Lord Shiva and dashed his head against the steps of the entrance to the temple requesting Lord Shiva to save them. Suddenly there was a rain and the whole area was flooded. A bowl (patra) came floating in the flood water. At that time Arulalan heard a celestial voice stating that patra was an akshaypatra which will help him to feed the people. He did as per the command of the celestial voice and got rid of the starvation and the famine in the region. Hence Lord Shiva is known as Shri Chotruthurai-nathar and Devi as Goddess Annapurni.

6. As Goddess Parvati provided abundant food (rice) she is known as Goddess Annapurni. This is one of the seven places where Lord Shiva fed his devotees.  

Those who worshiped at this place:

Shri Ramlinga Vallarar, Lord Ganesha, Lord Surya, Lord Indra. Sage Gautam attained salvation at this place. Hence the place is known as Gautamashram. 

Salient features:

1. This is one of the temples where the three shaiva saints Moovar have rendered sacred hymns.

2. It is unique that the shrine of Lord Murugan is in the ardha-mandap. The idol looks very beautiful with 6 heads and 12 hands.

3. The shrines of Lord Shiva and Goddess Parvati are facing the east. Goddess Parvati’s shrine is to the right of Lord Shiva, symbolizing wedding posture.

4. Idol of KalaSamharaMurti is beautiful.

5. In the main hall there are many beautiful stone sculptures like a sage worshiping Lord Shiva and the scene of two warring groups.

6. Saint ArunagiriNathar has sung a sacred hymn on Lord Murugan of this temple.

About the temple:

The temple consists of sanctum sanctorum, antarala and ardha-mandap. The temple is facing east with a 3-tiered RajaGopuram. Dhwaja Stambha, Balipeeth, Nandi are in front of sanctum sanctorum under a temporary shed. Nandi and Balipeeth are after the RajaGopuram. At the entrance, on either side of the sanctum sanctorum there are idols of Lord Murugan and Lord Vinayaka. The shiva linga is a swayambhu linga. The Koshta murtis are Lord Vinayaka, Lord Dakshinamurti, Lord ArdhaNarishwarar, Lord Brahma and Goddess Durga. 

Shrine of Lord Chandikeshwarar is in the usual position. 

Shrines and Idols:

In the main hall (artha mandap) we have Lord Murugan’s shrine. The idol is very huge with six heads and twelve hands known as Lord Shanmukha. 

The Nataraja sabha and the Utsav murti in a mandap.  Next to the Lord Murugan’s shrine there is a bass relief of sage Gautama and sage Gautama worshiping Lord Shiva. 

In the prakaram, we come across the following idols and shrine:

Lord ValamPuriVinayakar, Lord Murugan, Lord MahaVishnu, Lord Nataraja, Shaiva saint Nalvar, Lord Ayyanar, Shivalingas, Sapta-Matrika, Goddess MahaLakshmi, NavGraha, Lord KashiVishwanath, Lord Lingobhavar, KalaSamharaMurti, Arunalar and his wife who got the akshya patra from Lord Shiva.

All the PanchaBhootaLinga and Sapta-Sthan Shivalinga, Lord Ayyarappar are also in the parikrama.

Ambika is in a separate shrine on the right side of Lord’s shrine and she faces the east. She is in her wedding attire. Her shrine has sanctum sanctorum, antarala and a mandap. She is in a standing posture. In her shrine we come across idols of Goddess MahaLakshmi, Lord Vinayakar and Lord Murugan. Nandi is facing her Shrine.

To the right of Lord Shiva’s sanctum, there are Shiva ganas worshiping Lord Shiva.

Prayers:

Devotees believe that witnessing the festival of marriage of Nandi will remove marriage obstacles.

Pooja:

Regular, daily rituals and pradosh pooja are performed.

Arudra darshan is also celebrated.

Festivals: 

Chitrai (April-May): Sapta Sthanams festival and Brahmotsav

Avani (August-Sept): Ganesh chaturthi

Purattasi (Sept-Oct): Navaratri

Aippasi (Oct-Nov): Annabhishek and Skanda shashthi festival

Karthigai (Nov-Dec):Festival of light known as Karthikeya Deepam

Thai (Jan-Feb): Makar Sankranti

Masi (Feb-Mar): Shivaratri. 

Temple timings: 7 am to 12 noon, 4:30 pm to 8:30 pm

Address: Sri Chotruthurainathar/ Odhanavaneshwarar Temple, At-post Thiruchotruthurai, Via Kandiyur, Taluka : Thiruvariyaru, District : Tanjore, TN 613202.

Contact: Trustee : Shri Kannan, +91-9943884377.

Priest : Shri Manohar Agora Shivam, +91-8344658671

Courtesy: Various websites and blogs