थिरुचोतृथूरै येथील श्री चोतृथूरैनाथर / श्री ओधनवनेश्वरर मंदिर

हे मंदिर कंडीयुर पासून ४ किलोमीटर्स, तंजावूर पासून १५ किलोमीटर्स तर कुंभकोणम पासून ३१ किलोमीटर्स वर आहे. 

थिरुवैयारू सप्त स्थानांमधलं हे तिसरं मंदिर आहे. पाडळ पेथ्र स्थळं म्हणजेच नायनमारांनी ज्या २७६ मंदिरांची स्तुती गायली आहे त्या मंदिरांपैकी पण हे एक मंदिर आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर हे मंदिर वसलं आहे. शैव संत अप्पर, सुंदरर आणि संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. म्हणून हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधी पासून अस्तित्वात असावं. चोळा साम्राज्याच्या आदित्य चोळा ह्या राजाने ह्याचा जीर्णोद्धार करून दगडी मंदिर बांधलं. इथल्या शिलालेखांमध्ये चोळा साम्राज्याचा उल्लेख आढळतो ज्यामध्ये चोळा राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामांचा तसेच देणग्यांचा उल्लेख आहे.

हे मंदिर नंदिदेवांच्या विवाह सोहळ्याशी पण निगडित आहे. ह्या स्थळामधून भगवान शिवांनी नंदिदेवांच्या विवाहासाठी जेवणाची सोय केली होती. 

मूलवर: श्री ओधनवनेश्वरर, श्री चोतृथूरैनाथर, श्री थोलयाचेलवंदर, श्री ओप्पीलाचेलवर
देवी: श्री अन्नपूर्णी, श्री थोलयालचेलवि, श्री ओप्पीलाअंबिका
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व, ऋष्यगंध (तामिळ मध्ये पनीर वृक्ष)
पवित्र तीर्थ: कावेरी नदी, कुडमुरुट्टी नदी, सूर्य तीर्थ
पौराणिक नाव: थिरुचोतृथूरै, गौतमाश्रम

क्षेत्र पुराण:

१. श्री इंद्रदेवांना गौतम ऋषींकडून मिळालेल्या शापापासून इथे मुक्ती मिळाली.

२. प्रभू श्रीराम वनवासात गेल्यानंतर राजा दशरथांनी इथे येऊन भगवान शिवांची पूजा केली.

३. असा समज आहे की एकदा भगवान शिव आणि श्री अन्नपूर्णी देवींच्या कृपेने इथे भुसा नसलेला भात उगवला होता.

४. असा समज आहे की भगवान शिवांच्या कृपेने इथला तलाव पाण्याच्या ऐवजी भाताने भरला कि ज्यामुळे ह्या प्रदेशातील कोणीही भुकेने मृत्यू पावले नाहीत. म्हणून भगवान शिवांना इथे श्री चोतृथूरैनाथर (म्हणजे ज्यांनी नुसता भातच नव्हे तर भक्तांना मुक्ती प्रदान केली).

५. एकदा इथे तीव्र दुष्काळ पडला होता. इथले सगळे स्त्री पुरुष आणि लहान मुले ह्यांची उपासमार होत होती. मंदिरातला पुजारी पण पूजेसाठी येण्याचे थांबले होते. अरुणालन नावाचा भगवान शिवांचा अनन्य भक्त मंदिराच्या एका अंधारी कोपऱ्यामध्ये बसून रडून भगवान शिवांची प्रार्थना करत होता. त्याने आपला माथा मंदिराच्या पायऱ्यांवर आपटून भगवान शिवांकडे सगळ्यांना उपासमारीपासून वाचविण्याची विनंती केली. अचानक ह्या प्रदेशामध्ये पाऊस चालू झाला आणि पाण्याचा पूर आला. त्या पाण्यामध्ये एक पात्र वाहत आलं आणि त्याच बरोबर अरुणालनला आकाशवाणी ऐकू आली ज्यामध्ये त्याने ऐकलं की ते पात्र म्हणजे अक्षयपात्र आहे आणि त्या पात्राने त्याला सर्वांना अन्न प्रदान करता येईल. त्या आकाशवाणीमध्ये मिळालेल्या आज्ञेनुसार अरुणालनने सर्वांना उपासमारीतून तसेच दुष्काळापासून वाचवलं. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री चोतृथूरैनाथर तर श्री पार्वती देवींना श्री अन्नपूर्णी देवी असं नाव प्राप्त झालं.

हे सात स्थळांपैकी एक आहे जिथे भगवान शिवांनी आपल्या भक्तांना अन्न पुरवलं.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री रामलिंग वल्लाळर, श्री गणेश, श्री सूर्य, श्री इंद्र. गौतम ऋषींना इथे मुक्ती मिळाली म्हणून ह्या स्थळाला गौतमाश्रम असं पण नाव आहे.

वैशिष्ट्ये:

१. हे त्या स्थळांपैकी एक आहे जिथे शैव संत मूवर ह्यांनी भक्तिपर स्तोत्रे गायली.

२. अर्थ मंडपात श्री मुरुगन ह्यांची मूर्ती असणं हे खूप विशेष आहे. ही मूर्ती खूप सुंदर आहे. ह्या मुर्तीला सहा शिरे आणि १२ हात आहेत.

३. भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींची देवालये पूर्वाभिमुख आहेत.

४. श्री काळसंहारमूर्ती ह्यांची मूर्ती खूप सुंदर आहे.

५. मुख्य मंडपामध्ये बरीच सुंदर दगडी शिल्पे आहेत जसे की एका शिल्पामध्ये असे दृश्य आहे की एक ऋषी भगवान शिवांची तपश्चर्या करत आहेत, अजून एका शिल्पामध्ये दोन समूहांमध्ये युद्ध चालू आहे असे दृश्य आहे. 

६. शैव संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी येथील श्री मुरुगन ह्यांच्या स्तुतीपर स्तोत्रे गायली आहेत.

मंदिराबद्दल माहिती:

मंदिराच्या गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि अर्थमंडप आहेत. हे मंदिर पूर्वाभिमुख आहे आणि ह्या मंदिराला तीन स्तरांचे राजगोपुर आहे. गाभाऱ्याच्या समोर एका तात्पुरत्या बांधलेल्या पडवीमध्ये ध्वजस्तंभ, बलीपीठ आणि नंदि आहेत. बलीपीठ आणि नंदि हे राजगोपुराच्या पलीकडे आहेत. गाभाऱ्याच्या प्रवेशाच्या दोन्ही बाजूला श्री मुरुगन आणि श्री विनायकर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. येथील शिव लिंग स्वयंभू आहे. 

कोष्टामध्ये श्री विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री अर्धनारीश्वर, श्री ब्रम्हदेव आणि श्री दुर्गादेवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत. श्री चंडिकेश्वरांची मूर्ती त्यांच्या नेहमीच्या जागी आहे. 

इतर मूर्ती आणि देवालये:

मुख्य मंडपामध्ये श्री मुरुगन ह्यांचे देवालय आहे. मूर्ती खुप भव्य आहे. ह्या मूर्तीला सहा शिरे आणि बारा हात आहेत. ह्या मूर्तीचे नाव श्री षण्मुख आहे. मंडपामध्ये नटराज सभा आणि उत्सव मूर्ती आहेत. श्री मुरुगन ह्यांच्या देवालयाच्या बाजूला गौतम ऋषी भगवान शिवांची पूजा करत आहेत असे उठावदार शिल्प आहे. 

परिक्रमेमध्ये पुढील मूर्ती आणि देवालये आहेत: श्री वळमपुरीविनायकर, श्री मुरुगन, श्री महाविष्णू, श्री नटराज, शैव संत नालवर, श्री अय्यनार, शिवलिंगे, सप्त मातृका, श्री महालक्ष्मी, नवग्रह, श्री काशीविश्वनाथ, श्री लिंगोद्भवर, श्री काळसंहारमूर्ती, अरुणालन आणि त्यांच्या पत्नी ज्यांना भगवान शिवांकडून अक्षयपात्र प्राप्त झालं. तसेच सर्व पंचभूत लिंगे, सप्त स्थान लिंगे आणि श्री अय्यरअप्पर ह्यांच्या मूर्ती हे पण परिक्रमेमध्ये आहेत. श्री अंबिका देवी भगवान शिवांच्या उजव्या बाजूला एका स्वतंत्र देवालयामध्ये पूर्वाभिमुख आहेत. त्या वधूच्या पोषाखामध्ये आहेत. त्यांच्या देवालयामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि मंडप आहेत. त्या उभ्या मुद्रेमध्ये आहेत. त्यांच्या देवालयामध्ये श्री महालक्ष्मी, श्री विनायकर आणि श्री मुरुगन ह्यांच्या मूर्ती आहेत. आणि समोर नंदि आहेत. भगवान शिवांच्या गाभाऱ्याच्या उजव्या बाजूला शिवगण आहेत जे भगवान शिवांची पूजा करत आहेत. 

प्रार्थना:

इथे भाविकांची अशी श्रद्धा आहे की नंदिदेवांचा विवाहसोहळा पाहिल्याने विवाहातल्या अडचणी दूर होतात.

पूजा:

दैनंदिन पूजा तसेच प्रदोष पूजा केल्या जातात. अरुद्रदर्शन उत्सव पण इथे साजरा होतो.

मंदिरात साजरे होणारे महत्वाचे सण:

चित्राई (एप्रिल-मे): सप्त स्थान उत्सव, आणि ब्रम्होत्सव

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंद षष्टी उत्सव

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): कार्थिगई दीपम उत्सव

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): मकर संक्रांति

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि

मंदिराच्या वेळा:

सकाळी ७ ते दुपारी १२, दुपारी ४.३० ते ८.३०

मंदिराचा पत्ता:

श्री चोतृथूरैनाथर / श्री ओधनवनेश्वरर मंदिर, थिरुचोतृथूरै पोस्ट, कंडीयुर मार्गे, तालुका: थिरुवैयारू, जिल्हा: तंजावूर, तामिळ नाडू ६१३२०२

संपर्क: 

विश्वस्त: श्री कन्नन - +९१-९९४३८८४३७७
पुजारी: श्री मनोहर अगोरा शिवम - +९१-८३४४६५८६७१

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Chotruthurainathar/ Odhanavaneshwarar Temple at Thiruchotruthurai

This temple is at a distance of about 4 kms from Kandiyur, 15 kms from Tanjore and 31 kms from Kumbhakonam.

This is the third shiva temple of the sapta sthanam. It is situated on the southern bank of river kaveri. This is one of the 276 padal pethra sthalams on the southern bank of Kaveri, revered by three Shaiva saints Shri Appar, Shri Sundarar and Shri Sambandhar. Hence this temple must have existed even before the 7th century. It was reconstructed as a stone structure by Chola king Aditya Chola. There are stone inscriptions belonging to the Chola dynasty. They give an account of endowments made by them and the work done by them. 

Moolavar: Shri Odhanavaneshwarar, Shri Chotruthurai-nathar, Shri Tholayachelvandar, Sri Oppilllachelvar
Devi: Shri Annapurni, Shri Tholayalachelvi, Shri Oppilaambika
Kshetra Vruksha: Bilva, Rishyagandha (Paneer flower tree in Tamil)
Sacred Teertha: Kaveri, Kudamurutti, Surya Teertha,
Puranik Name: Thiruchotruthurai, Gautamashram

Kshetra Purana:

1. Lord Indra got rid of his curse which he had incurred due to Sage Gautama. 

2. After Lord Shriram went to the forest, King Dasharatha came to worship Lord Shiva at this place. 

3. It is believed that once upon a time rice instead of unhusked rice was grown at this place due to the grace of the Lord Shiva and Goddess Annapurni Devi. 

4. It is believed that once upon a time the lake nearby was filled with rice instead of water due to the grace of Lord Shiva, so that no one in the region died of starvation without food. So Lord Shiva is known as Shri Chotruthurai-nathar (who gave not only food but also salvation to the souls).

5. Once there was a very severe famine. All men, women and children were starving. The priest of the temple too had stopped coming to the temple. The staunch devotee of Lord Shiva, Arulalan who was sitting in the dark corner of the temple, cried to Lord Shiva and dashed his head against the steps of the entrance to the temple requesting Lord Shiva to save them. Suddenly there was a rain and the whole area was flooded. A bowl (patra) came floating in the flood water. At that time Arulalan heard a celestial voice stating that patra was an akshaypatra which will help him to feed the people. He did as per the command of the celestial voice and got rid of the starvation and the famine in the region. Hence Lord Shiva is known as Shri Chotruthurai-nathar and Devi as Goddess Annapurni.

6. As Goddess Parvati provided abundant food (rice) she is known as Goddess Annapurni. This is one of the seven places where Lord Shiva fed his devotees.  

Those who worshiped at this place:

Shri Ramlinga Vallarar, Lord Ganesha, Lord Surya, Lord Indra. Sage Gautam attained salvation at this place. Hence the place is known as Gautamashram. 

Salient features:

1. This is one of the temples where the three shaiva saints Moovar have rendered sacred hymns.

2. It is unique that the shrine of Lord Murugan is in the ardha-mandap. The idol looks very beautiful with 6 heads and 12 hands.

3. The shrines of Lord Shiva and Goddess Parvati are facing the east. Goddess Parvati’s shrine is to the right of Lord Shiva, symbolizing wedding posture.

4. Idol of KalaSamharaMurti is beautiful.

5. In the main hall there are many beautiful stone sculptures like a sage worshiping Lord Shiva and the scene of two warring groups.

6. Saint ArunagiriNathar has sung a sacred hymn on Lord Murugan of this temple.

About the temple:

The temple consists of sanctum sanctorum, antarala and ardha-mandap. The temple is facing east with a 3-tiered RajaGopuram. Dhwaja Stambha, Balipeeth, Nandi are in front of sanctum sanctorum under a temporary shed. Nandi and Balipeeth are after the RajaGopuram. At the entrance, on either side of the sanctum sanctorum there are idols of Lord Murugan and Lord Vinayaka. The shiva linga is a swayambhu linga. The Koshta murtis are Lord Vinayaka, Lord Dakshinamurti, Lord ArdhaNarishwarar, Lord Brahma and Goddess Durga. 

Shrine of Lord Chandikeshwarar is in the usual position. 

Shrines and Idols:

In the main hall (artha mandap) we have Lord Murugan’s shrine. The idol is very huge with six heads and twelve hands known as Lord Shanmukha. 

The Nataraja sabha and the Utsav murti in a mandap.  Next to the Lord Murugan’s shrine there is a bass relief of sage Gautama and sage Gautama worshiping Lord Shiva. 

In the prakaram, we come across the following idols and shrine:

Lord ValamPuriVinayakar, Lord Murugan, Lord MahaVishnu, Lord Nataraja, Shaiva saint Nalvar, Lord Ayyanar, Shivalingas, Sapta-Matrika, Goddess MahaLakshmi, NavGraha, Lord KashiVishwanath, Lord Lingobhavar, KalaSamharaMurti, Arunalar and his wife who got the akshya patra from Lord Shiva.

All the PanchaBhootaLinga and Sapta-Sthan Shivalinga, Lord Ayyarappar are also in the parikrama.

Ambika is in a separate shrine on the right side of Lord’s shrine and she faces the east. She is in her wedding attire. Her shrine has sanctum sanctorum, antarala and a mandap. She is in a standing posture. In her shrine we come across idols of Goddess MahaLakshmi, Lord Vinayakar and Lord Murugan. Nandi is facing her Shrine.

To the right of Lord Shiva’s sanctum, there are Shiva ganas worshiping Lord Shiva.

Prayers:

Devotees believe that witnessing the festival of marriage of Nandi will remove marriage obstacles.

Pooja:

Regular, daily rituals and pradosh pooja are performed.

Arudra darshan is also celebrated.

Festivals: 

Chitrai (April-May): Sapta Sthanams festival and Brahmotsav

Avani (August-Sept): Ganesh chaturthi

Purattasi (Sept-Oct): Navaratri

Aippasi (Oct-Nov): Annabhishek and Skanda shashthi festival

Karthigai (Nov-Dec):Festival of light known as Karthikeya Deepam

Thai (Jan-Feb): Makar Sankranti

Masi (Feb-Mar): Shivaratri. 

Temple timings: 7 am to 12 noon, 4:30 pm to 8:30 pm

Address: Sri Chotruthurainathar/ Odhanavaneshwarar Temple, At-post Thiruchotruthurai, Via Kandiyur, Taluka : Thiruvariyaru, District : Tanjore, TN 613202.

Contact: Trustee : Shri Kannan, +91-9943884377.

Priest : Shri Manohar Agora Shivam, +91-8344658671

Courtesy: Various websites and blogs