वैकल येथील श्री वैकलनाथेश्वरर मंदिर

हे मंदिर कुंभकोणम-कारैक्कल मार्गावर कुंभकोणम पासून १२ किलोमीटर्स वर आहे. थिरुनीलकुडी आणि कोनेरीराजापूरम पासून ४ किलोमीटर्स वर आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. नालवर, म्हणजेच प्रसिद्ध चार शैव संत, ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. हे माड कोविल शैलीचे मंदिर कोचेंगट चोळा ह्या राजाने बांधले. हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावे आणि कालांतराने चोळा राजांनी ह्याचा जीर्णोद्धार केला. विजयनगर राजांनी ह्या मंदिरासाठी भरपूर काम केले आहे. हे मंदिर कैलासासी तुल्यबळ मानलं जातं. वैकल हा शब्द वै-कुरु-कल ह्या शब्दापासून आला आहे. मंदिराची सध्याची स्थिती चांगली नसून विस्कळीत आहे. जेव्हा आम्ही २००८ मध्ये ह्या मंदिराला भेट दिली त्यावेळी ह्या मंदिराची देखभाल करायला पण कोणी नव्हतं. हे मंदिर आणि ह्या मंदिराच्या १ किलोमीटर त्रिज्येच्या परिसरात अजून दोन मंदिरे आहेत ज्यांना एकत्रित भगवान शिवांची तीन नेत्र मानली जातात. श्री काशीविश्वनाथर आणि विष्णू मंदिर हे उजवं नेत्र, श्री ब्रह्मपुरीश्वरर हे डावं नेत्र तर हे मंदिर कपाळावरचं नेत्र. ही तीन मंदिरे भगवान शिवांचे नेत्राचे प्रतीक आहेत म्हणून त्यांना मुक्कन क्षेत्र (तामिळ मध्ये मुक्कन म्हणजे ३ नेत्र) असं म्हणतात.

मूलवर: श्री वैकलनाथेश्वरर, श्री वैकलनाथर, श्री शेनबागारण्येश्वरर
देवी: श्री वैकलांबिका, श्री कोंबीएलकोदै, श्री शाककोमलवल्ली
पवित्र तीर्थ: शेनबाग तीर्थ
क्षेत्र वृक्ष: शेनबाग (मराठीमध्ये सोनचाफा)
पुराणिक नाव: शेनबाग अरण्यम, मुमूर्थी स्थळ, नित्यवासपुरम

क्षेत्र पुराण: 

१. पुराणानुसार भूदेवींनी भगवान विष्णूंशी विवाह करण्याची इच्छा दर्शवली. भगवान विष्णूंनी ती मान्य करून भूदेवींशी विवाह केला. श्री महालक्ष्मींना (श्रीदेवी) ह्यामुळे खूप राग आला. त्या शेनबागवनात म्हणजेच ह्या स्थळी भगवान शिवांची तपश्चर्या करण्यासाठी आल्या. श्री महालक्ष्मींना शोधत शोधत भगवान विष्णू भूदेवींसमवेत इथे आले. श्री ब्रह्मदेव पण त्यांना शोधत इथे आले आणि त्यांनी पण भगवान शिवांची तपश्चर्या केली. भगवान शिवांनी श्री महालक्ष्मींना भगवान विष्णू आणि भूदेवींचा विवाह मान्य करण्यासाठी समजावलं. 

२. स्थळपुराणानुसार एक हत्ती आपल्या पिल्लाला शोधत शोधत इथे आला आणि त्याच्याकडून अपघाताने एक मुंग्यांचं वारूळ मोडलं गेलं. त्यामुळे मुंग्यांनी हत्तीला मारून टाकलं. त्यानंतर त्या मुंग्यांनी आणि त्या हत्तीच्या पिल्लाने भगवान शिवांची प्रार्थना केली. भगवान शिवांनी त्या हत्तीच्या पिल्लांचं त्याची माता गमावल्यामुळे सांत्वन केलं आणि मुंग्यांना त्यांच्या पापाबद्दल माफ केलं. ह्या दोघांनाही भगवान शिवांनी मुक्ती दिली.

३. कोचेंगट चोळा राजा हा भगवान शिवांचा भक्त होता. तसेच तो ६३ नायनमारांपैकी पण एक नायनमार होता. असा समज आहे की तो पूर्वजन्मी कोळी (प्राणी) होता आणि त्याचं एका हत्तीबरोबर भगवान शिवांची भक्ती करण्यावरून भांडण झालं. तो जन्माला आला तेव्हा त्याचे नेत्र लाल होते. तो साधारण गर्भवासाच्या काळापेक्षा जास्त काळ आपल्या मातेच्या गर्भात राहिला. जेव्हा त्याच्या मातेने त्याचे लाल नेत्र पाहिले तेव्हा तिने त्याचे नाव कोचेंग कन्न असे ठेवले. त्याने राजा बनल्यावर ७० माडकोविल (मंदिरे) बांधली.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

भगवान विष्णू, श्री लक्ष्मी, श्री ब्रह्म, श्री भूदेवी, श्री इंद्र, श्री सूर्य, इतर देव आणि अगस्त्य ऋषी. 

वैशिष्ट्ये:

१. हे कोचेंगट चोळा राजाने बांधलेल्या ७० माड कोविल पैकी एक आहे.

२. इथला गाभारा थोड्या उंचावर आहे. त्यामुळे भगवान शिवांचं दर्शन घेण्यासाठी पायऱ्या चढून जायला लागतं.

३. हे मंदिर कैलासाच्या तुल्यबळ मानलं जातं. 

४. इथे श्री पार्वती देवींचे नाव कोंबीएलकोडई असे आहे.

५. हे मंदिर वैकल गावात वसले आहे म्हणून ह्याला वैकलमाडकोविल असे संबोधले जाते.

६. ह्या मंदिराबरोबर अजून तीन मंदिरे भगवान शिवांची तीन नेत्रे मानली जातात.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर पूर्वाभिमुख आहे आणि ह्याला एक परिक्रमा आहे. राजगोपुर अपूर्णावस्थेत आहे आणि त्याला एकही स्तर नाही. इथले शिवलिंग दगडी स्वयंभू लिंग आहे. मंदिराच्या प्रवेशाच्या डाव्या बाजूला श्री गणेशांचे देवालय तर उजव्या बाजूला श्री मुरुगन ह्यांचे देवालय आहे. गाभारा थोड्या उंचावर असल्याकारणाने दर्शन घेण्यासाठी काही पायऱ्या चढून जायला लागतं. गाभाऱ्याच्या पायऱ्या परिक्रमेच्या दक्षिणेकडून चालू होतात. गाभाऱ्याचा प्रवेश अरुंद आहे. नंदि आणि बलीपीठ हे गाभाऱ्याला मुख करून आहेत. गाभारा हा लिंगाच्या आकाराचा आहे. 

कोष्टामध्ये श्री दक्षिणामूर्तींची मूर्ती आहे. गाभाऱ्याच्या उजव्या बाजूला एका स्वतंत्र देवालयामध्ये श्री अंबिका दक्षिणाभिमुख आहेत. आपल्याला पुढल्या देवालयांचे आणि मूर्तींचे दर्शन होते - श्री गणेश, श्री वल्ली आणि श्री दैवानै ह्यांच्या समवेत श्री सुब्रह्मण्य, श्री भूदेवी आणि श्री श्रीदेवी ह्यांच्या समवेत भगवान विष्णू, श्री गजलक्ष्मी, श्री चंडिकेश्वरींसमवेत श्री चंडिकेश्वर, श्री सूर्य, श्री काळभैरव, श्री शनीश्वरर. इथे स्वतंत्र नवग्रह संनिधी नाही. इथे श्री काशीविश्वनाथर ह्यांचे मंदिर आहे जिथे श्री काशीविश्वनाथर श्री विशालाक्षींसमवेत आहेत. इथे श्री ब्रह्मपुरीश्वरर ह्यांचे देवालय आहे जिथे मूलवर श्री ब्रह्मपुरीश्वरर आहेत आणि देवी श्री पेरियानायकी आहेत. 

गाभाऱ्याच्या प्रवेशाजवळ नंदि, ध्वजस्तंभ आणि बलीपीठ आहेत. ह्याशिवाय पुढील देवालये आणि मूर्ती आहेत - श्री गणेश, श्री सुब्रह्मण्य त्यांच्या पत्नींसमवेत, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री दुर्गादेवी, श्री ब्रह्म, श्री सूर्य, श्री चंद्र, नालवर, श्री गजलक्ष्मी आणि नवग्रह.

प्रार्थना:

१. भाविक जन भगवान शिवांची विवाहातल्या अडचणी दूर होण्यासाठी, वैभव आणि समृद्धी प्राप्तीसाठी प्रार्थना करतात

२. असा समज आहे की इथे भगवान शिवांची प्रार्थना केल्याने मृत्यूचे भय निघून जाते.

पूजा:

इथे रोज फक्त एक पुजा केली जाते.

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

ऐप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

ह्या शिवाय सहसा शिव मंदिरामध्ये जे सण साजरे होतात ते इथे पण साजरे होतात तसेच ज्या विशेष पूजा होतात त्या पण इथे केल्या जातात.

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ७ ते दुपारी १२, दुपारी ३ ते रात्री ८

(इथे दर्शनासाठी किंवा पूजेसाठी येण्याआधी येथील पुजाऱ्यांशी संपर्क साधावा)

मंदिराचा पत्ता: श्री वैकलनाथर कोविल, वैकल गाव, पोस्ट मेलैवायूर अदुथुराई मार्गे, तामिळ नाडू ६१२१०१

पुजाऱ्यांचे दूरध्वनी: ०४३५-२४६-५६१६, +९१-९७८८९९२८६० 

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Vaikalnatheswarar Temple at Vaikal

This temple is at a distance of 12 kms from Kumbhakonam on Kumbhakonam-Karaikkal route. This is about 4 kms from Thiruneelkudi and Konerirajapuram. This is one of the Padal Petra Sthalam revered by all 4 Shaiva saints namely Naalvar. This is a Maad kovil built by king Kochengat Cholan. This temple must have existed even before the 7th century and it was later rebuilt by Chola kings. Extensive work was done by Vijaynagar kings. This temple is considered to be equal to Kailash. It is on the southern bank of Kaveri. Vaikal is derived from Vaiy-kuru-kal. The present condition of the temple is not good and is almost in ruins and it seems there is no one to take care of it (visited sometime in 2008). This is a part of 3 temples around this place. They are considered as the 3 eyes of Lord Shiva. Right eye – Shri Kashivishwanathar and Vishnu temple; Left eye – Bramhapoorishwarar temple; forehead (3rd eye) Vaikalnathar temple. As these represent 3 eyes of Lord Shiva, they are known as Mukkan kshetra (mukkan mean 3 eyes in Tamil). All these are located in the radius of 1 km. 

Moolavar: Shri Vaikalantheshwarar, Shri Vaikalnathar, Shri Shenbagaranyeshwarar
Devi: Shri Vaikalambika, Shri Kombialkodai, Shri Shakakomal valli
Sacred teertha: Shenbag teertha
Kshetra vruksha: Son-chafa in Marathi (Shenbagam in Tamil)
Puranik name: Shenbaga aranyam, Mumurthi sthala, Nityavaaspuram

Kshetra purana: 

1. According to purana, Bhudevi requested Lord Vishnu to marry her. Heeding to her request he married her. Goddess Mahalakshmi (Sridevi) got wild with anger and she left for Shenbagavan (this place) for doing some penance on Lord Shiva. Lord Vishnu along with Bhudevi came in search of her to this place. Lord Brahma also came in search of them and reaching here worshiped Lord Shiva. Lord Shiva convinced Goddess Lakshmi to accept the marriage of Lord Vishnu with Bhudevi.

2. According to sthala purana, an elephant came in search of its calf and accidentally damaged an ant hill. The ants bit the elephant and killed it. Later the calf and ants prayed to Lord Shiva who consoled the calf for the loss of his mother and pardoned the ants for their sins. He gave them salvation.

3. Kochengat Chola was a staunch devotee of Lord Shiva. Also, he was one of the 63 Nayanmars. He is believed to have attained the spiritual rebirth of a spider which fought with an elephant in the previous birth over the worship of Lord Shiva. He was born with red eyes and stayed in mothers womb a little bit longer than normal period. When his mother saw his red eyes, she named him Kocheng kanna. After becoming king, he built 70 maad kovils.

Those who worshiped at this place:
Lord Vishnu, Goddess Lakshmi, Lord Brahma, Goddess Bhudevi, Lord Indra, Surya, Devas and Sage Agastya.

Special features: 

1. One of the 70 Maad kovil built by Chola king.

2. Sanctum is on elevated platform, hence we have to climb to have darshan of Lord Shiva.

3. Temple is considered to be equal to Kailash.

4. Goddess Parvati is present as Kombialkodai.

5. As it is situated at Vaikal village, it is named as Vaikalmaadkovil. 

6. The 3 temples together represents 3 eyes of Lord Shiva

About the temple:

This is an east facing temple with a single parikrama. The Rajagopuram is unfinished and has no tiers. This Shiva linga is a swayambhoo stone linga. On the left side of the entrance to the temple, we come across the shrine of Lord Ganesha and on the right we find the shrine of Lord Muruga. We have to climb a few steps to reach the sanctum as it is on a higher elevation. The steps to the sanctum are from the south side of parikrama. Entrance to the sanctum is narrow. Nandi and balipeetham are facing the sanctum. The sanctum is shaped in the form of a linga. Lord Dakshinamoorthi is found on the koshta wall. To the right of the sanctum we find Ambika in a separate south facing shrine. We come across the shrines of Lord Ganesha, Lord Subramanya with Valli and Deivanai, Lord Vishnu with Bhudevi and Sridevi, Goddess Gajalakshmi, Lord Chandikeshwar with Chandikeshwari, Lord Surya, Lord Kalabhairava, Lord Shanishwarar. There is no Navagraha shrine. There is a Kashivishwanathar temple where we find Kashivishwanath along with his consort, Vishalakshi. There is a shrine for Bramhapoorishwarar where moolavar is Bramhapoorishwarar, Devi is Shri Periyanayaki. We come across Nandi, Dhwajastambha, Baleepeeth at the entrance of the sanctum. Besides these, there are shrines of Lord Ganesha, Lord Subramanya with consorts, Lord Dakshinamoorti, Goddess Durga, Lord Brahma, Surya, Chandra, Naalvar, Goddess Gajalakshmi and Navagraha. 

Prayers: 

1. Devotees worship Lord Shiva for removal of marriage obstacles, wealth and prosperity

2. Devotees believe that they can get rid of, the fear of death by worshiping Lord Shiva at this place

Pooja: Only one puja is done daily. 

Some important festivals: 

Mahashivaratra in the month of Maasi, Navaratri in the month of Purattaasi, Anna abhishek in Aippassi are important festivals.

Besides these, all festivals and special pujas connected with Lord Shiva are performed here. 

Temple Timing: 7 am to noon; 3 pm to 8 pm

It is advisable to contact the temple priest for puja and darshan

Priest phone numbers: 0435-246-5616; +9197889992860

Address: Shri Vaikalnathar kovil at Vaikal village, Post Melaivyur via Aduthurai TN 612101

Courtesy: Various websites and blogs

थिरुनीलकुडी येथील श्री नीलकंठेश्वरर मंदिर

थिरुनीलकुडी ह्या स्थळाशी संबंधित असलेल्या सप्त स्थानांपैकी हे एक मंदिर आहे. कुंभकोणम-कारैक्कल मार्गावर कुंभकोणमपासून १५ किलोमीटर्स वर तर आडूथुराई-थिरुवारुर मार्गावर आडूथुराईपासून ३ किलोमीटर्स वर हे मंदिर स्थित आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. वर्तमान मंदिर हे चोळा राजांनी बांधलं आणि कालांतराने इतर राजांनी ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला. मूळ मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. ह्या स्थळाला पंचबिल्व क्षेत्र असं पण म्हणतात.

मूलवर: श्री नीळकंठेश्वरर, श्री मनोक्कीयानाथर स्वामी, श्री बिल्वारण्येश्वरर, श्री जांबनायकर, श्री कामधेनुपूरीश्वरर
देवी: श्री थवक्कोल अंबिका, श्री भक्ताभीष्टप्रदायिनी, श्री अळगाम्बिका, श्री अनुपमस्थानी
पवित्र तीर्थ: ब्रह्म तीर्थ, देवी तीर्थ, क्षीर तीर्थ, भारद्वाज तीर्थ, मार्कंडेय तीर्थ
क्षेत्र वृक्ष: पंच दळे असलेल्या बिल्व पत्रांचे वृक्ष, फणस, पंचलिंग
पुराणिक नाव: थेननालकुडी, थेननीलकुडी

क्षेत्र पुराण:

१. समुद्र मंथनसमयी जेव्हां विष उत्पन्न झालं तेव्हां भगवान शिवांनी ते प्यायलं. त्याच वेळी श्री पार्वती देवींनी भगवान शिवांच्या कंठाशी ते विष थांबवून ठेवलं जेणेकरून ते पोटात जाऊ नये म्हणून. भगवान शिवांचा कंठ विषामुळे निळा झाला. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री नीळकंठेश्वरर असं म्हणतात आणि ह्या स्थळाला थिरुनीलकुडी असं म्हणतात. भगवान शिवांना विषामुळे होणाऱ्या वेदनांपासून आराम मिळावा म्हणून श्री पार्वती देवींनी त्यांच्या कंठाला तिळाचं (जिंजेली) तेलाचा लेप लावला. म्हणून इथे शिव लिंगावर तिळाच्या तेलाचा अभिषेक केला जातो.

२. चिरंजीवपद प्राप्त करण्यासाठी मार्कंडेय ऋषींनी इथे भगवान शिवांची त्यांची पालखी वाहून पूजा केली. त्यांना ह्या मंदिरामध्ये चिरंजीव पद प्राप्त झालं.

३. अप्पर ह्यांनी रचलेल्या स्तोत्रामध्ये अप्पर ह्यांच्याबद्दलच्या एका घटनेचा उल्लेख आहे. एकदा अप्पर ह्यांना काही जणांनी त्यांना ग्रॅनाईट स्लॅबला बांधून समुद्रात फेकून दिलं. अप्पर ह्यांनी ह्या मंदिरातील भगवान शिवांना त्यांची स्तोत्रे म्हणून प्रार्थना केली. भगवान शिवांनी त्यांना पाण्यावर तरंगत ठेऊन समुद्राच्या किनाऱ्यावर आणून सोडले.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री ब्रह्म, श्री पार्वती देवी, श्री कात्यायनी देवी, श्री वरुण, वसिष्ठ ऋषी, रोमेश ऋषी, भारद्वाज ऋषी, मार्कंडेय ऋषी, दुर्वास ऋषी, स्वर्गीय गाय कामधेनू, पांडव आणि देवकन्या. 

वैशिष्ट्ये:

१. इथले क्षेत्र वृक्ष विशेष आहे. बिल्व वृक्षाला सहसा तीन दळाची पाने असतात. पण इथे पांच दळाची पाने आहेत. म्हणून ह्या स्थळाला पंचबिल्वारण्य क्षेत्र असं म्हणतात. 

२. इथल्या शिव लिंगाला तेलाचा अभिषेक केल्यावर ते लिंग सर्व तेल शोषून घेतं. 

३. इथल्या परिक्रमेमधील फणसाचे झाड हे खूप शुभ आहे. इथल्या ऐकीव गोष्टींनुसार ह्या झाडाचे फळ भगवान शिवांना नैवेद्य म्हणून अर्पण केल्याशिवाय कोणी घेऊन जाऊ शकत नाही. तसे केल्यास ते फळ खराब होते.

४. इथे परिक्रमेमध्ये एक चित्र आहे ज्यामध्ये श्री पार्वती देवी शिव लिंगावर तेलाचा अभिषेक करत आहेत.

५. इथे परिक्रमेमध्ये एक दगड, खळ आणि मुसळ बघायला मिळते. असा समज आहे की पूर्वी तिळाची (जिंजेली) बीजे खळायला हे वापरले जायचे.

६. इथला गाभारा अर्धवर्तुळाकार खंदकाच्या आकाराचा आहे.

७. जे योगमार्गाचे अनुसरण करतात त्यांच्यामते थिरुनीलकुडीला मूलाधार स्थळ समजलं जातं. कुंडलिनी जागृत करण्याच्या प्रक्रियेमध्ये मूलाधारापासून सुरुवात केली जाते.

८. मार्कंडेय ऋषींनी श्री नीळकंठेश्वरर ह्यांची पालखी वाहून त्यांची पूजा केली आणि चिरंजीव पद प्राप्त केलं. भगवान शिवांच्या आदरार्थ मार्कंडेय ऋषींनी थिरुनीलकुडीच्या आसपासच्या सात मंदिरांमध्ये, ज्यांना सप्त स्थानं म्हणतात, तिथे भेट देऊन पूजा केली. ह्या घटनेच्या स्मृत्यर्थ चित्राई महिन्याच्या वार्षिक महोत्सवात भगवान शिव, श्री पार्वती देवी आणि मार्कंडेय ऋषी ह्यांच्या रथयात्रा निघून ती बाकीच्या सहा मंदिरांना भेट देते. 

९. ब्रह्मदेवांना उर्वशी ह्या अप्सरेबरोबरच्या संबंधामुळे शाप मिळाला होता. त्या शापाचे निरसन इथे पूजा करून झाले.

१०. स्वर्गीय गाय कामधेनू हिला पण शाप मिळाला होता. त्या शापाचे निरसन इथे पूजा केल्यावर झाले.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून ह्याला एक स्तरीय राजगोपुर आहे आणि दोन परिक्रमा आहेत. जसे आपण मंदिरात प्रवेश करतो तसे आपल्याला ध्वजस्तंभ, बलीपिठ आणि नंदि ह्यांचे दर्शन होते. गाभाऱ्याच्या प्रवेशावर एक सुंदर कमान आहे. इथले शिव लिंग स्वयंभू असून पूर्वाभिमुख आहे. शिव लिंग दोन फूट उंच असून त्याचा पृष्ठभाग खडबडीत असून चौकोनी आहे. रोज इथे शिवलिंगावर तेलाचा अभिषेक केला जातो आणि विशेष म्हणजे शिव लिंग हे सगळं तेल शोषून घेतं. जरी शिव लिंग खडबडीत असलं तरी ते कधी ओलं रहात नाही. गाभारा खंदकाच्या आकाराचा आहे.

कोष्टामध्ये पुढील मूर्ती आहेत: श्री गणेश, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्म आणि श्री दुर्गा देवी. श्री चंडिकेश्वर आणि श्री चंडिकेश्वरी देवी हे त्यांच्या नेहमीच्या जागी एका स्वतंत्र देवलयामध्ये आहेत. इथे श्री पार्वती देवींची दोन स्वतंत्र देवालये आहेत. एका देवालयामध्ये श्री थवक्कोला अंबिका / श्री तपस पार्वती / श्री भक्ताभीष्ट प्रदायिनी ह्यांची मूर्ती आहे तर दुसऱ्या देवालयामध्ये श्री अळगाम्बिका / श्री अनुपमास्थानी / श्री ओप्पीलामूलयाल ह्यांची मूर्ती आहे. पहिल्या देवालयात श्री थवक्कोला अंबिका ह्यांना तपश्चर्या करताना चित्रित केले आहे. पुराणानुसार त्यांनी इथे भगवान शिवांशी विवाह करण्यासाठी म्हणून तपश्चर्या केली. हि मूर्ती चार फूट उंच आहे. दुसऱ्या देवालयामध्ये श्री अनुपमास्थानी देवींची चार फूट उंच मूर्ती आहे. पुराणानुसार त्यांनी भगवान शिवांची शुश्रूषा करून त्यांना पूर्ववत केलं. 

मुक्तीमंडप नावाच्या मंडपामध्ये श्री ब्रह्मदेवांनी पुजीलेलं शिव लिंग आहे. 

परिक्रमेमध्ये पुढील मूर्ती आणि देवालये आहेत: मार्कंडेय ऋषींनी पुजीलेलं शिव लिंग, नवग्रह देवालय जिथे सर्व ग्रह सुर्याभिमुख आहेत, श्री गणेश, श्री सुब्रह्मण्य त्यांच्या पत्नींसमवेत, श्री कन्नीमूल गणपती (आग्नेय दिशेला असलेले गणपती), श्री शनीश्वरर, श्री बालसुब्रमण्य, श्री नीलकंठ नायनार, श्री काशीविश्वनाथ आणि श्री विशालाक्षी देवी, श्री सरस्वती देवी, श्री महालक्ष्मी देवी, श्री नर्थनविनायकर, शैव संत नालवर, मार्कंडेय ऋषी, श्री सूर्य आणि श्री भैरव.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे मृत्यूचे भय घालविण्यासाठी तसेच दीर्घायुष्यासाठी भगवान शिवांवर तेलाचा अभिषेक करतात.

२. हे राहू परिहार स्थळ आहे. इथे भाविक जन राहू ग्रहाच्या प्रतिकूल परिणामांपासून मुक्ती मिळविण्यासाठी भगवान शिवांची पूजा करतात. अभिषेक झाल्यावर अभिषेक केलेल्या तेलामधून थोडंसं तेल भक्षण करतात. असा समज आहे की त्यामुळे दीर्घकालीन रोगांपासून मुक्ती मिळते.

पूजा:

नियमित प्रदोष पूजा, तामिळ आणि इंग्लिश नववर्ष दिवशी आणि दिवाळीला विशेष अभिषेक केला जातो. प्रत्येक सोमवारी चार विशेष पूजा केल्या जातात. 

मंदिरात साजरे होणारे सण:

चित्राई (एप्रिल-मे): १८ दिवसांचा ब्रह्मोत्सव. हा उत्सव मार्कंडेय ऋषींनी चालू केला. भगवान शिवांची रथयात्रा थिरुनीलकुडीच्या आसपासच्या १८ गावातून फिरते आणि शेवटी एलनथुराई इथे समाप्त होते.

आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडी पुरम

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): थिरुकार्थिगई दीपम

मारगळी (डिसेंबर -जानेवारी): थिरुवथीरै

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६ ते ११, संध्याकाळी ५ ते ८

मंदिराचा पत्ता: श्री नीलकंठेश्वरर मंदिर, ऍट पोस्ट थिरुनीलकुडी, थिरुविडाईमरुथुर तालुका, तामीळनाडू ६२११०८

दूरध्वनी: +९१-४३५२४६०६६०

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Neelkantheshwarar Temple at Thiruneelakudi

This is one of the seven Saptasthana Shiva temples associated with Thiruneelkudi. It is situated at a distance of 15 kms from Kumbhakonam on Kumbhakonam-Karaikkal route and it is about 3 kms from Aduthurai on Aduthurai-Thiruvarur route. This is one of the 276 Padal Pethra sthalam on the southern bank of Kaveri. The present temple was built by the Chola kings and later renovations were done by the others. The original temple must have existed before the 7th century. This place was also known as Panchabilwa kshetra.

Moolavar: Shri Neelkantheshwarar, Shri Manokkiyanatharswami, Shri Bilwaaranyeshwarar, Shri Jambanayekar, Shri Kaamdhenupurishwarar
Devi: Shri Thavakkola Ambika / Shri Bhaktaabhishta Pradayini, Shri Azhagaambika/ Shri Anupamasthani
Sacred teertha: Bramha teertha, Devi teertha, Ksheer teertha, Bhardwaj teertha, Markandeya teertha
Kshetra vruksha: 5 leaved bilwa tree, Jackfruit tree, Panchalinga tree
Puranic name: Thennalkudi, Thennilkudi

Kshetra Purana:

1. During Samudra manthan when poison emerged, to save everyone from it, Shri Shiva consumed it. At that very instant, Shri Parvati Devi held him by his throat to stop poison from entering in the stomach. His throat became blue, hence He is praised as Shri Neelkantheswarar and the place came to be known as Thiruneelkudi. In order to relieve Shri Shiva of the pain, Shri Parvati Devi anointed his throat with Gingelly oil at this place. Hence abhishek is done to the Shiva Linga with Gingelly oil.

2. In order to achieve Chiranjeevi status, Sage Markandeya worshiped Shri Shiva of this temple by carrying him on a palanquin. He attained Chiranjeevi status at this temple. 

3. In the sacred hymn, rendered by Appar, there is a mention of an incident which happened to him.  Once the men tied Appar to a granite slab and threw him into the Sea. He prayed to Shri Shiva of this temple to save him by singing hymns. Shri Shiva kept in afloat and made him reach the shore. 

Those who worshiped at this place:

Shri Brahma, Shri Parvati Devi, Shri Katyayini Devi, Shri Varun, Sage Vashishta, Sage Romesa, Sage Bharadwaj, Sage Markandeya, Sage Durvasa, Celestial cow Kamdhenu, Pandavas and Dev kanyas. 

Salient features: 

1. The kshetra vruksha i.e. Pancha bilwa vruksha is very significant as we find 5 leaves in a twig, instead of the usual 3. Hence the place is known as Panchabilwaranya kshetra

2. The Shiva linga absorbs all the oil poured over it during abhishek.

3. It is stated that the jackfruit tree in the corridor is very auspicious. According to hear-say one cannot take away the fruit from this tree w/o first offering to Shri Shiva as Naivedya. If it is taken out w/o offering to the Shri Shiva, the fruit gets spoiled 

4. There is a painting in the parikrama which depicts Shri Parvati Devi performing oil abhishek to Shri Shiva. 

5. A stone, mortal and pazel is seen in the corridor. It is stated that it was used in earlier days for grinding Gingelly seeds. 

6. The sanctum sanctorum is in the form of a semi-circular moat

7. According to those following Yoga marga Thiruneelkudi is the place to start with as Muladhar sthala. The efforts to raise Kundalini Shakti begin from Muladhar.  

8. Sage Markandeya worshiped Shri Neelkantheshwarar by carrying him in a palanquin. He attained the status of Chiranjeevi at this place. As a mark of respect to Shri Shiva, he worshiped 7 nearby temples together known as Saptasthana Shiva temples of Thiruneelkudi. In memory of this event, during annual Chittrai festival the idols of Shri Shiva, Shri Parvati Devi and Sage Markandeya are carried in procession from this temple to the other 6 temples. 

9. Shri Brahma was relieved of the curse incurred due to his association with celestial damsel Urvashi. Kaamdhenu also worshiped Shri Shiva at this place and got rid of a curse. 

About the temple:

This is an east facing temple with a single tiered Rajagopuram and 2 parikramas. As soon as we enter the temple we come across Dhwajastambha, Balipeeth and Nandi facing the sanctum. There is an arch at the entrance of the sanctum. The Shiva linga is swayambhoo facing the east. The linga is about 2 ft tall and has a rough surface with a square projection. Abhishek is done daily with oil but linga absorbs entire oil as abhishek. Even though the linga looks rough, it is never wet. The sanctum sanctorum is moat shaped. 

The koshta moorthis are Shri Ganesha, Shri Dakshinamurti, Shri Lingodbhavar, Shri Brahma and Shri Durga Devi. Shri Chandikeshwar and Shri Chandikeshwari Devi are in a separate shrine in the usual position. There are 2 separate shrines for Shri Parvati Devi. In one shrine we have Shri Thavakkola Ambika / Shri Tapas Parvati / Shri Bhaktaabhishta Pradayini. In the other we have the idol of Shri Azhagaambika / Shri Anupamasthani / Shri Oppilamulayal. In the first shrine i.e.  Shri Thavakkola Ambika, she is depicted as doing penance. According to puran, she did penance at this place for marrying Shri Shiva. The idol is about 4 ft in height. In the 2nd shrine, Shri Anupamasthani is 4 ft tall. According to puran, she nursed Shri Shiva back to health. In a mandap known as Mukti mandap, we find a Shiva Linga worshiped by Shri Bramha. In the corridor we come across the following shrines and idols. Shiva Linga worshiped by Sage Markandeya. A Navagraha shrine in which all the planets face Shri Surya. Shri Ganesha, Shri Subramanya with his consorts, Shri Kannimoola Ganapati (Ganapati in SE corner), Shri Shanishwarar, Shri Bala Subramanya, Shri Neelkantha Nayanar, Shri Kashivishwanath and Shri Vishalaxi Devi, Shri Saraswati Devi, Shri Mahalaxmi Devi, Shri Narthana Vinayaka, Shaiva saint Nalvar, Sage Markandeya, Shri Surya and Shri Bhairava. 

Prayers: 

1. Devotees worship Shri Shiva for removal of fear from death and for longevity by offering oil for abhishek. 

2. This is a Rahu Parihar sthala. People worship Shri Shiva for relief from adverse effects of Rahu. They consume a small quantity of the oil after abhishek and devotees believe they will be relieved for prolonged ailments. 

Poojas:

 

Regular pradosha puja & Special abhishek on Tamil and English new year days, Diwali and special puja 4 times every Monday

Festivals: 

Chittrai (Apr-May): 18 day Bramhostav. This was established by Sage Markandeya. Shri Shiva is taken in procession to 18 villages around Thiruneelkudi. Finally, the procession comes to an end at Elanthurai.
Aadi (July-Aug): Aadi Puram
Aipassi (Oct-Nov): Annabhishek
Karthigai (Nov-Dec): Thirukarthigai deepam
Margazhi (Dec-Jan): Thiruvatirai
Masi (Feb-Mar): Shivaratri

Timing: 6-11 am and 5-8 pm

Address: Shri Neelkantheswarar temple at post Thiruneelkudi, Taluka Thiruvidaimurukku, Tamil Nadu 621108

Phone: +91-4352460660

Courtesy: Various websites and blogs

आडूथुराई येथील श्री आपत्सहायनाथर मंदिर

पूर्वी आडूथुराईला तेनकुरुंगाडूथुराई असं नाव होतं. हे शिव मंदिर कंजनूरशी संबंधित सप्तस्थानांपैकी एक आहे. मयीलादुथुराई - कुंभकोणम मार्गावर कुंभकोणम पासून साधारण १३ किलोमीटर्स वर तर मयीलादुथुराई पासून २० किलोमीटर्स वर हे मंदिर स्थित आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. मूळ मंदिर विटांचे बांधले होते. नंतर चोळा राणी सिम्बिअन महादेवी हिने हे मंदिर ग्रॅनाईट वापरून बांधलं. शैव संत अप्पर आणि संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. त्यामुळे हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. इथे १५ शिलालेख आहेत ह्यामध्ये पांड्या, चोळा आणि चेरा राजांनी ह्या मंदिरासाठी केलेल्या कामांचे आणि देणग्यांचे उल्लेख आहेत. शैव संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी ह्या मंदिरातील श्री मुरुगन ह्यांची स्तुती गायली आहे. 

मूलवर: श्री आपत्सहायेश्वरर
देवी: श्री पवळकोडी अम्माई
क्षेत्र वृक्ष: पारिजात वृक्ष (तामिळमध्ये पवळमल्लीगै)
पवित्र तीर्थ: सहाय तीर्थ, सूर्य तीर्थ (मंदिराच्या समोर)
पुराणिक नावे: तेनकुरुंगाडूथुराई, थिराईमूरनाडू, भुबलाकुळवल्ली
वर्तमान नाव: आडूथुराई

क्षेत्र पुराण:

१. स्थळ पुराणानुसार वानरांचा राजा वाली ह्याने काही गैसमजुतीमुळे आपल्या भावाला म्हणजेच सुग्रीवाला राज्यातून बाहेर घालवलं. पुराणानुसार वाली आणि सुग्रीवांच्या युद्धामध्ये जेव्हां सुग्रीवाने भगवान शिवांना मदतीसाठी प्रार्थना केली, त्यावेळी भगवान शिवांनी सुग्रीवांना वाचवलं. त्यांनी सुग्रीवांचं अन्नपरवै (ह्याचा अर्थ श्वेत हंस असा समजला जातो) ह्या पौराणिक पक्षामध्ये रूपांतर केलं. त्याच वेळेस सुग्रीवांच्या पत्नीचे पण त्यांनी पारिजात वृक्षामध्ये रूपांतर केलं आणि सुग्रीवांना पारिजात वृक्षाच्या मागे लपवलं. त्यांनी सुग्रीवांना संकटातून वाचवलं म्हणून भगवान शिवांना इथे श्री आपत्सहायनाथर (ज्यांनी आपत् म्हणजेच संकटातून वाचवलं).

२. जेव्हां प्रभू श्रीराम आणि सीता देवी वनवासात होते तेव्हां ते हनुमान आणि सुग्रीवांबरोबर इथे आले आणि त्यांनी भगवान शिवांची पूजा केली. 

३. स्थळपुराणानुसार इथून जवळ असलेल्या थिरुमंगलकुडी ह्या गावामध्ये एक स्त्री होती जी भगवान शिवांची भक्त होती. ती ह्या मंदिराला नियमित भेट देऊन भगवान शिवांची पूजा करायची. जेव्हां ती प्रसूत होती तेव्हां ती नेहमी प्रमाणे ह्या मंदिरात येऊन तिने पूजा केली. जेव्हां ती मंदिरातून परत जायला निघाली तेव्हा ती आपल्या गावात पोचू शकली नाही कारण नदीला पूर आला होता. तेव्हांच तिला प्रसूती वेदना पण चालू झाल्या होत्या. तिने भगवान शिवांना मदतीसाठी प्रार्थना केली. असा समज आहे की भगवान शिव एका परिचारिकेच्या रूपात आले आणि त्यांनी त्या स्त्रीची प्रसूती करवली.

४. क्षेत्र पुराणानुसार इथे हरदत्त नावाचा शिव भक्त होता. त्याचा जन्म इथल्या जवळच्या गावात वैष्णव कुटुंबात झाला होता पण तो स्वतः कट्टर शिव भक्त बनला. तो रोज रात्रीच्या जेवणाआधी कंजनूरशी संबंधित सप्त स्थानांना भेट द्यायचा (कंजनूर, थिरुक्कोडीकवळ, थिरुवेंगाडू, थिरवडूथुराई, आडूथुराई, थिरुमंगलकुडी आणि थिरुमनथुराई). एकदा तो दर्शन घेऊन आपल्या घराकडे निघाला होता त्यावेळेस जोरात पाऊस चालू झाला. त्यामुळे काळोख आणि पाऊस ह्यांच्यामुळे तो परत घरी पोचू शकला नाही. असा समज आहे कि त्यावेळी भगवान शिव ब्राह्मणाच्या रूपात आले आणि त्यांनी हरदत्ताला आपल्या घरी पोचण्यास मदत केली.

५. असा समज आहे की श्री भैरव आणि अगस्त्य मुनी ह्यांनी इथे भगवान शिवांची पूजा केली.

६. अगस्त्य आणि इतर ऋषी चिंदंबरंमध्ये भगवान शिवांनी केलेलं वैश्विक नृत्य पाहू शकले नाहीत म्हणून त्यांच्या विनंतीवरून भगवान शिवांनी त्यांना ते नृत्य इथे करून दाखवलं. ह्या नृत्याला आनंदतांडव असे नाव आहे.

७. अगस्त्य ऋषी त्यांच्या तीर्थयात्रेमध्ये इथे येऊन पोचले. त्यांनी इथे स्वर्णाकर्ष भैरव ह्यांची स्थापना केली आणि भगवान शिवांकडून वरदाने प्राप्त केली.

८. एकदा श्री हनुमान तन्मयतेने कैलास पर्वतावर भगवंताची स्तुती गात होते. जेव्हां नारद मुनी तिथे पोचले तेव्हां ते त्या गायनाने मंत्रमुग्ध झाले आणि ते तिथेच बसून राहिले. त्यांनी आपली वीणा जमिनीवर ठेवली. ते गायन ऐकण्यामध्ये एवढे तन्मय झाले होते कि त्यांनी परत आपल्या वीणेकडे जेव्हां बघितलं तेव्हां ती बर्फाने आच्छादली गेली होती. त्यामुळे ते ती वीणा काढू शकले नाहीत. त्यांना श्री हनुमानाचा खूप राग आला आणि त्यांनी श्री हनुमानाला शाप दिला ज्यामुळे श्री हनुमानांची गायन कला लुप्त झाली. श्री हनुमान इथे आले आणि त्यांनी भगवान शिवांची पूजा केली ज्यामुळे त्यांना त्यांची गायन कला परत प्राप्त झाली.

ह्याठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

प्रभू श्रीराम, सीता देवी, श्री लक्ष्मण, श्री हनुमान, सुग्रीव आणि त्यांची पत्नी, अगस्त्य आणि इतर ऋषी, संत हरदत्त, श्री ब्रह्म आणि श्री भैरव.  

वैशिष्ट्ये:

१. इथला गाभारा अर्धवर्तुळाकार खंदकाच्या आकाराचा आहे. 

२. प्रत्येक वर्षी चित्राई ह्या तामीळ महिन्याच्या ५व्या, ६व्या आणि ७व्या दिवशी सूर्याची किरणे शिव लिंगावर पडतात.

३. श्री नटराज, श्री गंगाधर, श्री विष्णुदुर्गा देवी, श्री भिक्षाटनर आणि श्री ब्रह्म खूप सुंदर आहेत.

४. ह्या मंदिरातली सर्व शिल्पे उत्कृष्टपणे कोरली आहेत.

५. इथे एक शिल्प आहे ज्यामध्ये वानरराजा सुग्रीवाशी संबंधित स्थळ पुराण चित्रित केले आहे.

६. असा समज आहे की जर एखाद्या पिता-पुत्रांमधलं नातं विस्कळीत झालं असेल तर त्यांनी इथे येऊन एकत्र श्री सूर्य आणि श्री शनी ह्यांची पूजा केली तर त्यांचं नातं परत सुरळीत होतं. 

७. नवग्रह संनिधीमध्ये सर्व आठ ग्रह सूर्याकडे मुख करून आहेत. 

८. गाभाऱ्याच्या विमानावर एक मूर्ती आहे ज्यामध्ये वाली आणि सुग्रीव हे भगवान शिवांची पूजा करत आहेत.

९. हे स्थळ कावरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे म्हणून ह्या स्थळाला तेनकुरुंगाडूथुराई (तेन म्हणजे दक्षिण). कुरुंग म्हणजे वानरांचा राजा सुग्रीव ज्याने इथे भगवान शिवाची पूजा केली.

मंदिराबद्दल माहिती:

गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि अर्थ मंडप आहे.  

हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून इथे तीन स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि दोन परिक्रमा आहेत. मंदिरात प्रवेश केल्यावर नंदि आणि बलीपीठ त्यांच्या नेहमीच्या जागी दिसतात पण इथे ध्वजस्तंभ नाही. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे. गाभारा खंदकाच्या आकाराचा आहे. गाभारा अर्धवर्तुळाकार खंदकाच्या आकाराचा आहे. मंडपामध्ये नंदि, बलीपीठ, ध्वजस्तंभ आणि विनायक आहेत. 

कोष्टामध्ये पुढील मूर्ती आहेत: श्री नर्थन विनायकर, अगस्त्य ऋषी, श्री नटराज, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्म, श्री गंगाधरर, श्री भिक्षाटनर, श्री दुर्गा देवी. श्री अंबिका देवींचे देवालय बाहेरील परिक्रमेमध्ये असून दक्षिणाभिमुख आहे. नवग्रह संनिधी आतील परिक्रमेमध्ये आहे आणि इथे सगळे ग्रह सुर्याभिमुख आहेत.

परिक्रमेमध्ये पुढील मूर्ती आणि देवालये आहेत: श्री गजलक्ष्मी, इंद्र लिंग, कुबेर लिंग, श्री चंडिकेश्वर, श्री चंडिकेश्वरी, श्री सूर्य, श्री चंद्र, श्री गणेश, श्री वल्ली आणि श्री दैवानै समवेत श्री सुब्रह्मण्य, श्री सोमस्कंदर, शैव संत नालवर, श्री वायू, श्री महागणपती आणि श्री काशीविनायकर. 

बाहेरील प्रकारामध्ये पुढील देवालये आहेत: श्री काशी विश्वनाथ आणि श्री विशालाक्षी, श्री विनायक, श्री मुरुगन आणि श्री शिवकामी देवीसमवेत श्री नटराज.

श्री नटराजांच्या देवालयासमोरच्या मंडपामध्ये पुढील देवालये आहेत: श्री शनीश्वरर, बाण लिंग, शैव संत हरदत्त आणि श्री स्वर्णाकर्ष भैरव. इथे एक स्टुक्को चित्र आहे ज्यामध्ये स्थळ पुराणे चित्रित केली आहेत ज्यामध्ये सुग्रीव भगवान शिवांची पूजा करत आहेत, भगवान शिव सुग्रीवांचं श्वेत हंसामध्ये रूपांतर करत आहेत आणि सुग्रीवांच्या पत्नींचं पारिजात वृक्षामध्ये रूपांतर करत आहेत. तसेच इथे अजून एक चित्र आहे ज्यामध्ये शैव संत कारैक्कल अम्माईयार आणि राणी सिंबिअन महादेवी श्री आपत्सहायेश्वरर ह्यांची पूजा करत आहेत.

ज्या मंडपामध्ये सगळे उत्सव साजरे होतात त्या मंडपाला अप्पर अरंगम असं नाव आहे.

प्रार्थना:

१. इथे पिता पुत्र शनिवारी आणि रविवारी नातेसंबंध सुदृढ राहण्यासाठी एकत्र पूजा करतात.

२. समृद्धी प्राप्तीसाठी भाविक जन इथे भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींची पूजा करतात

३. पौर्णिमेला भाविक जन इथे अगस्त्य मुनींच्या मूर्तीला विशेष तेल लावून पूजा करतात. असा समज आहे की ह्यामुळे त्यांच्या सर्व इच्छा पूर्ण होतात.

४. भाविक जन इथे कालसर्प दोष निवारणासाठी भगवान शिवांवर अभिषेक करतात. 

पूजा:

दैनंदिन पूजा, प्रदोष पूजा नियमित केल्या जातात. अमावास्येच्या दिवशी अगस्त्य ऋषींची विविध वरदाने मिळविण्यासाठी विशेष पूजा केली जाते.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

अवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री विनायकी चतुर्थी

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक

मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथुराई

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री 

मंदिराचा पत्ता: श्री आपत्सहायेश्वरर मंदिर, आडूथुराई पोस्ट, थिरुविडाईमरुथुर तालुका, तामिळ नाडू ६१२१०१

दूरध्वनी: ९४४३४६३११९, ९४४२४२५८०९ 

Shri Apathsahayanathar Temple at Aduthurai

Aduthurai was also known as Thenkurungaduthurai in olden days. This Shiva temple located at this place is connected with the saptha sthana Shiva temples of Kanjanur. It is situated at a distance of 13 kms from Kumbhakonam on Mayiladuthurai-Kumbhakonam route, 20 kms from Mayiladuthurai. It is one of the Padal Pethra Sthalam revered by Shaiva saints Shri Appar and Shri Sambandhar. Shaiva saint Shri Arunagirinathar has praised Shri Muruga of this temple in his hymns. The temple is situated on the southern bank of Kaveri. This temple was originally a brick structure and was constructed as a granite structure by Chola queen Sembian Mahadevi. This temple must have existed before the 7th century. There are 15 stone inscriptions which give an account of work done by Pandya, Chola and Chera kings. Saint Arunagirinathar has sung sacred hymns on Lord Muruga of this temple.

Moolavar: Lord Apatsahayeshwarar
Devi: Goddess Pavalakodi Ammai
Kshetra Vruksha: Parijat tree (Pavalamalligai in Tamil).
Sacred Teertha: Sahay Teertha, Surya Teertha (in front of the Temple)
Puranik Names: Thenkurungaduthurai, Thiraimurnadu, Bhoobalakulavalli
Present Name: Aduthurai

Kshetra Purana: 

1. According to Sthala purana, Vaali, king of monkeys, drove away his brother Sugreev from his kingdom due to a misunderstanding. According to purana, Lord Shiva rescued Sugreeva during the fight between Vaali and Sugreeva, when Sugreeva sought the help of Lord Shiva. He changed Sugreev into a mythological bird named AnnaParavai in Tamil (believed to be White Swan). At the same time, he also changed the wife of Sugreeva into a Parijat tree and hid Sugreeva in the Parijata tree. Hence Lord Shiva is praised as Abathsahayanathar (the person who helped during calamity/danger).

2. When Lord Shri Ram, Goddess Sita were staying in the forest, they came to his place along with Lord Hanuman and Sugreeva and worshiped Lord Shiva.

As per the sthala purana, in the nearby village (ThiruMangalaKudi), there was a lady who was a staunch devotee of Lord Shiva. She used to visit this temple regularly and worship Lord Shiva. When she was pregnant, she came to this temple as usual and performed her worship. On the way back from the temple, she could not reach her village as the river had swollen due to heavy rains. At that time she developed labour pain. She prayed to Lord Shiva for help. It is believed that Lord Shiva took the form of a nurse and performed the delivery.

3. This kshetra purana is about Shaiva saint Haradatta. He was born in a Vaishnav family in a nearby village, but he became a staunch devotee of Lord Shiva. He used to visit the Sapta-Sthan Shiva temples of Kanjanur (namely the temples at Kanjanur, Thirukkodkaval, Thiruvendaku, Thiruvaduthurai, Aduthurai, ThiruMangalaKudi and ThiruManthurai) everyday, before taking dinner. One day when he was on his way back home after visiting this temple, there was heavy rain. He was unable to return home in the rain and darkness. It is believed that Lord Shiva came in the  disguise of a brahmin and helped him reach his home.

4. Sage Agastya and other sages could not witness the cosmic dance of Lord Shiva at Chidambaram. Lord Shiva performed a tandav at this place on their request. This Tandav is known as Anand Tandav. 

According to sthala purana, on his way while having darshan of various shiva sthalams, Sage Agastya reached this place. He installed a Swarnaakarsha Bhairav at this place and obtained several boons from Lord Shiva.

5. According to purana, once Lord Hanuman was deeply engrossed in singing the sacred hymns of Lord ShriRam at Kailash. When sage Narada reached that place he was mesmerized by his singing and sat there to listen. He kept his musical instrument on the ground. He was so engrossed by his singing, that by the time he realized the instrument was covered by snow. Narada could not retrieve his instrument as it was buried in snow. He cursed Lord Hanuman to lose his art of singing. Lord Hanuman came to this place and worshiped Lord Shiva. By the grace of Lord Shiva, he got the art of singing again. 

Those who worshiped at this place:

Lord ShriRam, Goddess Sita, Lord Lakshman, Lord Hanuman, Sugreeva and his wife, sage Agasthya and other sages, saint Haradatta, Lord Brahma and Lord Bhairav.

Salient features:

1. Sanctum-Sanctorum is in the form of a semi-circular moat. 

2. The reflected rays of the Sun from the surya teertha fall on the ShivaLinga for three days (5th, 6th and 7th day of the Tamil month of Chithirai)

3. The idols of Lord Nataraja, Lord Gangadharar, Goddess VishnuDurga, Lord Bikshadanar and Lord Brahma are very beautiful.

4. All the sculptures in the temple are exquisitely carved.

5. There is a sculpture which depicts a sthala-puran involving Sugreeva (Monkey king).

6. It is believed that, if both father and son worship Lord Surya and Lord Shani together at this place, they will have a very good relationship.

7. In the NavaGraha shrine, all eight planets face Lord Surya.

8. In the Vimana over the sanctum, there is an idol depicting Vaali and Sugreeva worshiping Lord Shiva.

9. This place was known as Then (meaning south in Tamil) Kurungaduthurai, since this place is on the southern bank of Kaveri. Kurunga refers to Monkey king Sugreeva, who worshiped at this place.

About the temple:

Sanctum-Sanctorum consists of sanctum, antarala and ardha-mandap. 

This is an east facing temple with a 3- tiered Rajagopuram and two Prakarams. When we enter through the Rajagopuram we come across Nandi and BaliPeeth in their normal positions but there is no Dwajastambha. The shiva linga is a swayambhu linga. The sanctum sanctorum is in the form of a semi-circular moat. Nandi, Balipeeth and DwajastambhaVinayaka are in a mandap.

Koshta murtis are Lord Narthana Vinayaka, Sage Agastya, Lord Nataraja, Lord Dakshnimurty, Lord Lingodbhava, Lord Brahma, Lord Gangadharar, Lord Bhikshatanar, Goddess Durga. 

Ambika’s shrine is facing south in the outer parikrama. Navagraha shrine is in the inner prakaram, where all the Navagrahas are facing Surya.

In the parikrama, we come across the shrines and idols of Goddess Gajalakshmi, Indra linga, Kubera Linga, Lord Chandikeshwar, Goddess Chandikeshwari, Lord Surya, Lord Chandra, Lord Vinayaka, Lord Subramanya with his consorts, Valli and Deivanai, Lord Somaskanda, Shaiva saints Nalvar, Lord Vayu, Lord MahaGanapati. In the outer prakaram we come across shrines of Lord Kashi Vishwanath and Goddess Vishalakshi, Lord Vinayaka, Lord Muruga, and Lord Nataraja with Goddess Shivakami. 

In a mandap next to Lord Nataraja’s shrine, we come across shrines of Lord Shanishwarar, Banalinga, Shaiva saint Haradatta and Lord SwarnaAakarsha Bhairav. A stucco image depicts the sthala puran, Sugreeva worshiping Lord Shiva, Lord Shiva transforming Sugreeva to a white Swan and his wife into a Parijata tree. There is a sculpture which depicts Shaiva saint Karaikkal Ammaiyar and Queen Sembian Mahadevi worshiping Shri Apatsahayeshwarar. 

The hall in which all the festivals are held is named Appar Arangam. 

Prayers: 

1. Father and son worship together on Saturday and Sunday for good relationship

2. For prosperity and wisdom, the people worship Lord Shiva and Goddess Parvati.

3. On full moon day people worship Sage Agastya by applying a special oil for fulfillment of their desires.

4. For relief from Kalasarpa dosha people perform abhishek of Lord Shiva. 

Poojas:

Daily four rituals are performed.

Fortnightly pradosha pooja is performed.

Special pooja is performed on new moon days to sage Agastya for various boons.

Festivals:

Avani: Vinayaki chaturthi

Aipassi: Annabhishek

Margazhi: Thiruvathirai

Maasi: Mahashivaratri

Address: 

Shri Apatsahayeshwarar temple, At-post Aduthurai, Taluka Thiruvidaimaruthur, Tamil Nadu 612101

Phone numbers: 9443463119, 9442425809

थिरुविडाईमरुथुर येथील श्री महालिंगेश्वरर

हे शिव मंदिर पंचक्रोशी स्थळांमधलं एक स्थळ आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर कुंभकोणम-मयीलादुथुराई मार्गावर कुंभकोणमपासून ८ किलोमीटर्स वर असलेल्या थिरुविडाईमरुथुर ह्या गावात वसलेलं आहे. शैव संत अप्पर, सुंदरर आणि संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती केली आहे. म्हणून हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. इथे १४९ शिलालेख आहेत ज्यांमध्ये चोळा, होयसाला, पल्लव आणि पांड्या राजांचे उल्लेख आहेत. चोळा साम्राज्याच्या काळात ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार झाला आणि विजयनगर साम्राज्यात ह्याचा विस्तार झाला.

कावेरी नदीच्या काठावरील काशी क्षेत्राशी तुल्यबळ मानल्या जाणाऱ्या सहा क्षेत्रांपैकी हे एक क्षेत्र आहे. हे शक्तिपीठांपैकी एक शक्तीपीठ मानलं जातं तसंच हे पंचलिंग स्थळांपैकी पण एक स्थळ मानलं जातं. ह्याशिवाय थिरुनीलकुडीच्या भोवताली असलेल्या सप्त स्थानांपैकी पण हे एक स्थान आहे. पांड्या, चोळा आणि तंजावूर च्या नायक साम्राज्यातल्या राजांनी ह्या मंदिराच्या देखभालीमध्ये तसेच जीर्णोद्धार कार्यांमध्ये लक्षणीय हातभार लावला. भौगोलिक रित्या मुख्य बिंदूंवर असलेल्या सात शिव मंदिरांपैकी हे मंदिर मध्यवर्ती बिंदूवर आहे. ह्या मंदिरातील विग्रहांना (मूर्तींना) सप्त विग्रह असं म्हणतात. हे मंदिर अशा दोन शिव मंदिरांच्या मध्ये आहे ज्या मंदिरांचे क्षेत्र वृक्ष मरुथ (अर्जुन) आहे म्हणून ह्या स्थळाला ईडाईमरुथुर असं पण म्हणतात.

मूलवर: श्री महालिंगम, श्री महालिंगेश्वरर, श्री मरुतवनर, श्री मरुतवनेश्वरर

देवी: श्री परुमुरैअल, श्री बृहद्सुंदररगुजांबिका, श्री नानमुलैनायकी

पवित्र तीर्थ: कारुण्यामृत, कावेरी नदी

क्षेत्र वृक्ष: मरुत वृक्ष (अर्जुन वृक्ष)

पुराणिक नाव: मथिरार्जुनं, शेनबागारण्य, शक्तिपूरं, तपोवनं, मुक्तीपूरं

क्षेत्र पुराण:

१. पट्टीनाथर आणि भद्रगिरियार: शैव संत पट्टीनाथर ह्यांचं ह्या मंदिराशी घट्ट नातं आहे. त्यांचा शिष्य भद्रगिरियार हा राजा होता. त्याने आपल्या राज्याचा त्याग करून तो संत झाला. येथे येऊन तो आपल्या गुरूंबरोबर म्हणजेच पट्टीनाथर ह्यांच्याबरोबर राहू लागला. त्याच्या हातामध्ये नेहमी भिक्षापात्र असायचे आणि एक श्वान नेहमी त्याच्या बरोबर असायचा. एकदा भगवान शिव भिक्षुक रूपात आले आणि त्यांनी पट्टीनाथर ह्यांच्याकडे भिक्षा मागितली. पट्टीनाथर ह्यांनी भद्रगिरियारला संसारी असे संबोधून त्या भिक्षुकाला भद्रगिरियारकडे पाठवलं. आपल्यापाशी भिक्षापात्र आणि श्वान  असल्यामुळे आपल्या गुरूंनी आपल्या संसारी असं संबोधलं ह्याचं भद्रगिरियारला फार वाईट वाटलं. त्या रागाच्या भरात त्याने ते भिक्षापात्र त्या श्वानावर फेकलं ज्यामुळे तो श्वान मृत्युमुखी पडला. भिक्षुकाच्या रुपातले भगवान शिव आपल्या मूळ रूपात आले आणि त्यांनी भद्रगिरियारला तसेच त्या श्वानाला पण मुक्ती प्रदान केली. म्हणून ह्या स्थळाला नलादीयार कोविल असं संबोधलं जातं.

२. ब्रह्महत्या दोष: एका चोळा राजकुमाराकडून एका ब्राह्मणाची हत्या झाली. ज्यामुळे त्या राजकुमारावर ब्रह्महत्येचा दोष लागला. तो राजकुमार ह्या मंदिरात आला आणि त्याने भगवान शिवांकडे ब्रह्महत्या दोषातून मुक्तीसाठी प्रार्थना केली. हत्या घडलेल्या ब्राह्मणाचा आत्मा राजकुमाराच्या मागावर होता म्हणून भगवान शिवांनी राजकुमाराला ज्या प्रवेशद्वारातून तो आला त्या विरुद्ध दिशेच्या प्रवेशद्वारातून बाहेर जायला सांगितले कारण तो ज्या प्रवेशद्वारातून तो आत आला त्या प्रवेशद्वारात तो ब्रह्महत्ती वाट पाहत होता. असा समज आहे कि तो ब्रह्महत्ती अजूनही वाट बघत आहे. म्हणून अजूनही भाविक जन त्या प्रवेशद्वारातून बाहेर जात नाहीत. त्या पूर्वेकडील प्रवेशद्वारावर त्या ब्रह्महत्तीचे शिल्प आहे.  

३. काही जण हे क्षेत्र पुराण वरगुण पांडियन ह्या राजाच्या कथेशी जोडतात. हा राजा एकदा जवळच्या जंगलामध्ये शिकारीला गेला होता. अंधार व्हायला लागल्यावर तो त्वरेने आपल्या घोड्यावरून परत येण्यास निघाला. एका झाडाखाली एक ब्राह्मण निद्रा घेत होता ह्याकडे त्या राजाचे दुर्लक्ष झाले आणि त्यामुळे त्याच्या घोड्याचे खूर ब्राह्मणावर आपटून तो ब्राह्मण मृत्यू पावला. राजाला त्याच्या शिपायांकरवी ह्याची माहिती मिळाली. जेव्हा त्याने हि गोष्ट पंडितांना सांगितली तेव्हा त्यांनी राजाला त्याला ब्रह्महत्येचा दोष प्राप्त झाल्याचे सांगितले. पंडितांनी त्याला शास्त्रात सांगितलेले उपाय करण्यास सांगितले. पण त्या उपायांनी राजाला त्या दोषातून मुक्ती मिळाली नाही. तो मदुराई मंदिरात गेला आणि त्याने श्री सुन्दरेश्वरांकडे म्हणजेच भगवान शिवांकडे मुक्तीसाठी प्रार्थना केली. जेव्हा तो भगवान शिवांना प्रदक्षिणा घालत होता त्यावेळी एक आकाशवाणी झाली आणि त्या आकाशवाणीतून राजाला सांगितले गेले कि त्याच्या राज्यावर एक राजा आक्रमण करेल पण तो राजा पराभूत होईल. तो पराभूत झालेला राजा पळून जाईल त्यावेळी त्या राजाचा पाठलाग वरगुण राजास करण्यास  सांगितले. पाठलाग करत करत वरगुण राजा श्री महालिंगेश्वर मंदिरात पोचेल जिथे स्वतः भगवान शिवांनी शिव लिंगाची पूजा केली. जेव्हा वरगुण राजा पूर्वेच्या प्रवेशद्वारातून शिरून भगवान शिवांची पूजा करून महालिंगेश्वरांच्या आज्ञेने पश्चिमेच्या प्रवेशद्वारातून बाहेर जाईल त्यावेळी तो ब्रह्महत्येच्या दोषातून मुक्त होईल. वरगुण राजाने तसे केल्यावर तो ब्रह्महत्येच्या दोषातून मुक्त झाला. असा समज आहे कि ब्रह्महत्ती, म्हणजेच हत्या झालेल्या ब्राह्मणाचा आत्मा, अजूनही पूर्वेच्या प्रवेशद्वाराशी आहे.

४. पंचक्रोशी स्थळ: प्रलयानंतर अमृत कलश कुंभकोणम मध्ये पोचला आणि तिथे स्थिर झाला. असा समज आहे कि अमृताचे थेम्ब पांच ठिकाणी पडले. ती पांच ठिकाणे अशी - थिरुविडाईमरुथुर, दारासुरम, थिरुनागेश्वरम, स्वामीमलै आणि कोरानट्टू करुप्पूर. हि क्षेत्रे एकमेकांपासून पांच क्रोशी दूर आहेत म्हणून त्यांना कुंभकोणमची पंचक्रोशी स्थळे असं संबोधलं जातं.

५. ज्योतिर्मय महालिंग: जेव्हा इथे ऋषीमुनी तपश्चर्या करत होते त्यावेळी अगस्त्य मुनी त्यांच्या शिष्यांसमवेत इथे आले आणि त्यांनी श्री उमादेवींची तपश्चर्या केली. श्री उमादेवींनी अगस्त्य मुनींना दर्शन दिलं. श्री उमादेवींना नमस्कार करून अगस्त्य मुनींनी श्री उमादेवींकडे भगवान शिवांचे दर्शन मिळविण्याची प्रार्थना केली. श्री उमादेवींनी ऋषींसमवेत भगवान शिवांची तपश्चर्या केली. त्यांच्या तपश्चर्येवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी त्यांना दर्शन दिलं. दर्शन दिल्यानंतर तिथल्या ऋषीमुनींना भगवान शिवांनी त्यांच्या चुकीबद्दल दरडावलं. ते ऋषीमुनी तपश्चर्या करण्याआधी शिवलिंगाची उपासना करण्यास विसरले होते. भगवान शिवांची हि कृती बघून श्री पार्वती देवी अचंबित झाल्या आणि त्यांनी भगवान शिवांना ह्याचे कारण विचारलं. श्री पार्वती देवींच्या मते श्री ब्रह्मदेव आणि इंद्रादिदेव प्रचलित प्रथेप्रमाणे श्री पार्वती देवींचीच पूजा प्रथम करतात. भगवान शिवांनी ऋषींना त्यांच्या चुकीचे प्रायश्चित्त घ्यायला लागेल असं सांगितलं. त्या दिवसापासून त्या ऋषीमुनींनी प्रथम शिव लिंगाची पूजा करण्यास चालू केले आणि त्यांना मुक्ती प्राप्त झाली. जेव्हा ऋषीमुनी श्री पार्वती देवींसह भगवान शिवांची उपासना करत होते त्यावेळी भगवान शिव श्री पार्वती देवींच्या हृदयातून ज्योती रूपात प्रकट झाले. त्यांनी ऋषीमुनींना ज्योतिरूपात कृपावर्षाव केला म्हणून येथील शिव लिंगाला ज्योतिर्मय महालिंग असं संबोधलं जातं. 

६. स्थळ पुराणानुसार आदि शंकराचार्य इथे आले. त्यांची अशी इच्छा होती कि भगवान शिवांनी अद्वैताबद्दलचं सत्य घोषित करावं जेणेकरून सर्वांच्या अद्वैत तत्वाबद्दलच्या शंकांचे निराकरण होईल. त्यांच्या प्रार्थनेला प्रतिसाद देऊन शिव लिंगातून श्री महालिंगेश्वर प्रकट झाले आणि आणि त्यांनी “सत्यं अद्वैतम्, सत्यं अद्वैतम्, सत्यं अद्वैतम्” असं तीन वेळा घोषित केलं. येथील शंकर मठामधल्या गोपुरावर आपल्याला एक शिल्प बघायला मिळत ज्यामध्ये श्री महालिंगेश्वर आपला हात वर करून घोषणा करत आहेत आणि आदि शंकराचार्य हात जोडून त्यांच्यासमोर उभे आहेत. ह्या मठाच्या मध्यवर्ती अंगणामध्ये देवीचे देवालय स्थापिले आहे आणि त्याचबरोबर आदि शंकराचार्यांच्या पादुका स्थापित केल्या आहेत. 

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री शनीश्वरर, श्री चंद्र, कश्यप ऋषी, पट्टीनाथर, भद्रगिरियार, अरुणागिरिनाथर, करुवूर देवर, वरगुण पांडियन राजा, श्री उमा देवी, श्री विनायकर, श्री मुरुगन, श्री विष्णू, श्री ब्रह्म, श्री रुद्र, श्री लक्ष्मीदेवी, श्री सरस्वती देवी, श्री कालीदेवी, वसिष्ठ ऋषी, अगस्त्य मुनी, रोमेश ऋषी, कपिल ऋषी, मार्कंडेय ऋषी, सिद्ध (श्रीधर अय्यरवाल), कांचिमठाचे ५९वे मठाधिपती श्री बोधेंद्र सरस्वती, सुकीर्ती, वीरसेना.

वैशिष्ट्ये:

१. येथील शिवलिंग स्वयंभू आहे. ह्या लिंगाची उपासना स्वतः भगवान शिवांनी केली म्हणून ह्या लिंगाचे नाव श्री महालिंगेश्वर आहे.

२. हे दुसरे स्थळ आहे जिथे श्री मुकाम्बिका देवींचे देवालय आहे.

३. नंदिंच्या शरीराच्या तीन भागांशी तीन क्षेत्राचे नाते आहे. श्री शैलम हे नंदिंचे शिर दर्शवते, इडाईमरुथुर हे नंदिंच्या शरीराचा मध्य भाग दर्शवते तर कडाईमरुथुर हे नंदिंच्या शरीराचा पार्श्व भाग दर्शवते.

४. येथील चार रस्त्यांच्या चार जंक्शनवर चार विनायकांचे देवालये आहेत. इथे जेव्हा रथयात्रा निघते तेव्हा ती ह्या देवालयांच्या मार्गावरून जाते.

५. येथील श्री आनंदविनायकर देवालयामधले श्री विनायक देवगणांकडून प्राप्त झालेले पूजा साहित्य वापरून भगवान शिवांची पंचायतन पूजा पद्धतीप्रमाणे पूजा करतात. पुराणानुसार येथील श्री विनायक हे ह्या स्थळावरून अखिल विश्वावर राज्य करतात. म्हणून त्यांना श्री आनंदविनायकर असे संबोधले जाते.

६. इथे बरेच शिलालेख आहेत ज्यामध्ये मंदिराची माहिती तसेच मंदिरासाठी ज्या राजांनी काम केलं तसेच ज्या देणग्या दिल्या त्यांची माहिती उल्लेखिलेली आहे.

७. अश्वमेध प्रदक्षिणा: जेव्हा भाविक जन पहिल्या परिक्रमेमध्ये प्रदक्षिणा घालतात त्या प्रदक्षिणेला अश्वमेध परिक्रमा म्हणतात. ह्या परिक्रमेमधील प्रदक्षिणा चालू करण्याआधी श्री मुरुगन ह्यांची पूजा करणे हि प्रथा आहे. भाविक जन ७, १२, २४ किंवा १०८ प्रदक्षिणा घालतात. जे भाविक जन कार्थिगई महिन्यामध्ये इथे दिवा लावतात आणि थै महिन्यामध्ये प्रदक्षिणा घालतात त्यांना अश्वमेध यज्ञाचे फळ मिळते. 

८. जेव्हा भाविक जन दुसऱ्या परिक्रमेमध्ये प्रदक्षिणा घालतात तेव्हा त्यांना कैलास पर्वताला प्रदक्षिणा (गिरिवलम) घातल्याचे फळ मिळते.

९. हे स्थळ श्री शैलम (श्री मल्लिकार्जुन) आणि थिरुनेलवेली येथील थिरुकडाईमरुथुर (ज्याला पूदरार्जून असं पण म्हणतात) ह्यांच्या मध्ये आहे. म्हणून ह्या स्थळाला थिरुविडाईमरुथुर म्हणजेच मध्यार्जूनम असं म्हणतात. अर्जुनम म्हणजे मरुत वृक्ष. ह्या तीनही स्थळांमध्ये मरुत वृक्ष हे क्षेत्र वृक्ष आहे.

१०. इथे श्री महाविष्णूंनी भगवान शिवांची पूजा केली म्हणून इथे पहिली पूजा भगवान शिवाची केली जाते आणि मगच श्री विष्णूंची पूजा केली जाते.

११. भगवान शिवांनी इथे मार्कंडेय ऋषींना अर्धनारीश्वरर रूपात दर्शन दिलं.

१२. इथे चार शैव संत म्हणजेच अप्पर, सुंदरर, संबंधर आणि माणिकवाचगर ह्यांनी स्तोत्रे गायली आहेत.

१३. इथे सतराव्या शतकातले थोर संस्कृत पंडित श्री श्रीधर अय्यरवल ह्यांची जीवसमाधी आहे. ते ज्योतिरूपामध्ये शिव लिंगामध्ये विलीन झाले.

१४. ह्या मंदिरामध्ये एक दिवा आहे ज्याचे नाव पवैविलक्कु असे आहे. मराठा साम्राज्याचा राजा प्रतापसिंग भोसले ह्यांनी हा दिवा ह्या मंदिराला भेट दिला.

१५. शैव संत श्री अरुणागिरिनाथर ह्यांनी इथल्या श्री मुरुगन ह्यांची स्तुती गायली आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

ह्या मंदिराचे आवार आयताकृती असून साधारण २२ एकरवर पसरलेलं  आहे. ह्या मंदिराला भव्य तलाव (पवित्र तीर्थ) आहे. ह्या मंदिरामध्ये भरपूर देवालये आहेत. हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून ह्याला सात स्तरांचे राजगोपुर  आहे. गाभाऱ्याच्या समोर बलीपिठ, ध्वजस्तंभ तसेच नंदिंचे स्टुक्कोचे चित्र आहे. इथला नंदि खुप भव्य आहे. इथे प्रत्येक दिशेला एक असे चार राजगोपुर आहेत. मुख्य राजगोपुर पांच स्तरांचे आहे. पश्चिमेकडील राजगोपुर सात स्तरांचे आहे. इथे तीन परिक्रमा आहेत आणि प्रत्येक परिक्रमा भव्य भिंतींनी आच्छादित आहे. परिक्रमेंची नावे अशी आहेत: अश्वमेध परिक्रमा (सर्वात बाहेरील परिक्रमा), कोडूमुडी परिक्रमा (मधली परिक्रमा), ब्रणव परिक्रमा (आतली परिक्रमा). 

प्रकारामधली देवालये आणि मूर्ती:

भगवान शिवांचे देवालय: येथील शिवलिंग स्वयंभू असून ते खूप भव्य आहे. गाभारा शिवलिंगरुपी आहे. भगवान शिवांनी स्वतः ह्या लिंगाची पूजा केली म्हणून ह्या लिंगाला महालिंग म्हणतात. हे लिंग एका भव्य बैठकीवर असून त्याच्या समोर दोन नंदि आहेत. ह्यातील एक नंदि तांब्याचा आहे. असा समज आहे कि श्री विनायकांनी इथे भगवान शिवांची पूजा केली. म्हणून इथे श्री विनायकांच्या आधी भगवान शिवांची पूजा केली जाते.

श्री अंबिका देवींचे देवालय: श्री अंबिका देवींचे देवालय दक्षिणाभिमुख असून ते भगवान शिवांच्या देवालयाच्या उजव्याबाजूला आहे. हि रचना विवाहाच्या वधूवरांची जशी स्थिती असते त्याप्रमाणे आहे आणि अत्यंत शुभ मानली जाते. हे देवालय ५१ शक्तिपीठांपैकी एक समजले जाते. अर्थमंडपाच्या छतावर श्री मीनाक्षी देवी आणि श्री सुंदरेश्वरर ह्यांच्या विवाहाचे प्रसंग चित्रित केले आहेत. ह्या देवालयाच्या भिंतींवर श्री अंबिका देवींची विविध रूपे चित्रित केली आहेत. ह्या देवालयामध्ये शैव संत संबंधर ह्यांची मूर्ती आहे. ह्या देवालयाच्या बाहेरील परिक्रमेमध्ये श्री अंबिरप्रियल देवींची मूर्ती आहे. ह्या मंदिरातून बाहेर पडताना श्री अंबिकादेवींचे दर्शन घेऊन बाहेर पडायची प्रथा आहे.

येथील श्री मूकाम्बिका ह्यांचे देवालय हे ह्या स्थळाचे वैशिष्ट्य आहे. भारतामध्ये फक्त दोनच ठिकाणी श्री मूकाम्बिका देवींचे स्वतंत्र देवालय आहे. त्यातील हे एक आहे. ह्या देवालयामध्ये त्या पद्मासनामध्ये आहेत आणि उत्तराभिमुख आहेत. हे देवालय श्री अंबिका देवींच्या दक्षिणेला आहे. ह्या देवालयाचा गाभारा हा उत्तर भारतामधल्या तसेच महाराष्ट्रामधल्या मंदिरांसारखा आहे. गाभाऱ्यामध्ये श्री चक्र (महामेरू) स्थापित केलं आहे. श्री मूकाम्बिका ह्यांना श्री पिडारीपरमेश्वरीअम्मन असं पण संबोधलं जातं. ह्या देवालयाचे शिखर काशीमधल्या मणिकर्णिका तीर्थासारखे आहे. मुकासुर ह्या दैत्याची हत्या केल्याने प्राप्त झालेल्या ब्रह्महत्येच्या दोषाचे निरसन करण्यासाठी त्या तपश्चर्या करत आहेत. 

प्रत्येक शिव मंदिराची एक विशिष्ट पारंपरिक रचना असते. हे मंदिर आणि अजून इतर आजूबाजूची मंदिरे ह्यांची भौगोलिक स्थाने अशा प्रकारे आहेत की ज्यामुळे ह्या सर्व मंदिरांकडे एकत्रित पाहिलं तर ते पारंपरिक रचनेप्रमाणे हे एक शिव मंदिर भासतं. त्या पद्धतीने जर पाहिलं तर थिरुवलंचुळी येथे श्री विनायकांचे मंदिर आहे, स्वामीमलै मध्ये श्री मुरुगन ह्यांचे मंदिर आहे, सैगनलुर येथे श्री चंडिकेश्वरर ह्यांचे मंदिर आहे, सूर्यनार कोविल येथे नवग्रह संनिधी आहे, चिदंबरम येथे श्री नटराजांचे मंदिर आहे, सिरकाळी येथे श्री भैरवांचे मंदिर आहे, थिरुविडाईमरुथुर येथे श्री नंदिंचे मंदिर आहे तसेच ह्या मोठ्या मंदिराचे मूलवर म्हणजेच श्री महालिंगेश्वरर ह्यांचे मंदिर आहे. हि रचना एक शिव मंदिर दर्शवते.

ह्या मंदिराला पंचलिंग स्थळ असं पण संबोधलं जातं कारण ह्या मंदिराच्या चार मुख्य बिंदूंवर चार लिंगे आहेत आणि श्री महालिंगेश्वरर हे मध्यभागी आहे. ह्या मंदिराच्या पूर्वेकडील रस्त्यावर श्री काशी विश्वनाथर मंदिर आहे, पश्चिमेकडे श्री ऋषिपुरीश्वरर मंदिर आहे, दक्षिणेला श्री आत्मानेश्वरर मंदिर आहे तर उत्तरेला श्री चोक्कनाथर मंदिर आहे.

श्री आनंदविनायकर मंदिर: आतील परिक्रमेमध्ये भगवान शिवांच्या दक्षिणेला श्री विनायकांचे देवालय आहे. इथे श्री विनायकांना श्री आनंद विनायकर असे संबोधले जाते. 

श्री बाळकृष्णांचे इथे एक छोटे देवालय आहे. इथे कश्यप ऋषींना बाळकृष्ण रूपाचे दर्शन झाले. 

इथे प्रवेशाजवळ श्री विनायकांची एक मूर्ती आहे. जिचे नाव श्री पडीथूरै विनायकर असे आहे.

ह्या शिवाय श्री मुरुगन, श्री अघोरवीरभद्र, श्री ऐरावतेश्वरर, श्री आत्मलिंगेश्वरर ह्यांची देवालये परिक्रमेमध्ये आहेत.

इथे परिक्रमेमध्ये २७ नक्षत्रांची प्रतीके म्हणून २७ शिव लिंगे आहेत. पुराणानुसार २७ नक्षत्रांनी हि शिव लिंगे स्थापन करून त्यांची पूजा केली. हे स्थळ नक्षत्र परिहार स्थळ म्हणून प्रसिद्ध आहे.

ह्या शिवाय परिक्रमेमध्ये पुढील शिवलिंगे आहेत - आकाश लिंग, कश्यप लिंग, रोमेश लिंग, चोळा लिंग, सहस्र लिंग, पंचभूत लिंग. 

इथे एक मूर्ती आहे ज्यामध्ये एक स्त्री पितळ्याचा दिवा घेऊन उभी आहे. ही मूर्ती साधारण १२० सेंटीमीटर उंच आहे. ही मूर्ती मराठा साम्राज्याचा राजा प्रतापसिंग भोसले ह्याने ह्या मंदिराला अठराव्या शतकामध्ये भेट दिली आहे. ह्या मूर्तीचे नाव पवैविलक्कु असे आहे. ह्या मूर्तीशिवाय ह्या राजाने १ लाख धातूचे दिवे ह्या मंदिराला भेट दिले आहेत. ह्या मूर्तीमधली स्त्री अविवाहित युवती आहे (तामिळ मध्ये पवै). ह्या मूर्तीच्या खाली ह्या राजाने हि मूर्ती मंदिराला भेट दिली असे कोरले आहे.

ह्या मंदिराच्या पूर्वेकडील आणि पश्चिमेकडील प्रवेशद्वारावर शैव संत पट्टीनाथर आणि त्यांचा शिष्य भद्रगिरियार ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

मंदिराच्या आवारात शैव सिद्धांत ग्रंथालय आहे जिथे ताडपत्रांवरची हस्तलिखिते आहेत.

ह्या मंदिराशी निगडित ३२ तीर्थे आहेत त्यापैकी ५ तीर्थे मंदिराच्या आतमध्ये आहेत तर उरलेली २७ तीर्थे मंदिराच्या बाहेर आहेत.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे विवाहातल्या अडचणी दूर होण्यासाठी, दुःखनिवारणासाठी, अपत्यप्राप्तीसाठी तसेच सुरक्षित प्रसूतीसाठी प्रार्थना करतात. 

२. भाविक जन इथे मानसिक औदासिन्य आणि विकारांतून मुक्ती प्राप्त करण्यासाठी प्रार्थना करतात. 

३. हे स्थळ ब्रह्महत्या दोषाचे परिहार स्थळ आहे.

४. तसेच हे स्थळ अनुशम (मराठी मध्ये अनुराधा) नक्षत्र दोषाचे पण परिहार स्थळ आहे.

पूजा:

१. दैनंदिन पूजा दिवसातून सहा वेळा केल्या जातात

२. प्रत्येक सोमवारी आणि शुक्रवारी विशेष पूजा केल्या जातात. 

३. प्रत्येक पक्षामध्ये प्रदोष पूजा केल्या जातात

४. प्रत्येक महिन्यामध्ये अमावस्या, पौर्णिमा, चतुर्थी, तामिळ नववर्ष, इंग्लिश नववर्ष ह्या दिवशी विशेष पूजा आणि अभिषेक केला जातो.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): १० दिवसांचा थैपुसम उत्सव, पोंगल

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

वैकासि (मार्च-जून): स्वर्गीय विवाह उत्सव

आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडीपुरम

अवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): अन्नाभिषेक, नवरात्री, बाण उत्सव

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक आणि स्कंदषष्ठी उत्सव

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): कार्थिगई दीपम उत्सव, कार्थिगई सोमवारी १००८ शंखांचा अभिषेक केला जातो, दीपावली

मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथीरै, थिरुवडुथूरै, अरुंद दर्शन

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): उत्तरा नक्षत्र उत्सव

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६ ते ११, संध्याकाळी ५ ते ८

मंदिराचा पत्ता: श्री महालिंगेश्वरर मंदिर, थिरुविडाईमरुथुर, तामिळनाडू ६१२१०४

दूरध्वनी: ९१-४३५२४६०६६०/१९४६, ९१-९७९०५२५७८१