पट्टिश्वरम येथील श्री धेनुपूरीश्वरर मंदिर

पट्टिश्वरम हे कुंभकोणम-आवूर मार्गावर कुंभकोणम पासून ८ किलोमीटर्स वर आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर स्थित आहे (थिरुमलैरायन नदीच्या उत्तर काठावर). शैव संत संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. हे मंदिर खूप मोठ्ठं आहे. ह्या मंदिराचा आवार जवळ जवळ ४.४ एकरवर पसरलेला आहे. ह्या मंदिराला चार प्रवेशद्वार आणि प्रत्येक प्रवेशद्वारावर राजगोपुर आहे. ह्या स्थळाला पूर्वी पळयारै असं नाव होतं आणि ही चोळा साम्राज्याची राजधानी होती. हे जरी शिव मंदिर असलं तरीपण हे मंदिर श्री दुरैअम्मन ह्या नावाने प्रसिद्ध आहे. ह्या मंदिराला पळयारै वडथळी असं पण नाव आहे. हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. ह्या मंदिराचे वर्तमान दगडी बांधकाम हे नायक साम्राज्याच्या काळात म्हणजेच १६व्या शतकात झालं असावं.

मूलवर: श्री धेनुपूरीश्वरर, श्री पट्टिश्वरर
देवी: श्रीपल्वलनायकी, श्री ध्यानाम्बिका
पवित्र तीर्थ: कोडी तीर्थ, गायत्री तीर्थ, ध्यान वापी
क्षेत्र वृक्ष: शमी
पुराणिक नाव: पट्टीचरम, पट्टिश्वरम, मळपडी

क्षेत्र पुराण:

१. क्षेत्र पुराणानुसार श्री पार्वती देवींनी हि जागा तपश्चर्येसाठी निवडली. देव पण श्री पार्वती देवींच्या साथीला इथे आले आणि वृक्ष आणि वनस्पतींच्या रूपात राहिले. त्यामुळे श्री पार्वती देवींच्या सभोवतालचा परिसर अतिशय निसर्गरम्य आणि शांत झाला आणि त्यांच्या  तपश्चर्येसाठी अनुकूल झाला. कामधेनू गायीने तिच्या पट्टी ह्या वासराला श्री पार्वती देवींच्या साहाय्यासाठी पाठवलं. श्री पार्वती देवींच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी त्यांना जटाधारी रूपात दर्शन दिले. म्हणून भगवान शिवांना इथे श्री कबर्दीश्वरर असं नाव आहे. ह्या स्थळाचा महिमा जाणून पट्टीने इथे वाळूचं शिव लिंग तयार केलं आणि तपश्चर्या केली. भगवान शिव तिच्या तपश्चर्येवर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी शिवलिंगामध्ये विलीन होऊन ते लिंग पवित्र केले. इथे पट्टीने भगवान शिवांची उपासना केली म्हणून ह्या स्थळाचे पट्टीचरम (पट्टिश्वरम) असे नाव प्रसिद्ध झाले. आणि भगवान शिवांचे श्री धेनुपूरीश्वरर / श्री पट्टिश्वरर असे नाव प्रसिद्ध झाले.

२. प्रभू श्रीराम इथे उपासना करून छायाहत्येच्या दोषातून मुक्त झाले. प्रभू श्रीरामांनी वानरराजा वाली ह्याचा झाडाच्या मागे लपून वाढ केला होता. रावणाचा वध केल्यानंतर त्यांनी इथे येऊन वालीच्या हत्येच्या दोषापासून मुक्ती मिळविण्यासाठी उपासना केली. रामेश्वरम आणि वडारण्य इथे जशी त्यांनी शिव लिंगाची स्थापना केली तशीच इथे पण केली. त्यांनी कोडी तीर्थ / राम तीर्थ नावाचे तीर्थ पण निर्माण केले. ह्या तीर्थातील पाण्याने त्यांनी शिव लिंगावर अभिषेक केला. हे तीर्थ धनुषकोडी तीर्थाच्या समान तुल्यबळ मानलं जातं. 

३.  माळवा राज्यामधले मेधावी ऋषी जेव्हा पदेश ऋषींनी आयोजित केलेल्या यज्ञात भाग घेण्यासाठी निघाले तेव्हा त्यांनी आपल्या धर्म शर्मा ह्या शिष्याला आश्रमाचा कारभार सांभाळण्याची जबाबदारी दिली. जेव्हा ते परत आले तेव्हा त्यांनी बघितलं कि धर्म शर्मांनी आश्रम आणि आश्रमातील गायींची योग्य काळजी नाही घेतली. तेव्हा त्यांनी धर्मशर्माला श्वान होण्याचा शाप दिला. धर्मशर्मा कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावरील देविवनात आले. त्यांनी ध्यानवापी ह्या तीर्थामध्ये स्नान करून भगवान शिवांची उपासना केली आणि ते शापापासून मुक्त झाले.

४. विश्वामित्र ऋषींनी इथे गायत्री तीर्थ निर्माण करून भगवान शिवांची उपासना केली. त्यांना गायत्री मंत्राची पूर्ण शक्ती प्राप्त झाली तसेच त्यांना ब्रह्मऋषी पद पण प्राप्त झाले.

५. काम्पिली राज्याचा राजा चित्रसेन आणि त्यांची पत्नी ह्यांनी इथे भगवान शिवांची उपासना केली. त्यांनी इथे पुत्रकामेष्ठी यज्ञ केला आणि त्यांना पुत्रप्राप्ती झाली. त्यांनी थै ह्या तामिळ महिन्याच्या उत्तरा भाद्रपद ह्या नक्षत्राच्या दिवशी उत्सव साजरा केला.

६. शक्तियुमान राजाला ब्रह्महत्येचा दोष प्राप्त झाला. कश्यप ऋषींनी त्याला इथे भगवान शिवांची उपासना करण्याचा सल्ला दिला. राजाने येथे ध्यानवापी तीर्थामध्ये स्नान करून भगवान शिवांची उपासना केली. एका पोपटाने राजाला पंचाक्षरी मंत्र शिकवला. ह्या उपासनेने राजा ब्रह्महत्येच्या दोषातून मुक्त झाला. 

७. क्षेत्र पुराणानुसार शक्तीमुथ्रम येथे भगवान शिवांची उपासना करून शैव संत संबंधर जेव्हा ह्या मंदिरात येण्यास निघाले त्यावेळी प्रखर उन्हाळ्याचा दिवस होता. संबधरांचं उन्हापासून रक्षण करण्यासाठी भगवान शिवांनी त्यांच्या भूतगणांतर्फे एक मोत्याचा पंडाल पाठवला. तसेच त्यांनी संबंधर ह्यांना पंडालमधून येताना पाहता यावं म्हणून नंदींना पण थोडं सरकायला सांगितलं. 

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

स्वर्गीय वासरू पट्टी, धर्मशर्मा, श्री पार्वती देवी, शैव संत संबंधर, प्रभू श्रीराम, विश्वामित्र ऋषी, मार्कंडेय ऋषी, देव, राजा चित्रसेन, राजा शक्तियुमान.

वैशिष्ट्ये:

१. वर्तमान मंदिर हे चोळा आणि नायक साम्राज्यांच्या मंदिर बांधणीच्या शैलीचे मंदिर आहे.

२. इथे श्री विनायकर ह्यांना श्री स्वर्णविनायकर, श्री अनुग्रहविनायकर आणि श्री मदवर्णविनायकर असे संबोधले जाते.

३. हे पंच-नंदि क्षेत्रांपैकी एक आहे.

४. ह्या मंदिरात सुंदर चित्रे आणि शिल्पे पाहावयास मिळतात.

५. एक फिरणारी सोन्याची माला हे एक ह्या मंदिराचे वैशिष्ट्य आहे.

श्री पार्वती देवींच्या मंदिराची वैशिष्ट्ये आणि त्यातील चित्रे आणि शिल्पे ह्यांची माहिती:

१. इथे एक चित्र आहे ज्यामध्ये स्वर्गीय वासरू पट्टी ही भगवान शिवांची उपासना करत असे चित्रित केले आहे.

२. एक चित्र आहे ज्यामध्ये प्रभू श्रीराम, श्री सीता देवी आणि श्री लक्ष्मण हे भगवान शिवांची उपासना करत आहेत.

३. एक चित्र आहे ज्यामध्ये चोळा साम्राज्याचा राजा आणि त्याची पत्नी भगवान शिवांची उपासना करत आहेत.

४. एका चित्रामध्ये शैव संत संबंधर आणि त्यांचे शिष्य हे भगवान शिवांनी दिलेल्या मोत्याच्या पंडाल मधून प्रवेश करत आहेत.

५. एका चित्रामध्ये राजा वीरमहादेव आणि त्याची पत्नी भगवान शिवांची उपासना करत आहेत. तसेच त्यांनी केलेल्या देणग्यांचे उल्लेख पण आहेत.

६. एका चित्रामध्ये वीरप्रतापदेवर उपासना करत आहेत. तसेच त्यांनी दिलेल्या देणग्यांचे उल्लेख आहेत.

७. मराठा साम्राज्याच्या काळातील चित्रे पण आहेत.

८. हे खूप प्राचीन मंदिर आहे.

९. श्री दुर्गा देवींचे देवालय हे भरपूर भाविकांना आकर्षित करतं. श्री दुर्गा देवी आपल्या भक्तांना सढळ हाताने आशीर्वाद देते असा समज आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

इथे काही शिलालेख आहेत ज्यामध्ये चोळा साम्राज्याच्या राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामाचे उल्लेख आहेत. १९७० साली मंदिराच्या एका गुप्त खोलीतून श्री लक्ष्मीदेवी, श्री नटराज आणि श्री सोमस्कंद ह्यांच्या धातूच्या मूर्ती सापडल्या. सध्या त्या तंजावूरच्या कला केंद्रामध्ये सुरक्षित ठेवल्या आहेत. 

हे पूर्वाभिमुख मंदिर आहे. ह्या मंदिराच्या दक्षिणेला सात स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि तीन परिक्रमा आहेत. श्री गणेशांचे देवालय, नंदी, ध्वजस्तंभ आणि बलीपीठ हे राजगोपुराच्या दक्षिण बाजूला आहेत. नंदी आणि बलीपीठ हे शिव लिंगाशी संलग्न नाहीयेत पण ते गाभाऱ्याकडे मुख करून आहेत. गाभाऱ्याच्या दक्षिणेला पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे. मंदिराचे तीर्थ गाभाऱ्याच्या समोर आहे. ह्या मंदिरात पांच वृषभ (नंदि) मूर्ती आहेत. हे पंच-नंदि क्षेत्रांपैकी एक आहे आणि इथे पांचही नंदि एका रेषेत नाहीत. गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि अर्थमंडप आहेत. गाभाऱ्यातल्या एका स्तंभावर कामधेनू भगवान शिवांची पूजा करत आहे असे चित्रित केले आहे. येथील शिवलिंग हे स्वयंभू आहे आणि लिंगाच्या आकाराच्या गाभाऱ्यात आहे.

कोष्ठ मूर्ती: श्री विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्म आणि श्री दुर्गा देवी.

श्री चंडिकेश्वरांचे देवालय त्यांच्या नेहमीच्या जागेत आहे. अर्थमंडपाच्या प्रवेशावर द्वारपालांची स्टुक्कोची चित्रे आहेत.

महामंडपामध्ये गोविंद दीक्षितर आणि त्यांच्या पत्नींची  मूर्ती आहे. 

श्री अंबिकादेवींच्या देवालयामध्ये गाभारा आणि अर्थमंडप आहे. त्यांच्या मूर्तीमध्ये त्यांचं एक पाऊल पुढे आहे, जसं काही त्या आपल्या भक्तांचं रक्षण करण्यासाठी सज्ज आहेत. त्यांचे देवालय हे कला आणि  शिल्प ह्यांचं अतिशय सुंदर प्रतीक आहे. ह्या देवालयातील स्तंभांवर याळी (मध्ययुगातले सिंह) ह्यांची शिल्पे आहेत. इथे एक दगडांची माळ आहे जी फिरते. ह्या देवालयात काही चित्रे आहेत ज्यामध्ये पुराणातल्या कथा चित्रित केल्या आहेत. ह्या देवालयाच्या समोर गोविंद दीक्षितर आणि त्यांची पत्नी, तसेच तंजावूरच्या चार नायक राजांची शिल्पे आहेत.

इतर देवालये आणि मूर्ती: सप्त मातृका, श्री महालक्ष्मी देवी, श्री रेणुका देवी, नवग्रह, सूर्य, चंद्र, श्री भैरव, श्री नटराज, वेद लिंग, प्रभू श्रीरामांनी पुजलेलं शिव लिंग, शैव संत संबंधर, श्री स्वर्ण विनायकर, श्री मुरुगन, श्री सोमस्कंदर, श्री गजलक्ष्मी देवी, काशीविश्वनाथर, श्री आंजनेय, श्री षण्मुख, श्री शनीश्वरर, श्री कीर्तिवासर, श्री दंडपाणी, श्री सुब्रह्मण्य त्यांच्या पत्नींसमवेत, शैव संत मूवर, श्री मधवरन गणेश, श्री अनुग्रहगणेश आणि महालिंग. 

श्री दुर्गादेवींचे देवालय: उत्तरेकडील प्रवेशावर प्रसिद्ध श्री दुर्गादेवी मंदिर आहे. त्यांना विविध नावे आहेत जशी - श्री कोट्टैवयील दुर्गा (कोट्टैवयील म्हणजे किल्ल्याचं प्रवेशद्वार), श्री विष्णुदूर्गा, श्री दुर्गालक्ष्मी, श्री नवयोगनायकी, श्री नवकोटिनायकी, श्री नवरात्रीनायकी आणि श्री नवशक्तीनायकी. ह्या स्थळाची ती पालक देवता आहे. चोळा साम्राज्याचे राजे श्री दुर्गादेवींचे कट्टर भक्त होते. त्यांचे देवालय पूर्वी उत्तरेकडील प्रवेशद्वाराजवळ होते. चोळा साम्राज्याचा अस्त व्हायला लागला तेव्हा श्री दुर्गादेवींच्या मूर्तीची स्थापना झाली.  त्या शांतस्वरूपी आहेत. त्यांची मूर्ती थ्रीबंग शैलीची असून त्यांना आठ हात आहेत, तीन नेत्र आहेत, त्यांनी कर्णकुंडल परिधान केली आहेत आणि त्या महिषासुरावर उभ्या आहेत. त्या सिंहावर आरूढ आहेत. हा सिंह डावीकडे बघत आहे (सहसा तो उजवीकडे बघतो). त्यांच्या हातात शंख, चक्र, धनुष्य, बाण, तलवार, ढाल अशी शस्त्रे आहेत. त्यांच्या हातावर पोपट आहे आणि त्या अभय मुद्रेमध्ये उभ्या आहेत.

प्रार्थना:

१. भाविक जन येथे मंगळवार, शुक्रवार आणि शनिवार ह्या दिवशी राहू काळामध्ये राहू दोष परिहार, केतू दोष परिहार, विवाहासाठी आशीर्वाद, अपत्यप्राप्तीसाठी आशीर्वाद हे प्राप्त करण्यासाठी श्री दुर्गादेवींची पूजा करतात.

२. भाविक जन इथे शत्रू दोष परिहार, आजारातून मुक्ती तसेच किडे आणि प्राण्याच्या दंशापासून रक्षण ह्या कारणांसाठी श्री ब्रह्मदेवांची पूजा आणि अभिषेक करतात.

३. भाविक जन मनःशांती, विघ्ननाशांसाठी भगवान शिवांची पूजा करतात.

पूजा:

१. रोज सहा पूजा केल्या जातात.
२. मासिक पूजा
३. प्रदोष पूजा
४. पौर्णिमा पूजा
५. कृष्णाष्टमी
६. नवकोटी अर्चना

मंदिरात साजरे होणारे सण:

वैकासि (मे-जून): थिरुमलैरायन नदीच्या काठावर उत्सव
आनी (जून-जुलै): प्रथम दिवशी मोत्यांच्या पंडाल उत्सव, थिरुमंजनं
आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडीपुरम
आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री, श्री दुर्गादेवींची मिरवणूक
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंदषष्ठी
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): थिरुकार्थिगई, दर सोमवारी श्री पार्वती देवींवर १००८ शंखांचा अभिषेक, अन्नदान
मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): प्रभू श्रीराम ह्यांची ब्रह्महत्येतून मुक्ती झाली ह्या घटनेच्या स्मृत्यर्थ कोडी तीर्थावर अमावास्येला उत्सव साजरा होतो, थिरुवथीरै
थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): मकर संक्रांति
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री, मघा नक्षत्र उत्सव
पंगूनी (मार्च-एप्रिल): पंगूनीउत्तरं, श्री दुर्गादेवींना चंदनाच्या लेपाचे अलंकार, विशेष उत्सव - उत्सव मूर्तीची मिरवणूक
मारगळी आणि वैकासि महिन्यात साजऱ्या होणाऱ्या १० दिवसांच्या ब्रह्मोत्सवामध्ये ५ उत्सव मूर्तींची तेज मिरवणूक निघते
वैकासि ह्या तामिळ महिन्यामध्ये चित्रसेन राजाने चालू केलेला ब्रह्मोत्सव साजरा केला जातो. 

ह्याशिवाय दिवाळी, पोंगल, तामिळ आणि इंग्लिश नववर्षदिनी विशेष पूजा केल्या जातात.

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६.३० ते दुपारी १२, दुपारी ४ ते रात्री ९

पत्ता: श्री धेनुपूरीश्वरर मंदिर, ऍट पोस्ट पट्टिश्वरम, तालुका कुंभकोणम, तामिळ नाडू ६१२७०३

दूरध्वनी: +९१-४३५२४१६९७६

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Dhenupureeshwarar Temple at Patteeshwaram

Patteeshwaram is at a distance of 8km from Kumbhakonam on Kumbhakonam-Avoor route. This is one of the padal pethra sthalam on the southern bank of Kaveri (Northern bank of review Thirumalairayan). This temple is revered by Shaiva saint Sambandhar. This is a very big temple spread over 4.4 acres. There are 4 entrances with Rajagopurams. This place was earlier known as Pazhyarai which was the capital of Chola kings. Though this is a Shiva temple, it is popularly known as Shri Durai Amman temple. This temple is also known as Pazhyarai Vadathali. This temple existed even before the 7th century. The present masonry work was done during the Nayak period in the 16th century.

Moolavar: Shri Dhenupureeshwarar, Shri Patteeshwarar
Devi: Shri Palvalanayaki, Shri Dhyanambika
Sacred teertha: Kodi teertha, Gayatri teertha, Dhyan Vavi
Kshetra vruksha: Shami tree
Puranik names: Patteecharam, Patteeshwaram, Mazhapadi

Kshetra puran: 

1. According to puran, Goddess Parvati chose this place to perform penance. Devas accompanied her and stayed with her as plants and trees. By this they made the surrounding green, peaceful and comfortable for her to perform the penance. Divine cow sent her calf – Pattee to assist her. Pleased with her penance, Lord Shiva gave darshan with Matted hairs. Hence he is praised as Kabardeeshwarar. Having seen the greatness of this place, Pattee made a Shiva linga of sand and performed penance. Lord Shiva accepted her worship, merged with the linga and made it sacred. As Pattee worshipped Lord Shiva, the place is known as Patteecharam (Patteeshwaram). Lord Shiva is praised as Dhenupureeshwarar / Patteeshwarar.

2. Lord Rama was relieved from Chaya hatya dosha at this place. After defeating Ravana, Lord Rama visited this place to get relieved of the dosha that he had acquired by killing Vaali with an arrow hiding behind a tree. He installed a Shiva linga at this place as he did in Rameshwaram & Veda-aranya. He created a sacred tank known as a kodi teertha/ Rama teertha. He did abhishek of the Shiva linga with water from the sacred tank which is considered to be equal to Dhanush-kodi teertha. 

3. Sage Medhavi of Malva Kingdom left his ashram under the care of his disciple Dharm Sharma. He went to attend a yagna conducted by the sage Padesha. When he came back he found that Dharm Sharma had not taken care of the ashram and cows. So sage Medhavi cursed him to become a dog. Dharma Sharma came to Devi vanam – southern bank of Kaveri. He took a dip in Dhyan Vavi and did penance and worshiped Lord Shiva. He was relieved of the curse at this place. 

4. Sage Vishwamitra created Gayatri teertha and worshiped Lord Shiva at this place. He got the full power of Gayatri mantra and attained the status of Bramha rishi at this place. 

5. Chitrasena maharaja of Kaampeeli kingdom along with his wife worshiped Lord Shiva at this place. He performed putra kamesthi yagna and was blessed with a child. He conducted a festival in the month of Thai on Uttarathi nakshatra (Uttar bhadrapada) 

6. King Shaktiyuman was afflicted with Bramha hatya dosh. He was advised by sage Kashyap to worship Lord Shiva at this place. He took bath in the Dhyanvapi teertha and worshiped Lord Shiva. A parrot taught him a Shiva panchakshari mantra and then he was waved off the brahma hatya dosha.

7. According to Kshetra puran, Shaiva saint Sambandhar after worshiping Lord Shiva at Shaktimuturan proceeded to visit this temple on a peak hot summer day. In order to protect him, Lord Shiva created a pearl pandal and sent it to him through his Bhootaganas. He also advised Nandi to step aside a little bit so that he could see the saint arriving under the pandal. 

Those who worshiped at this place: 

Divine calf Pattee, Dharma Sharma, Goddess Parvati, Shaiva saint Sambandhar, Lord Rama, Sage Vishwamitra, Sage Markandeya, Devas, King Chitrasena & King Shaktiyuman

Special features:

1. The present temple is a typical one constructed by Chola and Nayak kings. 

2. Lord Vinayaka is praised as Swarnavinayaka, Anugrahavinayaka, Madavarnavinayaka.

3. This is considered as a panch-nandi kshetra. 

4. In this temple we come across beautiful paintings and sculptures.

5. The rotatable stone chain is an unique one.

Salient features in Goddess Parvati’s shrine, the paintings and sculptures we come across - 

1. Painting of Pattee (a divine calf) is worshiping Lord Shiva. 

2. Lord Ram, Sita and Lakshman are worshiping the Shiva linga.

3. Chola king and queen worshiping.

4. Shaiva saint Sambandhar with his disciples arriving at the temple in a pearl mandap sent by Lord Shiva.

5. King Veermahadeva and his wife worshiping Lord Shiva and the endowments made by him.

6. Veerpratapadevar worshiping at this place, Also the work done and endowment made by him.

7. There are paintings from the time of the Maratha empire.

8. This is a very ancient temple.

9. Goddess Durga shrine attracts a lot of devotees and she is believed to be very benevolent in giving boons.

About the temple:

There are few inscriptions in the temple which give an account of the work done by Chola kings. During 1970, three metal idols Goddess Lakshmi, Lord Nataraja, Lord Somaskanda were found from undiscovered secret rooms in the temple. They are kept in safe custody at Tanjavur art gallery. This is an east facing temple with 7 tiered Rajagopuram on the south side and has 3 parikramas. Shrine of Lord Ganesha, Nandi, Dhwajastambha and balipeetham are located on the southern side of Rajagopuram. Nandi and balipeeth are not in line with the Shiva linga but face the sanctum. On the southside of sanctum sanctorum there is a 5 tiered Rajagopuram. The sacred tank is in front of the sanctum sanctorum. There are 5 rishabha (Nandis) in the temple. This place is praised as PanchaNandi kshetra and all the Nandi’s are not in line. The sanctum sanctorum consists of sanctum, antarala, artha mandap. On one of the pillars in the sanctum, we find the sculpture of Kamadhenu worshiping Lord Shiva. The Shiva linga is a swayambhoo linga and is in the sanctum which is Linga shaped. 

Koshta murtis – Lord Vinayaka, Lord Dakshinamurti, Lord Lingotbhavar, Lord Bramha & Goddess Durga.

Shrine of Chandikeshwarar is in its usual position. At the entrance of the arthamandap there are stucco images of dwarapals. In the mahamandap, we come across the idols of Govinda Deekshithar and his consort. Ambika’s shrine consists of sanctum and arthamandap. She graces in her shrine with one of her feet stretched out as if ready to come to the aid of devotees. Her shrine is a very beautiful work of art and sculpture. On the pillars of arthamandap, in her shrine, there are beautiful sculptures of Yalis (medieval lions). There is a chain of single stones which can rotate. In her shrine, paintings depict the purana associated with the temple. In front of Ambika’s shrine, we come across Govinda Deeksheethar, his wife and 4 Nayak kings of Tanjavur. 

Other shrines and idols – Sapta Matrikas, Goddess Mahalakshmi, Goddess Renuka devi, Navagraha, Surya, Chandra, Lord Bhairava, Lord Nataraja, Veda linga, Shiva linga worshiped by Lord Rama, 63 Nayanmars, Shaiva saint Sambandhar, Swarna Vinayaka, Lord Muruga, Somaskandhar, Goddess Gajalakshmi, Kashi Vishwanathar, Lord Anjaneya, Lord Shanmuga, Lord Shanishwarar Lord Keertivasar, Lord Subramanya with his consorts, Shaiva saint Moovar, Lord Madhavaran Ganesha, Lord Anugraha Ganesha & Maha linga. 

Durga Shrine – At the northern entrance there is the famous Goddess Durga shrine. She is praised as Kottaivayil (entrance of the fort) Durga, Vishnudurga, Durgalakshmi, Navayoganayaki, Navakotinayaki, Navagrahanayaki, Navaratrinayaki and Navashaktinayaki. She is the guardian deity of the place. The Chola kings were staunch devotees of Goddess Durga. She was originally at the Northern gate. After the decline of the Chola empire, the idol of Goddess Durga was installed in the temple. She is a Shant-swaroopi. She appears in a Threebanga statue with 8 hands, 3 eyes wearing earrings standing on Mahishasur. He mounts the lion, looks to the left instead of the usual right side. She has weapons like Conch, Chakra, Bow, arrow, sword, shield etc. She has a parrot on her hand and she is standing with abhaya mudra. 

Prayers: 

1. Devotees worship Goddess Durga for Rahu, Ketu dosha, Mangal dosha, Marriage boon, child boon, especially on Rahu kaal on Tuesday, Friday and Saturday. Besides these they also worship on full moon day, Ashtami and Navami. They Garland Goddess Durga with lemons. They light a lamp with lemon cups. 

2. Devotees worship Lord Bramha for relief from Shatru dosha, diseases & insect and animal bites. They perform abhishek.

3. The devotees worship Lord Shiva for removal of difficulties, problems and for peace of mind.

Poojas: 

Daily Puja six times 

Monthly pooja - Pradosh pooja, full moon day, Krishna Ashtami and Navakoti archana

Festivals: 

Vaikasi (May-June): festival on the bank of river Thirumalairajan

Aani (June-July): first day pearl pandal festival, Thirumanjanam

Aadi (July-August): Puram 

Aavani (August-September): Ganesh Chaturthi

Purattassi (September-October): Navaratri, Goddess Durga pooja procession

Aaipassi (October-November): Anna abhishek, Skandhashasti

Karthigai (November-December): Thirukartigai, On Mondays abhishek of Goddess Parvati with 1008 conches and annadaan

Margazhi (Dec-Jan): New moon day festival at Kodi teertha to celebrate Lord Rama’s getting liberated from Bramha hatya dosha, Thiruvathirai

Thai (January-February): Makar Sankranti

Maasi (February-March): MahaShivaratri, Magha nakshatra festival

Panguni (March-April): Panguni uttiram, sandal paster alankar of Goddess Durga; Special festival – process of festival utsav murti; 

All 5 utsav murtis are taken in procession daily for 10 days during Brahmotsav in the month of Margazhi and Vaikashi on new moon day

There is a 10 days Brahmotsav in the Tamil month of Vaikasi started by King Chitrasena

Besides these special poojas are held on Diwali, Pongal, Tamil and English new year days.

Timings: 6.30 to 12.30pm; 4-9pm

Address: Shri Dhenupureeshwarar temple at post Patteeshwaram, Tal Kumbakonam, TN 612703

Phone:  +91-914352416976

थिरुशक्तीमूथ्रम येथील श्री शक्तिवनेश्वरर मंदिर

शक्तीमुथ्रम हे गाव कुंभकोणम-आवूर मार्गावर कुंभकोणम पासून साधारण ८ किलोमीटर्स वर स्थित आहे. शैव संत संबंधर आणि अप्पर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर हे मंदिर स्थित आहे. मूळ मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार चोळा साम्राज्याची राणी चेम्बियन महादेवी हिने केला. त्यावेळी हे मंदिर पूर्णपणे ग्रॅनाईटचा उपयोग करून बांधले गेले. कालांतराने राजराजा चोळा ह्या राजाने पण ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला. चोळा आणि विजयनगर साम्राज्याच्या काळातले शिलालेख ह्या मंदिरात बघायला मिळतात. हे मंदिर पट्टिश्वरम शिव मंदिराच्या खूप जवळ आहे. स्थानिक जन ह्या मंदिराला चिन्नकोविल असं म्हणतात.

मूलवर: श्री शक्तिवनेश्वरर, श्री शिवकोळुंथीश्वरर, श्री शक्तीथळुवीयनाथर, श्री थाळुवक्कुहैंथनाथर
देवी: श्री बृहन्नायकी, श्री पेरियानायकी
पवित्र तीर्थ: शूल तीर्थ, सूर्य तीर्थ
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व
पुराणिक नाव: राजराजपूरम, सिध्दीमुथम, शक्तीमुथम, थिरुशक्तीमुथ्रम

क्षेत्र पुराण:

१. पुराणांनुसार, मुक्ती मिळविण्यासाठी भक्ती हाच मार्ग आहे ही विचारप्रणाली प्रचलित करावी अशी इच्छा श्री पार्वती देवींना झाली. भगवान शिवांनी त्यांना इथे येऊन तपश्चर्या करण्याचा सल्ला दिला. श्री पार्वती देवी कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर शूल तीर्थ ह्या ठिकाणी आल्या आणि त्यांनी तेथे प्रखर तपश्चर्या केली. भगवान शिवांनी त्यांच्या भक्तीची परीक्षा घेतली पण श्री पार्वती देवी बिलकुल विचलित झाल्या नाहीत. शेवटी भगवान शिव ज्योती स्वरूपात त्यांच्या समोर प्रकट झाले. श्री पार्वती देवींनी त्यांना लगेच ओळखलं आणि त्यांना आलिंगन दिलं. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री शिवकोळुंथीश्वरर असं संबोधलं जातं आणि ह्या स्थळाला शक्तीमुथम असं संबोधलं जातं. आत्ता पण येथील शिव लिंगावर ज्योतीची चिन्हं बघावयास मिळतात.

२. स्थळ पुराणानुसार जेव्हा श्री पार्वती देवी ह्या ठिकाणी तपश्चर्या करत होत्या, त्यांची परीक्षा घेण्यासाठी, भगवान शिवांनी कावेरी नदीला पूर आणवला. ह्या पुरामध्ये श्री पार्वती देवींनी तयार केलेलं शिव लिंग नष्ट होण्याच्या स्थितीत असताना श्री पार्वती देवींनी शिव लिंगाला वाचविण्यासाठी साठी त्याला आलिंगन दिलं. त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिव प्रकट झाले आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना आशीर्वाद दिला. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री थाळुवक्कुहैंथनाथर असं संबोधलं जातं. 

३. इथे अजून एक स्थळ पुराण शैव संत अप्पर ह्यांच्याशी निगडित आहे. अप्पर ह्यांनी इथे राहून भगवान शिवांकडे थिरूवादी-दीक्षा प्राप्त करण्यासाठी प्रार्थना केली. ह्या दीक्षेमध्ये भगवान आपल्या भक्ताच्या शिरावर आपले पाऊल ठेवतात.

४. अजून एका स्थळ पुराणानुसार शैव संत संबंधर ह्यांना ह्या मंदिरात दर्शन घेऊन नंतर पट्टिश्वरम मंदिरात जाण्याची इच्छा झाली. तो दिवस प्रखर उन्हाळ्यातला असल्याने भगवान शिवांनी संबंधारांना त्रास होऊ नये म्हणून आपल्या भूत गणांतर्फे एक मोत्यांचा मंडप उभारला.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:
श्री पार्वती देवी, अगस्त्य ऋषी, शैव संत अप्पर, शैव संत संबंधर, संत अरुणागिरिनाथर, रामलिंग अडिगल. 

वैशिष्ट्ये:

१. भगवान शिवांनी इथे शैव संत संबंधर ह्यांच्यासाठी मोत्यांनी मढलेला मंडप तयार केला.

२. हे स्थळ एके काळी चोळा साम्राज्याची राजधानी पळयरै ह्याचा भाग होता.

३. इथे श्री पार्वती देवींनी भगवान शिवांना आलिंगन दिलं म्हणून ह्या स्थळाला शक्तीमुथम असं नाव पडलं. हे इथल्या एका मूर्तीमध्ये चित्रित केलं आहे.

४. कालांतराने ह्या स्थळाला शक्तीमूथ्रम असं नाव प्राप्त झालं.

६. इथे एक शिल्प आहे ज्यामध्ये श्री पार्वती देवी एका पायावर उभ्या राहून तपश्चर्या करत आहेत.

७. संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी ह्या मंदिरातील श्री मुरुगन ह्यांच्यावर स्तोत्र रचले आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

ह्या मंदिराचा आवारा साधारण ३ एकर आहे. हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून ह्याला ५ स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि २ परिक्रमा आहेत. मंदिराच्या प्रवेशाजवळ श्री वल्लभगणपती ह्यांचे देवालय आहे. राजगोपुरानंतर लगेचच बाहेरील परिक्रमेमध्ये ध्वजस्तंभ, बलीपीठ आणि गाभाऱ्याकडे मुख करून नंदी आहेत. गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अर्थमंडप आणि महामंडप आहेत. गाभारा खंदकाच्या आकाराचा आहे. येथील शिवलिंग स्वयंभू असून ते पूर्वाभिमुख आहे. त्यावर ज्योती (अग्नी) ची चिन्हं आहेत. गाभाऱ्याच्या प्रवेशावर सोमस्कंद आणि स्थळअधिकारमूर्ती ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

कोष्ठ मूर्ती: श्री विनायकर, अगस्त्य ऋषी, श्री नटराज, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री ब्रह्म, श्री लिंगोद्भवर आणि श्री दुर्गा देवी.

श्री चंडिकेश्वरांचे देवालय नेहमीच्या ठिकाणी आहे. श्री दुर्गा देवींच्या मूर्तीमध्ये त्या महिषासुराच्या शिरावर उभ्या आहेत आणि त्यांच्या हातामध्ये शंख आणि चक्र आहे असे चित्रित केले आहे. श्री पार्वती देवींची दोन देवालये आहेत. गाभाऱ्याच्या उत्तरेकडील मूर्तीमध्ये श्री पार्वती देवी शिवलिंगरूपी भगवान शिवांना आलिंगन देत आहेत असे चित्रित केले आहे. ही मूर्ती कांचीपुरम येथे असलेल्या मूर्तीसारखीच आहे. श्री पार्वती देवींची दुसरी मूर्ती म्हणजेच श्री पेरियानायकी ह्यांची मूर्ती आतल्या परिक्रमेमध्ये दक्षिणाभिमुख आहे. आतल्या परिक्रमेमध्ये जाण्यासाठी दुसऱ्या गोपुरामधून जायला लागते. दुसऱ्या गोपुराच्या प्रवेशाच्या जवळ श्री मुरुगन आणि श्री विनायकर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. आतल्या परिक्रमेच्या जवळ श्री ब्रह्मांची सहा फूट उंच मूर्ती आहे. तसेच श्री सुब्रमण्यम ह्यांची दैवानै आणि वल्ली ह्यांच्यासमवेत मोरावर आरूढ असलेली पूर्वाभिमुख मूर्ती आहे. आतल्या परिक्रमेमध्ये पुढील मूर्ती आणि देवालये आहेत: श्री गणेश, श्री सोमस्कंद, शैव संत नालवर, अगस्त्य ऋषींनी पुजलेलं शिव लिंग, श्री काशीविश्वनाथ, श्री नटराज, श्री सरभेश्वरर, श्री सूर्य, श्री चंद्र, नाग, श्री शनीश्वरर आणि श्री गजलक्ष्मी. ह्या मंदिरात नवग्रह संनिधी नाही. 

प्रार्थना:

१. विवाहातल्या आणि विवाह ठरण्यातल्या अडचणी दूर व्हाव्यात म्हणून विवाहित आणि अविवाहित स्त्रिया इथे श्री पार्वती देवींच्या त्या मूर्तीची सोमवारी पूजा करतात ज्या मूर्तीमधे त्या भगवान शिवांना आलिंगन देत आहेत. 

२. विभक्त झालेली दांपत्ये पुनर्मीलन होण्यासाठी प्रार्थना करतात. 

३. भाविकांचा असा समज आहे की इथे पूजा केल्याने पाप विमोचन होतं. 

४. भाविक जन इथे अपत्य प्राप्तीसाठी प्रार्थना करतात. 

पूजा:

१. नित्य दैनंदिन पूजा

२. प्रदोष पूजा

३. संकटहर चतुर्थी पूजा 

४. अमावस्या आणि पौर्णिमेला विशेष पूजा 

५. कार्थिगई महिन्याच्या दर सोमवारी पूजा

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

आनी (जून-जुलै): ह्या महिन्याच्या पहिल्या दिवशी शैव संत संबंधर ह्यांच्याशी निगडित मुथूपंडाल उत्सव साजरा होतो, तसेच आनी थिरुमंजनम हा उत्सव साजरा होतो

आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडी पुरम

अवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंदषष्ठी

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): थिरु कार्थिगई, दर सोमवारी विशेष पूजा

मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): थिरुवथीरै

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): रथसप्तमी

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६.३० ते दुपारी १२, दुपारी ४ ते रात्री ८.३०

पत्ता: थिरुशक्तीमूथ्रम मंदिर, ऍट पोस्ट पट्टिश्वरम, तालुका कुंभकोणम, तामिळनाडू ६१२७०३

दूरध्वनी: +९१-९४४३६७८५७५, +९१-९४४३५६४२२१, +९१-४३५-२४४५२३७

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Shakthivaneswara Swamy Temple at Thirushaktimutram

Shaktimutram is situated at a distance of 8 kms from Kumbhakonam on Kumbhakonam - Avoor route. This is one of the padal pethra sthalam revered by the Shaiva saints Sambandhar and Appar. It is on the southern bank of Kaveri. The original temple must have existed even before the 7th century. The temple was renovated and built as a granite structure by Chola queen Sembian Mahadevi. Later renovation was done by Rajaraja Chola I. There are stone inscriptions in the temple dating back to Chola and Vijayanagar kings. This temple is very close to Patteeshwaram Shiva temple. This is also known as Chinnakovil among local people.

Moolavar: Shri Shaktivaneshwarar, Shri Shivakozhuntheeswarar, Shri Shaktithazhuviyanadar, Shri Thazhuvakkuhainthanadar
Devi: Shri Brihannayaki, Sri Periyanayaki
Sacred teertha: Shool teertha, Surya teertha
Kshetra vruksha: Bilva
Puranik name: Rajarajapuram, Siddhimutham, Shaktimutham, Thirushaktimutram

Kshetra purana: 

1. According to puran, once Goddess Parvati wanted to establish that only devotion (bhakti) is the right way to attain mukti. Lord Shiva advised her to come to this place and perform penance. She came to the Shool teertha on the southern bank of Kaveri and performed rigorous penance. Lord Shiva wanted to test the extent of her devotion but Goddess Parvati did not sway away from her resolve. Finally Lord Shiva appeared as a column of fire (Jyoti roop). She instantly recognized him. She embraced and kissed him. Hence Lord Shiva is praised here as Shivakozhunthueeshwarar and the place is praised as Shaktimuttham. Even now we can observe the traces of jyoti (flame) on the Shiva Linga.

2. According to sthala purana, when Goddess Parvati was performing penance, Lord Shiva in order to test her, caused a flood in river Kaveri. The Shiva Linga created by Goddess Parvati was about to be destroyed by flood waters. At that time, she embraced Shiva Linga to protect him. Pleased with her devotion Lord Shiva appeared before her and blessed her. Hence Lord Shiva is praised here as Thazhuvakkuhainthanadar.

3. Another purana is associated with Shaiva saint Appar. He stayed here to be blessed with Thiruvadi-deeksha (blessing by placing the feet of Lord Shiva on the head of devotee) 

4. According to Purana, once Shaiva saint Sambandhar wished to go to the nearby Patteeshwaram temple after offering prayer at this temple. As it was a peak hot summer day Lord Shiva created a pandal (mandap/ tent) with pearls. He sent it through his bhoot ganas for the saint Sambandhar. 

Those who worshiped here: – Goddess Parvati, Sage Agastya, Shaiva saint Appar, Shaiva saint Sambandhar, Saint Arunagirinathar, Ramalinga adigal. 

Special features: 

1. Lord Shiva offered a pandal (shelter) lined with pearls to Shaiva saint Sambandhar at this place.

2. This place was once a part of Chola capital Pazhayarai.

3. As Goddess Parvati embraced Lord Shiva and kissed him, the place got the name Shaktimuttham. Later the place came to be known as Shaktimutram. This is depicted as a murti in the parikrama

4. There is a sculpture depicting Goddess Parvati performing penance standing on one leg. 

5. Sage Arunagirinathar sang a sacred hymn on Lord Muruga of this temple

About the temple:

The temple covers an area of about 3 acres. This is an east facing temple with 5 tiered rajagopuram and 2 parikramas. At the entrance, we come across the shrine of Vallabhaganapati. In the outer parikrama, we have dhwajastambha, balipeetham, Nandi just after the rajagopuram facing the sanctum. Sanctum sanctorum consists of sanctum, artha mandap, maha mandap. The sanctum sanctorum is in the shape of a moat. The swayambhoo Shiva Linga is facing east. It has traces of Jyoti (Agni on it). At the entrance to the sanctum, on either side we come across the idols of Somaskandha and Sthalaadhikarmurti.

Kostha murtis: Lord Vinayaka, Sage Agastya, Lord Nataraja, Lord Dakshinamurti, Lord Brahma, Lord Lingothbhavar and Goddess Durga.

Shrine of Chandikeshwarar is in the usual position. Goddess Durga is depicted with conch and chakra in her hands and she is standing on the head of Mahishasura. There are 2 shrines for Goddess Parvati. On the northern side of sanctum sanctorum, she is in a separate shrine, she is depicted as embracing Lord Shiva (in the form of the Shiva linga). The idol is similar to one at Kanchipuram. Goddess Periyanayaki is in a separate south facing shrine in the inner parikrama. To reach inner parikrama, we have to go through a 2nd gopuram. At the entrance of this 2nd gopuram, we come across idols of Lord Muruga and Lord Vinayaka. Near the inner parikrama, there is a shrine for Lord Bramha (about 6 feet tall), shrine for Lord Subramanya with Valli and Deivanai on a peacock mount facing the east. The idols and shrines in inner parikrama are – Lord Ganesha, Lord Somaskanda, Shaiva saint Naalvar, Shiva linga worshiped by Sage Agastya, Lord Kashivishwanathar and Lord Nataraja, Lord Sarabheshwarar, Lord Surya, Lord Chandra, idols of Nagas, Lord Shanishwarar and Goddess Gajalaxmi. There is no Navagraha shrine in this temple. 

Prayers: 

1. Unmarried men and women worship the idol of Goddess Parvati embracing Lord Shiva for removal of marriage obstacles on Mondays. 

2. Estranged couples worship here to get united again.

3. Devotees believe worshiping at this place eradicates sins.

4. Devotees worship here for child boon.

Poojas:

Daily pooja, Pradosh pooja, Sankatharachaturthi pooja, special poojas on new moon and full moon days and on Mondays of month of Karthigai

Important festivals: 

Aani: On the first day of  this month Shaiva saint Sambandhar’s MuthuPandal festival, Aani thirumanjanam

Aadi: Aadi pooram

Aavani: Ganesh Chaturthi

Purattasi: Navaratri

Aippasi: Annabhishek, Skanda shashthi

Karthigai: Thiru Karthigai, Special puja on Mondays

Margazhi: Thiruvathirai

Thai: Ratha saptami

Maasi: Mahashivaratri

Timing: 6.30 am to noon; 4-8.30pm

Address: Thirushaktimutram temple at post Patteeshwaram, Tal Kumbhakonam, TN 612703

Phone: - +91-9443678575; + 91-9443564221. +91-435-2445237

आवूर येथील श्री पशुपतीश्वरर मंदिर

हे मंदिर थिरुनल्लूरमधल्या श्री पंचवर्णेश्वरर ह्या मंदिराशी निगडित सप्त स्थान मंदिरातील एक मंदिर आहे. कुंभकोणम पासून १० किलोमीटर्स कुंभकोणम-वलगैमन-गोविंदकुडी मार्गावर थिरुवारुर जिल्ह्यातील वलगैमन तालुक्यामध्ये आवूर ह्या गावामध्ये वसलेलं आहे. नायनमारांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी हे मंदिर कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैव संत संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती केली आहे. ह्या मंदिराचे नाव श्री पशुपतीश्वरर मंदिर असे आहे. ह्या स्थळाचे वर्तमान नाव आवूर (गोविंदकुडी) असे आहे. ह्या मंदिराचे वर्तमान बांधकाम २००० वर्षे जुनं आहे. इथल्या शिलालेखांमध्ये चोळा राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामाचे तसेच त्यांनी दिलेल्या देणग्यांचे उल्लेख आहेत. कोचेंगट चोळा राजाने बांधलेल्या माड-कोविल शैलीच्या मंदिरांपैकी हे एक मंदिर आहे. तसेच हे पंचभैरव स्थळांपैकीपण एक आहे.

मूलवर: श्री पशुपतीश्वरर, श्री अश्वथनाथर, श्री आवूरवूडीयार, श्री पशुपतीनाथर
देवी: श्री मंगलांबिका, श्री पंकजवल्ली
पवित्र तीर्थ: ब्रह्म तीर्थ, कामधेनू तीर्थ, चंद्र तीर्थ, अग्नी तीर्थ
क्षेत्र वृक्ष: पीपल (तामिळ मध्ये अरुसु)
पुराणिक नाव: अश्वथवनम, मणिकुडम

क्षेत्र पुराण: 

१. ह्या आधीच्या लेखामध्ये म्हणजेच थिरुनल्लूर येथील श्री पंचवर्णेश्वरर मंदिराबद्दलच्या लेखामध्ये उल्लेखिलेल्या प्रमाणे आदिशेष आणि वायुदेव ह्यांच्या युद्धामध्ये मेरू पर्वताची दोन शिखरे तुटली आणि त्यातील एक शिखर थिरुनल्लूर येथे पडलं तर दुसरं शिखर ह्या ठिकाणी पडलं. 

२. एकदा वसिष्ठ ऋषींनी त्यांच्या कामधेनू गायीला ती यज्ञासाठी दूध देत नव्हती म्हणून तिला शाप दिला. ह्या शापापासून मुक्ती मिळविण्यासाठी कामधेनू श्री ब्रह्मदेवांकडे गेली. त्यांनी तिला ह्या ठिकाणी येऊन भगवान शिवांची उपासना करण्याचा सल्ला दिला. कामधेनूने श्री ब्रह्मदेवाच्या सल्ल्यानुसार इथे येऊन भगवान शिवांची उपासना केली आणि तिला शापापासून मुक्ती मिळाली. तामिळ मध्ये आ म्हणजे गाय आणि उर म्हणजे गाव. म्हणून ह्या गावाचे नाव आवूर असे आहे. तसेच गो म्हणजे गाय, विंद म्हणजे येणे आणि कुडी म्हणजे गाव. इथे कामधेनू आली म्हणून ह्या गावाला गोविंदकुडी असे नाव पडले. ह्या ठिकाणी कामधेनूने भगवान शिवांची उपासना केली म्हणून इथे भगवा शिवांचे नाव श्री पशुपतीश्वरर असे आहे.

३. सिद्ध थिरुमल हे श्रेष्ठ शैव संत होते. एकदा त्यांनी एक गायींचा चा कळप आपल्या मालकाच्या मृत देहाच्या बाजूला उभा बघितला आणि त्या गायी शोक करत होत्या. ह्या सिद्धांनी आपली सिद्धीचा उपयोग करून त्या कळपाच्या मालकाच्या मृतदेहामध्ये प्रवेश केला. जिवंत झालेल्या कळपाच्या मालकाने त्या गायींची देखभाल केली आणि आणि भगवान शिवांच्या स्तुत्यर्थ ३००० स्तोत्रे गायली. हे पुराण पुढील तीन मंदिरांशी निगडित आहे - १) त्रिभुवनम येथील श्री गोमुक्तीश्वरर, २) पट्टिश्वरम येथील धेनुपूरीश्वरर आणि ३) पुडिकोट्टै येथील थिरुगोकर्णम

४. एकदा श्री पार्वती देवी ह्या ठिकाणी तपश्चर्या करण्यासाठी आल्या. त्याचबरोबर देवलोकांमधून देव पण ह्या ठिकाणी वृक्ष आणि वनस्पतींच्या रूपात आले आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींची उपासना केली. श्री पार्वती देवींच्या तपश्चर्येवर प्रसन्न होऊन भगवान शिव त्यांच्या समोर जटाधारी रूपामध्ये प्रकट झाले. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री कपर्दिश्वरर असे नाव पडले.

५. कामधेनू च्या पिल्लाला पट्टी असं म्हणतात. तिला ह्या जागेची माहिती जेव्हा कळली तेव्हा तिने इकडे येऊन शिवलिंगावर तिच्या दुधाने अभिषेक केला. भगवान शिव तिच्या भक्तीने प्रस्सन झाले आणि ते इथे राहिले.

६. असा समज आहे कि इथे धर्मध्वज राजा ज्याला कुष्ठरोग झाला होता, त्याने इथे तीर्थामध्ये स्नान करून आणि शिव लिंगावर दुधाचा अभिषेक करून ह्या रोगातून मुक्ती मिळविली. 

७. एकदा राजा दशरथ इथे भगवान शिवांची उपासना करण्यासाठी आले. त्यांनी श्री पंकजवल्ली देवींची प्राणप्रतिष्ठा केली आणि भगवान शिव आणि श्री पंकजवल्ली देवी ह्या दोघांची उपासना केली. दैववाणीने त्यांना पंचभैरवांच्या मूर्ती जिथे पुरल्या होत्या त्या जागेबद्दल दर्शित केलं. राजा दशरथांनी ह्या मूर्तींची पण श्री पंकजवल्ली देवी ह्यांच्या मूर्तीसमोर प्राणप्रतिष्ठा केली. त्याचबरोबर त्यांनी इथे श्री मुरुगन ह्यांची पुत्रप्राप्तीसाठी उपासना केली. असा समज आहे कि ह्या उपासनेमुळेच राजा दशरथांना प्रभू श्रीराम हे पुत्र प्राप्त झाले. इथे एक शिल्प आहे ज्यामध्ये राजा दशरथ भगवान शिवांची उपासना करत आहे असे दाखवले आहे. आणि त्यांनी श्री मुरुगन ह्यांची उपासना केली हे दर्शविण्यासाठी श्री मुरुगन ह्यांच्या हातामध्ये धनुष्य बाण आहेत. 

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री ब्रह्म, सप्त ऋषी, शिवगण, देव, गंधर्व, श्री इंद्र, श्री सूर्य, नवग्रह, श्री विष्णू, राजा दशरथ.   

वैशिष्ट्ये:

१. ह्या स्थळाला दक्षिण कैलास असं म्हणतात.

२. हे पंचभैरव स्थळ पण आहे.

३. ह्या मंदिरामध्ये श्री अंबिकादेवींची दोन देवालये आहेत. एक आहे श्री मंगलांबिका, ज्यांची मूर्ती मंदिराच्या तलावामध्ये मिळाली होती. त्याहूनही एक जुनी मूर्ती आहे. ती आहे श्री पंकजवल्ली ह्यांची. ह्या मूर्तीचा उल्लेख श्री संबंधर ह्यांच्या स्तोत्रांमधे आढळतो. जरी हे शिव मंदिर असलं तरी ते श्री मंगलांबिका मंदिर म्हणून प्रसिद्ध आहे.

४. हे संगम काळातल्या आवूरकिळर, आवूरमुलनकिळर आणि पेरूंथळै सथनार ह्या विद्वान कवींचे जन्मस्थान आहे.

५. इथल्या ध्वजस्तंभावर कामधेनूचे शिल्प आहे. ह्या शिल्पामध्ये ती शिवलिंगावर दुधाचा अभिषेक करत आहे असे चित्रित केले आहे.

६. मुख्य मंडपामध्ये एक उठावदार चित्र आहे ज्यामध्ये राजा दशरथ भगवान शिवांची पूजा करत आहेत असे चित्रित केले आहे. 

७. इथल्या गाभाऱ्यावरील छत सुंदर टेकडीरुपी असल्याने ह्या स्थळाला मणिकुडम असे नाव आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून ह्या मंदिराला पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि दोन परिक्रमा आहेत. येथील शिवलिंग स्वयंभू आहे. मंदिरात प्रवेश केल्यावर प्रवेशद्वाराजवळ वाहन मंडप आहे. पश्चिमेकडील परिक्रमेमध्ये श्री निवृत्ती गणपती, धनुष्यधारी श्री मुरुगन, श्री गजलक्ष्मी देवी, श्री दुर्गादेवी आणि श्री विष्णूदुर्गादेवी ह्यांची देवालये आहेत. उत्तरेकडे एक बिल्व वृक्ष आहे ज्याच्या खाली श्री नागराजांची मूर्ती आहे. पूर्वेकडे यागशाळा आणि नवग्रह सन्निधी आहे. 

मध्यावर असलेला मंडप जमिनीपासून ३० फूट उंचावर आहे. ह्या मंडपामध्ये जाण्यासाठी दक्षिणेकडून २४ पायऱ्या चढून जायला लागतं. ह्या मंडपाच्या प्रवेशाजवळ श्री विनायकर आणि श्री नटराजर ह्यांची देवालये आहेत. मंडपाच्या आतमध्ये श्री पशुपतीश्वरर, श्री मंगलांबिका आणि श्री पंकजवल्ली ह्यांची देवालये आहेत. श्री अंबिका देवींची दोन पूर्वाभिमुख देवालये आहेत. पंचभैरवांची देवालये पश्चिमाभिमुख आहेत आणि ती भगवान शिवांच्या देवालयाकडे मुख करून आहेत. 

इतर मूर्ती:

परिक्रमेमध्ये शिवलिंग, श्री सोमस्कंद, श्री मुक्तिकंदर, श्री शास्ता आणि श्री भद्रकाली देवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

कोष्ट मूर्ती: श्री नर्तन विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्म, श्री विष्णूदुर्गादेवी आणि श्री चंडिकेश्वरर. 

पंचभैरव असे आहेत: श्री गुरुभैरवर, श्री चंडभैरवर, श्री काळभैरवर, श्री उन्मत्त भैरवर, श्री असितांग भैरवर

प्रार्थना:

१. हे पितृदोषांसाठी परिहार स्थळ आहे.
२. भाविक जन कृष्णाष्टमीला मृत्यूच्या भयापासून मुक्ती मिळविण्यासाठी तसेच तांत्रिक मंत्रांच्या प्रभावापासून मुक्ती मिळवण्यासाठी पंचभैरवांची पूजा करतात.
३. भाविक जन इथे कौटम्बिक नाती सुदृढ ठेवण्यासाठी प्रार्थना करतात.
४. भाविक जन इथे शिक्षणात प्रगतीप्राप्तीसाठी, वैभवप्राप्तीसाठी तसेच विवाहातील समस्यांचे निवारण करण्यासाठी इथे प्रार्थना करतात.

पूजा:

नियमित दैनंदिन पूजा, प्रदोष पूजा तसेच पौर्णिमा आणि अमावास्येला पूजा केल्या जातात.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

अवनी (जून-जुलै): श्री गणेश चतुर्थी
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक, स्कंदषष्ठी
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): कार्थिगई दीपम
मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): थिरुवदुराई, अरुद्रदर्शन
थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): पुष्य नक्षत्र उत्सव, संक्रांति
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि

कार्थिगई महिन्याच्या प्रत्येक रविवारी श्री पशुपतीश्वरर ह्यांची मिरवणूक काढली जाते.

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६.३० ते ११.३०, दुपारी ४ ते रात्री ८.३०

पत्ता:  श्री पशुपतीश्वरर मंदिर, ऍट पोस्ट आवूर, तालुका: वेलन्गैमन, तामिळनाडू ६१२७०१

दूरध्वनी: ९१-९४८६३०३४८४

पुरोहिताचा दूरध्वनी: ९१-९४४८६६१५४८

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा. 

Shri Pasupateeswarar Temple at Aavoor

This is one of the sapta sthana Shiva temples associated with the Shri Panchavarneshwarar temple at Thirunallur. It is situated at a distance of about 10 kms from Kumbhakonam at Aavoor in Valagaiman Taluka, Thiruvarur district on Kumbhakonam-Valagaiman-Govindkudi route. This is one of the 276 Padal Pethra sthalams on the southern bank of Kaveri and is revered by Shaiva saint Sambhandhar. The temple is known as Shri Pashupateeshawar. The present name of the place is Aavoor (Govindkudi). The present structure of the temple is about 2000 years old. There are inscriptions which denote the work done by Chola kings. The present structure is a Mada-kovil built by Kochengat Chozhan. This is a panchabhairav sthala.

Moolavar: Shri Pashupateeshwarar, Shri Aswadanathar, Shri Aavoorvudiyar, Shri Pashupatheenathar
Devi: Shri Mangalambika, Shri Pankajvalli
Sacred Teertha: Bramha Teertha, Kamadhenu Teertha, Chandra Teertha, Agni Teertha
Kshetra vruksha: Pipal tree (Arusu in Tamil)
Puranic name: Ashwathvanam, Manikoodam

Kshetra puran:

1. As mentioned in the earlier blog, on Thirunallur Panchavaraneshwarar temple, two peaks got separated from Lord Meru during fight between Adishesha and Vayu. One fell at Thirunallur and the other fell at this place. 

2. According to the Puran, once the celestial cow Kamadhenu, was cursed by Sage Vasishtha for not providing milk for his Yadnya. When Kamadhenu approached Shri Brahma for getting relief from the curse, he advised her to come to this place and worship Shri Shiva. She was relieved of the curse by following the advice. The name Aa means cow in Tamil and Oor means a village. The village where Kamadhenu landed first is known as Govind kudi i.e. Go means cow (Kamadhenu) vanda means came and kudi means village. A statue indicating this incident is in the second parikrama. Since Kamadhenu worshiped Shri Shiva at this place, Shri Shiva is known as Shri Pashupateeshwarar. 

3. Siddha Thirumular was a great Shaiva saint. Once he saw a herd of cows lamenting beside the dead body of their herdsman. Being a Siddha he entered the body of the herdsman. He took care of the cows and sang 3000 verses in praise of Lord Shiva. This puran is associated with Gomuktishwarar Temple at Tribhuvanam, Thenupureeshwarar Temple at Pattishwaram and Thiru gokarnam at Pudukottai.

4. Once Shri Parvati Devi came here to do penance. The devas from Devalok also came here in the form of plants and trees to worship her. Pleased with her penance Shri Shiva appeared in front of her with matted hair. Hence he is known as Shri Kapardishwarar.

5. The calf of divine Kamadhenu is known as Patti. She came to know about the glory of this place, she made a shiva linga and did abhishek with its milk. Shri Shiva was pleased by her worship and stayed at this place at her request.

6. It is believed that a king named DharmaDhwaja got rid of his leprosy by taking dip in the sacred teertha at this place and performed Abhishek with milk.

7. Once King Dasharatha had come to this place for worshiping Shri Shiva. He installed Shri Pankajvalli Devi and worshiped both of them. A divine voice directed him to the place where the Pancha Bhairav idols were buried. He renovated them and installed them in a shrine opposite to Shri Pankajvalli Devi. He worshiped Shri Muruga at this place seeking a male child. It is believed that due to this worship he got Shri Rama as his son. A sculpture in the temple depicts King Dasharath worshiping Shri Shiva. In memory of worshiping Shri Muruga we come across idol of Shri Muruga with bow and arrow in this temple.

Those who worshiped at this place:

Shri Brahma, Sapta Rishis, Shivaganas, Devas, Gandharvas, Shri Indra, Shri Surya, Navagraha, Shri Vishnu and King Dasharatha.

Special features:

1. This place is also known as Dakshina Kailash. 

2. This is a panchabhairav sthala. 

3. There are 2 Ambikas in the temple. Idol of Shri Mangalambika was found in the temple tank. The older idol is Shri Pankajvalli which finds a mention in the hymns sung by Shaiva saint Sambandhar. Though this is a Shiva temple, it is famous for Shri Mangalambika Devi. 

4. This is the birthplace of poets and scholars of Sangam era namely Aavoorkizhar, Aavoor Moolankizhar and Perunthalai Sathanar 

5. There is a sculpture of Kamadhenu on dhwajastambha. In this she is depicted as pouring milk on Shivalinga. 

6. In the main hall, there is a relief depicting King Dashrath worshiping Shri Shiva. 

7. As the roof of sanctum sanctorum has a beautiful hill (as peak) the place is known as Manikudam.

About the temple:

This is an east facing temple with a five tiered Rajagopuram and has 2 parikramas. The Shivalinga is a swayambhoo linga. As soon as we enter the temple we come across the vahan mandap near the entrance. In the western parikrama, we come across Shri Nivrutti Ganapati, Shri Muruga with a bow, Shri Gajalaxmi Devi, Shri Durga Devi & Shri Vishnudurga Devi. In the north, there is a bilva tree with an idol of Shri Nagaraja at the bottom. The yagashala and navagraha shrine is located in the east. 

The mandap at the center is raised to about 30 ft above ground. To reach this mandap we have to climb 24 steps from the south. At the entrance of this mandap, we have the shrines of Shri Vinayaka and Shri Nataraja. Inside the mandap, we come across the shrine of Shri Pashupateeshwarar, Shri Mangalambika and Shri Pankajvalli. The Ambikas are housed in 2 separate shrines facing the east. Panchabhairav shrine is facing the west. They are facing the shrine of Shri Shiva. 

Other idols: 

Shiva linga, Shri Somskandhar, Sapta matrika, Shri Muktikandar, Shri Shasta, Shri Bhadrakaali Devi are in the parikrama.

Kosta Murthis: 

Shri Narthan Vinayaka, Shri Dakshinamurthi, Shri Lingothbhavar, Shri Brahmha, Shri Vishnudurga Devi, Shri Chandikeshwar.

The panchabhairavas are Guru Bhairavar, Chanda Bhairavar, Kaal bhairavar, Unmatt Bhairavar, Asithanga Bhairavar

Prayers:

1. This is Parihar sthala for pitrudosha.

2. People worship the pancha Bhairavas on Krishna Ashtami to get relief from fear of death and relief from effects of tantric mantras.

3. People worship here for better relationships in the family.

4. People worship here for education, prosperity and removal of marriage obstacles. 

Poojas:

Regular daily poojas, pradosha pooja, full moon, new moon poojas

Festivals:

Avani (June-July): Ganesh Chaturthi
Purattasi (Sept-Oct): Navaratri
Aippasi (Oct-Nov): Annabhishek, Skanda-shashthi
Karthigai (Nov-Dec): Karthigai deepam
Margazhi (Dec-Jan): Thiruvadurai, Arudra Darshan
Thai (Jan-Feb): Pusa naksthra Sankranti
Masi (Feb-Mar): Shivaratri

On each Sunday in the month of Karthigai, procession of Lord Pashupateeshwarar is taken out.

Timings: 6.30 am to 11.30 am, 4 pm to 8.30 pm

Address: Shri Pashupateeshwarar Temple, At post Aavoor, Taluka: Valangaiman, Tamil Nadu 612701

Phone number: 91-9486303484

Temple priest: 91-9448661548

Courtesy: Various blogs and websites

Shri Palaivananathar Temple at Thirupalaithurai

This Shiva temple is located at Papanasam in Tanjavur district of TamilNadu. It is one of the Padal Pethra Sthalam. It is on the southern bank of Kaveri. It is at a distance of about 15 kms from Kumbhakonam on Kumbhakonam-Tanjore route. It is one of the Sapta Sthanam Shiva temples associated with Thirunallur. It is at the junction of 3 rivers, namely Kaveri, Kudumurutti and Thirumalairayan. It’s a very old temple dating back to about 3 yugas. The present structure is about 1200 years old. This temple was renovated by Vijaynagar Pandya kings. The temple has been revered by the Shaiva saints Shri Appar and Shri Sambandhar in their sacred hymns. It spreads about an area of 3 acres. 

Moolavar: Shri Palaivananathar
Devi: Shri Thavala Vennayaiyan
Sacred teertha: Vasishta teertha, Indra teertha, Yama teertha, Kaveri river
Sacred Vruksha: Palm tree, Paalai tree (at present not in existence). The place gets the name as the place was abundant with Paalai. The place is on the bank of river Kudumurutti. It is known as Paalaithurai.
Puranic name: Bramha vanam, Paalaivanam, Aarasa (pipal) tree, Punnag vanam

Kshetra puran: 

1) The sages of Daarukavana started feeling that they were superior to Gods. This led to their arrogant behavior. In order to teach them a lesson, Shri Shiva as Bhikshatanar and Shri Vishnu as Mohini (an enchanting damsel) reached Daarukavana. Mohini attracted the sages which resulted in their failure of penance, yagnya and meditation. The wives of sages took a fancy for Bhikshatanar and started neglecting their duties. The sages were angered by the action of their wives and they tried various methods of eliminating Bhikshatanar. They performed various rituals and yagnya and created various weapons to kill Him. They also invoked a tiger to kill Shri Shiva. Shri Shiva not only destroyed all the weapons but he also killed tiger and used tiger skin as a dress. According to puranas this event took place at this location.

2) Shri Rama who installed and worshiped 108 Shiva linga at nearby Ramalingaswami temple also worshiped Shri Shiva at this place. Hence, the Shiva linga gets another name of Ramalinga. He placed his bow and arrow below a Shami (Vanni) tree on Vijayadashami day and prayed to Shri Shiva for victory. 

3) Sage Vasishtha performed penance under a pipal (Aarassu in Tamil) tree. For this purpose, he installed the Shiva linga and did penance. Shri Shiva appeared before him and blessed him. For the purpose of worship, he created a tank known as Vasishtha teertha. He installed an idol of Shri Ambika which was sculptured by Vishwakarma. He installed it on the Southern side of the Shiva linga installed by him. He did this worship for getting the title of Bramha rishi. 

4) Pandya king – Malaidhwajam had insulted Sage Kala. The sage cursed him and turned him into a bear. Sage Agastya advised him to worship Shri Shiva at this place to get rid of the curse. He did as per the advice and was relieved of the the curse. During vanavasa of Pandava, Arjuna came to this place and worshiped Shri Shiva. He was taught various techniques in archery by Shri Shiva. It is believed that Arjuna went to the underworld and married a damsel Ullupi. 

Those who worshiped here: 

Sage Dhoumya, Sage Vasishta, Shri Mahavishnu, Shri Bramha, Prabhu Shrirama, Shri Sita Devi, Pandavas, Ashtadikpals and King Malaidwaja. 

Special Features:

1. This is one of the saptasthana temples of Thirunallur. 

2. Goddess Parvati’s shrine is to the right side of Lord Shiva’s shrine. Both these shrines face the east. Hence this represents the wedding posture of Lord Shiva and Goddess Parvati.

3. Shaiva saint Appar revered a sacred hymn containing eleven stanzas instead of the usual 10 at this place.

4. There are no stucco images on Rajagopuram.

5. Lord Nataraja performed a Tandava known as Oordhva Tandava at this place.

6. There is granary for storing paddy at the entrance of the temple and it is believed to be more than 400 years old. 

About temple:

11 stone inscriptions denote the work done by Chola kings. There is a very huge granary for storing paddy. This is conical in shape built with bricks and dates back to about 700 years. This was built by king Raghunath Nayak. This is an east facing temple with a 5 tiered Rajagopuram and with 2 parikramas. There is no dwajastambha. The Shiva linga is swayambhoo linga. The Kostha moorthys are Narthan Vinayaka, Shri Dakshinamoorthy, Shri Urdhwa (ferocious) Tandav Moorthy, Shri Bhikshadanar, Shri Ardhanarishwarar, Shri Bramha, Shri Dakshinamoorthy and Shri Chandikeshwar. Shri Shiva and Shri Parvati Devi are housed in separate shrines facing east. Shri Parvati Devi’s shrine is to the right of Shri Shiva which is considered as a wedding posture. 

Other shrines and idols: 

Shri Vinayaka, Shri Subramanya with his consorts, Shri Vishnu, Shri Somaskandha, Shri Nataraja, 63 Nayanmars, 2 idols of Shri Kalabhairav, Shri Shanishwarar, Shri Mahalaxmi Devi, Shri Surya, Shri Chandra, Navagrahas, Shiva lingas worshiped by Sage Vashishtha, Prabhu Shri Ram, Pandya kings – Malaidwajam, Arjun are present in the corridors. In the outer corridor we come across, another east facing shrine for Shri Parvati Devi on the right side. There are a number of paintings on the western side of parikrama. Shri Shanishwarar faces Shri Mahalaxmi Devi in this temple. This is one of the 8 places, where Shri Shiva and Shri Parvati Devi are in wedding posture. The other places are Thiruvidaimuruttur, Kanjanur, Maanthurai, Thiruambaramakkalam, Thiruchhotruthurai, Thiruvalanchuzhi & Thirukaraveeram.

Prayer:

People worship here by performing abhishek and donating new vastras for child boon, removal of marriage obstacles, for education, knowledge and intelligence  

Pooja:

Pradosh pooja and Somvar pooja performed regularly. 

Festivals: 

Chitrai (Apr-May): Chaitrapornima
Aani (Jun-July): Thirumanjanam
Purattasi (Sept-Oct): Navaratri
Aippasi (Oct-Nov): Annabhishek and Skanda shasthi
Karthigai (Nov-Dec): Thirukarthigai
Maasi (Feb-Mar): Shivratri
Thai (Jan-Feb): Thaipusam

Timings: 6 - 11 am and 4.30 to 8.30 pm

Temple address: Shri Palaivananathar temple, Thirupalaithurai, Post Papanasam, Taluka Papanasam, TN – 614205

Telephone: +91-9443524410

Courtesy: Various websites and blogs

थिरुनल्लूर येथील श्री पंचवर्णेश्वरर मंदिर

हे मंदिर थिरुनल्लूर संबंधित सप्तस्थान शिव मंदिरातील पहिलं मंदिर आहे. हे मंदिर कुंभकोणम-पापनाशम-तंजावूर मार्गावर कुंभकोणमपासून १५ किलोमीटर्स वर तर पापनाशम पासून ३ किलोमीटर्स वर आहे. शैव संतांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी हे एक मंदिर आहे. अप्पर आणि संबंधर ह्या शैव संतांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर हे मंदिर वसलं आहे. चोळा साम्राज्याच्या कोचेंगट ह्या राजाने बांधलेल्या ७० माड कोविल स्थळांपैकी पण हे एक स्थळ आहे. ह्या मंदिराला दक्षिण कैलास असं मानलं जातं. ह्या मंदिराचे वर्तमान बांधकाम १५०० वर्षे जुनं आहे. ह्या मंदिरात बरेच शिलालेख आहेत ज्यांमध्ये विविध चोळा राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामांचा तसेच त्यांनी दिलेल्या देणग्यांचा उल्लेख आहे. 

मूलवर: श्री कल्याण सुंदरेश्वरर, श्री सुंदरनायकर, श्री पंचवर्णेश्वरर, श्री पंचवटेश्वरर
देवी: श्री कल्याणसुंदरी, श्री त्रिपुरसुंदरी, श्री गिरीसुंदरी, श्री पर्वताम्मन
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व
पवित्र तीर्थ: सप्तसागरम, कावेरी नदी
पुराणिक नाव: थिरुनल्लूर

क्षेत्र पुराण:

१. वायुदेव आणि आदिशेष ह्यांच्या द्वंद्वामध्ये वायुदेवाच्या तीव्र जोरा मुळे आदिशेष मेरू पर्वताला धरून ठेवू शकले नाहीत. त्यामुळे मेरू पर्वताची दोन छोटी शिखरे तुटून पृथ्वीवर नल्लुर आणि अवूर ह्या जागांवर पडली. असा समज आहे की ह्या जागी शिव लिंगे निर्माण झाली.

२. भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी ह्यांच्या विवाहामध्ये सहभागी होण्यासाठी सर्व जण कैलासावर जमा झाले. पण त्यामुळे पृथ्वी थोडी कलंडली म्हणजेच उत्तरेकडचा भाग थोडा खाली आला तर दक्षिणेकडचा भाग जरा वरती गेला. पृथ्वीचा समतोल राखण्यासाठी ज्ञानाचे जोरकस वजन असलेल्या अगस्त्य ऋषींना भगवान शिवांनी दक्षिणेकडे जाण्यास सांगितले. अगस्त्य ऋषींचे मन विवाह सोहळा सोडून जाण्यास कचरत होते म्हणून भगवान शिवांनी अगस्त्य ऋषींना विवाह सोहळ्याचे दर्शन ते दक्षिणेत जिथे जातील तिथे देण्याचे वचन दिले. अगस्त्य ऋषी दक्षिणेतील नल्लूर ह्या गावी आपल्या बरोबर शिव लिंग घेऊन आले आणि त्यांनी त्या लिंगाची पूजा करण्यास सुरुवात केली. हे लिंग आपल्या मुख्य लिंगाच्या दक्षिण दिशेला बघायला मिळतं. श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिवांनी अगस्त्य ऋषींना इथे वधू-वराच्या रूपामध्ये दर्शन दिलं. त्याचबरोबर श्री ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णूंनी पण अगस्त्य ऋषींना दर्शन दिलं. गाभाऱ्याच्या भिंतींवर कोरलेल्या चित्रांमध्ये ह्या घटना चित्रित केल्या आहेत.

३. कुंतीदेवी: पुराणांनुसार कुंतीदेवींकडून विवाहाच्या आधी पुत्रप्राप्ती झाल्याने पाप घडलं होतं. त्या पुत्राला त्यांनी एका पेटीमध्ये ठेऊन ती पेटी पाण्यामध्ये वाहून जाऊ दिली. पुढे ती पेटी कौरवांच्या राज्यातील एका रथसारथीच्या हाती लागली आणि त्याच्या पत्नीने त्या मुलाचे संगोपन केले. ह्या पापाचे क्षालन करण्यासाठी कुंतीदेवी नारद मुनींकडे गेल्या. नारद मुनींनी त्यांना मासी महिन्यातल्या माघ नक्षत्र दिवशी सप्त समुद्रांमध्ये स्नान घेण्याचा सल्ला दिला आणि त्यासाठी त्यांनी कुंतीदेवींना ह्या ठिकाणी भेट देण्यास सांगितलं. कुंतीदेवी इथे आल्या आणि त्यांनी भगवान शिवांची प्रार्थना केली. भगवान शिवांनी सर्व सप्त समुद्रांना इथल्या मंदिरातल्या तलावात येण्याची आज्ञा केली जेणेकरून कुंतीदेवी त्यात स्नान करू शकतील. म्हणून इथल्या तीर्थाचे (तलावाचे) नाव सप्तसागर असे आहे. कुंतीदेवींनी इथे स्नान केल्यावर त्यांची पापापासून मुक्ती झाली. इथल्या एका उठावदार चित्रामध्ये ही घटना चित्रित केली आहे. 

४. एका आधीच्या लेखामध्ये उल्लेखिलेल्या प्रमाणे भृंगी ऋषींनी श्री पार्वती देवींना प्रदक्षिणा घालण्यास नकार दिला. ते मधमाशी बनले आणि त्यांनी फक्त भगवान शिवांनाच प्रदक्षिणा घातली. श्री पार्वती देवींनी भृंगी ऋषींना शाप दिला. भृंगी ऋषींनी भगवान शिवांची तपश्चर्या करून त्या शापापासून मुक्ती मिळवली. त्यांनी मधमाशी बनून भगवान शिवांना प्रदक्षिणा घातली हे इथल्या शिव लिंगावरील असलेल्या छिद्रांमुळे दर्शवतं. 

५. असा समज आहे कि मुचुकुंद राजा श्री इंद्रांनी दिलेल्या श्री त्यागराजांच्या सात मूर्ती घेऊन आपल्या राज्याला चालले होते त्यावेळी त्यांनी ह्या ठिकाणी तीन दिवस मुक्काम केला होता. आणि मुक्कामाच्या काळात त्यांनी इथे भगवान शिवांची उपासना केली. 

६. अमरनिथीनायनार: स्थळ पुराणांनुसार अमरनिथीनायनार ह्यांनी आपलं सर्व आयुष्य शिव भक्तांना अंतर्वस्त्र पुरविण्यात घालवलं. त्यांच्या भक्तीची परीक्षा घेण्यासाठी भगवान शिव ब्राह्मणाच्या रूपात आले आणि त्यांनी आपला एक कपडा अमरनिथीनायनार ह्यांच्याकडे सुपूर्त केला. आपल्या लीलेने भगवान शिवांनी अमरनिथीनायनारकडे सुपूर्त केला कपडा गायब केला आणि त्यांनी अमरनिथीनायनारकडे त्या कपड्याच्या बदल्यात तेवढ्याच किमतीच्या सोन्याची मागणी केली. अमरनिथीनायनार तराजूच्या दुसऱ्या बाजूला आपली सर्व मिळकत ठेवली. तरीपण तराजू समतोल होईना तेव्हा अमरनिथीनायनार स्वतः आपल्या पत्नीसमवेत तराजूमध्ये बसले. भगवान शिव त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी अमरनिथीनायनार ह्यांना त्यांच्या सर्व इच्छा पूर्ण होतील असं वरदान दिलं. 

७. शैव संत अप्पर ह्यांना थिरुवडी (पवित्र पादुका) दीक्षा: शैव संत अप्पर ह्यांना आपलं आयुष्य भगवान शिवांच्या चरणी प्रदान करायची इच्छा होती. त्यांनी आपली यात्रा थिरुवथीगै इथून चालू केली. त्यांनी चिदंबरम, सिरकाळी आणि थिरुविदाईमरुथुर येथे भगवान शिवांचे दर्शन घेतले. त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी त्यांना थिरुनल्लूर येथे येण्याची आज्ञा केली. जेव्हा अप्पर ह्या मंदिरात आले तेव्हा भगवान शिवांनी अप्पर ह्यांच्या शिरावर आपली पदकमळे ठेवून त्यांना थिरुवडी दीक्षा दिली. ह्या घटनेच्या स्मृत्यर्थ इथे येणाऱ्या भक्तांच्या शिरावर शतारी ठेवली जाते (जशी भगवान विष्णूंच्या मंदिरात ठेवतात तशी). हे थिरुनल्लूर ह्या मंदिराचे वैशिष्ट्य आहे. अप्पर ह्यांनी काही दिवस इथे वास्तव्य केलं आणि मग त्यांनी थिरूपळैथूरै, थिरुक्कारुकूड, थिरुअवूर आणि थिरुपळणं ह्या ठिकाणी भेट दिली. शेवटी ते थिरुवारुर येथे वस्ती करून राहिले. अप्पर ह्यांनी त्यांच्या स्तोत्रांमधे थिरुनल्लूर ह्या ठिकाणाची तेनकैलास (तेन म्हणजे दक्षिण) अशी स्तुती केली.      

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

अगस्त्य ऋषी, भृंगी ऋषी, काकभुजंदर ऋषी, कुंतीदेवी, मुचुकुंद चक्रवर्ती, शैव संत संबंधर, अप्पर, माणिकवाचगर, रामलिंग अडिगलर, सेक्कीळर, नाम्बी, नाम्बियंदर, नाम्बी नाम्बियंदर

वैशिष्ट्ये:

१. गाभाऱ्यात शिव लिंगाच्या मागे श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिवांचे वधू-वर मुद्रेत त्यांच्या समवेत श्री ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णू असलेले शिल्प हे इथले वैशिष्ट्य आहे.

२. बलीपीठाच्या जवळ असलेले श्री गणनाथांचे (गणपती) देवालय हे वैशिष्ट्य आहे. अशी रचना फक्त वाराणसी आणि ह्या मंदिरात आहे.

३. इथल्या शिव लिंगाचा रंग प्रत्येक २ तास २४ मिनिटांनी बदलतो. सकाळी ६ ते ८.२४ तांब्याचा रंग, ८.२५ ते १०.४८ लाल, १०.४९ ते १.१२ सुवर्ण, १.१३ ते ३.३६ हिरवा पाचु, ३.३७ ते ६ विविध रंग

४. इथे श्री उच्चीष्ट गणपती त्यांच्या पत्नींसमवेत आहेत.

५. शैव संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी ह्या मंदिरातील श्री मुरुगन ह्यांच्या स्तुतीपर स्तोत्रे रचली आहेत.

६. इथे क्षेत्र वृक्ष हे खूप खूप जुने आहे. त्याचे नाव आधीमारम असे आहे. असा समज आहे की हे पृथ्वीवरील पहिले वृक्ष आहे. 

७. परिक्रमेमधले भगवान शिवांचे शिल्प खूप सुंदर आहे.

८. एक जुनी म्हण ह्या क्षेत्राचे महत्व दर्शवते. त्या म्हणीत असे म्हणले आहे की नेल्लुर मध्ये माघ नक्षत्रावर साजरा होणार उत्सव आणि कुंभकोणम येथे साजरा होणारा महामाघम उत्सव हे खूप पवित्र आहेत.

९. इथे २३ शिलालेख आहेत ज्यामध्ये चोळा, होयसाला आणि विजयनगर साम्राज्याच्या राजांनी मंदिरासाठी दिलेल्या देणग्यांचा तसेच मंदिरासाठी केलेल्या कामांचा उल्लेख आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून ह्याला पांच स्तरांचे राजगोपुर आहे आणि तीन परिक्रमा आहेत. मंदिरातील देवालये कृत्रिम टेकडीवर उभारली आहेत. येथील शिव लिंग स्वयंभू आहे आणि त्याचा रंग दिवसातून ५ वेळा बदलतो (प्रत्येक २ तास २४ मिनिटांनी). ह्या मंदिराचे स्थळ पुराण हे अगस्त्य मुनी आणि अमरनिथीनायनार ह्यांच्याशी निगडित आहे. इथे एका चौकोनी पायावर (अवूदयार) दोन शिव लिंगे आहेत. त्यातील एक स्वयंभू लिंग आहे आणि एक अगस्त्य मुनींनी स्थापित केलेले आहे. असा समज आहे की मंदिराचा मागील भाग हा भगवान शिवांच्या जटा आहेत. म्हणून ह्या मंदिराला प्रदक्षिणा घालण्याची परवानगी नाही. ह्या शिव लिंगाला बरीच छिद्रे आहेत जी हि घटना दर्शवतात कि भृंगी ऋषींनी फक्त भगवान शिवांना प्रदक्षिणा घालण्यासाठी मधमाशीचे रूप घेतले. असा समज आहे की वाल्किल्य ऋषींनी ह्या छिद्रांमध्ये मधमाशीच्या रूपात तपश्चर्या करून मुक्ती मिळविली. 

कोष्टामध्ये पुढील मूर्ती आहेत: श्री नर्तनविनायक, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्मदेव, भगवान विष्णू, श्री विष्णुदूर्गा आणि श्री चंडिकेश्वरर (त्यांच्या नेहमीच्या ठिकाणी). गाभाऱ्याच्या आतल्या पश्चिमेकडील भिंतीवर श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिव ह्यांचे वधू-वर रूपात शिल्प कोरले आहे. तर उत्तरेकडील भिंतीवर भगवान विष्णू आणि दक्षिणेकडील भिंतीवर श्री ब्रह्मदेव ह्यांची शिल्पे कोरली आहेत. 

पहिल्या परिक्रमेमध्ये श्री गिरीसुंदरी देवींचे (श्री कल्याणसुंदरी) देवालय आहे. श्री नटराजांची कास्याची मूर्ती आहे. श्री गणेश, अगस्त्य ऋषी, तीन शैव संत आणि श्री सोमस्कंदर ह्यांच्या मूर्ती आणि शिल्पे आहेत. मुख्य प्रवेशद्वाराच्या समोर मंदिराचे तीर्थ आहे. श्री त्रिपुरसुंदरी स्वतंत्र देवालयामध्ये आहेत. एका स्वतंत्र देवालयामध्ये श्री नटराज (ज्यांना श्री चतुरतांडवनाथर असे नाव आहे), श्री काशीविश्वनाथर, अगस्त्य ऋषी आणि श्री गणेश ह्यांच्या मूर्ती आहेत. श्री कल्याणसुंदरर आणि त्यांच्या पत्नीचे चित्र शिव लिंगाच्या मागे आहे. 

परिक्रमेमधील इतर मूर्ती आणि देवालये: श्री काशी विनायकर, श्री कैलास गणपती, श्री उच्चीष्ठ गणपती, श्री सुब्रमण्य त्यांच्या पत्नींसमवेत, आठ शिव लिंगे, सप्तमातृका, ६३ नायनमार, श्री मुचुकुंद लिंग, संगुकर्ण लिंग, सुमती लिंग, वरुण लिंग, विष्णू लिंग, ब्रह्म लिंग, श्री गजलक्ष्मी देवी, श्री कैलासनाथर, श्री भैरवर, श्री शनीश्वरर, श्री सूर्य, श्री चंद्र, बाणलिंग, श्री महालक्ष्मी देवी, श्री ज्वरहरेश्वरर आणि श्री ज्वरहरेश्वरी, श्री इंद्र आणि श्री अग्नी ह्यांनी पुजलेली लिंगे. 

तिसरी परिक्रमा जी खालच्या स्तरावर आहे, त्यामध्ये श्री अष्टभुजा काली ह्यांचे देवालय आहे.

मंदिराचे महत्व:

हे मंदिर मघा नक्षत्रासाठी आहे. भाविक जन इथे पापविमोचनासाठी प्रार्थना करतात. इथल्या सप्तसागर तीर्थामध्ये स्नान करणे हे कुंभकोणममधल्या महामाघम तीर्थामध्ये स्नान करण्याएवढे पवित्र समजले जाते.

पूजा:

१. दररोज सहा पूजा केल्या जातात - १) उषःकाल पूजा सकाळी ५.३० वाजता, २) कालसंधी पूजा सकाळी ८ वाजता, ३) उच्चीकाल पूजा सकाळी १० वाजता, ४) सायंरक्षा पूजा संध्याकाळी ५ वाजता, ५) इरंडकाल पूजा संध्याकाळी ७ वाजता, ६) अर्धजाम पूजा रात्री ८ वाजता

२. प्रत्येक आठवड्यात सोमवारी आणि शुक्रवारी पूजा केल्या जातात

३. पाक्षिक पूजा, प्रदोष पूजा तसेच प्रत्येक अमावास्येला आणि पौर्णिमेला पूजा केल्या जातात आणि मासिक पूजा केल्या जातात. 

४. ह्याशिवाय प्रत्येक वर्षी इथे गुरु पूजा केली जाते आणि प्रत्येक वर्षी फेब्रुवारी-मार्च च्या दरम्यान महामाघम उत्सव साजरा होतो. ह्यावेळी श्री सोमस्कंदर ह्यांच्या मूर्तीची मंदिराभोवती मिरवणूक काढली जाते. 

५. गर्भवती स्त्रिया प्रसूती सुरळीत व्हावी म्हणून देवी आणि कालीच्या मंदिरामध्ये बांगड्यांचा उत्सव साजरा करतात.

६. भाविक जन आपल्या बालकांचे पहिले केशवपन ह्या मंदिरात करतात. 

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

आनी (जून-जुलै): आनी थिरुमंजनं
आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडी पुरम
आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): विनायकर चतुर्थी
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): स्कंद षष्ठी, अन्नाभिषेक
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): थिरु कार्थिगई, कार्थिगई दीपम
मारगळी (डिकंबर-जानेवारी): थिरुवथीरै, अरुद्रदर्शन
थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): मकर संक्रांति, पुसम नक्षत्र
पंगूनी (मार्च-एप्रिल): पंगूनी उत्तिरं

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ७.३० ते दुपारी १२.३०, दुपारी ४ ते रात्री ८

मंदिराचा पत्ता: श्री कल्याणसुंदरेश्वरर मंदिर, ऍट पोस्ट थिरुनल्लूर, श्री सुंदरपेरूमल कोविल तर्फे, थिरूवारुर जिल्हा, तामिळ नाडू ६१४२०८

दूरध्वनी: +९१-०४३७४-३१२८५७

पुजाऱ्याचा मोबाईल क्रमांक: ९४४३६६८३०६, ९४८८११०६९७

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

  

     

Shri Panchavarneswarar Temple at Thirunallur

This is the first of the seven Saptasthana Shiva temples associated with Thirunallur. The temple is at about 15 kms from Kumbhakonam on Kumbhakonam-Papanasham-Tanjore route and about 3 km from Papanasham. This is one of 276 Padal Pethra Sthalam revered by Shaiva saints Sambandhar, Appar in their sacred hymns. The temple is on the southern bank of Kaveri and is one of the 70 Madakovils built by the Chola king Kochengat Cholan. This temple is also considered as Dakshin Kailash and the present structure is about 1500 years old. There are a number of stone inscriptions in the temple which explain the contributions and the work done by various Chola kings. 

Moolavar: Shri Kalyan Sundareshwarar, Shri Sundarnayakar, Shri Panchavarneshwarar, Shri Panchavateshwarar
Devi: Shri Kalyansundari, Shri Tripurasundari, Shri Girisundari, Shri Parvatamman
Kshetra vruksha: Bilva tree
Sacred teertha: Saptasagaram, River kaveri
Puranik name: Thirunallur

Kshetra Puran:

1. During a fight between Vaayu and Aadishesha, Aadishesha was not able to hold on to mount Meru against the fierce force of Vaayu. Due to this, 2 small peaks got detached from mount Meru and fell on the earth at Nallur and Aavoor. It is believed that they formed Shiva Linga.

2. To witness the celestial wedding of Shri Shiva and Shri Parvati Devi, one and all reached mount Kailash. The earth got tilted due to this i.e. the north went down and south went up. Shri Shiva directed Sage Agastya to head south to bring about balance by his greatness. As Sage Agastya was reluctant to miss the celestial wedding, Shri Shiva promised to provide a similar darshan to him in the south. Sage Agastya reached Nallur with an idol of Shri Shiva (Shivalinga) and started his worship. This idol can be seen in the sanctum to the south of Shivalinga. Shri Shiva and Shri Parvati Devi along with Shri Bramha and Shri Vishnu provided darshan to him in their wedding posture at this place. There are old paintings to illustrate this event on the walls of the sanctum. 

3. Kuntidevi: According to puran, Kuntidevi had committed sin by having a child before wedlock. She had put the male child in a basket and set him afloat in the river. He was later brought up by Kauravas as Karna. For atonement of this sin, she approached Sage Narada and she was advised to take bath in the seven seas on Magha nakshatra in the Tamil month of Masi and then advised her to go to this place. She came to this place and prayed to Shri Shiva. Shri Shiva instructed all the seven seas to come to this temple tank so that she could take a dip in the seven seas. Hence the temple tank is known as Saptasagar. She took a bath in this tank and was absolved of the sin. A relic in the temple depicts this incident. 

4. As explained earlier Sage Bhringi refused to do pradakshina of Shri Parvati Devi, he became a bee and did pradakshina of Shri Shiva only. She cursed Sage Bhringi who later was absolved of the curse by his penance on Shri Shiva. This fact is illustrated by Shiva linga with a number of small holes in it. 

5. It is believed that emperor Muchukunda stayed at this place along with the seven idols of Shri Tyagaraja given by Shri Indra on his way to his kingdom for 3 days. During this period he worshiped Shri Shiva at this place. 

6. Amarnithinayanar: According to Kshetra puran, he spent his entire life supplying undergarments to all worshipers of Shri Shiva. To test his devotion Shri Shiva appeared as a brahmin and deposited a piece of cloth in the custody of Amarnithinayanar. Shri Shiva made it disappear and demanded an equal amount of gold in return for the same. Amarnithinayanar, deposited his entire wealth on one pan of the scale. Even after that since the pans did not balance, he himself sat on the pan along with his wife. Shri Shiva was pleased by his devotion and bestowed with all his wishes. 

7. Thiruvadi (holy feet) diksha for Shaiva saint Appar: Appar wanted to lay his life at the feet of Shri Shiva. He started his yatra from Thiruvathigai. He had darshan at Chidambaram, Sirkali and Thiruvidaimaruthur. Pleased by his devotion, Shri Shiva directed him to come to Thirunallur. When he reached this temple Shri Shiva gave him Thiruvadi diksha by placing his feet on the head of Saint Appar. In memory of this event, Shataari (like in Shri Vishnu’s temple) is placed on the head of devotees in this temple also. This is an unique feature of Thirunallur Shiva temple. Appar stayed here for sometime and then moved to Thirupalaiturai, Thirukarukud, Thiruavoor and Thirupazhanam. Finally he stayed at Thiruvaroor. Appar praised this place as Then (south) Kailasham in his sacred hymns. 

Those who worshiped at this place: 

Sage Agastya, Sage Bhringi, Sage Kaakbhujandar, Kunthi, Muchukunda Chakravarti, Shaiva saints Sambandhar, Appar, Manikavasagar, Ramalinga Adigalar, Sekkizhar, Nambi, Nambiyandar, Nambiyandar nambi

Special features:

1. Sculpture of Shri Shiva and Shri Parvati Devi in wedding posture behind the lingam along with Shri Bramha and Shri Vishnu in the sanctum. 

2. Shri Gananathar (Ganapati) is near the balipeeth, which is present only at Varanasi and this place. 

3. The Shivalinga changes its color every 2 hr 24 mins. 6 to 8.24 am copper color, 8.25 to 10.48 am – red color, 10.49 to 1.12 pm – golden color, 1.13 to 3.36 pm – emerald green, 3.37 to 6 pm – multi-color. 

4. Shri Ucchista Ganapati is along with his consorts. 

5. Saint Arunagirinathar has sung sacred hymn on Shri Murugan of this temple. 

6. Sacred vruksha is very very old and known as Aadhimaram and is believed to be first on the earth. 

7. The sculpture of Shri Shiva in the corridor is very beautiful. 

8. The old saying gives the importance of this place. It states that magam (magha nakshatra) festival of Nallur and Mahamagam festival of Kumbhakonam are very sacred. 

9. There are 23 stone inscriptions which give the detailed work of Chola, Hoysala and Vijayanagar kings. 

About temple:

This is an East facing temple with a 5 tiered Rajagopuram and 3 Parikramas. The temple shrines are located on an artificial hill. The Shivalinga is a swayambhoo linga and it changes its color 5 times in a day i.e. every 2 hours 24 mins. The temple kshetra puran is associated with Sage Agastya and Amarneedhinayanar. There are 2 Shivalingas on a single square Avudaiyar (base). One of them was installed by Sage Agastya and the other is a swayambhoo linga. It is believed that the jata of Shri Shiva occupies the back portion of the temple. Hence no pradakshina is allowed. The Shiva linga has a number of small holes in it as it is believed that sage Bhringi took the form of a bee to do pradakshina of Shri Shiva alone. It is believed that Sage Vaalkilya performed penance in these holes as a bee and attained moksha. 

Koshta murtis are: Shri Narthan Vinayaka, Shri Dakshinamurti, Shri Lingothbhavar, Shri Bramha, Shri Vishnu, Shri Vishnu Durga and Shri Chandikeshwarar (in usual position). In the interior of the sanctum we come across sculptures of Shri Shiva and Shri Parvati Devi in wedding position on the western side. There is a sculpture of Shri Vishnu on the Northern side and Shri Bramha on the Southern side. In the first parikrama there is a shrine for Shri Girisundari (Shri Kalyansundari). There is a bronze idol of Shri Nataraja. There are idols and sculptures of Shri Ganesha, Sage Agastya, three Shaiva saints and Shri Somaskandha. Outside the main entrance, we have the sacred teertha. Shri Tripurasundari Devi is in a separate shrine. There is a separate shrine in which we come across, Shri Nataraja (known as Shri Chaturtandavanathar), Shri Kashivishwanathar, Sage Agastya, Shri Ganesha. An image of Shri Kalyansundarar and his consort are behind this Shivalinga. Other shrines and idols in parikrama – Shri Kashi Vinayaka, Shri Kailash Ganapati, Shri Ucchishta Ganapati, Shri Subramanya with his consorts, 8 Shiva lingas, Saptamatrikas, 63 Nayanmars, Shri Muchukunda Linga, Sangukarna lingam, Sumati lingam, Varun lingam, Vishnu lingam, Bramha lingam, Shri Gajalaxmi Devi, Shri Kailashnathar, Shri Bhairav, Shri Shanishwarar, Shri Surya, Shri Chandra, Baanlinga, Shri Mahalaxmi Devi, Shri Jwarahareshwarar and Shri Jwarhareshwari and Lingas worshiped by Indra and Agni. In the third parikrama which is downstairs there is a shrine of Shri Ashtahooja Kali. 

Greatness of the temple: This temple is for Magha nakshatra. People worship Lord for the eradication of sins committed by them. Holy dip in the sapta sagaram is supposed to be as holy as a dip in Kumbhakonam Mahamagam tank. 

Pujas: 

6 times puja in a day 1) Ushakaal puja 5.30 am 2) Kaalsandhi puja 8 am 3) Ucchikaal puja 10 am 4) Sayraksha puja 5 pm 5) Irandakaal puja 7 pm 6) Ardhajama puja 8 pm

Weekly special pujas on Monday and Friday. Fortnightly pujas, pradosh puja, puja on new moon and full moon days. 

Monthly pujas.

Besides these, there is Guru puja every year and Maghamagham festival every year in the month of Feb-March. Somaskandha Murti is taken in procession around the temple during this festival. Pregnant women conduct a bangle ceremony at shrines of Devi and Kaali for the smooth and safe delivery. People perform first time tonsure ceremony of children in this temple.

Festivals:

Aani (Jun-Jul): Aani Thirumanjanam
Aadi (Jul-Aug): Aadi Pooram
Aavani (Aug-Sept): Vinayakar Chaturthi
Purattasi (Sept-Oct): Navarathri
Aippasi (Oct-Nov): Skanda Shashti and Annabhishekam
Karthikai (Nov-Dec): Thiru Karthikai, Karthigai Deepam
Margazhi (Dec-Jan): Thiruvathira, Arudradarshan
Thai (Jan-Feb): Makar Sankranti, Pusam nakshatra
Panguni (March-Apr): Panguni uttiram

Timing: 7.30 to 12.30 pm and 4 to 8 pm

Address: Shri Kalyansundareshwarar temple at Thirunallur post via Sundarperumal Kovil, Thiruvarur district, TN 614208

Phone: 91-04374-312857 

Cell phone of priest: 9443668306, 9488110697

Courtesy: Various websites and blogs