वेदारण्यम येथील श्री वेदारण्येश्वरर

सप्त विडंग स्थळांमधलं हे सातवं मंदिर आहे. तामिळनाडूमधल्या नागपट्टीनं जिल्ह्यामध्ये वेदारण्यम मध्ये वसलेलं आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी पण एक आहे. श्रेष्ठ शैव संत श्री अप्पर, श्री सुंदरर आणि श्री संबंधर ह्यांनी त्यांच्या दिव्य स्तोत्रांमधे ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. 

मुलवर: श्री वेदारण्येश्वरर, श्री थिरुमरैकादर

देवी: श्री वेदनायकी, श्री वीणावेद विलासिनी

क्षेत्र वृक्ष: शमी, पुन्नाग (मराठी मध्ये करंज, तमिळमध्ये पुन्नाई)

पवित्र तीर्थ: मणिकर्णिका, वेद

पुराणिक नाव: थिरुमरैकादर

वर्तमान नाव: वेदारण्यम

जिल्हा: नागपट्टीनं, तामिळनाडू

क्षेत्र पुराण: 

पुराणांनुसार चार वेदांनी मनुष्य रूप धारण केले होते. वेदपती ह्या गावात त्यांनी निवास केला होता. ते जवळच असलेल्या पुष्पवन ह्या गावातून पुष्प आणून भगवान शिवांची पूजा करायचे. कलियुगाच्या आरंभी जेव्हां त्यांना लक्षात आलं कि आता सत्यता, प्रामाणिकता ह्यांना आता इथे स्थान नाही तेव्हां त्यांनी भगवान शिवांना निवेदन करून ह्या मंदिराचं प्रवेशद्वार बंद केलं आणि ते निघून गेले. असा समज आहे कि ते मंदिराच्या आजूबाजूला वनस्पती आणि वृक्षांमध्ये रूपांतरित झाले आणि अजूनही त्या रूपात ते भगवान शिवांची आराधना करत आहेत. मंदिराचे मुख्य प्रवेशद्वार बंद असल्या कारणाने भाविक जन मंदिराच्या बाजूच्या प्रवेशद्वारामधून प्रवेश करू लागले. इथे वेदांनी भगवान शिवांची आराधना केली म्हणून ह्या स्थळाला वेदारण्यम असे नाव प्राप्त झाले. कालांतराने इथे वेदांनी भगवान शिवांची आराधना केली म्हणून श्रेष्ठ शैव संत श्री अप्पर आणि श्री संबंधर हे भगवान शिवांची आराधना करण्यासाठी मरैकाडू येथे आले. त्यांनी पाहिलं कि इथे मुख्य प्रवेशद्वार बंद आहे आणि भाविक जन बाजूच्या प्रवेशद्वारातून प्रवेश करत आहेत. श्री संबंधर ह्यांनी श्री अप्पर ह्यांना दिव्य स्तोत्र गायची विनंती केली जेणेकरून मुख्य प्रवेशद्वारामधून प्रवेश करता येईल. श्री अप्पर ह्यांनी दहा दिव्य स्तोत्र गायली आणि प्रवेशद्वार खुले झाले. त्यांनी मंदिरात जाऊन भगवान शिवांचे दर्शन घेतले. दर्शन घेऊन परत आल्यावर श्री अप्पर ह्यांनी श्री संबंधर ह्यांना दिव्य स्तोत्र गायची विनंती केली जेणेकरून मुख्य प्रवेशद्वार कायमचे बंद होईल. श्री संबंधर ह्यांनी स्तोत्रे गायल्यावर प्रवेशद्वार कायमचे बंद झाले. ह्यावरून ह्या शैव संतांची महती दिसून येते. 

इथे श्री अंबिका देवींचा स्वर श्री सरस्वती देवींच्या पेक्षाही मधुर होता म्हणून श्री अंबिका ह्यांना श्री याळै पळीथ्था मोहियल असे नाव आहे. म्हणून इथे श्री सरस्वती ह्या तपस्विनी आहेत आणि त्यांच्या हातात वीणा नाही पण पवित्र ग्रंथ आहेत.

श्री दुर्गा देवी ह्या परिवार देवता आहेत. त्यांची मूर्ती कोष्टामध्ये असून दक्षिणाभिमुख आहे. त्यांना इथे संरक्षक देवता मानतात. त्या उभ्या मुद्रेमध्ये आहेत आणि त्यांचं मुख उग्र आहे.

हे मंदिर ६४ शक्ती पीठांपैकी एक आहे. ह्या पीठाचे नाव सुंदरी पीठ आहे. 

इथे ६३ नायनमार आणि १० त्यागराजांच्या मूर्ती आहेत. 

परंज्योती ऋषी, ज्यांनी थिरूविलयादल हे पुराण लिहिलं आणि गायलं, ते ह्या गावातले होते.

इथल्या शमी वृक्षावरची फळे हि लांब, एका बाजूला काटेरी आणि दुसऱ्या बाजूला गोलाकार पण काटे नसलेली आहेत.

अजून एका आख्यायिकेनुसार प्रभू श्रीराम इथे रावणाच्या हत्येमुळे प्राप्त झालेल्या ब्रह्महत्येच्या दोषाचे निवारण करण्यासाठी आले. त्यांच्या पाउलांची चिन्हे अजूनही इथून जवळ असलेल्या रामर्पदं ह्या गावी जपून ठेवली आहेत. 

एक उंदीर दिव्या मधलं तूप पिण्यासाठी म्हणून दिव्यावर चढला. त्यामुळे दिव्याची वात हलली आणि त्यामुळे दिवा अजूनच तेजस्विरीत्या जळू लागला. भगवान शिवांनी ह्याची नोंद घेतली आणि त्यांच्या कृपेने तो उंदीर पुढच्या जन्मी मवली नावाचा राजा बनून तो चक्रवर्ती झाला.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

मनू, मंधाता, दशरथ, प्रभू श्रीराम, पांडव, महाबली, चार वेद.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर साधारण २००० वर्षे जुनं आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर हे मंदिर वसलेलं आहे. मंदिराच्या पूर्वेला साधारण १ किलोमीटर वर समुद्र आहे. मुख्य मध्यवर्ती देवालय हे पूर्वाभिमुख आहे. इथे पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे. मंदिराच्या आवारात तीन परिक्रमा आहेत. शिव लिंग हे स्वयंभू असून ग्रॅनाईटचे आहे. हे शिव लिंग मध्यवर्ती देवालयामध्ये आहे. येथील विडंग भुवनी विडंगर ह्या नावाने प्रसिद्ध आहे. भगवान शिवांनी इथे केलेल्या नृत्याचे नाव हंसनटनं, म्हणजे हंसासारखे नृत्य, असं आहे. परिक्रमेमध्ये गाभाऱ्याच्या दिशेने श्री गणेश, श्री मुरुगन, नंदी आणि नवग्रह ह्यांच्या मूर्ती आहेत. ह्या मंदिरामध्ये भगवान शिव, श्री पार्वती देवी आणि श्री गणेश ह्यांच्यासाठी स्वतंत्र ध्वजस्तंभ आहे. 

कोष्टामध्ये श्री दक्षिणामूर्ती, श्री दुर्गा देवी, श्री गणेश, श्री चंडिकेश्वर, श्री भैरव आणि भगवान महाविष्णू ह्यांच्या मूर्ती आहेत. 

इथले शिव लिंग पाचूचे (मरगद) आहे. पश्चिमेकडच्या मनोऱ्यावर श्री गणेशांचे देवालय आहे ज्याचे नाव श्री वीर गणपती असे आहे. बाहेरच्या परिक्रमेमध्ये श्री वीणा वेदविलासिनी देवीचे देवालय आहे. ह्या देवीचे श्री याळै पळीथ्था मोहियल असे नाव आहे. ह्या नावाचा अर्थ असा आहे कि देवीचा स्वर याळै ह्या संगीत वाद्यापेक्षाही मधुर आणि गेयपूर्ण आहे. हे स्थळ शक्ती पीठांपैकी एक समजलं जातं. हे देवालय भगवान शिवांच्या देवालयाच्या डाव्या बाजूला आहे. आदी शंकराचार्यांनी त्यांनी रचलेल्या सौंदर्य लहरी ह्या स्तोत्रामध्ये ६६व्या श्लोकामध्ये ह्या देवीची स्तुती केली आहे. ज्यांना संगीतामध्ये प्राविण्य मिळवायचे असेल त्यांनी हा श्लोक नियमित म्हणावा असे त्यांनी सूचित केले आहे. 

मंदिरातील मणिकर्णिका तीर्थ पूर्वेकडील परिक्रमेमध्ये आहे आणि हे तीर्थ गंगा, यमुना, कावेरी, सरस्वती, सिंधू आणि नर्मदा नद्यांएवढंच पवित्र मानलं जातं. श्री काल भैरवांचं एक छोटं देवालय तीर्थाकडे मुख करून आहे. पुढच्या परिक्रमेमध्ये श्री त्यागराजांकडे मुख करून असलेले श्री सुंदरर तसेच ६३ नायनमार, स्थळ गणपती, श्री सुब्रमण्यम, श्री गजलक्ष्मी आणि दक्षिणाभिमुख श्री दुर्गा देवी ह्यांची देवालये आहेत. 

इथले नवग्रह सरळ रेषेमध्ये असून एकाच दिशेने मुख करून आहेत. असा समज आहे कि ते नवीनच विवाह झालेल्या भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींकडे ते बघत होते. 

नालवर, म्हणजेच चार श्रेष्ठ शैव संत ह्यांच्या मूर्ती भगवान शिवांच्या नृत्याकडे मुख करून आहेत.

गाभारा थोडा उंचावर आहे. स्वयंभू असलेल्या श्री वेदारण्येश्वरर ह्या शिव लिंगाच्या मागे अगस्त्य मुनींना दर्शन दिलेल्या दैवी दाम्पत्य म्हणजेच भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत. भगवान शिवांनी अगस्त्यमुनींना वचन दिलं होतं कि त्यांना भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींच्या कैलासामध्ये साजऱ्या होणाऱ्या विवाहाचे दर्शन इथून घेता येईल. त्या वचनाला पाळून भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी ह्यांनी अगस्त्यमुनींना वर-वधूच्या रूपात दर्शन दिलं.

श्री सरस्वती देवींच्या देवालयामध्ये त्यांच्या हातामध्ये वीणा नाही. गाभाऱ्याच्या आतमध्ये भिंतीवर भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींचे चित्र आहे. 

ह्या मंदिराच्या आजूबाजूला असलेले पाणी खारट आहे पण मंदिराच्या आतमध्ये असलेल्या विहिरीमधले पाणी मात्र गोड आहे. गावामध्ये पण हे पाणी पिण्यासाठी पुरवलं जातं. 

सोळा सभांपैकी हे मंदिर बाराव्वी सभा आहे ज्याचे नाव देव भक्त सभा असे आहे. 

शैव संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी इथे श्री मुरुगन ह्यांची स्तुती गायली आहे.

प्रार्थना:

मंदिराच्या पूर्वेकडील बाजूला आदि सेतू असे नाव आहे. इथे एकदा स्नान करणे हे रामेश्वरमला १०० वेळा स्नान करण्याच्या तुल्यबळ मानलं जातं.

पूजा:

१. मंदिरात नियमित रोज सकाळी ५.३० ते संध्याकाळी ८.३० च्या दरम्यान सहा पूजा होतात. 

२. साप्ताहिक पूजा दर सोमवार आणि शुक्रवारी केल्या जातात. 

३. मासिक पूजा पौर्णिमा आणि अमावास्येला केल्या जातात. 

४. आडी आणि थै महिन्यांमधल्या पौर्णिमेला भाविक जन समुद्रामध्ये डुबकी मारतात.

५. प्रत्येक प्रदोष दिवशी प्रदोष पूजा साजरी होते.  

मंदिरात साजरे होणारे सण:

मासी (मे-जून): २९ दिवसांचा ब्रम्होत्सव. मंदिराची द्वारे खुली होतात. भगवान शिव मघा नक्षत्रावर समुद्राकडे जातात. ६३ नायनमार आणि इतर १० देवतांची रथयात्रा निघते. भगवान शिवांना कैलास वाहनामध्ये ठेऊन त्यांची रथयात्रा निघते.

आडी (जुलै-ऑगस्ट): १० दिवसांचा आडी पुरम उत्सव. हा उत्सव देवीला समर्पित असतो.

अवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): गणेश चतुर्थी

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): स्कंद षष्ठी

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Kapaleeshwarar temple at Mylapore

This is the seventh and last temple in Sapta Sthana worship. This is situated in Mylapore in Tamil Nadu which is an important Kshetra for both Shaivas and Vaishnavas. This is about 12 kms from Chennai airport. The present temple structure must be about 600 years old built by Vijayanagar Kings. Some excavations near Santhone beach indicate that the original temple must have been very close to the sea. Due to some reasons there is a probability that this temple was relocated to the present site. There are a lot of stone inscriptions dating to the seventh century. This temple is one of the Padal Pethra Sthalam in Thondai Nadu. Shaiva Saints Sambandhar and Appar have sung a sacred hymn on Lord Shiva of this temple. Greek geographer has made a reference to Mylapore where he has referred to it as Malliarpa in his work during 90-168 AD. Thiruvalluar, author of Thirukural lived in Mylapore about 2000 years ago.

According to the scriptures available, St Thomas, one of apostles of Jesus had visited Mylapore in second AD. Again from the hymns in seventh century of Shaiva saints we find that they have referred Kapaleeshwarar temple to be near the seashore. According to the details available, the original temple near the seashore was destroyed by the portuguese in 1566 and they built the church over there (Santhone church). Later Vijay nagar Kings built the present temple around sixteenth century from the remains of the original temple. Still we come across a few stone inscriptions in the St Thomas church and the present temple. 

There are three places where Goddess Parvati took the form of a peahen and worshiped Lord Shiva. They are namely Mayiladuthurai (Thirumayuram), Thirumaiyaladi and Mylapore (Thirumalayi).

Moolavar: Shri Kapaleeshwarar, Shri Punnagavananadar

Devi: Shri Karpagambika
Kshetra Teertha: Kapalee Teertha, Kadavul Teertha, Veda Teertha, Valee Teertha, Ganga Teertha, Velle Teertha, Ram Teertha, Thirukulam (Sacred tank)
Kshetra vruksha: Punnaga and Bilvar
Puranik Names: Kapaleecharam, Thiru Mylapore, Vedapuri and Shukrapuri.

Kshetra Purana:
Once Lord Shiva was explaining the meaning of the Shivapanchakashari mantra and the significance of sacred ash to Goddess Parvati. She was momentarily distracted by the beauty of a dancing peacock. When Shiva noticed it he cursed her to become a peahen. To get relieved of the curse he advised her to go to earth and perform penance. She worshiped Lord Shiva at this place as a peahen under the Punnaga tree. Pleased with her penance, Lord Shiva relieved her from the curse and named her Shri Karpagambal. As Lord Shiva appeared under the Punnaga tree he is praised as Punnaivananathar. In the temple we come across the shrine where Goddess Parvati is depicted as a peahen worshiping Lord Shiva under a Punnaga tree. 

Once Lord Brahma disrespected Lord Shiva by his arrogant behavior. To teach him a lesson and remove his arrogance Lord Shiva cut off one of the five heads of Lord Brahma. He held the skull (kapal) in his hand. Hence he is praised as Kapaleeshwarar and the place got the name Kapaleecharam.

Before waging war with demon Surapadman, Lord Muruga did penance at this place. Pleased with his penance Lord Shiva and Goddess Parvati blessed him and gave him power (shakti) to conquer the demon. After defeating the demon Lord Muruga came back to this place as Shingarvelan. The demon Surapadman became the mount (peacock) for Lord Muruga. Lord Indra gave his daughter Deivanai in marriage to victorious Lord Muruga. Lord Indra’s mount Airavat could not bear the separation of Deivanai and chose to stay with her. Hence in this temple we find the consorts of Lord Muruga seating on elephant. 

The temple is closely associated with the Purana of Saint Sambandhar and AngamPoomPavai. This is the place where Dnyanasambandhar brought her back to life.

Vayilar Nayanar was a staunch devotee of Lord Shiva. He did manaspuja of Lord Shiva as he had passed the stage of rupa worship. Finally he attained salvation by the grace of Lord Shiva. The inclusion of Vayilar Nayanar in 63 Nayanmars highlights the fact that devotion can be of any type. It establishes the fact that idol worship is not only the way for salvation.

Those who worshiped at this place: 
Saint Sambandhar, Lord Shriram, Vedas, planet Shukra, Sage Kashyap, Lord Muruga, Vayila Nayanar

Salient features:

1. At this place Goddess Parvati did penance as a peahen, hence the place is named as Mayiladuthurai.

2. Lord Muruga worshiped Lord Shiva and Goddess Parvati before going to war against Surapadman.

3. At this place Lord Brahma lost his ego and regained his power of creation. 

4. At this place four Vedas worshiped Lord Shiva. 

5. The place is praised as Shukrapuri as planet Shukracharya worshiped at this place.

6. Shri Ram worshiped Lord Shiva at this place on his way to Shri Lanka.

7. At this place shaiva saint Sambandhar brought back to life AnagamPoomPavai from ashes and bones. 

8. This is the birthplace of one of the Nayanmars namely Vayilar Nayanar.

About the temple: 

This is an east facing temple with a seven tiered Rajagopuram and a prakaram. There is another entrance from the west with a three tiered Rajagopuram facing the sacred temple tank. The shiva linga is a swayambhu linga.

Shrine of Shri Narthana Ganapati:
This is the first shrine as soon as we enter from the east.

Shrine of Shri Annamalayar and Shri UnnamalaiAmmai (Lord Shiva and Goddess Parvati):
Ambika is facing south and we can have darshan through a small window. But a huge mirror helps us to have good darshan of Ambika. 

Shrine of Shri Shingarvelar (Lord Muruga):
In this shrine we come across the idol of Shri Shingarvelar seated on his mount Peacock along with his consorts Valli and Deivanai. He has six heads and twelve hands holding different weapons. His consorts are seated on elephants. This is a very unique shrine as we have never seen or heard of Lord Shanmukha depicted in this manner. At the entrance of the shrine we have Dwarapalakas and Dhwajastambha. Saint Arunagirinadar has composed a few hymns on Lord Shingarvelar of this temple. Opposite to this shrine we have the shrine of Saint Arunagirinathar. 

Shrine of Shri PalaniAndavar and Vayilar Nayanar shrine:
To the left of Lord Subramanya’s shrine we come across a mandap in which we find the Sannidhi of Shri PalaniAndavar and Vayilar Nayanar.

Next to the PalaniAndavar shrine there is a twelve pillar mandap which has a stucco image of Lord Sarabheshwarar. Adjacent to this mandap we have a Vedamandap and an Unjal (swing) mandap.

Shri Karpagambika shrine:
Devi is housed in south facing shrine on the western side of the parikrama. It is to the right of Lord Shiva’s shrine. The idol of Ambika is very beautiful. According to purana, Goddess Parvati did penance in this place in the form of Peahen. Hence the name of the place is Mylapore. As per the tradition, Devi wears a garland of Gold coins during the Friday puja. At the entrance of her shrine we find her mount, the lion, facing the sanctum. On the inner walls of the sanctum we find a collection of hymns etched (inscribed) on the walls. 

We also come across a shrine of Goddess Parvati under the kshetra vruksha Punnaga tree in the form of Peahen worshiping Lord Shiva. 

Shri Kapaleeshwarar Shrine:
There are Dwarapalakas at the entrance to the sanctum. Lord Shiva is a Swayambhu linga facing the east. Inside the shrine we feel calm and composed. The miracles performed by Lord Shiva at this place are explained in various hymns inside the sanctum. At the entrance to the shrine there is a Nandi facing the sanctum.

As we do pradakshina in the inner prakaram we come across the following.

In the north prakara, we come across shrine of Lord Subramanya with his consorts, bronze idol of Lord Nataraja and Goddess Shivagamsundari, Sage Patanjali, Sage Vyaghrapada, Sage Manikavacharar, Goddess Durga Devi, Gomukh, Lord Chandikeshwarar, Goddess Lakshmi, Lord Brahma, Goddess Saraswati, 63 nayanmars,

In the east prakaram, we come across, Lord Lingodbhavar, Nagalingas, Shaiva Saints Nalava.

In the south parikrama,we come across, Shrine of Lord Dakshinamurti, Shrine of Lord Selva Ganapati, Shrine of Somaskanda.

Finally we come across on a silver platform utsav murtis of Lord Kapaleeshwarar and Goddess Karpagambal. Near Lord Kapaleeshwarar shrine we come across Lord Anjaneya on a pillar.

Opposite to Lord Kapaleeshwarar shrine we find a dhwajastambha where we prostrate and do Namaskar.

Next to this Lord Shiva’s shrine, we find AngamPoomPavai and Saiva saint Sambandhar’s shrine (we have given in details of kshetra purana in our earlier blogs).

There is a separate shrine for Lord Shanishwarar. Besides this we have shrine of Navagraha, Jagadeeshwarar and Lord Chandikeshwar. There is a Shiva linga which was worshiped by Shukracharya (planet shukra). 

From the southern side we can have darshan of Rajagopuram.

Prayers:
Devotees worship Lord Shiva for peace of mind. It is believed that having darshan and worshiping Lord Shiva on Thaipusam day one gets salvation and eternal bliss. Devotees believe that worshiping Goddess Karpagambal eradicates all diseases, gets child boon, removes obstacles in marriage and brings peace and prosperity.

Pujas: 
Daily pujas are performed six times in a day. Besides this, pradosha puja and special puja on Tamil and English new years are also held. 

Fortnightly pujas on new moon and full moon days. 

Festivals:
Though almost all the festivals associated with Lord Shiva are held we mention a few important ones

Chitrai (Apr-May): Chaitra pournima

Aani (June-July): Thiru manjanam

Aadi (July-August): Aadi Puram 

Purattasi (September-October): Navaratri nine days

Aipassi (October-November): Skandashashthi festival six days

Karthigai (November-December): Thiru Karthigai deepam, special worship on Mondays of Karthigai

Maragazhi (December-January): Thiruvathirai

Thai (January-February): Float festival known Theppam, Thaipusam

Masi (February-March): Mahashivaratri, Masimagham,

Panguni (March-April): Brahmotsav for 10 days, last day ends with marriage of Lord Kapaleeshwarar and Goddess Karpagambal. 

During the 10 day festival, idols of 63 Nayanmars are taken in procession with lakhs of people.

About Thaipusam festival:

This is the day on which Lord Shiva performed cosmic dance in presence of Goddess Parvati, Lord Vishnu, Lord Brahma, Sage Vyaghrapada, Sage Patanjali and brahmins at Chidambaram. A float festival is held in the temple tank during which Lord Shiva, Goddess Parvati and Lord Shingarvelar grace the devotees. On this day abhishek is done with honey for Lord Shiva. 

Timings: 5 am to 12.30 pm, 4 to 9.30 pm

Address: Shri Kapaleeshwarar temple

North Mada street, Mylapore Chennai 600004

Courtesy: from various blogs

थिरुवैमूर येथील श्री वैमुरनाथर मंदिर

सप्त विडंग स्थळांमधलं हे सहावं मंदिर आहे. थिरुवैमूर हे नागपट्टीनं पासून २० किलोमीटर्स वर थिरुथुराईपुंडी मार्गावर आहे. येथील विडंगराचे नाव नीलविडंगर असे आहे. इथे भगवान शिवांनी केलेल्या नृत्याचे नाव कमल नटनं (वाऱ्याच्या झुळुकीमध्ये फिरणाऱ्या कमळासारखं नृत्य) असं आहे.

मुलवर: श्री वैमूरनाथर

देवी: श्री क्षिरोपवासिनी, श्री पालीनं मोहीळीयल

क्षेत्र वृक्ष: फणस

पवित्र तीर्थ: सूर्य तीर्थ, इंद्र तीर्थ, प्रचंड मारुत तीर्थ, हरिश्चंद्र नदी

पुराणिक नाव: थिरुथेन थिरुवैमूर

वर्तमान नाव: थिरुवैमूर

जिल्हा: नागपट्टीनं, तामिळ नाडू

क्षेत्र पुराण:

जेव्हां श्रेष्ठ शैव संत अप्पर हे वेदारण्यम मध्ये निवास करत होते तेव्हां भगवान शिव त्यांच्या स्वप्नात आले आणि त्यांनी श्री अप्पर ह्यांना ह्या मंदिराला भेट देण्यास सांगितले. भगवान शिवांच्या आज्ञेनुसार श्री अप्पर येथे आले. पण ते जेव्हां आले त्यांना शिव लिंग दिसलं नाही. श्री गणेशांनी त्यांना शिव लिंग असलेली जागा दाखवली. इथे श्री गणेशांची अशी मूर्ती आहे ज्यामध्ये ते त्यांच्या सोंडेने श्री अप्पर ह्यांना शिव लिंग कुठे आहे ते दाखवत आहेत. अजून एक श्रेष्ठ शैव संत श्री संबंधर ह्यांनी पण श्री अप्पर ह्यांचं अनुसरण केलं आणि त्यांना शिव लिंगाचं दर्शन मिळालं. 

असा समज आहे कि श्री सूर्यदेवांनी येथे भगवान शिवांची उपासना केली. पंगूनी महिन्याच्या बाराव्या आणि तेराव्या दिवशी सूर्याचे किरण भगवान शिव आणि देवीच्या मूर्तीवर पडतात. 

संस्कृत मध्ये ह्या स्थळाला लीला रहस्यपुरम असं म्हणतात. 

असा समज आहे कि श्री संबंधर ह्यांना ह्या मंदिरात भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी ह्यांचे दैवी नृत्याचे दर्शन झाले. 

श्री ब्रह्मदेव आणि इतर देव तारकासुराला घाबरून इथे पक्ष्यांच्या रूपात आले आणि त्यांनी प्रचंड मारुत तीर्थामध्ये स्नान केलं आणि त्यांच्या पापांचं क्षालन करण्यासाठी त्यांनी भगवान शिवांची पूजा केली.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर २००० वर्षे जुनं आहे. हे मंदिर पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी पण एक आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर हे मंदिर वसलं आहे. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे. श्रेष्ठ शैव संत श्री अप्पर आणि श्री संबंधर ह्यांनी त्यांच्या पदिगंमध्ये (दिव्य स्तोत्र) ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. ह्या मंदिराचा व्याप साधारण २ एकर आहे. पूर्वाभिमुख असलेल्या ह्या मंदिराला तीन स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि २ परिक्रमा आहेत. मूळ मंदिर हे विटांनी बांधलेले आहे. चोळा साम्राज्यातल्या विक्रम राजाने नंतर ह्या मंदिराची पुनर्निर्मिती केली. इथल्या शिलालेखांमध्ये चोळा राजांनी दिलेल्या देणग्यांचा तसेच त्यांनी केलेल्या कामाचा उल्लेख आढळतो.

इथे श्री त्यागराजांचे नाव नीलविडंगर असे आहे. हे खूप छोटं विडंगर आहे. मंदिर पण बाकीच्या मंदिरांच्या तुलनेमध्ये छोटं आहे. भगवान शिवांची इथे तीन देवालये आहेत - १) श्री त्यागराज २) श्री वैमूरनाथर आणि ३) श्री वेदारण्येश्वरर. श्री वैमूरनाथर आणि श्री वेदारण्येश्वरर हि शिव लिंगे मातीची आहेत, खूप छोटी आहेत आणि आच्छादलेली आहेत. श्री वेदारण्येश्वरर ह्यांनी श्री अप्पर ह्यांवर ह्या मंदिरामध्ये कृपावर्षाव केला. जेव्हां श्री अप्पर ह्यांनी श्री विनायकांना शिव लिंगाबद्दल विचारले तेव्हा श्री विनायकांनी त्यांना शिव लिंग कुठे आहे ते दाखवलं म्हणून इथे श्री विनायकांना कैकत्तीय (कै म्हणजे हात आणि कत्तीय म्हणजे दाखवणे) असं म्हणतात. ह्या देवालयामध्ये श्री विनायकाच्या मूर्तीमध्ये ते शिव लिंग कुठे आहे असे दाखवत आहेत असं दिसतं.

त्यागराज सभेमध्ये पूर्वाभिमुख असलेली शिव लिंगे एकमेकांच्या बाजूला आहेत. 

मंदिरातील इतर मूर्ती आणि देवालये:

श्री अंबिका देवींचे देवालय बाहेरील परिक्रमेमध्ये आहे. त्यांचा वर्ण निळा आहे आणि त्यांचे नाव श्री क्षीरवचन नायकी असे आहे. सध्या हे मंदिर श्री भैरवर मंदिर म्हणून प्रसिद्ध आहे. श्री कैकत्तीय विनायकांचे देवालय आतल्या परिक्रमेमध्ये आहे. श्री ऋषभ दक्षिणामूर्ती ह्यांचे देवालय बाहेरील परिक्रमेमध्ये आहे. अष्ट भैरव, श्री गणेश आणि श्री मुरुगन ह्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत. श्री पालीनं मोहीळीयल ह्यांचे देवालय दक्षिणाभिमुख आहे. नवग्रहांचे पण स्वतंत्र देवालय आहे आणि ते सरळ रेषेमध्ये आहेत. 

कोष्टामध्ये श्री भैरव, नालवर, श्री विनायक, श्री वल्ली आणि श्री दैवानै समवेत श्री मुरुगन, श्री महालक्ष्मी, श्री दक्षिणामूर्ती ह्यांच्या मूर्ती आहेत. तसेच शैव संत कारैक्कल अम्माईयार ह्यांची पण मूर्ती आहे.

श्री नटराजांची मूर्ती खूप सुंदर आहे. मंदिरातील पवित्र तीर्थे पश्चिमेला आहेत. मारुत तीर्थ मंदिराच्या पुढच्या बाजूला आहे.

प्रार्थना:

भाविक जन इथे ज्ञानप्राप्ती, वैभव प्राप्ती तसेच विवाहातील अडचणींवर मात करण्यासाठी प्रार्थना करतात.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथिराई

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): महिन्याच्या पहिल्या दिवशी श्री त्यागराज ह्यांची विशेष पूजा

वैकासि (मे-जुन): १८ दिवसांचा वसंतोत्सव

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Malleeshwarar temple at Mylapore

This is the sixth shiva temple in the sapta sthana shiva temples of Mylapore. It is located in Bazar road near Karaneeshwarar temple and a few meters from Virupaksheeshwarar temple. This temple is a very ancient one. 

Moolavar: Shri Malleshwarar

Devi: Shri Maragadha Ambal

Kshetra Vruksha: Neem tree and peeple tree

Kshetra Purana:

A shiva devotee named Parthanan from Ayodhya came to the south in search of land to perform a shiva yadnya known as Atirudram. Near Mylapore he came across a shiva linga on a small piece of land surrounded by Jasmine plants / creepers (in Tamil Mallee). He decided it as the place where he wanted to perform Atirudram. When he started the yadnya, Lord Indra became jealous as he felt that he might lose power and position. Hence he sent the celestial damsel Menaka to dissuade Parthanan. By the grace of Lord Shiva, Parthanan was able to complete the Atirudram yadnya without any disturbance. He received the blessings of Lord Shiva. He constructed the temple and named it as Shri Malleeshwarar Kovil as the place was among Jasmine plants.

Salient features:

Sage Bhrugu worshiped Lord Shiva at this place. 

About the Temple:

This is an east facing temple with a three tiered rajagopuram with a comparatively small entrance. The temple is very small but very beautiful as it is located in a narrow lane of Mylapore. The shiva linga faces the east and is very large. 

Koshta murtis: Shri Selva Ganapati, Lord Dakshinamurti, Lord Lingodbhavar, Lord Brahma, Goddess Durga and Chandikeshwarar in a separate shrine. There is Dhwajastambha, Nandi and Balipeeth. The kshetra vruksha Neem and Peeple tree are entwined. Ambika is in a south facing shrine and the idol is also large. In the prakaram we come across shrine of Lord Mahaganapati, Lord Shiva and Goddess Parvati under a peepal tree, Lord Hanuman, Lord Ayyappa, Lord Subramanya with his consorts, Lord Nataraja and Navagraha shrine. The idols of Lord Kalabhairav, shaiva saint Nalavar, Lord Bala Ganapati, Lord Selva Ganapati, and Lord Shanishwar are in the parikrama. There is a separate shrine for the utsavar Shri Kalyanasundarar. 

Prayers:

1. Worshiping Shri Kalyana Sundareshwarar (utsav murti) for six Mondays with Jasmine flowers removes marriage obstacles. 

2. Devotees believe that witnessing the Sayan graha puja for six weeks solves problems relating to child birth.

3. People offer special worship on Krishnashtami day

4. Special dance programs are held during pradosha puja

5. Mahashivaratri is celebrated on a grand scale. The concept based on darshan is depicted in the temple during this time which gives an insight of our culture. 

6. Devotees believe that the garlands exchanged during Kalyana Utsav (marriage) of Lord Shiva and Goddess Parvati if worn by an unmarried person and kept at home will bring in wedlock.

Festivals:

Usual festivals that are celebrated in all Shiva Temples.

Timings: 6 am to 11 am, 4.30 pm to 8.30 pm

Address: Shri Malleeshwarar Temple, 

Tyagaraja Puram, Mylapore

TN 600004

Telephone: +91 4424981893

Courtesy: Tamilnadu favorism blogspot, agasthiar.org, rslaks.blogspot.com

थिरुक्कुवलई येथील श्री ब्रह्मपुरीश्वरर

सप्त विडंग स्थळांमधलं हे पांचवं मंदिर आहे. पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी पण हे एक मंदिर आहे. हे मंदिर कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर वसलं आहे. श्रेष्ठ शैव संत अप्पर, सुंदरर आणि संबंधर ह्यांनी केलेल्या स्तुतीमध्ये ह्या मंदिराचा उल्लेख आहे. 

हे मंदिर थिरुवारुरच्या पश्चिमेला साधारण ३५ किलोमीटर्स वर थिरुवारुर - थिरुथुराईपुंडी ह्या मार्गावर आहे. येथील विडंगाचे नाव अवनी विडंगर असे आहे. भगवान शिवांनी इथे केलेल्या नृत्याचे नाव भृंग नटनं आहे, ज्याचा अर्थ भुंगा जसा एखाद्या पुष्पाभोवती फिरतो तसे नृत्य. 

मूलवर: श्री ब्रह्मपुरीश्वरर, श्री कोलिनीनाथर, श्री कोलिनाथेश्वरर
देवी: श्री ब्रह्मगुजांबिका
क्षेत्र वृक्ष: सागवान, थेट्टा
पुराणिक नाव: थिरुकोलीली, थिरुकुवलई
वर्तमान नाव: थिरुक्कुवलई
जिल्हा: नागपट्टीनं, तामिळ नाडू

क्षेत्र पुराण:

पुराणांनुसार श्री ब्रह्मदेव भगवान शिवांशी खोटं बोलले म्हणून त्यांना भगवान शिवांकडून शाप मिळाला. त्यामुळे त्यांच्या सृष्टीनिर्माण कार्यामध्ये खंड पडला आणि त्यामुळे नवग्रहांच्या कर्तव्यामध्ये पण अडथळे आले. त्या शापाचं विमोचन करण्यासाठी श्री ब्रह्मदेव इथे आले आणि त्यांनी इथे तीर्थ निर्माण केलं, तसेच पांढऱ्या वाळूपासून एक शिव लिंग तयार करून त्याची पूजा केली. ह्या पूजेच्या प्रभावाने त्यांना शापातून मुक्ती मिळाली. म्हणून इथे भगवान शिवांचे नाव श्री ब्रह्मपुरीश्वरर असे आहे. 

तसेच नवग्रहांना पण त्यांना मिळालेल्या शापातून इथे मुक्ती मिळाली म्हणून ह्या जागेचे नाव कोलिली असे पडले. 

बकासुराचा वध केल्याने भीमाला शाप मिळाला होता. भीमाने इथे भगवान शिवांची पूजा केल्याने त्याला शापातून मुक्ती मिळाली. 

शैव संत सुंदरर थिरुवारुर येथे भक्तांना अन्नप्रदान करायचे. हे करण्यासाठी लागणाऱ्या धनासाठी ते भगवान शिवांकडे सोनं प्राप्त करण्यासाठी प्रार्थना करायचे. एकदा ते त्यांच्या प्रवासामध्ये थिरुक्कुवलई येथे आले आणि त्यांच्या ह्या कार्यामध्ये मदत मिळविण्यासाठी त्यांनी भगवान शिवांना प्रार्थना केली. इथे अजून एक शिवभक्त होते ज्यांचे नाव कुंडईयूर होतं. ते पण सुंदरर ह्यांच्या अन्नदानाच्या कार्यात सहभागी होते. भगवान शिव त्यांच्या स्वप्नात आले आणि त्यांनी कुंडईयूर ह्यांना पर्वताएवढा भात मिळेल असा आशीर्वाद दिला आणि तो भात सुंदरर ह्यांना देण्याची आज्ञा केली. सुंदरर ह्यांना खूप आनंद झाला. पण त्यांना एवढा भात भक्तांपर्यंत कसा पोचवायचा ह्याची चिंता लागली. म्हणून त्यांनी ह्यावर तोडगा मिळविण्यासाठी भगवान शिवांची एक पदिगं गाऊन प्रार्थना केली. एक चमत्कार झाला आणि शिव गणांनी रातोरात तो सर्व भात उचलून थिरुवारुर मधल्या प्रत्येक घरासमोर नेऊन ठेवला. 

इथली नदी चंद्रनदी हि गंगा नदीएवढीच पवित्र मानली जाते.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री ब्रह्मदेव, भगवान विष्णू, वलारी, अगस्त्य मुनी, मुकुंद चक्रवर्ती, पांडव, नवग्रह आणि ओमकण्ठ. 

वैशिष्ट्ये:

इथे शिव लिंग पांढऱ्या मातीचे असल्या कारणाने ते नेहमी आच्छादित असते. ह्या लिंगावर अभिषेक होत नाही. अमावास्येच्या दिवशी एक विशेष तेल (तामिळ मध्ये थैलं) ह्या लिंगावर लावले जाते आणि इतर दिवशी आच्छादित असलेल्या लिंगाची पूजा केली जाते. 

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर साधारण १५०० वर्षे जुनं आहे. हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून त्याला ५ स्तरांचे राजगोपुर आहे आणि एक परिक्रमा आहे.

राजगोपुरावर एका स्टुक्को चित्रामध्ये इथले स्थळ पुराण चित्रित केले आहे. मुख्य मंडपामध्ये ध्वजस्तंभ, बलीपीठ आणि नंदि त्यांच्या नेहमीच्या जागी आहेत. गाभाऱ्यावरचे विमान एक स्तराचे स्टुक्को वेसर विमान आहे. भगवान शिव हे पांढऱ्या मातीच्या लिंग स्वरूपात आहेत. हे लिंग स्वयंभू आहे. हे नेहमी धातूच्या कवचाने (तामिळ मध्ये कुवलई) आच्छादलेले असते. म्हणून ह्या स्थळाला थिरुक्कूवलई असं म्हणतात. 

कोष्टामध्ये श्री अर्धनारीश्वरर, श्री ब्रह्मदेव, श्री नटराज, श्री नर्थन गणपती, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री भिक्षाटनर, भगवान महाविष्णू ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

भगवान शिव आणि देवी हे दोघेही पूर्वाभिमुख आहेत. 

मंदिरातील इतर मूर्ती आणि देवालये:

परिक्रमेमध्ये सुंदरर आणि त्यांची पत्नी परवाई ह्यांच्या मूर्ती आहेत. श्री त्यागविनायक, श्री विश्वनाथर आणि श्री विशालाक्षी ह्यांची देवालये आहेत. ह्या शिवाय येथे श्री इंद्रपुरीश्वरर, श्री चोक्कलिंगर, श्री अन्नमलयार ह्या नावांची शिव लिंगे आहेत. नालवर आणि श्री गजलक्ष्मी देवी ह्यांची इथे स्वतंत्र देवालये आहेत. इथे नवग्रह एका रेषेत असून ते सर्व दक्षिणाभिमुख आहेत. श्री त्यागराजांचे देवालय गाभाऱ्याच्या उजव्या बाजूला आहे जिथे श्री ब्रह्मपुरीश्वरर हे मुख्य दैवत आहे. मंदिरामध्ये अनेक शिलालेख आहेत ज्यांवर चोळा आणि पांड्य राजांनी केलेल्या कामांची वर्णने आहेत. 

पूजा:

मुचुकुंद अर्चना, वसंत उत्सव आणि मासिक प्रदोष व्रत साजरे होतात.

मंदिरामध्ये साजरे होणारे सण:

अवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): विनायगर चतुर्थी
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): कार्थिगई दीपम
मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथिराई
थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): पोंगल आणि थैपुसम
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Valeeshwarar Temple at Mylapore Chennai

This is the fifth of Sapta Sthana temples around Mylapore. It is located near Karaneeshwarar temple. According to the stone inscriptions in the temple, the present structure is more than 2000 years old. 

Mulavar: Shri Valeeshwarar
Devi: Shri Periyanayaki

Kshetra Purana:

According to Purana, Sage Govardhana had installed the shiva linga at this place.

According to purana, in the tretayuga, King of Vanara named Vali worshiped Lord Shiva at this place. He received a boon from Lord Shiva by which he could acquire 50% of the strength of his opponent when he fought with his enemies. Hence Lord Shiva is praised as Valeeshwarar.

Lord Hanuman had lost the awareness of his strength due to a curse. He worshiped Lord Shiva at this place and got the awareness back.

Those who worshiped here: Sage Gautama, Vali, Hanuman, Siddha, and Sage Govardhana

Special features:

Shiva Linga is believed to be an implied form of Lord Muruga. Hence the shiva linga is also addressed as Dandatheeshwarar. 

The upper portion of the Gopuram resembles that of Kashi temple. 

Lord Ganesha in this temple is known as Avuduyar Ganapati as he is seated on Avuduyar. It implies that he is seating on the lap of Lord Shiva. Hence he is also praised as Shiva Bala Ganapati. 

Lord Shanmukha is praised as Lord Shiva Subramanya. Hence it is obvious that Lord Shiva is present all over the temple at this place. 

Any temple built on a siddha samadhi or peetha is believed to have unique spiritual vibrations around the place. It is believed that it is present in this temple also.

About the Temple:

The temple was constructed during the Chola period. This is an east facing temple. There is no Rajagopuram. The shiva linga is in an east facing sanctum. In the artha mandap we come across an idol of Vali with folded hands worshiping Lord Shiva. Koshta murtis are Nardana Vinayakar, Lord Dakshinamurti, Lord Lingodbhavar, Lord Brahma and Goddess Durga. At the entrance of the sanctum on either side we have idols of Lord Ganesha, Lord Muruga praised as Palani Murugan. There is no dhawajastambha but we come across Balipeeth and Nandi facing the sanctum. Ambika is housed in a separate shrine in the Maha Mandap facing south. Her idol is small. At the entrance of this shrine also we have the idols of Lord Muruga and Lord Vinayakar at the entrance. There is also another Nandi in the Mahamandap. There is a shrine housing Pancha linga. It is believed that under these lingas there is a Jeeva samadhi of a Siddha. It is believed that these lingas came out of the earth. Stucco images of twenty two Siddhas are found on the vimanam which is constructed in the north Indian style. In the outer prakara we have the shrines and the idols of Lord Ganesha, Lord Natarajar with Goddess Shivagami, Lord Chandikeshwarar, Lord Vishnu, Goddess Durga, Lord Subramanya with Lord Ayyapa, Saint Arunagirinathar, Lord Shanishwarar, Navagrahas on their mounts, Lord Veerabhadrar, Lord Bhairavar, Shaiva saints Nalavar, Lord Surya, Lord Chandra and Lord Hanuman. In the outer prakaram a lizard is carved on the wall which indicates it is the parihar sthala. 

Prayers:

Devotees worship here for wisdom, intelligence, and atonement for sins committed knowingly or unknowingly.

Women pray for safe child birth and welfare of children.

Devotees believe that worshiping Lord Valeeshwarar gives mental and physical strength.

Timing: 6.30 am to 11 am, 4.30 pm to 8.30 pm

Address: Shri Valeeshwarar temple, G.N. street, Mylapore, 600004 

Telephone: +91-4424981893

थिरुक्करवासल येथील श्री कण्णरारियामुडयार मंदिर

सप्त विडंग स्थळांमधलं हे चौथं मंदिर आहे. इथल्या विडंगाचे नाव आदि विडंगर आहे. तसेच हे मंदिर पाडळ पेथ्र स्थळांमधलं पण एक मंदिर आहे आणि हे कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर वसलं आहे. श्रेष्ठ शैव संत संबंधर आणि अप्पर ह्यांनी त्यांनी रचलेल्या स्तोत्रांमधे ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. ह्या ठिकाणी भगवान शिवांनी जे नृत्य केलं त्याचे नाव कुक्कुट नृत्य असे आहे. तामिळ नाडूमधल्या थिरुवारुर जिल्ह्यातील थिरुक्करईल ह्या गावात हे मंदिर वसलं आहे. 

मूलवर: श्री कण्णयारनाथर

देवी: श्री कैलासनायकी

क्षेत्र वृक्ष: फणस

पवित्र तीर्थ: ब्रह्म तीर्थ, शेष तीर्थ

पुराणिक नाव: थिरुक्करयील, थिरुक्करैवासल

वर्तमान नाव: थिरुक्करवासल

जिल्हा: थिरुवरुर, तामिळनाडू

क्षेत्र पुराण:

हरड्याची पूड पाण्यामध्ये मिसळली कि पाणी स्फटिकासारखं स्वच्छ होतं आणि त्याला औषधी गुण पण येतात. एक व्यापारी होता जो ह्या मंदिरामध्ये औषधी गुण असलेल्या जायफळाची पोती घेऊन आला. भगवान विनायक एका मुलाच्या रूपामध्ये त्या व्यापाऱ्याकडे आले. त्यांनी त्या व्यापाऱ्याकडे त्या पोत्यांमध्ये काय आहे ह्याची चौकशी केली. व्यापाऱ्याला कर भरायचा नव्हता म्हणून त्याने आपल्या पोत्यांमध्ये हरडा आहे असे सांगितले. तो मुलगा म्हणजेच भगवान विनायक परत गेले. जेव्हां त्या व्यापाऱ्याने पोती उघडून पाहिले तर त्याला त्यामध्ये हरडाच दिसला. त्या व्यापाऱ्याला कळून चुकले कि तो मुलगा म्हणजे दुसरा तिसरा कोणी नसून साक्षात भगवान विनायक होते. त्याने मनोमन भगवान विनायकांकडे क्षमायाचना केली. त्या क्षमायाचनेचे फळ म्हणून त्याच्या पोत्यांमध्ये परत जायफळ आले. तेव्हांपासून इथे भगवान विनायकांचे नाव करक्काई विनायक असे प्रसिद्ध झाले.

तामिळ कन्या महिन्याच्या पौर्णिमेला श्री इंद्रदेवांनी इथे भगवान शिवांची पूजा केली.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

भगवान विष्णू, श्री महालक्ष्मी, श्री इंद्र देव, पतंजली ऋषी, व्याघ्रपाद ऋषी.

मंदिराबद्दल माहिती:

कण्ण म्हणजे डोळे, अयारिअम म्हणजे सहस्र नयन असलेला, उडयार म्हणजे स्वामी. म्हणजे ह्या मंदिराचा स्वामी म्हणजेच भगवान शिव ह्यांना सहस्र नयन आहेत.

हे मंदिर थिरुवरुर पासून ११४ किलोमीटर्स तसेच मन्नारगुडी पासून ३० किलोमीटर्स वर थिरुथुराईपुंडी मार्गावर आहे. ह्या मंदिराच्या आसपासचा भाग करहील वृक्षांनी घनदाट भरलेला आहे. 

हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून ह्या मंदिराचा व्याप साधारण १ एकर आहे. ह्या मंदिरात राजगोपुर आणि ध्वजस्तंभ नाही. इथले बलीपीठ धातूने आच्छादलेले आहे. इथे श्री नंदि हे थोड्या वरच्या पीठावर आहेत. इथे एक तीन स्तरांचे गोपुर आहे. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे. मंदिरात प्रवेश केल्यावर उजवीकडे एक शिलालेख आहे ज्यामध्ये ह्या क्षेत्राची माहिती दिली आहे. हे मंदिर साधारण १७०० वर्षे जुनं आहे.

मंदिरातील इतर मूर्ती आणि देवालये:

इथे परिक्रमेमध्ये भगवान विष्णू, श्री षण्मुख, श्री भैरव, श्री सरस्वती देवी आणि श्री गजलक्ष्मी देवी ह्यांची देवालये आहेत. तसेच बरीच शिव लिंगे आहेत. तसेच येथील उत्सवर, ज्यांचे नाव सुंदरर आहे, त्यांचे पण देवालय परिक्रमेमध्ये आहे.

इथे एक मंडप आहे ज्याचे नाव त्यागराज सभा असे आहे. इथे श्री विनायकांचे नाव प्रमोद विनायक असे आहे (प्रमोद म्हणजे आत्यंतिक आनंद). असा समज आहे कि श्री प्रमोद विनायकांची पूजा जे करतात त्यांच्या सगळ्या इच्छा पूर्ण होतात आणि त्यांना आत्यंतिक आनंदाची प्राप्ती होते. इथे त्यागराजांचे नाव आदि विडंगर असे आहे. मंदिराच्या उत्तरेला असलेल्या तीर्थाचे नाव इंद्र तीर्थ आहे. श्री ब्रह्मदेवांनी त्यांना मिळालेल्या शापापासून मुक्ती मिळविण्यासाठी इथे भगवान शिवांची पूजा केली आणि तीर्थ निर्माण केले ज्याचे नाव ब्रह्म तीर्थ आहे. 

पुराणांनुसार सर्पांचा राजा आदिशेष हे एका विहिरीमधून इथे भगवान शिवांची पूजा करण्यासाठी यायचे म्हणून इथल्या विहिरीचे नाव सर्पतीर्थ असे आहे. इथे श्री दक्षिणामूर्तींचे नाव श्री ज्ञान दक्षिणामूर्ती असे आहे. श्री भैरवांचे नाव श्री स्वर्णाकर्षण भैरव असे आहे. असा समज आहे कि श्री स्वर्णाकर्षण भैरव ह्यांची पूजा केल्याने नुकसानाची भरपाई होते. इथे एक श्री विनायकांचे देवालय आहे जिथे श्री विनायकांचे नाव कडुक्कई (हरडा विनायक) असे आहे.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे आपले गमावलेले ऐवज मिळविण्यासाठी श्री स्वर्णाकर्षण भैरव ह्यांची पूजा करतात. 

२. आपल्या सर्व इच्छा पूर्ण होण्यासाठी इथे भाविक जन श्री प्रमोद विनायकांची पूजा करतात.

३. पाप आणि शापापासून मुक्ती मिळविण्यासाठी इथे भाविक जन स्नान करून भगवान शिवांची पूजा करतात.

४. असा समज आहे कि श्री प्रमोद विनायकांची पूजा केल्याने नेत्ररोग बरे होतात.

पूजा:

१. प्रत्येक तामिळ महिन्याच्या पहिल्या दिवशी विशेष पूजा केल्या जातात. ह्या दिवशी श्री त्यागराज आणि श्री नटराज ह्यांच्यावर अभिषेक केला जातो तसेच गुरु पूजा पण केली जाते. 

२. कार्थिगई ह्या तामिळ महिन्यामध्ये कार्थिगई दीपम ह्या उत्सवाच्या वेळेस पूजा केली जाते

३. कालाष्टमीच्या दिवशी श्री भैरवांची पूजा केली जाते.

४. पौर्णिमा आणि अमावास्येला विशेष पूजा केल्या जातात. 

मंदिराचा पत्ता: अरुलमिगु कैलासनायकी समेध कण्णयारनाथर थिरु कोविल, थिरुक्करवासल, थिरुवरुर जिल्हा, तामिळ नाडू ६१०२०२

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Veerupakshishawar Temple at Mylapore

This is the fourth Shiva temple of Sapta Sthana temples of Mylapore. It is situated in Bazar road near Shri Karaneeshwarar Temple. This may be the oldest temple in Mylapore. The present structure must be more than 1000 years old. In the sanctum sanctorum there are stone inscriptions dating to 11th century. 

Moolavar: Shri Virupaksheeshwarar
Devi: Shri Vishalakshi

Kshetra Purana:

This temple is believed to be constructed by Shivanesa Chettiyar. He had a daughter named Angampoompavai. He wanted to get her married to Shaiva saint Thirudnyanasambandhar. But she died of snake bite. Shivanesa Chettiyar took her ashes to Shri Sambandhar who sang a sacred hymn and made her raise from the ashes. Sambandhar refused to marry her stating that he was like her father as he had given her life. Angampoompavai spent rest of her life as an ardent devotee of Lord Shiva. 

Salient features:

1. Shiva linga is comparatively very big.

2. Sage Kutsa worshiped Lord Shiva at this place.

3. Shri Sundarmurty Nayanar had darshan of Tandava nrutya of Nataraja at this place.

About the Temple:

This is a south facing temple with a five tiered Rajagopuram. As soon as we enter we find the Arthamandap. The shiva linga is facing the east. The entrance to the sanctum sanctorum is very small. 

At the entrance on the side of the Rajagopuram we find shrines of Selva Vinayaka and Balaganduda Pani. Virupam means against nature. Lord Shiva has three eyes which is a Virupam and hence he is praised as Virupaksheeshwarar. Akshi means eyes. The shiva linga at this place is presumed to have three eyes. Hence Lord Shiva is praised as Virupaksheeshwarar. The shiva lingam is comparatively big. 

Koshtamurtis are Nardana Vinayaka, Lord Dakshinamurti, Lord Balavinayakar, Lord Brahma and Goddess Durga. Ambika’s shrine is facing  the south in the Arthamandap. There is a Bali peeth in the front of the shrine which is very unique. Lord Brahma and Lord Shiva’s idols are near the Ambika’s shrine. In the prakaram we also come across the shrines of Lord Subramanya with his consorts, Lord Nataraja, shaiva saints Nalavar, Lord Shanishwar, Lord Sandeshwarar. Besides these we find utsav murtis and the shrine of Navagraha in the parikrama. 

Prayers: 

Devotees believe that taking bath in a temple tank and worshiping Lord Shiva at the temple cures diseases. 

Pooja:

Regular daily, weekly and monthly poojas

Festivals:

Usual festivals that are celebrated in all Shiva temples.

Timing: 6.30 am to 11 am, 4.30 pm to 8.30 pm

Address: Shri Virupaksheeshwarar temple, P.V. Kovil street, Karaneeshwarar Puram, Mylapore 600004

Phone: +91 4424981893

Courtesy: Various websites and blogs

नागपट्टीनं येथील श्री कायारोहणेश्वरर मंदिर

हे मंदिर सप्त विडंग स्थळांपैकी तिसरं मंदिर आहे. येथील विडंगाचे नाव सुंदर विडंगर असे आहे. नायनमारांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी पण हे एक स्थळ आहे. श्रेष्ठ नायनमार श्री थिरुज्ञानसंबंधर, श्री अप्पर आणि श्री सुंदरर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. वर्तमान मंदिर साधारण २००० वर्षे जुनं आहे. हे मंदिर चोळा आणि पल्लव साम्राज्यातील राजांनी बांधलं आणि त्याचा वेळोवेळी जीर्णोद्धार केला. 

मूलवर: श्री कायारोहणेश्वरर

उत्सवर: श्री चंद्रशेखरर

देवी: श्री निलायदाक्षी

पवित्र तीर्थ: पुंडरीकाक्ष तीर्थ

क्षेत्र वृक्ष: आंबा

पुराणिक नाव: नागईकारोणं

वर्तमान नाव: नागपट्टीनं

जिल्हा: नागपट्टीनं, तामिळनाडू

क्षेत्र पुराण:

१. श्री शनिदेव रोहिणी नक्षत्रामध्ये आल्यामुळे दुष्काळ पडेल हे जेव्हां दशरथ राजाच्या लक्षात आले तेव्हां त्यांनी श्री शनिदेवाशी युद्ध करायचे ठरवले. पण श्री सूर्यदेवांनी त्यांना ह्या युद्धापासून परावृत्त करून श्री शनिदेवांना पूजा करून प्रसन्न करण्याचा सल्ला दिला. दशरथ राजाने श्री सूर्यदेवांनी सांगितल्या प्रमाणे श्री शनिदेवांची पूजा करून त्यांना प्रसन्न केले आणि त्यामुळे श्री शनिदेवांच्या प्रभावाची तीव्रता कमी झाली. म्हणून इथे सर्व नवग्रह पश्चिमाभिमुख आहेत.

२. इथे एक कोळी समाजातला अतिपथर नावाचा शिवभक्त होता. मासे पकडल्यावर त्यातील एक मासा तो परत समुद्राला म्हणजेच भगवान शिवांना अर्पण करायचा. एकदा त्याची परीक्षा घेण्यासाठी भगवान शिवांनी अशी लीला घडवून आणली कि अथीपथरला एकच मासा मिळाला. पण त्याने ठरवल्याप्रमाणे तो मासा समुद्राला अर्पण केला. अजून एकदा परीक्षा घेण्यासाठी भगवान शिवांनी परत लीला घडवली आणि अतिपथरला एकच मासा पण तो सोन्याचा मिळाला. अतिपथरच्या एका कोळी मित्राने त्याला तो मासा स्वतःकडे ठेवण्याचा सल्ला दिला. पण अतिपथरने आपल्या प्रतिज्ञेनुसार तोही मासा समुद्राला अर्पण केला. तेव्हा भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी त्याच्यावर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी त्याला दर्शन देऊन मुक्ती प्रदान केली. अतिपथर नायनार म्हणून प्रसिद्धी पावले. त्यांचं ह्या मंदिरामध्ये स्वतंत्र देवालय आहे. 

३. अळूगुणी सिद्धर:

जसे लहान मूल आपली इच्छा पूर्ण व्हावी म्हणून आईसमोर रडते तसेच अळूगुणी सिद्धर हे सिद्ध मुनी श्री पार्वती देवींच्या समोर मुक्ती मिळविण्यासाठी रडायचे. श्री पार्वती देवींनी भगवान शिवांच्या संमतीने ह्या सिद्धमुनींना मुक्ती प्रदान केली. ह्या ठिकाणी अळूगुणी सिद्धर ह्यांची जीव समाधी आहे. वैकासि ह्या तामिळ महिन्याच्या विशाखा नक्षत्र दिवशी तसेच पौर्णिमेला विशेष पूजा केली जाते ज्यामध्ये खीर (पायसम) नैवेद्य म्हणून अर्पण केला जातो. 

४. पुंडरीकाक्ष ऋषींनी इथे मुक्तीप्राप्तीसाठी तपश्चर्या केली. भगवान शिवांनी त्यांना दर्शन देऊन त्यांना मिठी मारली. सहसा मुक्ती हि आत्म्याला मिळते. पण इथे भगवान शिवांनी मानवी शरीरामध्ये (काया) पुंडरीकाक्ष ऋषींना मिठी मारली (आरोहण) म्हणून इथे भगवान शिवांचे नाव कायारोहणर असे आहे. 

५. एकदा नागांच्या राजाने भगवान शिवांची आराधना केली ज्यामुळे त्याला पुत्री प्राप्ती झाली. ह्या पुत्रीला तीन स्तन होते. भगवान शिवांनी त्याला आश्वासन दिलं कि जेव्हां सूर्य वंशातील राजा इथे भेट देईल तेव्हां त्याच्या पुत्रीचे तिसरे स्तन त्यावेळी ते निघून जाईल. जेव्हां शालीसुहन राजा इथे आला त्यावेळी त्या पुत्रीचे तिसरे स्तन निघून गेले. नाग राजाने आपली पुत्रीचा विवाह शालीसुहन राजाबरोबर केला. इथे नागराजाने भगवान शिवांची आराधना केली म्हणून इथे भगवान शिवांना नागईकारोणं असे नाव आहे.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

सप्त ऋषी, मार्कंडेय ऋषी, पुंडरीकाक्ष ऋषी

वैशिष्ट्ये आणि देवालयांबद्दल माहिती:

सुंदर विडंगर: ह्या मंदिरातलं विडंगर अतिशय सुंदर आहे आणि म्हणून त्याला सुंदर विडंगर म्हणतात. भगवान शिवांच्या गाभाऱ्याच्या उजव्याबाजूला श्री त्यागराज ह्यांचं देवालय आहे. सहसा बऱ्याचश्या शिव मंदिरांमध्ये श्री त्यागराजांच्या फक्त मुखाचंच दर्शन होतं. ह्या ठिकाणी वैकासि महिन्यातील विशाखा नक्षत्रावर आणि तसेच मारगळी महिन्याच्या थिरुवथिरा नक्षत्रावर भगवान शिवांना अशा प्रकारे अलंकार केले जातात कि ज्यामुळे श्री त्यागराजांच्या उजव्या हाताचे आणि उजव्या पाऊलांचे दर्शन घडते. उत्सवामध्ये श्री त्यागराजांच्या रथयात्रेमध्ये भाविक अशा प्रकारे नृत्य करतात कि जणू काही ते दृश्य समुद्रातील लाटांसारखं भासतं. 

निलायदाक्षी देवी: असा समज आहे कि ही देवी आपल्या भक्तांना सागरासारखे किंवा सागराएवढे आशीर्वाद देते. हे दर्शविण्यासाठी तिचे नेत्र सागरासारखे निळ्या रंगाचे आहेत. ह्या मंदिरात तिचे स्वतंत्र देवालय आहे ज्यामध्ये ध्वजस्तंभ पण आहे. ह्या ठिकाणी ह्या देवीला कुमारिकेच्या रूपात (लग्न न झालेली) चित्रित केले आहे. ह्या ठिकाणी आडीपुरम उत्सव खूप मोठ्या प्रमाणात साजरा होतो. चायना क्ले ने बनविलेल्या रथामध्ये तिची रथयात्रा निघते. देवीचा गाभारा रथाच्या आकाराचा बांधला आहे. इथे देवी कुमारिकेच्या रूपात असल्याने भगवान शिवांनी श्री नंदिदेवांना संरक्षक म्हणून पाठवले. पण श्री नंदिदेव भगवान शिवांपासून दूर जायला तयार नव्हते. भगवान शिवांनी श्री नंदिदेवांना देवीबरोबर राहताना त्यांचंच म्हणजे भगवान शिवांचंच दर्शन घ्यायला सांगितलं. त्यामुळे इथे श्री नंदिदेव जरी देवीच्या समोर असले तरी त्यांचं मुख भगवान शिवांच्या दिशेने आहे. त्यांचा डावा डोळा भगवान शिवांकडे आहे तर उजवा डोळा श्री देवींकडे आहे. भाविक जन इथल्या श्री नंदिदेवांची पूजा नेत्ररोगांचं निरसन करण्यासाठी करतात. 

श्री विनायकर: श्री विनायकर हे एका स्वतंत्र देवालयातून भक्तांवर कृपा करतात. त्यांच्या शरीराला एका सर्पाने विळखा घातला आहे तर दुसरा सर्प त्यांच्या डोक्यावर छत्रीसारखा उभा आहे. म्हणून त्यांना नागभरण विनायकर (नागभूषण विनायकर) असे नाव आहे. राहू आणि केतू ग्रहांच्या दोषापासून मुक्तीसाठी भक्त त्यांची आराधना करतात. 

इथे श्री भैरवर देवांचं श्वानाच्या ऐवजी सिंह हे वाहन आहे. श्री भैरवर हे दक्षिणाभिमुखी असून त्यांचं मुखं खूप क्रूर आहे. त्यांना शांत करण्यासाठी त्यांच्या समोर दोन विनायकर उभे आहेत. 

दक्षिण भारतात अशी प्रथा आहे कि जेव्हां मृत देहाची यात्रा मंदिरासमोरून जाते त्यावेळी मंदिराची प्रवेशद्वारं बंद केली जातात. पण इथे मात्र जेव्हां मृत देहाची यात्रा मंदिरासमोरून जाते तेव्हां भगवान शिवांच्या मंदिरातले हार आणि वस्त्र हे त्या मृतदेहावर पांघरले जातात. कोळी समाजातल्या एका श्रेष्ठ शिव भक्ताचा मान राखण्यासाठी हे केले जाते.

सहसा उत्सवाच्या वेळेस भगवान शिवांची रथयात्रा हि मंदिराभोवतीच्या चार रस्त्यांवरून नेली जाते. सलीसामहाराज जेव्हां गावांत भगवान शिवांची पूजा करून इथे आले त्यावेळी त्यांना भगवान शिवांचे वररूपातले दर्शन झाले. त्यांच्या ह्या दर्शनप्राप्तीच्या आदराप्रीत्यर्थ येथील रथयात्रा नागपट्टीनंच्या आजूबाजूच्या सात गावांमधून ते नेली जाते.

श्री मोहिनी देवींची रथयात्रा: सहसा भगवान शिवांच्या इतर मंदिरांमध्ये प्रदोष काळी भगवान शिवांची रथयात्रा त्यांच्या ऋषभ वाहनावरून काढली जाते. पण इथे ह्या रथयात्रेमध्ये भगवान विष्णूंना त्यांच्या श्री मोहिनी अवताररूपामध्ये बरोबर घेतले जाते. समुद्र मंथनानंतर जेव्हां अमृत बाहेर आलं तेव्हां तें अमृत प्राशन करण्याच्या आधी देवांनी भगवान शिवांची पूजा केली नाही. ह्या त्यांच्या चुकीला क्षमा करण्यासाठी म्हणून भगवान शिवांनी प्रदोष काळ चालू होण्याआधी तांडव नृत्य केले. त्यावेळी भगवान विष्णू श्री मोहिनी अवतारामध्ये प्रकट झाले. म्हणून इथे प्रदोषकाळी श्री मोहिनींचे दर्शन घेता येते. इतर वेळी श्री मोहिनींची मूर्ती भगवान शिवांच्या गाभाऱ्यामध्ये ठेवलेली असते. 

इथे श्री काली देवी (अष्टभुजा अंबिका) ह्यांचे देवालय आहे. ह्या देवालयामध्ये अष्ट भैरव आणि श्री गजलक्ष्मी ह्यांच्या मूर्ती बघायला मिळतात. शिव लिंगाच्या मागे श्री सोमस्कंद ह्यांची मूर्ती आहे, तसेच श्री मुरुगन ह्यांची बारा हातांमध्ये शस्त्र असलेली मूर्ती आहे. 

परिक्रमेमध्ये श्री चंडिकेश्वरर ह्यांची मूर्ती आहे. 

येथील क्षेत्र वृक्षाची म्हणजेच आंब्याचीं फळें गोड, कडू आणि आंबट अशा तीन चवींची आहेत. जेव्हां आपण ह्या वृक्षाकडे आग्नेय दिशेकडून पाहतो तेव्हा हा वृक्ष श्री नंदिदेवांसारखा भासतो.

येथील गाभाऱ्यातील मंडपाच्या छतावर बारा राशींच्या आकृत्यांची शिल्पे कोरली आहेत. ह्या मंडपात भगवान शिवांची पूजा केल्याने ग्रहदोषांचे निवारण होते असा समज आहे.

इथे असे एक शिल्प आहे ज्यामध्ये श्री गजलक्ष्मी ज्यांचे पाय खाली मोकळे सोडले आहेत आणि चार दंत असलेले दोन हत्ती त्यांची पूजा करत आहेत. 

कोष्टाच्या बाहेरील भागात श्री दक्षिणामूर्तींची कोष्ठ मूर्ती आहे. ह्या मूर्तीमध्ये त्यांच्या पायाशी चार ऐवजी आठ शिष्य बसलेले आहेत. 

इथे श्रेष्ठ नायनमार श्री सुंदरर ह्यांना भगवान शिवांची स्तुती गायल्याने मोत्यांचा हार, हिऱ्यांचा हार, कस्तुरी आणि हत्ती ह्यांची प्राप्ती झाली.

मंदिराबद्दल माहिती:

जरी हे शिव मंदिर असलं तरी ते श्री निलायदाक्षी अम्मन कोविल म्हणून प्रसिद्ध आहे. मूळ मंदिर लाकोलिक समाजाच्या लोकांनी बांधलं आहे. ह्या समाजाने अजून एक मंदिर बांधलं ते आहे तामिळनाडूच्या कांचीपुरम मध्ये. हे एक शक्तीपीठ पण आहे. ह्या मंदिराला शिवराजधानी असं पण म्हणतात कारण भगवान शिव इथून राज्य करतात. समुद्र किनाऱ्यावर वसलेलं हे मंदिर नागपट्टीनं ह्या जिल्ह्यामध्ये स्थित आहे. हे लिंग स्वयंभू आहे. सध्या असलेलं शिव लिंग हे मूळ लिंग नाही. मूळ लिंग बऱ्याच काळापूर्वी चोरीला गेलं आहे. सध्याचे लिंग गोमेद पासून बनलं आहे.

येथील राजगोपुर पांच स्तरांचे आहे. येथील परिक्रमेमध्ये बलीपीठ, ध्वजस्तंभ आणि नंदनवन आहे.

पूजा:

दैनंदिन, साप्ताहिक आणि मासिक पूजा केल्या जातात. रोज सकाळी ९ आणि संध्याकाळी ८ वाजता अभिषेक केला जातो.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

आनी (जून-जुलै): ह्या महिन्यातील अयिलं (मराठीमध्ये आश्लेषा) नक्षत्र दिवशी अर्धजाम पूजेच्या वेळेस पुंडरीकाक्ष ऋषींच्या मुक्तीप्राप्तीच्या आदराप्रीत्यर्थ अर्धजाम पूजेच्या वेळेस पूजा केली जाते. हि पूजा दिवसाची शेवटची पूजा असते. 

वैकासि (मे-जून): कल्याण उत्सव (विवाह उत्सव)

आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडी पुरम उत्सव (पूर्वा नक्षत्रावर उत्सव)

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि उत्सव

ऎपासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): कार्थिगई दीपम

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.