रॉकफोर्ट त्रिची येथील श्री थायूमान स्वामी मंदिर

हे मंदिर त्रिची शहरामध्ये (ह्या शहराचे नाव थिरुचिरापल्ली असे आहे) वसले आहे. प्राचीन काळी इथे थिरिसिरन नावाच्या राक्षसाने भगवान शिवांची उपासना केली म्हणून ह्या स्थळाचे नाव थिरिसिरापुरम असे होते. ह्या स्थळाचे नाव थिरीशिखरपूरम असे पण होते कारण इथल्या रॉकफोर्ट टेकडीवरची तीन शिखरे भगवान शिव, श्री पार्वतीदेवी आणि श्री गणेश ह्यांनी व्यापली होती. रॉकफोर्ट टेकडी हि काही हजार वर्षांपूर्वी अस्तित्वात आली असावी. प्राचीन काळी ह्या स्थळाला सिरापल्ली, रिषभचरम आणि दक्षिण कैलास अशी पण नावे होती. असा समज आहे की हे मंदिर पल्लव राजांनी तिसऱ्या शतकामध्ये बांधलं. कालांतराने जैन संतांनी ते ताब्यात घेतलं. राजा महेंद्र वर्मन हा पूर्वी जैन धर्माचे अनुसरण करत होता. कालांतराने त्याने हिंदू धर्म पत्करला. त्याने प्रचलित मंदिर पाडून तेथे शिव मंदिर बांधले. थिरुचिरापल्ली हा चोळा साम्राज्याचा भाग होता. म्हणून चोळा राजांनी बरीच मंदिरे आणि किल्ले बांधले, त्यातले रॉकफोर्ट मंदिर हे मध्यवर्ती आहे. ह्या टेकडीमध्ये बऱ्याच गुहा आहेत ज्या जैन संतांनी बांधल्या असा समज आहे. वर्तमान मंदिराची पुनर्निमिती मदुराई नायक आणि विजयनगर साम्राज्याच्या राजांनी केली. इथे बरेच शिलालेख आहेत ज्यामध्ये विविध राजांनी दिलेल्या देणग्यांची वर्णने आहेत. प्रमुख मंदिर पल्लव राजांनी आठव्या शतकात बांधले असा समज आहे. मदुराई नायक आणि विजापूर सुलतान तसेच कर्नाटकातले शासक आणि मराठा सैन्यामधल्या घनघोर युद्धांचा हा  किल्ला साक्षीदार आहे. 

शैव संतांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी हे स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर वसले आहे. शैव संत संबंधर, अप्पर, माणिकवाचगर, अय्यादिगल काडवरकोण नायनार आणि वल्लाळर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. शैव संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी येथील श्री मुरुगन ह्यांच्या स्तुत्यर्थ स्तोत्रे रचली आहेत.

मुलवर: श्री थायूमानवर, श्री मातृभूतेश्वरर, श्री थायूमानस्वामी, श्री शेवंथीनाथर
देवी: श्री सुगंध कुंडलांबिका, श्री मात्तुवरकुळली
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व
पवित्र तीर्थे: ब्रम्ह तीर्थ, कावेरी नदी
पौराणिक नाव: सिरापूरम, मलईकोट्टै
वर्तमान नाव: त्रिची

क्षेत्र पुराण:

१. पूर्वी प्रकाशित केलेल्या एका लेखामध्ये वायू आणि आदिशेष ह्यांच्यातील द्वंद्वाबद्दल उल्लेख केला होता. ह्या द्वंद्वामध्ये मेरू पर्वतावरील बरीच छोटी शिखरे आणि खडक दूर फेकले गेले. त्यातला एक छोटा शिखराचा तुकडा ह्या जागी पडला आणि तो पुढे टेकडी बनला. ह्या टेकडीच्या शिखरावर बसून तीन शिरे असलेल्या थिरीसिरन ह्या राक्षसाने भगवान शिवांवर ध्यान लावून तपश्चर्या केली. बराच काळ लोटला (१००० वर्षांपेक्षा जास्त) पण भगवान शिवांचे दर्शन झाले नाही. म्हणून त्याने आपली दोन शिरे छेदली आणि एका अग्नी कुंडामध्ये भगवान शिवांना ती अर्पण केली. जेव्हां त्याने तिसरं शिर छेदायला सुरुवात केली तेव्हां भगवान शिवांनी त्याला दर्शन दिलं आणि त्याच्यावर कृपा केली आणि छेदलेली दोन शिरे पण पूर्ववत जोडली. थिरीसिरन इथेच राहिला. म्हणून भगवान शिवांचे इथे श्री थिरिसिरनाथर असे नाव आहे. आणि स्थळाला थिरिसिरमलई असे नाव पडले. जे कालांतराने थिरुचिरापल्ली असे झाले.

२. एक चोळा राजा इथे राज्य करीत होता आणि वोरैयुर हि त्याची राजधानी होती. सरम मुनी नावाचे ऋषी भगवान शिवांची पूजा करत होते. ह्या पूजेमध्ये ते आपल्या घरातील शेवंतीची फुले पूजेमध्ये अर्पण करायचे. एकदा एका व्यापाऱ्याने हि फुले पाहिली आणि तो त्या फुलांकडे आकर्षित झाला आणि त्याने ती फुले चोरली. त्याने ती राजाला दिली. राजा पण त्या फुलांच्या सौंदर्याने आणि सुगंधाने आकर्षित झाला. त्याने त्या व्यापाऱ्याला हि फुले रोज पुरवावयास सांगितले. व्यापारी रोज हि फुले चोरी करायचा आणि ती राजाला पुरवायचा. ह्या फुलांच्या अभावी सरम मुनींच्या पूजेमध्ये व्यत्यय येऊ लागला. त्यांनी राजाकडे तक्रार केली. पण राजाने त्यांच्या तक्रारीकडे दुर्लक्ष केले. तेव्हा सरम मुनींनी भगवान शिवांकडे तक्रार केली. भगवान शिवांनी सरम मुनींना न्याय देण्यासाठी राजाच्या दरबाराकडे क्रोधीत दृष्टीने पाहिलं. त्यामुले दरबाराच्या आसपासच्या भागात धूळ आणि चिखलाचे वादळ उमटले. राजाला आपली चूक लक्षात आली आणि त्याने भगवान शिवांकडे क्षमायाचना केली. म्हणून ह्या ठिकाणी जे कोणी चूक किंवा गुन्हा करतात त्यांना भगवान शिव शिक्षा देतात असा समज आहे. भगवान शिवांची येथे शेवंतीच्या फुलांनी पूजा केली गेली म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री शेवंतीनाथर असं नाव पडलं. मूळ मंदिर हे पूर्वाभिमुख होतं. पण भगवान शिव राजाला शिक्षा देण्यासाठी पश्चिमेकडे वळले म्हणून गाभाऱ्याचे मुख्य प्रवेशद्वार पण पश्चिमेकडे वळले. पण ध्वजस्तंभ त्याच जागी राहिला. म्हणून ध्वजस्तंभ मंदिराच्या पाठीमागे आहे. 

३. अजून एक आख्यायिका धनकांतन नावाचा व्यापारी आणि त्याची पत्नी रत्नावती ह्यांबद्दल आहे. रत्नावती निष्ठावान शिवभक्त होती. जेव्हा ती गर्भवती होती तेव्हा तिने आपल्या आईला मदतीसाठी बोलावले. जेव्हा तिची आई कावेरी नदीच्या काठावर पोचली तेव्हा कावेरी नदीला पूर आला होता. त्यामुळे तिची आई वेळेत पोचू शकली नाही. दरम्यान रत्नावतीला प्रसूती वेदना चालू झाल्या. तिची आई आली नसल्याने तिने भगवान शिवांना प्रार्थना केली. भगवान शिव तिच्या आईचे रूप घेऊन आले आणि त्यांनी रत्नावतीबरोबर थांबून तिची प्रसूती करवली. आठवड्याभराने जेव्हां नदीचा पूर सरला तेव्हा रत्नावतीची आई तिच्या घरी आली. रत्नावती आणि तिची आई दोघीही भगवान शिवांना तिच्या आईच्या रूपात पाहून आश्चर्यचकित झाल्या. भगवान शिवांनी मूळ रूपात येऊन त्यांना दर्शन दिले. भगवान शिव इथे रत्नावतीच्या आईच्या रूपात आले म्हणून त्यांचे नाव श्री थायूमानवर असे पडले. तामिळ मध्ये थायुम् म्हणजे आई आणि आनवर म्हणजे ते बनले.

४. उच्ची पिळ्ळैयार: ह्या स्थळ पुराणाचा रामायणाशी संबंध आहे. जेव्हां विभीषण अयोध्येवरून परत श्री लंकेला निघाला त्यावेळी प्रभू श्रीरामांनी विभीषणाला एक रंगनाथांची मूर्ती दिली ज्या मूर्तीची पूजा स्वतः प्रभू श्रीराम करत होते. पण प्रभू श्रीरामांनी एक अट घातली कि श्री लंकेपर्यंत पोचेपर्यंत हि मूर्ती जमिनीवर ठेवायची नाही. जेव्हां विभीषण श्री लंकेच्या वाटेत ह्या ठिकाणी आला त्यावेळी त्याला श्री शेवंतीनाथर म्हणजेच भगवान शिवांचे दर्शन घेण्याची इच्छा झाली. त्याने तिथे एका लहान मुलाला पाहिले आणि त्याच्या हातात मूर्ती देऊन पवित्र तीर्थामध्ये स्नान करण्यास गेला. हा लहान मुलगा दुसरा तिसरा कोणी नसून साक्षात श्री विनायकच होते. विभीषण परत येण्याआधी श्री विनायकांनी ती मूर्ती जमिनीवर ठेवली. विभीषणाला क्रोध येऊन त्याने त्या लहान मुलाचा पाठलाग केला. तो लहान मुलगा टेकडीच्या शिखरापर्यंत गेला. जेव्हा विभीषण तेथे पोचला तेव्हां श्री विनायकर आपल्या मूळ रूपात आले. इथे शिखरावर श्री विनायकांनी दर्शन दिले म्हणून त्यांना उच्ची विनायकर असे नाव पडले. (तामिळ उच्ची म्हणजे शिखर)

५. इथे विजयरघुनाथचोक्कर नावाचा राजा राज्य करीत होता. त्याचा केडलियअप्पर नावाचा मंत्री होता जो राजाच्या खात्यांची देखभाल करत होता. केडलियअप्पर भगवान शिवांचा निष्ठावान भक्त होता. भगवान शिवांच्या कृपेने त्याला एक पुत्र झाला ज्याचे नाव त्याने थायूमानवर असे नाव ठेवले. थायूमानवर खूप हुशार होता आणि तो उच्चशिक्षित झाला. राजाने थायूमानवरला पण आपल्या सेवेत घेतले. थायूमानवरने भगवान शिवांची मनोभावे भक्ती केली. भगवान शिवांनी त्याच्यावर कृपा केली आणि श्री दक्षिणामूर्तींच्या रूपात त्याला उपदेश दिला.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

अगस्त्य मुनी, अर्जुन, हनुमान, रत्नावती, प्रभू श्रीराम, सप्त मातृका, सप्त ऋषी, सरम मुनी, थिरीसिरन राक्षस, केडलियअप्पर, पिळ्ळैयार, श्री ब्रम्हदेव, जटायू, मौन गुरु. 

वैशिष्ट्ये:

१. इथले शिव लिंग खूप विशाल आहे.

२. पंगूनी महिन्यामध्ये तीन दिवस सूर्याची किरणे शिव लिंगावर पडतात.

३. ह्या क्षेत्राला दक्षिण कैलास असे म्हणले जाते.

४. नवग्रह संनिधीमध्ये सर्व ग्रह सुर्याभिमुख आहेत.

५. ध्वजस्तंभ भगवान शिवांच्या देवालयाच्या मागे आहे. हे खूप वैशिष्ट्यपूर्ण आहे.

६. भगवान शिवांच्या देवालयाचे प्रवेश द्वार आधी पूर्वाभिमुख होते. आता ते देवालयाच्या मागे आहे. असा समज आहे कि भगवान शिव जेव्हा राजाला शिक्षा देण्यासाठी वळले तेव्हां मंदिर पश्चिमेकडे वळले पण ध्वजस्तंभ मात्र जिथे होता तिथेच राहिला. 

७. श्री दक्षिणामूर्तीं दर्भासनावर बसलेले आहेत. त्यांच्यासमोर सहसा चार शिष्य असतात पण इथे आठ शिष्य आहेत. 

८. श्री महालक्ष्मी आणि श्री विष्णुदूर्गा ह्यांच्या मूर्ती लाकडाच्या आहेत. 

९. इथे बरेच मंडप आहेत ज्यांमध्ये सुंदर आणि आकर्षक शिल्पे आहेत. 

१०. ह्या टेकडीला एका विशिष्ट दिशेकडून पाहिले तर हि टेकडी नंदि (भगवान शिवाचे वाहन), सिंह (देवीचे वाहन) आणि श्री विनायकांची विस्तारित सोंड अशा दृश्याचा भास होतो. 

११. भगवान शिवांचे देवालय दोन स्तरांचे आहे.

१२.  ब्रम्हतीर्थाच्या काठावर एका मंडपात श्री नंदि देवांची भव्य मूर्ती आहे.

१३. इथे दगडी दीपस्तंभ आहे जो ३५ फूट उंच आहे. 

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर त्रिची शहरातल्या रॉकफोर्ट संकुलामध्ये बांधले आहे. ह्या मंदिरात तीन देवालये आहेत, त्यातील दोन श्री विनायकांची आणि एक भगवान शिवांचे आहे जिथे त्यांचे नाव श्री थायूमानवर असे आहे. श्री विनायकांचे एक विशाल देवालय टेकडीच्या शिखरावर आहे. ह्याचे नाव श्री उच्ची पिळ्ळैयार कोविल असे आहे. टेकडीच्या पायथ्याशी असलेल्या श्री विनायकांच्या देवालयाचे नाव माणिक्क विनायकर असे आहे. भगवान शिव आणि श्री पार्वतीदेवी ह्यांचे देवालय ह्या दोन देवालयांच्या मध्ये आहे आणि ते सर्वात विशाल आहे. रॉकफोर्ट संकुल २७३ फूट उंच टेकडीवर आहे. शिखरावर जाण्यासाठी ४१७ पायऱ्या आहेत. जेव्हां ह्या टेकडीला एका विशिष्ट दिशेने पाहिल्यास तेथे नंदि, सिंह आणि श्री गणेशांची सोंड अश्या दृश्याचा भास होतो. २५८व्या पायरीच्या जवळ धर्मपुरी आधिनम, १०० स्तंभांचा एक मंडप आणि पल्लव साम्राज्याच्या काळी खडकामध्ये बांधलेल्या गुहा आहेत. मंदिर पश्चिमाभिमुख आहे. मंदिराच्या प्रवेशाजवळ श्री विनायकर, ज्यांना श्री कंबथथडी विनायकर असं म्हणतात, आणि श्री मुरुगन (श्री षण्मुख) ह्यांच्या मूर्ती आहेत. प्रवेशाच्या जवळ बलीपीठ, ध्वजस्तंभ आणि नंदि आहेत. इथे दोन परिक्रमा आहेत. एकाचे नाव आहे मेलवीदी (पश्चिमेकडला रस्ता) आणि दुसऱ्याचे नाव किळवीदी (पूर्वेकडचा रस्ता) असे आहे. शिव लिंग स्वयंभू असून ४ फूट उंच आहे आणि पश्चिमाभिमुख आहे.

कोष्टामध्ये श्री विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रम्हदेव, श्री सूर्य, श्री सोमस्कंद, श्री नटराज आणि श्री दुर्गादेवी.

श्री दक्षिणामूर्ती दर्भासनावर बसले आहेत आणि त्यांच्या पायाशी आठ शिष्य बसले आहेत - पतंजली ऋषी, व्याघ्रपाद ऋषी, चार सनकादि मुनी, शिव योग मुनी आणि थिरूमुलर. ही पूर्ण टेकडीच श्री नंदि देवांचे रूप मानल्यामुळे इथे ब्रह्म तीर्थाच्या काठावर एका मंडपामध्ये नंदिंची भव्य मूर्ती आहे. ह्या मूर्तीला प्रदोष नंदि म्हणून पूजतात. इथे एक ३५ फूट उंच दीपस्तंभ आहे. १०० स्तंभ असलेल्या मंडपामध्ये सुंदर चित्रे तसेच शिल्पे आहेत. भगवान शिवांची ६४ मुखे ज्यांना शिव मूर्तम म्हणतात ते या मंडपात आहेत. त्यामध्ये भगवान शिवांची एक मूर्ती ज्याला गांगल मूर्ती म्हणतात ती आहे. मंदिराच्या मध्यवर्ती भगवान शिवांचे देवालय आहे आणि एक स्तर खाली श्री पार्वतीदेवींचे देवालय आहे. भगवान शिवाचे देवालय दोन स्तरांचे आहे आणि त्याला एक वर आणि एक खाली अशा दोन परिक्रमा आहेत. पंगूनी महिन्यामध्ये तीन दिवस सूर्याची किरणे शिव लिंगावर पडतात. ध्वजस्तंभ गाभाऱ्याच्या मागे आहे. असा समज आहे की पूर्वी हे देवालय पूर्वाभिमुख होते. पूजेच्या समयी गाभाऱ्याच्या मागून (पूर्वेकडून) थेवरं मधली स्तोत्रे गायली जातात तसेच संगीत वाद्ये पण वाजवली जातात. श्री अंबिकादेवींचे स्वतंत्र देवालय आहे. एक स्तर खाली श्री विनायकर, नवग्रह आणि श्री वीरभद्रर ह्यांची देवालये आहेत. नवग्रह संनिधीमध्ये श्री सूर्य त्यांच्या पत्नींसमवेत म्हणजेच श्री उषा आणि श्री प्रतीउषा ह्यांच्या समवेत आहेत. बाकी सगळे ग्रह हे सूर्याकडे मुख करून आहेत. श्री मुरुगन ह्यांना इथे श्री मुथुकुमार स्वामी असे संबोधले जाते. श्री अय्यनार हे श्री अंबिकादेवींच्या देवालयाजवळ एका खड्ड्यामध्ये आहेत. भगवान शिवांच्या देवालयाच्या परिक्रमेमध्ये अगस्त्य मुनी, श्री इंद्रदेव, जटायू, अत्रि ऋषी, धूमकेतू, थिरीसिरन, अर्जुन, प्रभू श्रीराम, श्री आंजनेय, विभीषण, नाग कन्नीका, सरम मुनी, मौन गुरु स्वामी आणि रत्नावती ह्यांच्या मूर्ती आणि देवालये आहेत. आतल्या परिक्रमेमध्ये ६३ नायनमार त्यांच्या उत्सव मूर्तींसमवेत, श्री शेवंती विनायकर, श्री वल्ली आणि श्री दैवानै समवेत श्री मुथुकुमारस्वामी, श्री काळभैरवर, श्री चंडिकेश्वरर, श्री ज्वरहरेश्वरर (त्यांना तीन शिरे, तीन हात आणि तीन पाय आहेत), श्री महालक्ष्मी बसलेल्या मुद्रेमध्ये, श्री मीनाक्षी सुंदरेश्वरर, श्री सहस्र लिंगेश्वरर, सप्त मातृका, श्री सट्टाईनाथर ह्यांच्या मूर्ती आणि देवालये आहेत तसेच धार लिंग आहे. श्री अंबिकादेवींच्या परिक्रमेमध्ये अरुल शक्तींच्या मूर्ती आहेत. श्री महालक्ष्मी ह्यांची मूर्ती उभ्या मुद्रेमध्ये आहे आणि हि मूर्ती लाकडाची आहे. श्री दुर्गादेवी एका स्वतंत्र देवालयातून कृपावर्षाव करतात आणि त्यांची मूर्ती पण लाकडाची आहे. श्री अंबिकादेवींच्या देवालयामध्ये सरम मुनींची मूर्ती आहे. ह्या मूर्ती मध्ये ते आठ भुजा असलेल्या श्री विष्णुदूर्गादेवींची पूजा करत आहेत असं चित्रित केलं आहे. इथे एक शिव गणांची मूर्ती आहे ह्याचे नाव चंगू (शंख) स्वामी असे आहे. हि मूर्ती बलीपीठ आणि ध्वजस्तंभ ह्यांच्या मध्ये आहे. ते शंखनाद करत आहेत असं चित्रित केलं आहे. त्यांना पण शंखनाथर असे पुजले जाते. 

इथे काही विशिष्ट गोष्टी आहेत ज्या इथल्या स्थापत्याची आणि शिल्पकलेची अलौकिकता दर्शवतात. त्या गोष्टी अशा - लटकणारी दगडी साखळी, सिंहाच्या मुखातला दगडी चेंडू, लटकलेल्या कमळामधून अमृत पिणारे पोपट, स्तंभांवरची शिल्पे, २५ शिव मूर्तम आणि श्री थायूमानवर ह्यांची केली जाणारी विशेष पूजा. 

ह्या मंदिरामध्ये सात मंडप आहेत - १००० स्तंभांचा मंडप, वाहन मंडप, मीनाक्षी सुंदरेश्वरर मंडप, १०० स्तंभांचा मंडप, सहस्र लिंग मंडप, चित्र मंडप, मणी मंडप आणि १६ स्तंभांचे मंडप. 

प्रार्थना: 

१. भाविक जन इथे सुरक्षित प्रसूती साठी प्रार्थना करतात.

२. ज्यांची आई दिवंगत झाली आहे ते इथे भगवान शिवांची पूजा करतात ह्या भावनेने की भगवान शिव त्यांचे आईसारखं रक्षण करतील.

३. भाविक जन श्री सुगंध कुंडलांबिका देवीची सुरक्षित प्रसूतीसाठी पूजा करतात. ह्या साठी ज्यांच्या घरात गर्भवती स्त्री आहे त्या घरातील एक व्यक्ती इथे येऊन श्री पार्वती देवींना (म्हणजेच श्री सुगंध कुंडलांबिका) २१ मोदक आणि २१ गोड अप्पम अर्पण करतात. आणि हळद, कुंकुम आणि विड्याच्या पानांनी अर्चना करतात.

४. भाविक जन इथे श्री महालक्ष्मी देवींची धन आणि समृद्धीप्राप्तीसाठी पूजा करतात. तिला दूध, मध आणि केशर ह्यांचं मिश्रण अर्पण करतात आणि तिच्या समोर तुपाचा दिवा लावतात.

५. राहू काळामध्ये इथे भाविक जन मांगल्य दोषाचे निवारण करण्यासाठी श्री विष्णुदूर्गा ह्यांची पूजा करतात. तिला लाल कण्हेर फुलांचा हार अर्पण करतात तसेच नैवेद्य म्हणून खीर अर्पण करतात.

पूजा: 

१. दररोज सकाळी ५.३० ते रात्री १० पर्यंत सहा पूजा केल्या जातात. 

२. प्रत्येक सप्ताहामध्ये सोमवारी आणि शुक्रवारी विशेष पूजा केल्या जातात.

३. प्रत्येक महिन्यात अमावस्या आणि पौर्णिमेला विशेष पूजा केल्या जातात.

४. प्रदोष दिवशी प्रदोष पूजा केली जाते.

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

चित्राई (एप्रिल-मे): १५ दिवसांचा ब्रम्होत्सव आणि चैत्र पौर्णिमा

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): फ्लोट उत्सव, जेव्हा सूर्याची किरणे शिव लिंगावर पडतात तेव्हां सूर्य पूजा केली जाते.

आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडी पुरम

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): थिरुकार्थिगई

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): पोंगल, मकर संक्रांति, विशाखा नक्षत्रावर श्री थायूमानवर गुरु पूजा, पंच मूर्तींची मिरवणूक

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६ ते दुपारी १२, दुपारी ४ ते रात्री ८.३०

पत्ता: श्री थायूमान स्वामी मंदिर, मलईकोट्टै (रॉकफोर्ट), त्रिची, तामिळनाडू ६२०००२

दूरध्वनी: +९१-४३१२७०४६२१, +९१-४३१२७१०४८४,+९१-४३१२७००९७१  

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Thayumana Swamy Temple at Rockfort Trichy

This temple is located at Trichy, also known as Thiruchirapalli. This place was earlier known as Thirisirapuram as a demon Thirisiran worshiped Lord Shiva at this place. The place was also known as Thirisikharapuram as Lord Shiva, Goddess Parvati and Lord Ganesha occupied three peaks (shikhars) of rockfort hill. The rockfort hill is believed to have been formed several thousands of years ago. This place was also known as Sirapalli, Rishabhacharam and Dakshin Kailas during ancient days. The temple is believed to have been built during the third century by Pallava kings. Later it was occupied by Jain saints. King Mahendra Varman who was following Jainism converted to Hinduism. He destroyed the original temple and rebuilt the Shiva temple. Thiruchirapalli was a part of Chola kingdom, hence Chola kings built a number of Temples and fortresses of which Rockfort temple is at the center. There are a number of caves in the hill believed to have been built by Jain saints. The present structure is the one which was reconstructed by Madurai Nayaks and Vijayanagar Kings. There are a number of stone inscriptions in the temple which give details of various endowments made by various kings. The major temple complex is believed to have been built by Pallava kings in the 8th century. The fort has witnessed fierce fighting between Madurai Nayaks and Vijapur sultan and between Karnatic rulers and Maratha forces. 

This is a Padal Pethra sthalam on the southern bank of Kaveri revered by Shaiva saints Sambandhar, Appar, Manikavachagar, Ayyadigal Kadvarkon Nayanar and Vallalar. Saint Arunagirinathar has praised Lord Muruga of this temple in his sacred hymn. 

Moolavar: Shri Thayumanavar, Shri Matrubhuteshwarar, Shri Thayumanaswami, Shri SevvanthiNathar

Devi: Shri Sugandhakundalambika, Shri MattuvarKuzhali

Sacred Vruksha: Bilva

Sacred Teertha: Brahma teertha and river Kaveri

Puranik Name: Sirapuram, Malaikottai

Present Name: Trichy

Kshetra Purana:

1. We have mentioned in our earlier blogs about the trial of strength between Vayu and Adishesha. This resulted in a number of small peaks and rocks being blown away from mount meru. At that time a small part of a peak fell at this place and became a hill. On the top of the hill an asura with three heads named Thirisiran did penance on Lord Shiva. Even after a long time (more than 1000 years) he could not get darshan of Lord Shiva. Hence he cut off two of his heads and offered it to Lord Shiva in Agni Kunda. When he was about to cut his third head Lord Shiva gave him darshan, blessed him and restored the other two heads. Thirisiran stayed at this place, hence Lord Shiva is praised as Thirisiranathar. And the place got the name Thirisiramalai which later became Thiruchirapalli and finally Thrichy.

2. A chola king was ruling in this area with Woraiyur as his capital. At that time a Sage named Sarama Muni was worshiping Lord Shiva daily with Shevanti flowers from his own garden. Once a merchant saw these beautiful flowers and stole them. He gave it to the king who was attracted to the flower because of his beauty and fragrance. The king asked the merchant to supply these flowers daily. The merchant stole the flowers daily and gave it to the king. When the shiva puja of Sarama Muni was discontinued due to non availability of flowers, he complained to the king. The king did not pay any heed to the complaint. Then the muni complained to Lord Shiva. Lord Shiva saw in the direction of the King's court in anger for the sake of Sage. At that very instant there was a dust and mud storm over that place. Immediately the king realized his mistake and begged for pardon for Lord Shiva. Hence Lord Shiva is considered to be punishing anyone who commits a crime or a mistake in this place. As Lord Shiva was worshiped with Shevanti flowers he is praised as Shevantinathar. The original temple was facing the east. As Lord Shiva turned towards the west to punish the king, the main entrance of the sanctum also turned to the west. And the dhwajastambha remained at the same place and hence dhwajastambha is behind the temple.

3. Another sthala purana is about the merchant named DhanaKantan and his wife Ratnavati. They lived at this place. Ratnavati was a staunch devotee of Lord Shiva (Thyumanavar). At the time of her pregnancy she had requested her mother to come for her assistance. When the mother reached the bank of Kaveri the river was in spate. So her mother could not come to her assistance. Meanwhile Ratnavati went into labor pain. She requested Lord Shiva to help her as her mother was not there. Lord Shiva came to her help in the disguise of her mother. He stayed with her and performed the delivery. After a week when floods in Kaveri subsided, mother came to her house. At that time both Ratnavati and her mother were shocked to find Lord Shiva in the guise of her mother. Then Lord Shiva gave her darshan in his true form. Since Lord Shiva acted as mother and helped in the delivery he is praised as Thayum -Anavar (Thay in tamil means mother, anavar means who became). 

4. Ucchi Pillayar: There is connection of this sthala purana with Ramayana. When Vibhishan was returning to Lanka from Ayodhya, Lord Shriram gave him an idol of Lord Ranganatha whom he was worshiping.  Lord Rama put a condition that the idol should not be placed on the ground till he reached Shri Lanka. On his way Vibhishana wanted to worship Lord Sheventinathar at this place, hence he gave an idol to a small boy who was nearby (the boy was none other than Lord Vinayaka) and went to take bath in sacred teertha. Before Vibhishana returned from his bath Lord Vinayaka kept the idol on the ground. Vibhishana in anger chased the small boy who ran to the top of the hill. When Vibhishsna reached top of him Lord Vinayaka showed his true form. Hence Lord Vinayaka is praised at this place as Ucchi Pillayar (Ucchi in Tamil means top). 

5. According to sthala purana there was a king named Vijayaraghunathchokkar who ruled this place. He had a minister named Kedilyappar who was looking after his accounts. Kedilyappar was a staunch devotee of Lord Shiva. By Lord Shiva’s grace he got a son whom he named as Thayumanavar. The son was very intelligent and became highly educated. The king appointed Thayumanavar in his service. He served Lord Shiva for a long time with high devotion. Lord Shiva graced him and gave him upadesha as Guru Dakshinamurti. 

Those who worshiped at this place:

Sage Agastya, Arjuna, Hanuman, Ratnavati, Lord Shriram, Sapta Matrika, Sapta Rishis, Sarama Muni, Demon Thirisiran, Kedaliyaappar Pillayar, Lord Brahma, Jatayu, Mauna Guru.

Special Features:

1. Shiva linga is very large.

2. Sun’s rays fall on shiva linga on three days in the month of Panguni.

3. This kshetra is praised as Dakshin Kailas.

4. In the Navagraha Mandap all the planets face Lord Surya. He is present with his wives.

5. Dhwajastambha is behind the shrine of Lord Shiva which is very unique.

6. The main entrance of Lord Shiva’s shrine was earlier facing the east. Now it is behind and it is believed that the temple turned towards the west but the dhwajastambha remained in the same position.

7. Idol of Lord Dakshinamurti is sitting on  Darbhasan with eight disciples instead of the usual four. 

8. The idols of Goddess Mahalakshmi and Goddess Vishnudurga are made of wood.

9. There are a number of mandaps having very beautiful and attractive sculptures and paintings.

10. When this hill is viewed from different direction it appears like a Nandi (mount of Lord Shiva), a lion (mount of Goddess Parvati) and that of Lord Vinayaka in sitting position with extended trunk.

11. The shrine of Lord Shiva is two storeyed. 

12. Nandi is in a mandap on the bank of Brahmateerth and is very huge.

13. There is stone deepastambha of about 35 feet in height.

About the temple:

This temple is built on the Rockfort complex in the city of Trichy. There are three shrines in the complex of which two are for Lord Vinayaka and one of Lord Shiva praised as Shri Thayumanavar. One large Ganesha temple is at the top of the hill and is known as UcchiPillayar Kovil and one at the foot of the hill is praised as Manikka Vinayakar. Lord Shiva and Goddess Parvati’s temple is in between these two temples and is the largest. The fort stands on the top of a 273 feet tall hillock and there are 417 steps to reach the top. When the hill is viewed from different directions it appears like Nandi, like a lion and trunk of Lord Vinayakar. At 258th step there are Dhramapura Adhinam, 100 pillared mandap and Pallava period caves cut on the rocks. The temple faces west. At the entrance to the shrine we come across Lord Vinayaka praised as Kambathadi Vinayakar and Lord Arumaga (Shanmukha). At the entrance Balipeetham, Dhawajastambha and Nandi are present. There are two prakarams, known as Melveedi (west street), Keezhveedi (east street). Shiva linga is a swayambhu linga about four feet tall facing west. 

Koshtha murtis are: Lord Vinayaka, Lord Dakshinamurti, Lingodbhavar, Lord Brahma, Surya, Somaskanda, Lord Natraja, and Goddess Durga.

Lord Dakshinamurti is seated on a Dharbhasan with 8 disciples which include Sage Patanjali, Sage Vyaghrapad, four Sanakadi munis, Shiva Yoga Muni, and Thirumular. As the hill is personified as Nandi, a big Nandi is on the bank of the temple tank (Brahma Teertha) in a Mandap. This Nandi is worshiped as Pradosha Nandi. There is a Deepa Stambha of about 35 feet in height. In 100 pillared mandap we find beautiful paintings and scriptures. 64 faces of Lord Shiva which are known as Shiva Murthams are in the mandap which includes Lord Shiva as Gangal murti. The central shrine houses Lord Shiva's shrine while Ambika shrine is at a level below. Lord Shiva’s shrine is two tiered with a prakaram below and one prakaram above. The rays of the Sun fall on the Shiva linga for three days in the month of Panguni. The dhawajastambha is behind the sanctum sanctorum in the temple. It is believed that the shrine was originally facing the east. During puja music and Thevaram recitals are done from the east side (behind the shrine). Ambika is in a separate shrine. There are shrines of Lord Vinayakar, Navagrahas and Lord Veerabhadra at lower level. Lord Surya in Navagraha shrine is along with his wives Usha and Pratiusha. All the other planets in the Navagraha shrine face Lord Surya. Lord Muruga is praised as Lord MuttuKumar swamy. Lord Ayyanar is in a pit near Ambika’s shrine. In the prakaram of Lord Shiva, we come across idols and shrines of Sage Agastya, Lord Indra, Jatayu, Sage Atri, Dhumaketu, Thirisiran, Arjuna, Lord Rama, Lord Anjaneya, Vibhishana, Naga Kannikas, Sarama Muni, Mauna Guru Swamy and Ratnawati. In inner prakaram we come across idols and shrines of 63 Nayanmars with their Utsav murtis, Sevanthi Vinayakar, MuttukumaraSwamy with Valli and Deivanai, Lord Kalabhairav, Lord Chandikeshwar, Jwarahareshwarar (he has three heads, three legs and three hands), Goddess Mahalakshmi in seating position, Lord Meenakshi Sundareshwarar, Sahasra Lingeshwarar, Dharalinga, Sapta Matrikas and Sattainathar. In the prakaram of Ambika’s shrine we find idols of Arul Shaktis. Goddess Mahalakshmi’s idol is made of wood and she is in a standing position. Goddess Durga graces from another shrine and this idol is also of wood. There is an idol of Sage Sarama Muni in Ambika’s shrine. He is depicted as worshiping Goddess Vishnu Durga who has eight hands. There is an idol of Shiva Gana praised as Changu (shankha) Swamy. He is in between the Balipeeth and Dhwajastambha. He is depicted as blowing a shankha (conch). He is also praised as ShankhaNathar. The brilliance of Architecture and sculpture are exhibited in a hanging stone chain, a stone ball in the mouth of Lion, parrots drinking nectar from a hanging lotus flower, sculptures on the pillars, 25 Shiva Murthams, and a special puja of Lord Thayumanavar. There are seven mandaps in this temple namely 1000 pillar mandap, Vahan mandap, Meenakshi Sundarehwarar Mandap, 100 pillar Mandap, sahasra linga mandap, chitra Mandap, Mani Mandap and a sixteen pillar mandap. 

Prayers:

1. Devotees worshiped here for safe delivery.

2. Devotees who have lost their mother worship Lord Shiva at this place with the firm belief that he will protect them like a mother.

3. Devotees believe that worshiping Goddess Sugandha Kundalambika will result in normal delivery. For this purpose someone from the family of a pregnant lady comes to this place. He worships Goddess Parvati with 21 modaks and 21 sweet appams. They perform archana with Turmeric powder, Kunku and betel leaves.

4. Devotees worship Goddess Mahalakshmi for prosperity and wealth. They offer her a mixture of milk, honey and saffron. They light a lamp with ghee. 

5. Devotees worship Goddess Vishnudurga during Rahu Kaal with a garland of red Kanher flower for the eradication of Mangalya dosha. They offer sweet pudding as naivedya. 

Pujas:

1. Daily six rituals from the 5.30 am to 10 pm

Special weekly puja on Monday and Friday.

2. Pradosha puja and special puja on new moon and full moon days.

Some important festivals:

Chitrai (Apr-May): 15 days brahmotsavam and chaitra purnima

Panguni (Mar-April): Float festival, 3 days of surya puja when the Sun’s rays fall on Shiva Linga

Aadi (July-August): Aadi Puram

Aipassi (Oct-Nov): Annabhishek

Karthigai (Nov-Dec): Thiru Karthigai

Thai (Jan-Feb): Pongal, Makar sankranti, Thayumanavar Guru puja on Vishakha nakshatra, procession of pancha murtis

Maasi (Feb-Mar): Mahashivaratri

Timing: 6 am to 12 noon and 4 pm to 8.30 pm

Address:  Shri Thayumana Swamy Temple, Malaikottai (Rockfort), Trichy, TN 620002

Phone: +91-4312704621, +91-4312710484, +91-4312700971

उरैयूर येथील श्री पंचवर्णेश्वरर मंदिर / श्री थिरुमुक्कीचरम मंदिर

हे मंदिर उरैयूर ह्या त्रिचीच्या उपनगरात वसले आहे. शैव संतांनी ज्या मंदिरांची स्तुती गायली आहे त्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी हे स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैवसंत श्री अप्पर आणि श्री संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. त्यामुळे हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधी अस्तित्वात असावे. पांड्या राजा वरगुण II ह्याने ह्या मंदिराची पुनर्निर्मिती केली असा समज आहे. आणि चोळा, विजयनगर आणि नाट्टूकोट्टै चेट्टियार राजांनी ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार आणि विस्तार केला असा समज आहे. इथल्या शिलालेखांमध्ये विविध राजांनी दिलेल्या देणग्यांचा उल्लेख आहे. अगदी अलीकडे म्हणजे २००२ मध्ये ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार झाला. पूर्वी ह्या स्थळाचे नाव मुक्कीचरम असे होते. चेरा, चोळा आणि पांड्या राजांनी येथे भगवान शिवांची उपासना केली. ही जागा पूर्वी त्रिची शहराचा भाग होता आणि चोळा साम्राज्याची राजधानी होती. प्राचीन शहर वादळामध्ये नष्ट झाले असा समज आहे.

मुलवर: श्री पंचवर्णेश्वरर, श्री थानथोंड्रीनाथर
देवी: श्री कांथीमती अम्माई, श्री वलयकप्पूनायकी
पवित्र तीर्थ: शिव तीर्थ, नाग तीर्थ
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व
पौराणिक नाव: मुक्कीचरम
वर्तमान नाव: उरैयूर

क्षेत्र पुराण:

१. पुराणानुसार श्री ब्रम्हदेव ह्या ठिकाणी आले आणि त्यांनी भगवान शिवांची पूजा केली. त्यांच्या पूजेवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी श्री ब्रह्मदेवांना पांच रंगांमध्ये दर्शन दिले ते रंग असे - सोनेरी पिवळा, पांढरा, लाल, काळा राखी आणि धुरकट राखी. भगवान शिवांनी सांगितलं की ते पंचमहाभुतांमध्ये समाविष्ट असतात आणि ते असे प्रकट होतात - सोनेरी पिवळा (पृथ्वी), पांढरा (जल), लाल (अग्नी), काळा राखी (वायू), धुरकट राखी (आकाश). तसेच ते पांच ठिकाणी प्रकट झाले - जल रूपात थिरुवईन्नईकवळ येथे, पृथ्वीरूपात कांची येथे, अग्निरूपात थिरुवन्नमलै येथे, वायुरूपात कालहस्ती येथे आणि आकाश रूपात चिदंबरम येथे. ह्या ठिकाणी भगवान शिव सर्व रूपात आहेत म्हणून इथे भगवान शिवाचे नाव पंचवर्णेश्वरर असे आहे आणि ह्या स्थळाचे नाव उरैयूर (तामिळ मध्ये उरै म्हणजे राहणे, युर म्हणजे गाव किंवा एखादी जागा). 

२. पुराणांनुसार उत्तंग ऋषी हे वेद, आगम आणि पुराणांमध्ये पारंगत होते. एकदा ते प्रयाग येथे गंगा नदी मध्ये आपल्या पत्नीसमवेत स्नान करत होते. त्यावेळी एका मगरीने त्यांच्या पत्नीला पाण्यात ओढले आणि मारले. ह्यामुळे घटनेमुळे ऋषींचे मनःस्वास्थ्य बिघडले. मनःशांती मिळविण्यासाठी ते उरैयूरला आले आणि त्यांनी भगवान शिवांची उपासना केली. भगवान शिवांनी त्यांना पांच रत्नांच्या लिंगामध्ये दर्शन दिले - सकाळच्या पूजेसमयी रत्नलिंग रूपात, माध्यान्ह पूजेसमयी स्फटिक लिंग रूपात, संध्याकाळच्या पूजेसमयी स्वर्णलिंग रूपात, रात्रीच्या पहिल्या प्रहरसमयी हिऱ्याच्या लिंगाच्या रूपात आणि अर्धजाम पूजेसमयी चित्रलिंग रूपात. म्हणून इथे भगवान शिवांना पंचवर्णेश्वरर असे नाव आहे. ह्या दर्शनाने उत्तंग ऋषींना परत मनःस्वास्थ्य लाभले आणि त्यांना ज्ञान प्राप्त झाले आणि शेवटी मुक्ती प्राप्त झाली.

३. ह्या ठिकाणी श्री शनैश्वरर, श्री भैरवर आणि श्री सूर्य एकाच देवालयामध्ये आहेत. म्हणून हे स्थळ ग्रहदोषांचे परिहारस्थळ म्हणून प्रसिद्ध आहे.

४. ह्या ठिकाणी श्री पार्वतीदेवी श्री कांथीमती रूपात तर श्री विनायकर श्री पंचमुखी विनायकर रूपात भक्तांवर  कृपावर्षाव करतात. 

५. पुराणानुसार वीर आदित्यन नावाचा राजा (काही जणांच्या मते चोळा राजा कारिकलन) ह्या प्रदेशातून हत्तीवर प्रवास करत होता. एका जागेमध्ये त्या हत्तीचा तोल गेला आणि तो बेभान झाला. राजा आणि माहूत दोघांनाही तो हत्ती आवरेना. त्यावेळी अचानक एक कावळा आला आणि तो हत्तीच्या डोक्यावर बसला आणि त्याने आपल्या चोचीने हत्तीच्या डोक्यावर डंख मारायला चालू केलं. ह्या कृतीने हत्ती भानावर येऊन मूळ स्तिथीत आला. त्यानंतर तो कावळा एका बिल्व वृक्षामध्ये जाऊन अदृश्य झाला. राजा अचंबित झाला आणि त्याने आपल्या सेवकांना त्या बिल्व वृक्षाच्या जवळ खणायला सांगितले. त्यांना तिथे एक शिव लिंग सापडले. त्यानंतर राजाने इथे शिव मंदिर बांधले.

६. अजून एका आख्यायिकेनुसार इथल्या स्थानिक राजाने बघितले कि नागराजाच्या पांच कन्या शिव लिंगांची पूजा करत आहेत. त्याने त्या पांच कन्यांपैकी सर्वात लहान कन्येशी विवाहाची मागणी केली आणि नागराजाला शिव लिंग देण्याची पण विनंती केली. नागराजाने शिवलिंगांपैकी अर्धी शिव लिंगे त्याच्या सर्वात लहान कन्येला दिली. त्या कन्येने उरलेली शिव लिंगे पण आपल्या बहिणींकडून घेतली आणि ती सर्व शिव लिंगे बिल्व वृक्षाच्या खाली एका शिव लिंगामध्ये विलीन झाली. त्यानंतर त्या जागी मंदिर बांधले गेले. म्हणून इथे भगवान शिवांचे नाव श्री पंचवर्णेश्वरर आहे.

७. अजून एका आख्यायिकेनुसार इथल्या स्थानिक राजाची पत्नी शिव भक्त होती. ती दररोज त्रिची मधल्या श्री थायूमानवर यांची पूजा करायची. काही काळाने ती गर्भवती झाली. आणि गर्भधारणेच्या प्रगत टप्प्यामध्ये ती मंदिरात जाऊ शकली नाही. ह्यामुळे तिला खूप रडू आलं आणि तिने भगवान शिवांची म्हणजेच श्री थायूमानवर ह्यांची मनोमन प्रार्थना केली. श्री थायूमानवर तिच्या भक्तीवर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी तिला उरैयूर इथेच ते जसे त्रिची मंदिरात आहेत त्याच रूपात दर्शन दिले. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री थानथोंड्रीश्वरर आणि श्री पार्वतीदेवींना श्री वलैकप्पूनायकी अशी नावे आहेत.

८. अजून एका आख्यायिकेनुसार इथे एक नास्तिक माणूस होता. त्याने एकदा मंदिरात प्रसाद म्हणून दिलेली विभूती नाकारली. त्यामुळे त्याला पुढचा जन्म डुक्कराचा प्राप्त झाला. डुक्कराच्या जन्मात त्याला अत्यंत अस्वच्छ, चिखल असलेल्या जागेत राहावे लागले. त्याला जाणीव झाली कि हि त्याची परिस्थिती आधीच्या जन्मात केलेल्या पापामुळे म्हणजेच मंदिरातली प्रसाद म्हणून दिलेली विभूती नाकारल्यामुळे आहे. तो ह्या मंदिरात आला आणि त्याने इथल्या पवित्र तीर्थामध्ये स्नान केले. पवित्र स्नान करून बाहेर येताच त्याच्या पूर्व पापाचे क्षालन आले. त्यानंतर त्याने इथे राहून भगवान शिवांची पूजा केली.

९. सातव्या शतकातल्या शैव संत संबंधर यांनी दैवी स्तोत्रांची रचना केली ज्याला थेवरं असं म्हणतात. त्या मध्ये संबंधर ह्यांनी ह्या स्थळाची स्तुती मुक्तिश्वरम (मुक्तीचरम) अशी केली आहे.

१०. हे चोळा साम्राज्याचा राजा कोचेंगट चोळा नायनार आणि शैवसंत पुगळ चोळा नायनार ह्यांचे जन्मस्थान आहे. राजा कोचेंगट चोळा नायनार ह्यांना इथे भगवान शिवांच्या पदकमळी मुक्ती प्राप्त झाली.

११. वैष्णव संत थिरुपनळवार ह्यांचे पण हे जन्मस्थान आहे.

मंदिरात ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

गरुड, कर्कोटक, श्री ब्रम्हदेव, भगवान विष्णू, स्त्री ऋषी कथिरु (काश्यप ऋषींची पत्नी).

वैशिष्ट्ये:

१. येथील शिव लिंगाचा रंग पूजे समयी पांच रंगांमध्ये बदलतो.

२. इथे खूप सुंदर शिल्पे आहेत.

३. चंडिकेश्वरांची मूर्ती ४ फूट उंच आहे आणि ह्या मंदिरातली ती सर्वात उंच मूर्ती आहे.

४. इथे कोष्टामध्ये लिंगोद्भवर मूर्तीच्या ऐवजी अर्धनारीश्वरर ह्यांची मूर्ती आहे.

५. श्री दक्षिणामूर्तींची मूर्ती वैशिष्ट्यपूर्ण आहे.

६. इथे श्री आंजनेयांना तीन नेत्र आहेत. म्हणून इथे त्यांचे नाव रुद्र आंजनेय असे आहे.

७. इथल्या नवग्रह संनिधीमध्ये प्रत्येक ग्रह आपल्या पत्नीसमवेत आहे.

८. असा समज आहे कि विश्वातल्या कुठल्याही मंदिरात शिव पूजा होते ती पूजा ह्या मंदिरात पोचते. म्हणून ह्या स्थळाला उरैयूर असं नाव आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर पूर्वाभिमुख आहे. ह्या मंदिराला पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि तीन परिक्रमा आहेत. मंदिरात गाभारा, अर्थमंडप आणि महामंडप आहेत. गाभाऱ्याच्या प्रवेशावर तीन स्तरांचं राजगोपुर आहे. नंदी मंडपामध्ये श्री नंदिदेव आहेत. राजगोपुराच्या आधी बलीपीठ आणि नंदि आहेत. राजगोपुराच्या पुढे ध्वजस्तंभ, अजून एक बलीपीठ आणि अजून एक नंदि आहेत. गाभाऱ्याच्या प्रवेशद्वारावरचे द्वारपाल आठ फूट उंची असलेले आणि खूप सुंदर आहेत. हे आठव्या शतकातील पांड्या राजांशी निगडित असावे. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे. ते छोटे आहे आणि ग्रॅनाईटचे आहे. जेव्हा इथे श्री ब्रम्हदेवांनी भगवान शिवांची पूजा केली त्यावेळी त्यांनी श्री ब्रम्हदेवांना पांच रंगांमध्ये दर्शन दिले - सोनेरी पिवळा, पांढरा, लाल, काळा राखी आणि धुरकट राखी. म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री पंचवर्णेश्वरर असं नाव आहे. इथल्या प्रत्येक पूजे मध्ये शिव लिंगाचा रंग बदलतो. उत्तंग ऋषींनी पण जेव्हां पूजा केली त्यावेळी भगवान शिव पांच रंगांमध्ये प्रकट झाले. 

कोष्टामध्ये श्री गणेश, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवरांच्या ऐवजी श्री अर्धनारीश्वरर, श्री ब्रह्मदेव आणि श्री दुर्गादेवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

श्री चंडिकेश्वरर ह्यांची मूर्ती उत्तरेला आहे आणि ती चार फूट उंच आहे. हि ग्रॅनाइटची मूर्ती मंदिरातली सर्वात उंच मूर्ती आहे. इथल्या मंडपातल्या स्तंभांवर श्री गणेशांची विविध रूपे, तांडव नृत्य करत असलेले भगवान शिव आणि श्री कालीदेवी ह्यांची शिल्पे आहेत. परिक्रमेमध्ये श्री चंडिकेश्वरर, उत्तंग ऋषी, पुगळ चोळा नायनार, ६३ नायनमार सनातन कुरुवरांसमवेत, श्री कर्पग विनायकर, श्री सुब्रह्मण्य त्यांच्या पत्नींसमवेत, श्री गजलक्ष्मीदेवी, श्री भैरवर, शैवसंत नालवर, उच्छिष्ट गणपती, नाग, श्री थानथोंड्रीश्वरर, भगवान विष्णू, श्री सूर्य, श्री काळभैरवर आणि श्री शनैश्वरर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. महामंडपामध्ये श्री अंबिकादेवींचे स्वतंत्र देवालय आहे जे उत्तराभिमुख आहे. त्यांनी आपल्या हातामध्ये अंकुश धारण केला आहे. ह्या देवालयाजवळ भगवान महाविष्णू, सूर्य, शनैश्वरर आणि काळभैरवर ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

गाभाऱ्याच्या वाटेवरच्या मंडपामध्ये श्री विनायकर, श्री नंदि आणि नवग्रह ह्यांच्या ग्रॅनाइटच्या मूर्ती आहेत. ह्या मंडपाच्या स्तंभांवर येथील स्थळपुराणे चित्रित केली आहेत. १) जेव्हा चोळा राजा वीर आदित्यन ह्याचा हत्ती बेभान झाला त्यावेळी अचानक एक कावळा आला आणि त्याने हत्तीला परत भानावर आणले. ज्या जागेत हे मंदिर आहे त्या जागेला कोळीयुर (तामिळ मध्ये कोळी म्हणजे कावळा) असे नाव आहे. आणि म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री कोळीश्वरर असे नाव आहे. ह्या शिवाय ह्या स्तंभांवर अजून पण वैशिष्ट्यपूर्ण आणि सुंदर शिल्पे आहेत ती अशी १) एक शिल्प असे आहे कि ज्यामध्ये एका बाजूने बघितले तर पांच स्त्रिया दिसतात पण दुसऱ्या बाजूने बघितले तर अश्व दिसतो. २) एका शिल्पामध्ये सर्व स्त्रियांनी एकत्र येऊन हत्तीचा आकार केला आहे ३) हत्तीवर मन्मद असून त्याच्या हातात धनुष्य बाण आहेत ४) श्री कालीदेवी नृत्य करीत आहे ५) श्री भैरवर, श्री रिषभांधिकर, व्याघ्रपाद ऋषी, पातंजली ऋषी, श्री भिक्षाटनर, श्री त्रिपुरांथकर, श्री ऊर्ध्व तांडवरर आणि भगवान महाविष्णू भगवान शिवांची पूजा करत आहेत.

प्रार्थना:

१. इथे सर्पांचा राजा कर्कोटक आणि पक्ष्यांचा राजा गरुड ह्यांनी भगवान शिवांची पूजा केली म्हणून हे स्थळ सर्व दोषांचे परिहार स्थळ म्हणून प्रसिद्ध आहे.

२. इथे श्री ब्रम्हदेवांनी पूजा केली म्हणून असा समज आहे की इथे पूजा केल्याने व्यवसायामध्ये यशप्राप्ती होते.

३. असा समज आहे कि श्री पंचवर्णेश्वरर ह्यांची आडी महिन्यातील पौणिमेला पूजा करणे खूप हितकारक आहे.

४. असा समज आहे कि इथे श्री मुरुगन ह्यांची पूजा केल्याने शत्रूंवर मात करता येते.

५. असा समज आहे कि इथे पूजा केल्याने जन्ममृत्यूच्या फेऱ्यातून मुक्ती मिळते.

६. श्री पंचवर्णेश्वरर ह्यांची पूजा केल्याने सर्व पंचभूत स्थळांची पूजा केल्याचे फळ मिळते असा समज आहे.

पूजा:

१. दररोज सहा पूजा केल्या जातात.

२. प्रत्येक सप्ताहात सोमवारी आणि शुक्रवारी विशेष पूजा केल्या जातात. 

३. प्रदोष दिवशी प्रदोष पूजा केली जाते.

४. प्रत्येक महिन्यात पौर्णिमेला, अमावास्येला, कृत्तिका नक्षत्राच्या दिवशी आणि संकटहर चतुर्थीला विशेष पूजा केल्या जातात

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

चित्राई (एप्रिल-मे): पौणिमा पूजा

वैकासि (मे-जून): ब्रम्होत्सव

आनी (जून-जुलै): थिरुमंजनं

आडी (जुलै-ऑगस्ट): पौर्णिमा

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): मूळ नक्षत्रावर पूजा

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक

मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथीराई

थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): थैपुसम (पुष्य नक्षत्र)

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): पंगूनी उत्तिरम (उत्तराषाढा नक्षत्र)

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६ ते दुपारी १२.३०, दुपारी ४ ते रात्री ८.३०

पत्ता: श्री पंचवर्णेश्वरर मंदिर, उरैयूर, जिल्हा त्रिची, तामिळ नाडू ६२०००३

दूरध्वनी: +९१-४३१२७६८५४६, +९१-९४४३९१९०९१, +९१-९७९१८०६४५७

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Panchavarneshwarar / Shri Thirumukkicharam Temple at Uraiyur (Woraiyur)

This temple is located at Uraiyur, a suburb of Trichy. This is a Padal Pethra sthalam on Southern Bank of Kaveri revered by the shaiva saints Appar and Sambandhar. So this temple must have existed even before the 7th century. The temple is believed to be rebuilt by King Varagu Pandya II. This temple has been renovated and extended by Chola, Vijayanagar kings and Nattukotti Chettiars. There are stone inscriptions in the temple which give an account of the various endowments made by the kings. This temple was renovated recently in 2002. Earlier this place was known as Mukkicharam. Chera kings, Chola kings and Pandya kings have worshiped Lord Shiva of this temple. This place was a part of Trichy and capital of Chola kings. The ancient city is believed to have been destroyed by a storm. 

Moolavar: Shri Panchavarneshwarar, Shri Thantondreenathar
Devi: Shri Kanthimati Ammai, Shri ValaykappuNayaki
Sacred teertha: Shiva teertha and Naga teertha
Kshetra Vruksha: Bilva
Puranik Name: Mukkicharam
Present Name: Uraiyur

Kshetra purana:

1. According to purana Lord Brahma came to this place and worshiped Lord Shiva. At that time Lord Shiva gave him darshan in five different colors namely golden yellow, white, red, black and smoky ash. At that time Lord Shiva stated that he exists in five bhutas (elements) and will manifest as golden yellow (earth), white (water), red (agni), black ash (air), ash color (sky). As water in Thiruvainnaikaval, as earth at Kanchi, as Agni at Thiruvannamalai, as wind at Kalahasti and as Akash at Chidambaram. At this place he exists with all these elements together. Hence Lord is praised as Panchavarneshwarar and the place is known as Uraiyur (in Tamil Urai means to stay, ur means village or place)

2. According to Purana, Sage Uttanga was well versed in Vedas, Agamas and Puranas. Once when he was bathing in Prayag in river ganges along with his wife, a crocodile dragged his wife into the water and injured her. This disturbed him very much. For peace of mind he came to Uraiyur and worshiped Lord Shiva. Lord Shiva graced him as Ratnalinga in the morning worship, Sphatika linga in the afternoon worship, a gold linga in the evening worship, a diamond linga in the first part of night and as a chitra linga in Ardhajama worship. Hence he is praised as Panchavarneshwarar at this place. By this divine vision Sage Uttanga became calm and peaceful. He attained dnyan, finally mukti at this place.

3. At this place Lord Shanishwarar, Lord Bhairav and Lord Surya are in the same shrine. Hence this place is a parihar sthala for graha dosha. 

4. At this place, Goddess Parvati graces as Kanthimati and Lord Vinayaka as Panchamukha Vinayaka. Hence this place is a parihar sthala. 

5. According to Sthala purana, King Veervathikan was traveling through this place. (According to some the Chola king Karikalan was traveling). He was travelling on his elephant. His elephant became uncontrollable. At that time both king and his mahauth were unable to find any way to subdue the elephant. At that time a cock came from nowhere and sat on the elephant’s head. It started pricking the elephant on his head and subdued it. After that the cock disappeared near a bilva tree. The king was surprised and ordered his servants to dig near the bilva tree. They found a shiva linga and then the king constructed the temple at this place.

6. Another sthala purana says that the local king saw five daughters of Nagaraja (serpent king) each worshiping a Shiva linga at this place. He married the youngest daughter and requested Nagaraja to give him the custody of shiva linga. Nagaraja gave custody of half the number of shiva linga to his youngest daughter. She collected all the remaining four from her sisters and all the five shiva lingas merged into a single shiva linga under the bilva tree. Then the temple was constructed at  this place. Hence the Lord is praised as Panchavarneshwarar. 

7. According to sthala purana, the queen of a local king was a devotee of Lord Shiva. She used to worship Shri Thayumanavar at Trichy daily. After some time she became pregnant and during the advanced stage of pregnancy she could not visit the temple. She cried and prayed to Lord Shiva i.e. Thayumanavar who was pleased with her devotion gave her darshan at Uraiyur itself. In the same way as he appears at Thayumanavar temple at rock fort in Trichy. Hence Lord Shiva is praised as Thantondreeshwarar and Goddess Parvati is praised as ValaikappuNayaki.  

8. The sthala purana describes a person who was an atheist. Once he ignored the sacred ash (vibhuti) offered to him as prasad in this temple. In the next birth he became a pig. He had to live in ugly, muddy and unhygienic conditions. He realized that his present condition was a result of his behavior at the temple in the past birth. He came to this temple and took a bath in the sacred teertha. As soon as he emerged from the sacred teertha, he was freed of sin. Later he worshiped Lord Shiva at this temple. 

9. Shaiva saint Sambandhar has revered this place as Muktishwaram (Mukkicharam) in his seventh century hymn Thevaram. 

10. This is the birthplace of Kochengat Cholan Nayanar and shaiva saint Shri Pugazh Chola Nayanar. King Kochengat Nayanar attained salvation at this place at the feet of Lord Shiva.

11. This place is the birthplace of Vaishnava saint ThiruPanazhwar. 

Those who worshiped at this place:

Garuda, Karkotaga, Lord Brahma, Lord Vishnu, Sage Kathiru (wife of Sage Kashyap)

Special features:

1. The shiva linga changes to five different colors during each puja.

2. The temple has very beautiful sculptures.

3. The idol of Chandikeshwarar is about four feet tall and is tallest idol in the temple.

4. In this temple, in the Kostha, there is Ardhanareeswarar instead of Lingodbhavar.

5. Idol of Lord Dakshinamurti is unique.

6. Lord Anjaneya is with three eyes and is known as Rudra Anjaneya.

7. In the Navagraha shrine, all the Navagrahas have their spouses with them.

8. It is believed that if at any place in the world a shiva puja or shiva darshan is done, it reaches this place. Hence the place is known as Uraiyur.

About temple:

This is a east facing temple with a five tiered Rajagopuram and has three prakarams. The temple consists of sanctum sanctorum, artha mandap and maha mandap. There is a three tiered Rajagopuram at the entrance of sanctum sanctorum. Nandi is in Nandi Mandap. Balipeeth and Nandi are before the Rajagopuram. Dhwajastambha and another balipeeth and Nandi and after Rajagopuram. Dwarapalakas at the entrance of the sanctum sanctorum are about eight feet tall and beautiful. This may be belonging to Pandya kings period around the 8th century. This shiva linga is a swayambhu linga which is small and made of granite. Lord Shiva showed five colors namely golden yellow, white, red, black and smoky ash to Lord Brahma. Hence he is praised as Panchavarneshwarar. During each puja the shiva linga changes the color. It is believed that Lord Shiva manifested in five colors to Utanga Muni. 

Koshtha murtis are Lord Ganesha, Lord Dakshinamurti, Lord Ardhanarishwarar instead of Lingodbhavar, Lord Brahma and Goddess Durga. Lord Chandikeshwarar is on the north side and is about 4 feet tall. This granite idol is the tallest in the temple. The mandap has pillars with beautiful sculptures of Lord Ganesha in different forms, Lord Shiva performing Tandav and Goddess Kali. In the prakaram we come across idols and shrines of Chandikeshwarar, Uttanga Muni, Pugazh Chola Nayanar, 63 Nayanmars along with Sanatana Kuravars, Karpaga Vinayaka, Lord Subramanya with his consorts, Goddess Gajalakshmi, Lord Bhairav, Shaiva Saint Naalvar, Ucchishtha Ganapati, idols of Nagas, Thanthondreeswarar, Lord Mahavishnu, Surya, Lord Kalabhairav and Lord Shanishwarar. In the Maha mandap, Ambika is in a separate shrine facing north. She is holding Ankush in her hands. Close to this shrine we find the idols of Lord Mahavishnu, Surya, Shanishwar and Kalabhairav.

In the mandap leading to the sanctum we come across granite idols of Lord Vinayaka, Nandi, and Navagrahas. Many interesting sthala puranas are depicted in the temple. 1) When the chola king Veera Adithyan’s elephant became uncontrollable a cock came from nowhere and controlled the elephant. The place where the temple is located is Kozhiyur (Kozhi means cock in Tamil). Hence Lord Shiva is also named as Shri Kozhishwarar. There are very beautiful sculptures like 1) a sculpture appears like five women from one side while it appears like a horse from another side 2) ladies form elephants 3) Manmadha on an elephant with a bow and arrow 4) Goddess Kali in dancing posture 5) Lord Bhairav and Rishabhandhikar, Sage Vyaghrapada, Sage Patanjali, Lord Bhikshatanar, Lord Thiruparanthakar, Urdhva Tandavarar and  Lord Mahavishnu worshiping shiva linga are on the pillars and are very beautiful. 

Prayers:

1. As a serpent king Karkotaga and king of birds Garuda worshiped here, this place is a parihara sthala for all types of doshas.

2. As Lord Brahma worshiped here, devotees believe that worshiping here will give them success in business.

3. Devotees believe that worshiping Lord Panchavarneshwarar on full moon day of Aadi is highly beneficial

4. Devotees believe that one can overcome enemies by worshiping Lord Muruga at this place. 

5. It is believed that by worshiping at this place one will be freed from the cycle of birth and death. 

6. Worshiping Lord Panchaverneshwarar is considered to be equal to worshiping Lord Shiva at five pancha bhuta sthalams

Pujas:

Daily six rituals, special pujas every week on Mondays and Fridays, regular  Pradosha  puja. Special puja on new moon, full moon, on the day of Krittika nakshatra and on sankatahara chaturthi. 

Some important festivals:

Chitrai (Apr-May): full moon day
Vaikasi (May-June): Brahmotsav
Aani (June-July): Thirumanjanam
Aadi (July-August): Pournima (full moon day)
Aavani (Aug-Sept): Mool nakshatra
Purattasi (Sept-Oct): Navaratri
Aipassi (Oct-Nov): Annabhishek
Margazhi (Dec-Jan): Thiruvathirai
Thai (Jan-Feb): ThaiPusam (pushya nakshatra)
Maasi (Feb-Mar): Mahashivaratri
Panguni (Mar-April): Panguni Uttiram (Uttarashadaha nakshatra)

Timing: 6 am to 12.30 pm, 4 pm to 8.30 pm

Address: Shri Panchavarneshwarar Temple at Uraiyur, District Trichy, TN 620003

Phone: +91-4312768546, _91-9443919091, +91-9791806457

Courtesy: Various websites and blogs

थिरुक्कारकुडी येथील श्री उय्याकोंदण थिरूमाली मंदिर

ह्या स्थळाचे नाव थिरुमलैनल्लूर असे आहे. त्रिची पासून साधारण ५ किलोमीटर्सवर हे मंदिर आहे. हे मंदिर कावेरी नदीच्या दक्षिणकाठावर आहे म्हणजेच उय्याकोंदण ह्या नदीच्या काठावर आहे. शैव संतांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी हे एक मंदिर आहे. शैवसंत मूवर म्हणजेच श्री सुंदरर, श्री अप्पर आणि श्री संबंधर ह्यांनी त्यांच्या स्तोत्रांमधे ह्या मंदिराची स्तुती केली आहे. शैवसंत श्री अरुणागिरिनाथर ह्यांनी येथील श्री सुब्रमण्यम ह्यांच्या स्तुत्यर्थ स्तोत्रे रचली आहेत. पुराणांनुसार मूळ मंदिर रावणाचा सावत्र भाऊ करण ह्याने बांधले. श्री संबंधर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती केलेली असल्याकारणाने हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधी अस्तित्वात असावे. सध्याचे मंदिर पल्लव राजांनी बांधले असावे आणि त्याचा जीर्णोद्धार चोळा राजांनी केला असावा आणि विस्तार विजयनगर राजांनी केला असावा. ह्या मंदिरामध्ये शिलालेख आहेत. त्यातल्या बऱ्याचश्या शिलालेखांमध्ये विविध राजांनी दिलेल्या देणग्यांचे उल्लेख आहेत. अठराव्या शतकातील एका राजपत्रातील उल्लेखानुसार फ्रेंच, ब्रिटिश आणि मुस्लिम राजांनी ह्या मंदिराचा युद्धांमध्ये बंकर म्हणून उपयोग केला.

मूलवर: श्री उज्जेवनाथर, श्री उचीनाथर, श्री मुक्तिसर, श्री कर्पगनाथर
देवी: श्री अंजनाक्षी, श्री बालांबिका, श्री मैवळीअम्माई
उत्सव मूर्ती: श्री भिक्षाटनर, श्री चंद्रशेखरर, श्री सुब्रमण्यम त्याच्या पत्नींसमवेत
क्षेत्र वृक्ष: बिल्व
पवित्र तीर्थ: कुडूमुरुट्टि नदी, ज्ञान वावी, एंकोनकिनारु, नाल्कोनारकिनारु, पुनोलीओडयै आणि अजून पांच तीर्थे आहेत.
पौराणिक नाव: थिरुक्कारकुडी, उय्याकोंदण थिरुमलै 

क्षेत्र पुराण:

पुराणांनुसार मृकंद ऋषींनी प्रखर तपश्चर्या केली आणि त्याच्या प्रभावाने त्यांना मार्कंडेय ऋषी पुत्र म्हणून प्राप्त झाले. मार्कंडेय ऋषींचे विधिलिखित आयुष्य फक्त १६ वर्षांचे होते. ते वेदपारंगत होते आणि त्यांना सर्व शास्त्रांचे ज्ञान होते. जेव्हां ते १६ वर्षाचे झाले तेव्हां त्यांचा प्राण घेण्यासाठी श्री यमदेव त्यांच्या मागावर होते. मार्कंडेय ऋषी आश्रय मिळविण्यासाठी बऱ्याच शिव मंदिरामंध्ये गेले. शेवटी ते ह्या मंदिरामध्ये आले आणि त्यांनी इथे भगवान शिवांना श्री यमदेव त्यांचे प्राण घेण्यासाठी त्यांच्या मागावर असल्याचे सांगितले. भगवान शिवांनी त्यांना श्री यमदेवांपासून रक्षण करण्याचे आश्वासन दिले. असा समज आहे कि मार्कंडेय ऋषींचे रक्षण करण्यासाठी भगवान शिव मंदिराच्या दक्षिण भागातून ध्वजस्तंभाच्या जवळ प्रकट झाले आणि त्यांची पदचिन्हे सोडून गेले. भगवान शिवांनी मार्कंडेय ऋषींचे रक्षण तीन मंदिरात केले. ह्या मंदिरात त्यांनी रक्षण करण्याचे आश्वासन दिले, थिरुकडीयुर येथे त्यांनी श्री यमदेवांचा वध केला आणि थिरुपंजिली येथे त्यांनी श्री यमदेवांना परत जीवित केले.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

नारद मुनी, उपमन्य ऋषी, करण आणि मार्कंडेय ऋषी.

वैशिष्ट्ये:

१. हे मंदिर रावणाचा सावत्र भाऊ करण ह्याने बांधले असा समज आहे. त्याने इथे भगवान शिवांची उपासना केली.
२. श्री ज्येष्ठादेवींची मूर्ती वैशिष्ट्यपूर्ण आहे.
३. मंदिराचा आकार तामिळ भाषेतल्या ॐ (ௐ) आहे.
४. श्री नटराजांची मूर्ती खूप सुंदर आहे.
५. इथली पवित्र तीर्थे अष्टकोण आणि आयताकृती आकाराची आहेत.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर १०० फुटावर एका खडकावर आहे आणि किल्ल्यासारख्या भिंतींनी वेढलेले आहे. मंदिरापर्यंत पोचण्यासाठी १०० पायऱ्या आहेत. हे माड शैलीचे मंदिर आहे. बाहेरील परिक्रमे व्यतिरिक्त पूर्ण मंदिर हे उंचीवर आहे. मंदिराचा तलाव मंदिराच्या आवारात आहे. मंदिराला तीन प्रवेशद्वारे आहेत त्यातील दोन दक्षिणाभिमुख आहेत तर एक पूर्वाभिमुख आहे. मंदिराचा व्याप साधारण चार एकर आहे. इथली सगळी देवालये आयताकृती भिंतींनी वेढलेली आहेत. मंदिराच्या पायथ्याशी श्री सुब्रमण्यम ह्यांचे त्यांच्या पत्नींसमवेत म्हणजेच श्री वल्ली आणि श्री दैवानै ह्यांच्या समवेत देवालय आहे आणि त्याच बरोबर श्री विनायकांचे पण देवालय आहे. हे पश्चिमाभिमुख मंदिर आहे. इथे ध्वजस्तंभ, बलीपीठ आणि नंदि हे गाभाऱ्याकडे मुख करून आहेत. इथले मुख्य प्रवेशद्वार हे गाभाऱ्याच्या समोर नाही. ते मंदिराच्या उजव्या दिशेला दक्षिणाभिमुख आहे. मुख्य प्रवेशद्वाराला पांच स्तरांचे राजगोपुर आहे आणि मंदिराच्या पायऱ्या इथून चालू होतात.

गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि अर्थ मंडप आहे. शिव लिंग छोटे आहे आणि चौकोनी पीठावर (अवूदयार) आहे. थै महिन्याच्या एका दिवशी संध्याकाळी सूर्याची किरणे शिव लिंग तसेच श्री अंजनाक्षी ह्यांच्यावर पडतात. ध्वजस्तंभाच्या जवळ भगवान शिवांची पदचिन्हे दिसतात.

कोष्टामध्ये श्री विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री अर्धनारीश्वरर, श्री ब्रह्मदेव, श्री दुर्गादेवी आणि श्री चंडिकेश्वरर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. 

भगवान शिवांच्या देवालयाच्या परिक्रमेमध्ये श्री गणेशाचे देवालय आहे ज्याचे नाव श्री शक्ती गणेश असे आहे. तसेच श्री लक्ष्मीदेवी, श्री सरस्वतीदेवी, श्री बालात्रिपुरसुंदरी, श्री सुब्रमण्यम त्याच्या पत्नींसमवेत, नवग्रह, श्री भैरव, श्री शनीश्वरर आणि श्री सूर्य ह्यांच्या मूर्ती आहेत. इथे श्री अंबिकादेवींची दोन देवालये आहेत. जेव्हां श्री अंबिकादेवींच्या हातातील कमळ पुष्प विस्कळीत झालं तेव्हां त्या मूर्तीच्या जागी नवीन मूर्ती स्थापित केली गेली. ही नवीन मूर्ती एकाने मंदिराला दान केली. श्री अंजनाक्षीदेवी ह्या पूर्वाभिमुख आहेत. त्या उभ्या मुद्रेमध्ये आहेत, त्यांना चार हात आहेत आणि त्यांचे नेत्र खूप आकर्षक आहेत. श्री अंजनाक्षीदेवींच्या परिक्रमेमध्ये श्री गणेश आणि श्री सुब्रमण्यम ह्यांची देवालये आहेत. श्री चंडिकेश्वरांची मूर्ती आहे. श्री बालांबिकादेवींची पश्चिमाभिमुख मूर्ती स्वतंत्र देवालयामध्ये आहे. तिन्ही देवालयांमध्ये श्री नंदि गाभाऱ्याकडे मुख करून आहेत. 

श्री नटराजांची स्वतंत्र देवालये आहेत ज्यामध्ये त्यांच्याबरोबर श्री शिवगामीदेवी आणि श्री ज्येष्ठादेवींच्या मूर्ती आहेत. ह्या प्रदेशात श्री ज्येष्ठादेवींची पूजा अजूनही केली जाते. श्री ज्येष्ठादेवींची मूर्ती वैशिष्ट्यपूर्णआहे. श्री ज्येष्ठादेवींना श्री लक्ष्मीदेवींची मोठी बहीण मानलं जातं. त्या त्यांच्या भक्तांचे अपघातांपासून संरक्षण करतात. त्या सर्व प्रवाशांना जागं ठेवतात आणि त्यांचं रक्षण करतात. पल्लव राजा नंदी वर्मन ह्यांच्या श्री ज्येष्ठादेवी कुलदेवी होत्या. जे श्री ज्येष्ठादेवींची मेरूरुपी मूर्तीची पूजा करतात ते हि मूर्ती नऊ पायऱ्यांच्या वरती ठेवतात. ह्या पायऱ्यांना नवआवरण असं म्हणतात. ह्यातील दुसरं आवरण हे श्री ज्येष्ठादेवी मानलं जातं. ह्या मंदिरामध्ये श्री ज्येष्ठादेवींच्या बाजूंना दोन लहान मुलांच्या मूर्ती आहेत. त्यातील एक मुलगा श्री नंदिकेश्वरांसारखा दिसतो. दुसरी मूर्ती एका मुलीची आहे जिला वाक्द्देवि म्हणून पुजलं जातं. असा समज आहे कि ह्या मंदिरात श्री अंजनाक्षीदेवी ह्या श्री ज्येष्ठादेवींच्या रूपात आहेत.  

श्री आदी विनायकांचे इथे स्वतंत्र देवालय आहे. श्री ईडरकंथन ह्यांचे इथे देवालय आहे. तामिळ मध्ये ईडर म्हणजे शंका किंवा अडचण आणि कंथन म्हणजे निरसन करणारा. अशी श्रद्धा आहे कि श्री ईडरकंथन हे शंकांचे आणि अडचणींचे निरसन करून विचारांची स्पष्टता प्रदान करतात. 

श्री नटराजांची मूर्ती: सरम ऋषींनी ज्याचा राज्याभिषेक केला त्या राजाला इथे भगवान शिवांची पूजा करताना भगवान शिवांचे आनंद नृत्य बघावयास मिळाले. असा समज आहे की शिल्पकारांनी ही मूर्ती बनवताना श्री नटराजांच्या पाऊलांचे माप घेऊन हि मूर्ती बनवली.

भगवान शिवांनी इथे मार्कंडेय ऋषींचे प्राण वाचवले म्हणून त्यांना इथे उज्जीवननाथर असे नाव आहे. 

भगवान शिव इथे भक्तांना वरदान देऊन त्यांच्या सर्व इच्छा पूर्ण करतात म्हणून त्यांना कर्पगनाथर असे नाव आहे.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे आपल्या अपत्यांच्या कल्याणाप्रीत्यर्थ श्री अंबिकादेवींची पूजा करतात.
२. सुरक्षित प्रवास घडण्यासाठी इथे भाविक जन श्री ज्येष्ठादेवींची पूजा करतात.
३. असा समज आहे कि ह्या ठिकाणी पूजा केल्याने दीर्घ आयुष्य आणि समृद्धी प्राप्त होते.

पूजा:

१. दररोज चार पूजा केल्या जातात.
२. थै महिन्यात ज्या दिवशी सूर्याची किरणे भगवान शिव आणि श्री अंबिका देवींवर पडतात त्या दिवसापासून प्रत्येक ९० दिवसांनी सूर्य पूजा केली जाते.
३. प्रत्येक सप्ताहामध्ये सोमवारी आणि शुक्रवारी विशेष पूजा केली जाते.
४. प्रदोष दिवशी प्रदोष पूजा केली जाते.
५. प्रत्येक महिन्यात पौर्णिमा, अमावस्या, कृत्तिका नक्षत्र आणि चतुर्थीला पूजा केली जाते.

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

वैकासि (मे-जून): वैकासि विशाखा
आडी (जुलै-ऑगस्ट): आडी पुरम. असा समज आहे कि ह्या दिवशी भगवान शिवांनी मार्कंडेय ऋषींना दर्शन दिलं.
आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): स्कंद षष्ठी. ह्या उत्सवामध्ये श्री मुरुगन ह्यांचा श्री दैवानै ह्यांच्याबरोबरचा विवाह साजरा केला जातो. ह्या दिवशी श्री मुरुगन गावात जाऊन पांच मंदिरांचं दर्शन घेतात.
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): थिरु कार्थिगई
थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): थैपुसम
पंगूनी (मार्च-एप्रिल): ब्रम्होत्सवम, पंगूनी उत्तीरम 

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६ ते दुपारी १२, संध्याकाळी ५ ते रात्री ९

पत्ता: श्री उज्जीवनाथस्वामी मंदिर, उय्याकोंदण थिरुमलई, जिल्हा त्रिची

दूरध्वनी: +९१-९४४३१५०३३२, ९४४३६५०४९३

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Uyyakondan Thirumali Temple at Thirukkarkudi (Uyyakondanmali)

This place is also known as Thirumalainallur. This temple is at a distance of about 5 kms from Trichy town. The temple is on the southern bank of river Kaveri i.e. on the bank of river Uyyakondan. This is Padal Pethra sthalam revered by shaiva saints Muvar namely Sundarar, Appar and Sambandhar. Saint Arunagirinathar has sung hymns on Lord Subramanya in this temple. According to purana, the original temple was constructed by Ravana’s half brother Karan. The temple must have existed even before the seventh century as Sambandhar has praised in his sacred hymn. The temple must have been constructed by Pallava king, later it was renovated by Cholas and extended by Vijayanagara kings. There are stone inscriptions in this temple. Most of them indicate endowments made by kings. According to a gazette in the 18th century this temple was used as a bunker during the war by French, British and Muslim rulers.

Moolavar: Shri Ujjevanathar, Shri Uchi Nathar, Shri Mukttisar, Shri Karpaganathar
Devi: Shri Anjanakshi, Shri Balambika, Shri MaivzhiAmmai
Utsav Murti: Lord Bhikshatanar, Lord Chandrasekhar and Lord Subramanya with his consorts
Kshetra Vruksha: Bilva
Sacred Teertha: Kudumurutti river, Dnyana Vavi, Enkonakinaru, Naalkonarkinaru, Poonolii Odayai and five more
Puranik Name: Thirukkarkudi, Uyyakondan Thirumalai

Kshetra Purana:

According to Purana, Sage Mrukanda rishi did severe penance and was blessed with Sage Markandeya as his son. Sage Markandeya had a very short life of 16 years only. He was well versed in Vedas, scriptures and highly knowledgeable. When he attained the age of 16 he was chased by Lord Yama to take away his life. Markandeya went to several Shiva sthalams and sought refuge. Finally he came to this place and told Lord Shiva about Yama chasing him. Lord Shiva promised to save him from Lord Yama. It is believed that Lord Shiva came out of the temple of the south end near the Dhwajastambha and left his footprints. This is one of the three places where Sage Markandeya was protected by Lord Shiva. At this place he promised to save his life and at Thirukadiyur he killed Yama. At Thirupanjeeli Yama was restored to life again. 

Those who worshiped at this place: 

Sage Narada, Sage Upamanya, Karan and Sage Markadenya.

Special Features:

1. This temple is believed to have been built by Ravana’s half brother Karan who worshiped Lord Shiva at this place.

2. The idol of Jyeshtha Devi is very unique.

3. The temple complex is in the form of Tamil alphabet Om (ௐ)

4. The idol of Lord Nataraja is very beautiful

5. The sacred teertha is an octagonal well and rectangular well

About temple:

The temple is located on a rock at about 100 feet high surrounded by walls like a fort. There are 100 steps to reach the temple. This is Maadakovil in which the entire temple except the outer prakaram is on a raised level. The temple tank is inside the temple complex. The temple has three entrances of which two face the south and one facing the east. The temple occupies an area of four acres. All the shrines are enclosed by rectangular walls. The shrine of Lord Subramanya with Valli and Deivanai and Lord Vinayaka are at foothill. This is a west facing temple in which Dhwajastambha, Balipeeth and Nandi are facing the sanctum. The entrance to the main shrine is not opposite to the sanctum. It is on the right side in the south direction. It has a five tiered Rajagopuram at the base and steps start after the Rajagopuram. Sanctum sanctorum consists of sanctum, antarala and artha mandap. The shiva linga is small and is on a square (Avuduyar). The rays of the Sun fall on the Shiva linga and Shri Anjanakshi in the evening for one day in the month of Thai. Near the Dhawajastambha we come across footprints of Lord Shiva. 

Koshtha murtis are Lord Vinayak, Lord Dakshinamurti, Ardhanarishwarar, Lord Brahma, Goddess Durga, Lord Chandikeshwarar. 

In the prakaram of Lord Shiva’s shrine, there is a shrine of Lord Ganesha as Shakti Ganesha, Goddess Lakshmi, Goddess Saraswati, Goddess Balatripurasundari, Lord Subramanya with his consorts and Navagraha. Besides this, there are also idols of Lord Bhairav, Lord Shanishwar and Lord Surya in this prakaram. There are two Ambika shrines in this temple. When the lotus flower in one of the hands of Ambika idol was found damaged it was replaced with another idol. This idol was donated by a donor. In Goddess Anjanakshi’s shrine she is facing the east. She is in a standing posture with four hands and very attractive eyes. In the prakaram of Goddess Anjanakshi we have shrines of Lord Ganesha and Lord Subramanya. There is an idol of Lord Chandikeshwarar. The idol of Goddess Balambika is in another west facing shrine. In all the three shrines Nandi faces the sanctum. There are shrines of Lord Nataraja with Goddess Shivagami and Goddess Jyeshtha Devi. Goddess Jyeshtha devi is worshiped in this region even now. There is a shrine for Adi Vinayaka. There is a shrine of Lord Idarkanthan (Idar in Tamil is doubt or difficulty, Kanthan means protector). He is believed to clear all doubts and give clarity of thought. Jyeshtha Devi idol is unique. She is considered as elder sister of Goddess Lakshmi. She protects from accidents. She keeps everyone awake during travel and saves them from accidents. She was the family deity of Pallava King Nandi Verman. Those who worship with meru (hill type idol) keep it on the top of nine steps. These steps are known as Nava Avaranas. Jyeshtha Devi is considered as a second Avarana. In this temple there are two idols of small children by her side. One male child looks like Nandikeshwarar. He is praised as Maadan (Madu in Tamil is a bull). The idol looks like a female child praised as Vaakdevi. It is believed that Goddess Anjanakshi is in the form of Jyeshtha Devi at this temple. The male servant by her side is one of the Vaak devata of Goddess Parvati. 

Idol of Lord Nataraja: A king who was crowned by Sage Sarama witnessed Ananda Tandav of Lord Shiva while worshiping Lord Shiva at this place. It is believed that this idol was sculpted by taking into consideration the feet of the Lord as its measure. As Lord Shiva saved the life of Sage Markandeya he is praised as UjjivanNathar. As he bestows all boons and satisfies the wishes of devotees he is praised as Karpaganathar. 

Prayers:

1. Devotees worship Ambika for the welfare of children.

2. Devotees worship Jyestha Devi for safe travel.

3. Devotees believe that worshiping in this place bestows them long life and prosperity.

Pujas:

Daily four rituals. Surya puja is done every ninety days in a year from the day of Sun’s rays falling on Lord Shiva and Ambika in the Tamil month of Thai. Weekly special puja on Mondays and Fridays. Pradosh pujas on Pradosh days. Monthly puja on new moon day, full moon day, Krittika nakshatra and chaturthi. 

Festivals:

Vaikasi (May-June): Vaikasi Vishakham
Aadi (July-August): Aadi Puram is believed to be the date on which Lord Shiva gave darshan to Sage Markandeya.
Aavani (Aug-Sept): Shri Ganesha Chaturthi
Purattasi (Sept-Oct): Navaratri
Aippasi (Oct-Nov): Skanda shasthi festival where Lord Muruga wedding with Deivanai is depicted. On this day Lord Muruga goes to the village to meet deities in five temples.
Karthigai (Nov-Dec): Thiru Karthigai
Thai (Jan-Feb): Thaipusam
Panguni (Mar-April): Brahmotsavam, Pangun Uttiram

Timing: 6 am to 12 noon, 5 pm to 9 pm

Address: Shri Ujjivannathaswamy temple,Uyyakondan Thirumalai, District Trichy

Phone: +91-9443150332, 9443650493

थिरुप्पराईथुराई येथील श्री दारुकावनेश्वरर

हे मंदिर त्रिची ते कारुर मार्गावर कुळीतलै द्वारे जाताना त्रिची पासून १६ किलोमीटर्स वर आहे. शैवसंतांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी हे स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैवसंत श्री अप्पर, श्री संबंधर आणि श्री माणिकवाचगर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. पूर्वी हा प्रदेश पालई (दारूक) वृक्षांनी भरलेला होता. ह्या मंदिरामध्ये ८३ शिलालेख आहेत ज्यांमध्ये चोळा, पांड्या आणि विजयनगर साम्राज्यांच्या राजांनी केलेल्या कामांची वर्णने दिली आहेत. मूळ मंदिर सहाव्या शतकाच्याही आधी बांधलं असावं. हे त्रिचीच्या सभोवताली असणाऱ्या सप्त स्थानांपैकी पण एक आहे. बाकीची सहा मंदिरे अशी आहेत - थिरुवनीकोविल, थिरुपैंजली, थिरुचेन्दुरै, थिरुवासी, थिरुवेधीकुडी आणि थिरुअलनथुराई. 

मूलवर: श्री दारुकावनेश्वरर, श्री पराईथुराईनाथर
देवी: श्री हेमवर्णाम्बल, श्री पासूमपोन, श्री मयिलअम्माई
उत्सव मूर्ती: भिक्षाटनर
पवित्र तीर्थ: अगंड कावेरी (रुंद कावेरी)
क्षेत्र वृक्ष: पालई (तामिळ मध्ये पालई, संस्कृत मध्ये दारूक आणि मराठी मध्ये पोई किंवा खरोटा)

क्षेत्र पुराण:

१. आधी उल्लेखलेल्या प्रमाणे ह्या ठिकाणी भरपूर दारूक वृक्ष असल्याने ह्या स्थळाला दारूकवन असे नाव पडले.

२. पूर्वी प्रकाशित केलेल्या श्री वळूवुर अष्टविराट्ट मंदिराच्या लेखामध्ये उल्लेखलेल्या प्रमाणे त्या मंदिराच्या स्थळ पुराणाशी हे मंदिर निगडित आहे. दारुकवनामध्ये वास्तव्य करणाऱ्या ऋषींना अहंकारी भावना निर्माण झाली. त्यांना वाटायला लागलं की त्यांना प्राप्त झालेले आध्यात्मिक ज्ञान आणि सिद्धी हे त्यांचा आणि जनांचा उद्धार करण्यासाठी पुरेसे आहे. त्यांना असे वाटायला लागले की प्रत्येक मनुष्य आपल्या कर्मानुसार बरे वाईट भोग भोगत असल्याने देवाची गरज नाही. त्यांच्या पत्नींना पण असे वाटायला लागले की त्या सर्व स्त्रियांपेक्षा, म्हणजे अगदी देवांच्या पत्नी तसेच स्वर्गातल्या अप्सरा, ह्यांच्यापेक्षाही सुंदर आहेत. ऋषींना आणि त्यांच्या पत्नींना शिक्षण देण्यासाठी म्हणून भगवान शिव भिक्षाटनरच्या (अंगावर कपडे नसलेला भिक्षुक) तर भगवान विष्णू भिक्षाटनरच्या पत्नी मोहिनी म्हणजेच एका सुंदर स्त्रीच्या रूपात इथे प्रकट झाले. भिक्षाटनरला पाहून ऋषींच्या स्त्रिया त्यांच्याकडे आकर्षित झाल्या आणि त्यांचं त्यांच्या कामामधलं लक्ष विचलित झालं तसेच मोहिनीला पाहून त्यांना आपल्या अति सुंदर असण्याच्या भावनेची लाज वाटली. भिक्षाटनर आणि मोहिनीच्या पाठीमागे येत येत भिक्षाटनर, मोहिनी आणि ऋषींच्या पत्नी ऋषी जिथे यज्ञ करीत होते तेथे आले. मोहिनीला बघून ऋषिपण तिच्याकडे आकर्षित झाले. पण त्याचवेळी आपल्या पत्नींचं त्यांच्या कामाकडे दुर्लक्ष होत आहे हे पाहून ते क्रोधीत पण झाले. त्यांनी भिक्षाटनरचा नाश करण्यासाठी अनेक मायावी प्रयत्न केले. त्यांनी आपल्या मंत्रशक्तीने हिंस्त्र प्राणी, वाईट शक्ती निर्माण करून त्यांना भिक्षाटनरवर धाडले. पण त्यांचे सर्व प्रयत्न निष्फळ झाले. शेवटी भगवान शिवांनी आपल्या मूळ रूपात येऊन ऋषींना दर्शन दिले आणि त्यांनी तिथे पराई वृक्षाच्या खाली ऊर्ध्व तांडव नृत्य केले. ऋषींना आपली चूक लक्षात आली आणि त्यांनी भगवान शिवांकडे क्षमायाचना केली.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री इंद्रदेव, श्री कुबेर आणि सप्त ऋषी. 

वैशिष्ट्ये:

१. प्राचीन काळामध्ये हि जागा पालई वृक्षांनी भरली होती म्हणून ह्या जागेला थिरुप्पराईथुराई असे नाव प्राप्त झाले.

२. पालई वृक्षांमध्ये एक शिव लिंग निर्माण झाले आणि कालांतराने तिथे मंदिर बांधले गेले. 

३. संस्कृत मध्ये पालई वृक्षाला दारूक असं म्हणतात म्हणून ह्या स्थळाचे पौराणिक नाव दारुकवन असे आहे.

४. रथयात्रेची उत्सव मूर्ती आणि भिक्षाटनर ह्यांची मूर्ती ज्या मंडपामध्ये आहे त्या मंडपाच्या छतावर बारा राशींची चिन्हे चित्रित केली आहेत. असा समज आहे की ज्याच्या त्याच्या राशीच्या चिन्हाखाली उभे राहून भगवान शिव आणि भिक्षाटनर ह्यांची प्रार्थना केल्यास ग्रहांच्या प्रतिकूल परिणामांपासून मुक्ती मिळते.

५. मंदिराच्या बाहेर असलेल्या श्री विनायकांच्या मंदिरात त्यांचे नाव श्री पालई विनायकर असे आहे.

६. श्री दक्षिणामूर्तींचे देवालय कल्लल वृक्षाच्या (वटवृक्ष) खाली आहे. इथे त्यांच्या मूर्तीमध्ये चार सिंह चार स्तंभ घेऊन उभे आहेत असे चित्रित केले आहे.

७. इथे श्री अर्धनारीश्वरर हे ऋषभ वाहनावर आरूढ असे चित्रित केले आहे. हे दृश्य दुर्मिळ आहे.

८. प्रत्येक वर्षी पूरत्तासी महिन्याच्या १८व्या दिवशी सूर्याचे किरण शिव लिंगावर पडतात. 

९. इथल्या क्षेत्र वृक्षाच्या खाली भगवान शिवांचे ध्यान करणे हे खूप कल्याणकारी समजले जाते.

१०. ह्या ठिकाणी कावेरी नदी खूप रुंद होते म्हणून इथे कावेरी नदीचे अगंड (रुंद) कावेरी असे नाव आहे.

११. मयीलादुथुराई येथील तीर्थामधलं स्नान जसं पवित्र जातं तसंच ऎप्पासी महिन्याच्या पहिल्या दिवशी इथल्या तीर्थामधलं स्नान पण पवित्र मानलं जातं.

१२. हे ह्या प्रदेशातल्या सप्त स्थानांपैकी पण एक आहे.

१३. श्री मुरुगन ह्यांची इथे एका देवालयामध्ये श्री दंडपाणी ह्या रूपात पूजा केली जाते तर अजून एका देवालयामध्ये सहा मुखे असलेल्या श्री षण्मुख रूपामध्ये पूजा केली जाते.

१४. शैवसंत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी इथल्या श्री मुरुगन ह्यांच्या स्तुत्यर्थ स्तोत्रे रचली आहेत.

१५. श्री अंबिका देवींच्या देवालयासमोरच्या स्तंभावर ऊर्ध्व तांडव करत असलेले श्री नटराज आणि नृत्य करत असलेली श्री कालीदेवी ह्यांचे शिल्प आहे.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर माड शैलीचे असून ह्या मंदिराचा व्याप साधारण ५ एकर आहे. जेव्हां इथे घनदाट पालई वृक्षांच्या वनामध्ये शिव लिंग सापडलं तेव्हां इथे मंदिर बांधलं गेलं. हे मंदिर पूर्वाभिमुख आहे. इथे दोन परिक्रमा आहेत. राजगोपुराच्या पुढे ध्वजस्तंभ, बलीपीठ आणि नंदि आहेत. प्रत्येक परिक्रमेच्या प्रवेशावर राजगोपुर आहे. मुख्य प्रवेशद्वाराचे राजगोपुर सात स्तरांचे आहे. मुख्य प्रवेशद्वाराच्याजवळ श्री गणेशांची विशाल मूर्ती आहे. राजगोपुराच्या बाहेर मंदिराचा तलाव आणि १०० स्तंभ असलेला मंडप आहे. ह्या मंडपाला अलंकारिक मनोरा असलेलं प्रवेशद्वार आहे. मंदिराच्या गाभाऱ्यात गाभारा, अंतराळ आणि महामंडप आहे. हे माड शैलीचे मंदिर असल्या कारणाने भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी ह्यांच्या मूर्ती जरा उंचीवर आहेत. शिव लिंग स्वयंभू असून छोटं आहे. पूरत्तासी महिन्याच्या १८व्या दिवशी सूर्याची किरणे शिव लिंगावर पडतात.

कोष्टामध्ये श्री विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री अर्धनारीश्वरर, श्री ब्रह्म, श्री दुर्गा देवी आणि श्री चंडिकेश्वरर ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

इथल्या मंडपातील स्तंभावर श्री नटराज, ज्यांचा एक पाय आकाशाच्या दिशेने आहे, आणि श्री दुर्गा देवी ह्यांचे नृत्य करतानाचे शिल्प आहे. श्री नंदिदेव एका छोट्या मंडपामध्ये गाभाऱ्याकडे मुख करून आहेत. महामंडपाच्या बाहेर श्री अंबिकादेवींचे स्वतंत्र देवालय आहे आणि त्या दक्षिणाभिमुख आहेत. त्या उभ्या मुद्रेमध्ये आहेत. त्यांच्या समोर एक छोटा नंदि आहे. आतल्या परिक्रमेमध्ये मंदिराचं सौंदर्य दिसून येतं तसेच येथील शिल्पांमधून कारागिरीचे कौशल्य पण प्रतीत होतं. परिक्रमेच्या दोन्ही बाजूंना उंचीवर मंच आहेत. इथे सप्तमातृका, पिडारी, शैवसंत नालवर, श्री गणेश, ६३ नायनमार, अप्पू लिंग, वायू लिंग, तेयु लिंग, श्री अय्यनार, स्वर्ण लिंग, श्री सुब्रमण्यम त्यांच्या पत्नींसमवेत, भगवान विष्णू, श्री महालक्ष्मी, श्री भैरवर, श्री सूर्य, श्री चंद्र, नवग्रह, गांगल मूर्ती आणि श्री दुर्गादेवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत. सोमस्कंदांची इथे छोटी देवालये आहेत. श्री दक्षिणामूर्तींचे छोटे पण सुंदर देवालय आहे. सगळ्या कोष्ठ मूर्ती खूप सुंदर आहेत. बाहेरील परिक्रमेमध्ये मोकळी जागा आहे. मंदिराच्या नैऋत्येला श्री विनायकांचे देवालय आहे जिथे त्यांना श्री कन्नी विनायकर असे संबोधले जाते. पादुका धारण केलेले श्री दंडपाणी ह्यांचे देवालय बाहेरील परिक्रमेमध्ये आहे. क्षेत्र वृक्षाखाली छोटं शिव लिंग आहे. नवग्रह देवालयामध्ये फक्त श्री शनिदेव हे त्यांच्या वाहनावर आहेत. मंदिरामध्ये एक जागा अशी आहे जिथून पांच गोपुरांचं दर्शन एकाच वेळी घेता येतं. श्री नटराजांचे स्वतंत्र देवालय आहे. श्री विनायकांना येथे श्री पालई विनायकर असे संबोधले जाते. त्यांचे देवालय मंदिराच्या बाहेर आहे. ते इथे उभ्या मुद्रेमध्ये आहेत. मंडपामध्ये भिक्षाटनर आणि बऱ्याच कास्याच्या मूर्ती आहेत. मंडपाच्या छतावर १२ राशींची चिन्हे चित्रित केली आहेत. असा समज आहे कि भगवान शिवांनी इथे क्षेत्र वृक्षाखाली दर्शन दिलं. म्हणून इथे क्षेत्र वृक्षाखाली शिव लिंग आहे. ऎप्पासी महिन्यामध्ये महिनाभर तुला स्नान घेतलं जात. ह्या महिन्यामध्ये भाविक जन कावेरी नदीमध्ये पवित्र स्नान घेतात. मयीलादुथुराई मध्ये ऎप्पासी महिन्याच्या शेवटच्या दिवशीच्या स्नानाला कडईमुळुकु असं म्हणतात. त्याचप्रमाणे ह्या ठिकाणी ऎप्पासी महिन्याच्या पहिल्या दिवशीच्या स्नानाला मुदलमुळुकु म्हणतात. असा समज आहे की ह्या वेळी भक्तांवर कृपावर्षाव करण्यासाठी भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी ऋषभ वाहनावर येतात.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे त्वचारोग आणि इतर रोगांतून मुक्ती मिळविण्यासाठी प्रार्थना करतात.

२. पालक इथे येऊन आपल्या अपत्यांच्या कल्याणासाठी प्रार्थना करतात.

३. भाविक जन इथे विवाहातील अडचणींवर मात करण्यासाठी तसेच समृद्धीसाठी श्री पार्वतीदेवींची प्रार्थना करतात

४. विवाहासाठी योग्य वर आणि वधू मिळण्यासाटी भाविक जन इथे श्री वाराहीदेवींची पूजा करतात. 

मंदिरात साजरे होणारे सण:

वैकासि (मे-जून): वैकासि विशाखा उत्सव (हा इथला मुख्य उत्सव आहे), १२ दिवसांचा ब्रम्होत्सव
आवनी (जून-जुलै): गणेश चतुर्थी
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): पहिल्या दिवशी तीर्थवारी उत्सव, अन्नाभिषेक
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): थिरुकार्थिगई
मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथीराई
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): शिवरात्रि

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ७.३० ते ११.३०, संध्याकाळी ४.३० ते ८.३०

पत्ता: श्री दारुकावनेश्वरर मंदिर, पोस्ट थिरुप्पराईथुराई, कारूर जिल्हा, तामिळनाडू ६३९११५

दूरध्वनी: +९१-९९४०८४३५७१

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

 

Shri Darukavaneshwarar Temple at Thirupparaithurai

This place is at a distance of 16 kms from Trichy on Trichy to Karur route via Kulithalai. This is one of the Padal Pethra Sthalam on the southern bank of Kaveri revered by Shaiva Saints Appar, Sambandhar and Manikvachagar. Once this region was covered by Palai trees (Daruka vruksha). There are 83 stone inscriptions belonging to Chola, Pandya and Vijayanagar kings. The original temple must have existed even before the 6th century. This is one of the Sapta Sthana temples of Trichy. The others are Thiruvanikovil, Thirupainjali, Thiruchendurai, Thiruvasi, Thiruvedhikudi and Thirualanthurai.

Moolavar: Shri Darukavaneshwarar, Shri Paraithurainathar
Devi: Shri Hemavarnambal, Shri Pasumpon, Shri Mayilammai
Utsav Murti: Bhikshatanar
Sacred Teertha: Aganda Kaveri (broad Kaveri)
Kshetra Vruksha: Parai tree in Tamil (Daruka tree in Sanskrit; Poii, Kharota in marathi)

Kshetra Purana:

As mentioned earlier the place was known as Darukavanam due to the presence of Daruka trees.

As mentioned in the earlier blog about Vazhuvur Ashtaviratta sthala, this place has a connection with its Kshetra Purana. The sages of Darukavana became egoistic as they started feeling that their spiritual knowledge and powers are sufficient to uplift the people. They started feeling that there is no need for god as one’s karma is responsible for the pain and the pleasure. Their wives also were feeling that they were more beautiful than anyone including wives of Devas, Trimurtis and celestial damsels. To teach them a lesson, Lord Shiva took the form of a beautiful nude beggar (Bhikshatanar) and Lord Vishnu took the form of his wife Mohini (very beautiful lady). When the sage’s wives saw Bhikshatanar they were attracted to such an extent that they started neglecting their duties. On seeing the beauty of Mohini they felt ashamed and embarrassed with their egoistic thoughts. Bhikshatanar and Mohini were followed by wives of the sages and reached the place where sages were performing yadnya. Sages were also attracted by the beauty of Mohini. At the same time they became angry as their wives were neglecting their duties. They tried different methods to try and destroy Bhiskhatanar by creating wild animals, by mantras, sending evil spirits etc. But they failed in all their attempts. And finally Lord Shiva revealed his identity and performed Urdhwa Tandava. Lord Shiva gave Darshan under the Parai tree to the sages.

Those who worshiped at this place: Lord Indra, Lord Kubera and Sapta Rishis.

Special features:

1. In ancient times this region was believed to be covered by Parai trees, hence the place was known as Thirupparaithurai.

2. Shiva linga was formed among the Parai trees and the temple was built around it.

3. In Sanskrit, Parai tree is known as Daruka vruksha, hence the puranik name of the place was Darukavanam.

4. The procession idol and Bhikshatanar are kept in a mandap in whose ceiling the twelve zodiac signs are drawn. It is believed that by worshiping Lord Shiva and Lord Bhikshatanar by standing under one’s zodiac sign, one gets relieved of the adverse effects of the planets. 

5. Lord Vinayakar in the shrine outside the temple is known as Parai Vinayakar. 

6. Lord Dakshinamurti’s shrine is under a Kallala (banyan tree). Four lions are depicted holding four pillars.

7. In this place, Ardhanarishwarar is depicted along with a Rishabh vahan which is very unique.

8. The rays of the Sun fall on the shiva linga on the 18th day of Purattasi every year. 

9. Meditating on Lord Shiva under the kshetra vruksha is considered very auspicious.

10. The river Kaveri becomes broader at this place hence it is known as Aganda Kaveri.

11. Similar to holy dip in Mayiladuthurai, a holy dip takes place on the first day of Aippasi.

12. This temple is one of the sapta sthana temples of this region.  

13. Lord Muruga is praised as Dandapani in one shrine whereas he is praised as Lord Shanmukha with six faces in other shrine.

14. Saint Arunagirinathar has sung a sacred hymn in praise of Lord Muruga of this temple.

15. On the pillars in front of Ambika’s shrine there is a sculpture of Lord Nataraja as Urdhwa Tandava murti and dancing Goddess Kali.

About temple:

This is a Maada kovil and covers an area of 5 acres. This temple was built when a shiva linga was found in the dense Parai trees. A temple is east facing with two prakarams. Balipeeth, Dhawajastambha and Nandi are after Rajagopuram. At the entrance of each prakaram, there is a Rajagopuram. At the main entrance of the temple the Rajagopuram is seven tiered. A large Lord Ganesha idol is at the main entrance. The temple tank and a hundred pillared mandap are located outside the Rajagopuram but with an ornamental arch entrance. The temple consists of the sanctum sanctorum, antarala and maha mandap. As this is a Maada kovil, sanctum of Lord Shiva and shrine of Goddess Parvati are on an elevated platform. The shiva linga is a swayambhu linga and small in size. The rays of the sun fall on the shiva linga on the eighteenth day of Purattasi.

Koshtha murtis are Lord Vinayakar, Lord Dakshinamurti, Lord Ardhanarishwarar, Lord Brahma, Goddess Durga, Lord Chandikeshwarar. 

On a mandap pillar, there are sculptures of Lord Nataraja with one leg raised towards the sky and Goddess Kali in dancing position. Nandi is facing the sanctum in a small mandap. Goddess Ambal is in a separate shrine outside the maha mandap and she is facing south. She is in a standing posture. A small Nandi is in front of the sanctum. The inner parikrama depicts the beauty of the temple and skill of the sculptors. On either side there is a raised platform. There are idols of sapta matrikas, Pidari, Shaiva saint Nalvar, Lord Ganesha, 63 Naayanmars, Appu, Vayu and Teyu lingams, Lord Ayyanar, Sona Linga, Lord Subramanya with his consort, Lord Vishnu, Goddess Mahalakshmi, Lord Bhairav, Surya, Chandra, Navagraha, Gangala Murti and Goddess Durga. There are small shrines of Somaskanda. Lord Dakshinamurti is in a small but beautiful shrine in the koshtha. All the koshtha murtis are very beautiful. The outer parikrama is an open space. There is a shrine of Lord Vinayakar in the southwest corner praised as Kanni Vinayakar. A shrine of Lord Dandapani wearing sandals is in the outer prakaram. Under the kshetra vruksha, there is a small Shiva linga. In the Navagraha shrine, only Lord Shanishwar is on his mount. From a point in a temple complex we can have darshan of five Gopurams of the temple. Lord Nataraja is in a separate shrine. Lord Vinayakar is praised as Palai Vinayakar and is outside the temple and he is in a standing posture. In a mandap we come across Bhikshatanar and various bronze idols. On the roof of a mandap twelve zodiac signs are painted. It is believed that Lord Shiva gave darshan under the sacred vruksha. Hence there is a shiva linga. Just like Kadaimuzhuku (last dip) during Tula snanam in Mayiladuthurai, at this place, the first dip known as Mudal Muzhukku which is done on the first day of Aippasi. On that day Lord Shiva and Goddess Parvati come to the bank of river Kaveri on Rishabh vahan. 

Prayers:

1. Devotees worship at this place for relief from skin diseases and other diseases. 

2. Parents pray for the welfare of their children.

3. Devotees worship Goddess Parvati for removal of wedding obstacles and prosperity.

4. Those seeking wedding matches worship Goddess Varahi.

Pujas:

Regular daily pujas, pradosha puja and special puja on new moon days and full moon days

Festivals:

Vaikasi (May-June): Vaikasi Vishakha (This is a main festival), Brahmotsavam 12 days
Aavani (June-July): Ganesh chaturthi
Purattasi (Sept-Oct): Navaratri
Aippasi (Oct-Nov): Teerthavari festival on the first day, Annabhishek
Karthigai (Nov-Dec): Thiru Karthigai
Margazhi (Dec-Jan): Thiruvathirai
Maasi (Feb-Mar): Shivaratri

Timing: 7.30 am to 11.30 am, 4.30 pm to 8.30 pm

Address: Sri Darukavaneshwarar Temple at Thirupparaithurai, at post Thirupparaithurai, District: Karur, TN 639115

Phone: +91-9940843571

Courtesy: Various websites and blogs