श्री मदुराई मीनाक्षी अम्मन कोविल - मदुराई भाग १

पंचसभइ स्थळांमधलं हे तिसरं मंदिर आहे. ह्या सभेचं नाव रजतसभइ असं आहे. २५०० वर्षे जुनं असलेलं हे मंदिर पाडळ पेथ्र स्थळे म्हणजेच ६३ नायनमारांनी स्तुती केलेल्या २७६ शिव मंदिरांपैकी पण एक आहे. ह्या मंदिराची स्तुती श्री संबंधर, श्री माणिकवाचगर आणि श्री थिरुनवूक्करसर ह्या नायनमारांनी केली आहे. तामिळनाडूमधल्या मदुराई ह्या शहरामध्ये हे मंदिर स्थित आहे. मंदिराचा परिसर जवळ जवळ ४५ एकर मध्ये व्यापलेला आहे. असा समज आहे कि हे मंदिर इसवीसन पूर्व १६०० पासून अस्तित्वात आहे. आणि त्या नंतर बऱ्याच वेळेला ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार झाला आहे. सर्वात अलीकडील जीर्णोद्धार इसवीसन १६०० मध्ये झाला असा समज आहे. ह्या मंदिरामध्ये दिवसाकाठी साधारण २०००० दर्शनार्थी भेट देतात. दक्षिण भारतातल्या सर्वात प्रसिद्ध आणि सुंदर मंदिरांपैकी एक मंदिर मानलं जातं. ३००० वर्षांपूर्वी उगम पावलेल्या वैगई नदीच्या काठाशी हे मंदिर स्थित आहे. 

मुलवर: श्री मीनाक्षी सुंदरेश्वरर, श्री चोक्कनाथर, श्री सोमसुंदरर

देवी: श्री मीनाक्षी, श्री अंगईयारकन्नई

क्षेत्र वृक्ष: कदंब आणि बिल्व वृक्ष

पौराणिक नाव: अळवाईकुडल, नन्मदकुडळ, कदंबवनं

वर्तमान नाव: मदुराई, तामिळनाडू

क्षेत्र पुराण:

एका पांड्य राजाने अपत्य प्राप्तीसाठी पुत्रकामेष्ठी यज्ञ केला. त्या यज्ञामध्ये श्री उमादेवी प्रकट झाल्या आणि त्यांनी त्या राजाला तीन स्तने असलेली एक कन्या प्रदान केली. त्याचवेळी आकाशवाणी झाली कि ह्या कन्येचा होणारा पती जेव्हा ह्या स्थळी येईल त्यावेळी तिचे तिसरे स्तन आपोआप गळून पडेल. राजाच्या निधनानंतर त्याची कन्या राज्य करू लागली. म्हणून ह्या स्थळाला कन्निनाडू असं नाव प्राप्त झालं. तिच्या कारकिर्दीमध्ये आजूबाजूच्या राज्यांना जिंकून ती दिग्विजयी झाली. त्यानंतर ती कैलासावर दर्शनासाठी गेली असताना भगवान शिवांसमोर गेल्यावर तिचे तिसरे स्तन गळून पडले. तिथे उपस्थित असलेल्या ऋषीमुनी आणि देवांना कळून चुकलं कि हि स्त्री दुसरी तिसरी कोणी नसून साक्षात श्री पार्वती देवींच आहेत. त्यांनी भगवान शिव आणि त्या स्त्रीचा म्हणजेच श्री पार्वती देवींचा विवाह साजरा केला. त्या वेळेपासून श्री पार्वती देवींचे नाव श्री मीनाक्षी देवी म्हणून प्रसिद्ध झाले. 

मूर्ती नायनार:

हे ६३ नायनमारांपैकी एकाहित. ते जन्माने वैश्य वर्णाचे होते. मदुराई मंदिरासाठी चंदनाचा लेप तयार करून देणे हा त्यांचा व्यवसाय होता. एकदा मदुराईच्या शेजारच्या राजाने मदुराईच्या राजाला हरवून विजय मिळवला. त्याने ह्या नायनमारांना त्यांचा व्यवसाय करता येऊ नये म्हणून त्यांना अपंग केलं. पण ह्या नायनमारांनी आपल्या कामात म्हणजेच मंदिरासाठी चंदनाचा लेप करण्याच्या कामात खंड पडू नये म्हणून आपले बाहू वापरून चंदनाचा लेप करण्याचे काम चालू ठेवलं. भगवान शिव त्याच्या भक्तीवर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी नायनमारांना आशीर्वाद दिला त्यांना ह्या राज्याचे राज्यपद  मिळेल. त्यावेळी मदुराईच्या सद्य राजाला अपत्य नव्हते. त्यामुळे त्या राजाच्या निधनानंतर परंपरेनुसार नव्या राजाला निवडण्यासाठी हत्तीच्या सोंडेत एक माळ ठेवून त्याला राज्यामध्ये मिरवत नेले आणि त्या हत्तीने ह्या नायनमारांच्या गळ्यात ती माळ घातली त्यामुळेही नायनमार मदुराईचे राजा बनले. एक विशेष म्हणजे त्यांनी राजाचा नेहेमीचा पोशाख न घालता शिवयोगीच्या वेशात राज्य केले. 

सिद्धरूपातले भगवान शिव:

भगवान शिवांच्या मंदिरातील परिक्रमेमध्ये श्री दुर्गा देवींच्या देवालयाजवळ भगवान शिव सिद्ध रूपामध्ये भक्तांना आशीर्वाद देतात. त्याच्यामागील आख्यायिका अशी आहे. भगवान शिव एकदा मदुराई मध्ये सिद्ध रूपामध्ये फिरत होते आणि आपल्या सिद्धी वापरून चमत्कार करत होते. जेव्हा राजाला हे कळलं तेव्हा राजाने त्याच्या सेवकांतर्फे ह्या सिद्ध पुरुषाला राजासमोर उपस्थित होण्यासाठी पाचारण केलं. पण सिद्ध रूपातल्या भगवान शिवांनी राजाची आज्ञा पाळण्यास नकार दिला आणि त्यांनी त्या सेवकांतर्फे राजाला निरोप दिला कि राजाला त्यांना भेटण्याची इच्छा असल्याने राजाने त्यांच्याकडे यावं. त्यानंतर राजाच्या आगमनाचा अंदाज घेऊन भगवान शिव श्री दुर्गा देवीच्या मंदिराजवळ योगनिष्ठेच्या मुद्रेमध्ये बसले. राजाला ह्या सिद्ध पुरुषाची परीक्षा घ्यावीशी वाटली म्हणून त्याने त्या सिद्ध पुरुषाला म्हणजेच भगवान शिवांना राजाच्या हातातील दगडी हत्तीला ऊस खाऊ घालण्यास सांगितले. भगवान शिवांनी आपल्या नेत्रांनी त्या दगडी हत्तीला ऊस खाण्यास आज्ञा केली आणि त्या दगडी हत्तीने तो ऊस खाल्ला. एवढेच नव्हे तर त्या हत्तीने भगवान शिवांच्या आज्ञेने राजाच्या गळ्यातील मोत्यांची माळ पण ओढून घ्यायला सांगितली आणि हत्तीने ती पण आज्ञा पूर्ण केली. राजाला सिद्ध पुरुषाच्या सिद्धींची प्रचिती आल्यावर त्याने क्षमा मागितली. सिद्ध पुरुषाने म्हणजेच भगवान शिवांनी राजाची क्षमायाचना मान्य केली आणि राजाला अपत्य प्राप्त होण्याचं वरदान पण दिलं. 

श्री मीनाक्षी देवींच्या हातातील पोपटाचे रहस्य:

आपल्या पापांचं क्षालन करण्यासाठी एकदा श्री इंद्रदेव मदुराईला आले. त्यावेळी त्यांनी इथे बरेच पोपट श्री चोक्कनाथर म्हणजेच भगवान शिवांच्या लिंगाभोवती भगवान शिवांचे नाव घेत घिरट्या मारताना बघितले. श्री इंद्र देवांना तिथे भगवान शिव उपस्थित असल्याचा संकेत मिळाला आणि त्यांनी भगवान शिवांची आराधना केली ज्यामुळे त्यांच्या पापाचं क्षालन झालं. श्री इंद्र देवांच्या ह्या कृत्यामुळे येथील पोपटांना महत्व प्राप्त झाले. असा समज आहे कि श्री मीनाक्षी देवींच्या हातातील पोपट भक्तांच्या प्रार्थना त्यांच्यापर्यंत पोचवतात. 

मंदिराच्या परिसरामध्ये १४ गोपुरे आहेत. ह्या गोपुरांची उंची १५० पासून ते १७० फूट आहे. दक्षिण दिशेचे गोपुर सर्वात उंच म्हणजे १७० फुट उंच आहे. मुख्य देवतांच्या गाभाऱ्यावर दोन सुवर्ण शिखरे (कलश) आहेत. पांड्य साम्राज्याच्या विविध राजांनी ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला आहे. भगवान शिवांच्या आराधनेमध्ये ह्या मंदिराला उच्च स्थान आहे. 

१००० स्तंभांची आख्यायिका:

पुराणांनुसार एकदा एका ठेंगू योध्याने श्री मीनाक्षी देवीला तलवारद्वंद्वासाठी आव्हान दिलं. पण श्री मीनाक्षी देवीने हसत हसत त्याकडे दुर्लक्ष केलं. त्या योध्याने आव्हान केलं तो कोणालाही तलवारद्वंद्वामध्ये पराभूत करू शकतो. श्री मीनाक्षी देवीने आपल्या सेनापतीला ह्या योध्याबरोबर द्वंद्व करण्यास धाडलं. पण योध्याने त्या सेनापतीला पराभूत केलं. श्री मीनाक्षीदेवीला त्या योध्याच्या मायावी शक्तीची प्रचिती आली. तिने त्या योध्याला एका दिवसाच्या आत म्हणजेच पुढच्या दिवसाचा सूर्योदय होण्याआधी १००० स्तंभ निर्माण करण्याचं आव्हान केलं. आणि समजा तो यशस्वी झाला तर आपण स्वतः पण तसेच १००० स्तंभ निर्माण करू असं आव्हान देवीने केलं. त्या योध्याने मंदिराच्या रचनेचा अभ्यास केला आणि जवळील पर्वतावरून दगड आणून स्तंभ निर्मितीला सुरुवात केली. पहाटेपर्यंत त्याने ९८५ स्तंभ निर्माण केले. त्याच्याकडे माध्यान्हापर्यंत वेळ असल्यामुळे त्याने थोडी विश्रांती घेऊन उजाडल्यावर परत स्तंभ बांधायला चालू करू असं ठरवून तो झोपून गेला. श्री मीनाक्षी देवीने आपले कर्ण कुंडल आकाशात फेकले ज्यामुळे सूर्य झाकला गेला. जेव्हा तो योद्धा झोपेतून उठला तेव्हा माध्यान्ह वेळ उलटून गेली होती. त्यामुळे त्याने आपली हार मान्य केली आणि स्वतःला अग्नी मध्ये जाळून स्वतःला भस्मसात केलं. म्हणून ह्या मंडपामध्ये १००० च्या ऐवजी ९८५ स्तंभच आहेत. 

मंदिराबद्दल माहिती:

हे मंदिर ६५ शक्तिपीठांपैकी एक मानलं जातं. ह्या पीठाला राजमातंगी श्यामला पीठ असे नाव आहे. ह्या मंदिराच्या परिसराभोवती चार मुख्य मार्ग  आहेत ज्यांची नावे तामिळ महिन्यांची नावे आहेत - आडी, चित्राई, मासी आणि अवनी

हे मंदिर दोन मंदिरांमध्ये विभागलेलं आहे. एक श्री मीनाक्षी देवीचे मंदिर आणि दुसरे श्री सुंदरेश्वरर मंदिर. ह्या दोन्ही मंदिरांमध्ये बरीच कोरीव कामे, चित्रे आणि शिल्पं आहेत. ह्या दोन्ही मंदिरांच्या शिखरांवर सोन्याचा मुलमा दिलेली विमाने आहेत. 

साधारणपणे शिव मंदिराला १ ते ४ प्रवेशद्वारे असतात. पण ह्या मंदिराला ५ प्रवेशद्वारे आहेत. पूर्वेकडील प्रवेशद्वार हे मुलवर म्हणजेच भगवान शिवांसाठी आहे. भगवान शिव आणि श्री पार्वतीदेवींच्या गाभाऱ्यावरील राजगोपुरं हे सोन्याचे आहेत. उत्तरेकडे सुवर्णकमळाच्या तलावाजवळ सात स्तरांचं गोपुर आहे. ह्या मंदिराच्या परिसरात जवळजवळ ३ कोटी शिल्पे आहेत. श्री मीनाक्षी देवींची मूर्ती अत्यंत आकर्षक आहे आणि त्यांच्या हातामध्ये पोपट आहे. जणूकाही त्या आपल्या भक्तांवर कृपेचा वर्षाव करत आहे असा त्यांचा भाव आहे. भगवान शिव हे स्वयंभू लिंगरूपात असून त्यांचे इथे श्री सुन्दरेश्वरर असे नाव आहे. इथे श्री मीनाक्षी देवी ह्या सर्वोच्च स्थानी आहेत हे दर्शविण्यासाठी भगवान शिव हे श्री मीनाक्षी देवींच्या डाव्याबाजूला आहेत. येथील रथयात्रेसाठी १९८१ मध्ये इथला सुवर्ण रथ बांधला. 

मंदिराचे आवार आणि त्यातील देवालये:

ह्या मंदिरामध्ये चार समकेंद्री परिक्रमा आहेत. भगवान शिव आणि श्री मीनाक्षी देवी ह्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत. ह्या प्रत्येक देवालयामध्ये दोन परिक्रमा आहेत. ही देवालये चार छोटे मनोरे आणि तीन भिंतींच्या आवरणाने वेढलेली आहेत. श्री मीनाक्षी देवीच्या उजव्या हातामध्ये हिरवा पोपट आहे. हा पोपट श्रेष्ठ वैष्णव संत श्री अंडाळ ह्यांचं प्रतीक दर्शवतो. गाभाऱ्याच्या भोवती एक मंडप आहे ज्याचे नाव किळी कुण्ड मंडप (किळी म्हणजे पोपट आणि कुण्ड म्हणजे पिंजरा) असे आहे. 

इथली राजगोपुरें पांच स्तरांची आहेत. ह्या मंदिराच्या प्रत्येक प्रवेशद्वारावर श्री विनायक आणि श्री सुब्रह्मण्य ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. श्री मीनाक्षी देवींची मूर्ती पाचूची असल्याकारणाने ह्या मूर्तीला श्री मरगदवल्ली असे पण नाव आहे. श्री मीनाक्षी देवीचे डोळे मोठे आहेत आणि ते मत्स्यासारखे भासतात. श्री मीनाक्षी देवीची इतर नावे अशी आहेत - श्री पंकजवल्ली, श्री कल्याणसुंदरी, श्री पेरियानायकी, श्री ज्ञानाम्बिका. 

श्री सुंदरेशाचे (म्हणजेच भगवान शंकरांचे) देवालय हे ह्या मंदिराच्या आवाराच्या मध्यभागी आहे. ह्या देवालयाच्या शिखराला सोन्याचा मुलामा दिलेला आहे.  ह्या देवालयामध्ये पांच गोपुरे आहेत. एक तीन स्तरांचे गोपुर गाभाऱ्याच्या मध्यभागी आहे तर बाकी गोपुरे बाहेरील भिंतींच्या बाजूला आहेत. हि गोपुरे चार आणि पांच स्तरांची आहेत. ह्या देवालयामध्ये भगवान शिवांची चार शिल्पे आहेत ज्यावर पुराणांमधल्या काही कथा कोरीव काम करून चित्रित केल्या आहेत. ह्या आवाऱ्यामध्ये श्री नटराजांचीपण मूर्ती आहे. ह्या मंडपाचे नाव रजतसभा (वेल्ली अंबलं) असे आहे. श्री मीनाक्षी देवींचे देवालय भगवान शिवांच्या देवालयाच्या नैऋत्येला आहे. इथे श्री सुन्दरेश्वरांचे (भगवान शिव) लिंग आहे जे स्वयंभू आहे. श्री मीनाक्षी आणि श्री सुन्दरेश्वरांच्या विवाहामुळे ह्या लिंगाला श्री सुन्दरेश्वर असं नाव प्राप्त झालं. श्री सुन्दरेश्वरांच्या देवालयासमोर श्री गणेशाची उंच मूर्ती आहे. ह्या मूर्तीचे श्री मुक्कुरुनि असे नाव आहे. सतराव्या शतकामध्ये एका उत्खनन प्रकल्पामध्ये मंदिराजवळच्या तलावामध्ये ह्या मूर्तीचा शोध लागला.

श्री मीनाक्षी अम्मन मंदिराचा आवाका खूप मोठा असल्याकारणाने ह्या मंदिराची माहिती दोन भागामध्ये विभागली आहे. पुढल्या भागामध्ये मंदिराची अजून काही वैशिष्ट्ये, मंदिरातील विविध मंडप, ह्या स्थळाची विविध नावे ह्यांची माहिती देऊ.

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Palaivananathar temple at Papanasam

This Shiva temple is located at Papanasam in Tanjavur district of TamilNadu. It is one of the Padal Pethra Sthalam. It is on the southern bank of Kaveri. It is at a distance of about 15 kms from Kumbhakonam on Kumbhakonam-Tanjore route. It is one of the Sapta Sthanam Shiva temples associated with Thirunallur. It is at the junction of 3 rivers, namely Kaveri, Kudumurutti and Thirumalairayan. It’s a very old temple dating back to about 3 yugas. The present structure is about, 1200 years old. This temple was renovated by Vijaynagar Pandya kings. The temple has been revered by the Shaiva saints Shri Appar and Shri Sambandhar in their sacred hymns. It spreads about an area of 3 acres. 

Mulavar: Shri Palaivananathar

Devi: Shri Thavala Vennayaiyan

Sacred teertha: Vasishta teertha, Indra teertha, Yama teertha, Kaveri river

Sacred Vruksha: Palm tree, Paalai tree (at present not in existence). The place gets the name as the place was abundant with Paalai. The place is on the bank of river Kudumurtti. It is known as Paalaithurai.

Puranic name: Bramha vanam, Paalaivanam, Aarasa (pipal) tree, Punnag vanam

Kshetra puran: 

1) The sages of Daarukavana started feeling that they were superior to Gods. This led to their arrogant behavior. In order to teach them a lesson, Shri Shiva  as Bhikshadanar and Shri Vishnu as Mohini (an enchanting damsel) reached Daarukavana. Mohini attracted the sages which resulted in their failure of penance, yagnya and meditation. The wives of sages took a fancy for Bhikshandanar and started neglecting their duties. The sages were angered by the action of their wives and they tried various methods of eliminating Bhikshadanar. They performed various rituals and yagnya and created various weapons to kill Him. They also invoked a tiger to kill Shri Shiva. Shri Shiva not only destroyed all the weapons but he also killed tiger and used tiger skin as dress. According to purans this event took place at this location.

2) Shri Rama who installed and worshipped 108 Shiva linga at nearby Ramalingaswami temple also worshiped Shri Shiva at this place. Hence, the Shiva linga gets another name of Ramalinga. He placed his bow and arrow below a Shami (Vanni) tree on Vijayadashami day and prayed to Shri Shiva for victory. 

3) Sage Vashishtha performed penance under a pipal (Aarassu in Tamil) tree. For this purpose, he installed the Shiva linga and did penance. Shri Shiva appeared before him and blessed him. For the purpose of worship, he created a tank known as Vashishtha teertha. He installed an idol of Shri Ambika which was sculptured by Vishwakarma. He installed it on the Southern side of the Shiva linga installed by him. He did this worship for getting the title of Bramha rishi. 

4) Pandya king – Malaidhwajam had insulted Sage Kala. The sage cursed him and turned him into a bear. Sage Agastya advised him to worship Shri Shiva at this place to get rid of the curse. He did as per the advice and was relieved of the the curse. During vanavasa of Pandava, Arjuna came to this place and worshiped Shri Shiva. He was taught various techniques in archery by Shri Shiva. It is believed that Arjuna went to the underworld and married a damsel Ullupi. 

About temple:

11 stone inscriptions denote the work done by Chola kings. There is a very huge granary for storing paddy. This is conical in shape built with bricks and dates back to about 700 years. This was built by king Raghunath Nayak. This is an east facing temple with a 5 tiered Rajagopuram and with 2 parikramas. There is no dwajastambha. The Shiva linga is swayambhoo linga. The Kostha moorthys are Narthan Vinayaka, Shri Dakshinamoorthy, Shri Urdhwa (ferocious) Tandav Moorthy, Shri Bhikshadanar, Shri Ardhanarishwarar, Shri Bramha, Shri Dakshinamoorthy and Shri Chandikeshwar. Shri Shiva and Shri Parvati Devi are housed in separate shrines facing east. Shri Parvati Devi’s shrine is to the right of Shri Shiva which is considered as a wedding posture. 

Other shrines and idols: 

Shri Vinayaka, Shri Subramanya with his consorts, Shri Vishnu, Shri Somskansdha, Shri Nataraja, 63 Nayanmars, 2 idols of Shri Kalabhairav, Shri Shanishwarar, Shri Mahalaxmi Devi, Shri Surya, Shri Chandra, Navagrahas, Shiva lingas worshiped by Sage Vashishtha, Prabhu Shri Ram, Pandya kings – Malaidwajam, Arjun are present in the corridors. In the outer corridor we come across, another east facing shrine for Shri Parvati Devi on the right side. There are number of paintings on the western side of parikrama. Shri Shanishwarar faces Shri Mahalaxmi Devi in this temple. This is one of the 8 places, where Shri Shiva and Shri Parvati Devi are in wedding posture. The other places are Thiruvidaimuruttur, Kanjanur, Maanthurai, Thiruambaramakkalam, Thiruchhotruthurai, Thiruvalanchuzhi & Thirukaraveeram.

Those who worshipped here: 

Sage Dhoumya, Sage Vasishta, Shri Mahavishnu, Shri Bramha, Prabhu Shrirama, Shri Sita Devi, Pandavas, Ashtadikpals and King Malaidwaja. 

Prayer:

People worship here by performing abhishek and donating new vastras for child boon, removal of marriage obstacles, for education, knowledge and intelligence  

Festivals: 

Chitrai (Apr-May): Chaitrapornima

Aavani (Jun-July): Ganesh Chatrurthi 

Purattasi (Sept-Oct): Navaratri

Aippasi (Oct-Nov): Annabhishek and Skandha shasthi

Karthigai (Nov-Dec): Thirukarthigai 

Maasi (Feb-Mar): Shivratri

Thai (Jan-Feb): Thaipusam

Pradosh pooja and Somvar pooja performed regularly. 

Timings: 6-11am and 4.30 to 8.30apm

Temple address: Shri Palaivananathar temple, Thirupalai thurai, Post Papanasam, Taluka Papanasam, TN – 614205

Telephone: +91-9443524410

Note: We have not been able to get details of Pashipatishwarar temple at Govindpuri; Sudareshwarar temple at Maaligaithidal; Kailashnathar temple at Mattiyanthidal. We will post the detail as soon as possible after we visit the temple personally.

Courtesy: Various websites and blogs

Shri Ramalingaswami Temple at Papanasham

This temple is located at Papanasham in Tanjore district of Tamilnadu. It is one of the saptasthana Shiva temples connected with Thirunallur. This is about 15 kms from Kumbhakonam on the Kumbhakonam-Tanjore route. It is on the southern bank of river Kudumurutti which is a tributary of Kaveri. 

Mulavar: Shri Ramalingaswami

Devi: Shri Parvatvardhini

Sacred Teertha: Surya Teertha

Puranic name: Keezhrameshwaram

Kshetra Puran:

1) After rescuing Sita, Shri Rama came back to Ayodhya worshiping Shri Shiva at number of places to get rid of the dosha. He had performed Shiva pooja at Rameshwaram also. But on reaching Ayodhya he could feel that the sin still clung to him, sin due to killing of the asura brothers – Dhooshan and Khara was following Him everywhere. In order to get rid of this dosha, he installed 107 Shiva lingas at this place. In order to install the 108th Shiva linga, he sent Shri Hanumaan to Kaashi. After installing the 108th Shiva linga, he got rid of his dosha. The main Shiva linga is named as Shri Ramalingaswami after him and Shiva linga brought by Anjaneya is named as Hanumanta. A shrine was built for Shri Parvati Devi, naming Her as Shri Parvatvardhini. 

2) Sage Agastya advised Shri Ram to install the idol of Kamadhenu. It is stated in puran, Sage Agastya himself did the pradosha pooja for Kamadhenu. It is believed that he does pooja during pradosha kaal in gupta roop. 

About temple:

Present structure of the temple is more than 1000 years old. This is a west facing temple. It is believed that West facing temples have more energy. This temple is believed to grant the wish of devotee very quickly in a short span as it is west facing. There are 108 Shiva lingas in this temple. Hence the temple is popularly known as 108 Shiva linga temple of Papanasam. All the Shiva lingas face the West. It is stated in Ramayan that these 108 Shiva lingas were in fact installed by Prabhu Shri Ram. It is believed that anyone who visits this temple gets the benefit of visiting 108 Shiva temples. In the main sanctum, we come across mulavar Shri Ramalingaswami. To the right of sanctum, there is a mandap, in which 107 Shiva lingas are arranged in 3 rows. 108th Shiva linga which is known as Hanumant Shiva linga is just outside the temple. We can worship all 108 Shiva lingas on our own. In the parikrama we come across, a painting which depicts Shri Ram, Shri Laxman and Shri Sita Devi worshiping a Shiva linga. As temple has connection with Ramayan, we come across the idols of Shri Aanjaneya & Shri Sugriva in the temple with bowed head. It is believed that the idol of Shri Sugriva was installed as he played a great part in freeing Shri Sita Devi. In the Parikrama there is an idol of Shri Subramanya with His consorts. In the shrine, we come across Shri Kashivishwanath and Shri Annapurna. In another shrine we come across, Shri Kaalbhairava, Shri Surya and Shri Shanishwar. In the sanctum, we come across Nandi, in front of Shri Shiva. At this place we come across Kamadhenu along with Nandi. There is a separate shrine for Shri Parvatvardhini Devi.

Special features:

1) 108 Shiva lingas installed by Prabhu Shri Rama.

2) Pradosha pooja for Kamdhenu

3) The shikhar (vimana) of the Shri Shiva is similar to that at Rameshwaram temple. The shikhar on the Shri Hanumanta linga is similar to that in Kaashi. The place came to known as Papanasam as Shri Ram, Shri Laxman, Shri Sita Devi and Shri Anjanya got rid of their dosha for killing in the war at this place. 

Prayers:

1) People worship here for getting rid of pitru dosha and sins committed due to ignorance. They take a wove to perform abhishek with milk and honey once there prayers are answered.

2) Those who cannot go to Kashi and Rameshwarm, worship Shri Shiva at this place and get the same benefit. 

Festivals:

Purattasi (Sept-Oct): Navaratri

Aippassi (Oct-Nov): Annabhishek on full moon day

Margazhi (Dec-Jan): Thiruvadurai, Arudra Darshan and procession of Shri Natraj

Masi (Feb-Mar): Mahashivaratri the whole day and night, rudra abhishek is done to 108 Shiva linga 4 times. During this pooja, devotees do pradakshina of the temple 108 times.

In addition on every Pradosha day puja is performed.

Temple timings: 6.30 to 12.30 pm; 4 to 8.30 pm

Temple Address: Shri Ramalingaswami temple, Papanasam, TN 614205

Telephone: +91-9790116514

Courtesy: Various websites and blogs

थिरुवालंकाडू येथील श्री वडारण्येश्वरर मंदिर

तामिळनाडू मध्ये थिरुवल्लूर-अरक्कोणं मार्गावर थिरूवालंकाडू ह्या गावामध्ये हे मंदिर स्थित आहे. पंचसभई स्थळंगल मध्ये ह्या स्थळाचे रत्नसभइ असं नाव आहे. थोंडईनाडू मधल्या पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी पण एक स्थळ आहे. अशी जी पांच ठिकाणे आहेत जिथे भगवान शिव आणि श्री काली देवी ह्यांची नृत्य स्पर्धा झाली त्या पांच स्थळांपैकीपण हे स्थळ आहे. ज्या मंडपामध्ये हे नृत्य घडलं त्या मंडपाला रत्नसभइ असं नाव आहे. ह्या मंदिराची स्तुती श्री अप्पर, श्री संबंधर, श्री थिरुनवक्करसू आणि श्री करैक्कल अमैयार ह्या नायनमारांनी केली आहे. 

मुलवर: श्री वडारण्येश्वरर, श्री देवसिंग पेरूमन, श्री अलवंथर, श्री उर्थवननाथर

देवी: श्री अलवनायकी, श्री भ्रमराम्बा, श्री वंदारकुळली

क्षेत्रवृक्ष: फणस, वड

पवित्र तीर्थ: मुक्ती तीर्थ, शिवकर तीर्थ

पौराणिक नाव: आलंकाडू, पळयनुर

जिल्हा: थिरुवल्लूर, तामिळनाडू

क्षेत्र पुराण:

पुराणांनुसार येथील वनामध्ये कुशल आणि निशूल नावाचे दोन राक्षस वास्तव्य करत होते. ते येथील ऋषीमुनींचा छळ करून त्यांना खूप यातना देत होते. ऋषीमुनींनी श्री पार्वती देवींकडे ह्याबद्दल तक्रार केली. श्री पार्वती देवींनी स्वतःच्या नेत्रांमधून श्री काली देवीला प्रगट केलं आणि ह्या राक्षसांचा संहार केला. त्यानंतर श्री पार्वती देवींनी श्री काली देवींची ह्या वनाची राज्ञी म्हणून नियुक्ती केली. श्री काली देवींनी असुरांचं रक्त चाखलं असल्यामुळे त्या उन्मत्त आणि विस्कळीत मनःस्थिती मध्ये गेल्या. त्यामुळे त्या सगळ्यांशी भांडू लागल्या आणि उद्धटपणे वागू लागल्या. त्यावेळी मुनिकेश कर्कोटक नावाच्या ऋषींनी भगवान शिवांची प्रार्थना करून त्यांना श्री काली देवींना नियंत्रणामध्ये आणण्याची विनंती केली. भगवान शिवांनी अघोर रूप धारण केलं आणि ते ह्या वनात आले. श्री काली देवींनी भगवान शिवांना तांडव नृत्याच्या स्पर्धेसाठी आव्हान केलं. त्या आव्हानामध्ये त्यांनी भगवान शिवांना सांगितलं कि भगवान शिव जर ह्या स्पर्धेमध्ये जिंकले तर त्यांना ह्या वनाचे राज्यपद प्राप्त होईल. ह्या आव्हानाला प्रतिसाद म्हणून भगवान शिवांनी १७ प्रकारचे नृत्य केले. ह्या सर्व नृत्यांना श्री काली देवींनी बरोबरीचा प्रतिसाद दिला. पण भगवान शिवांनी केलेल्या ऊर्ध्व तांडवाची मात्र श्री काली देवी बरोबरी करू शकल्या नाहीत. श्री पार्वती देवी हे ऊर्ध्व तांडव नृत्य पाहून आश्चर्यचकित झाल्या. किंबहुना इथे श्री पार्वती देवींना भगवान शिवांचे नृत्याची साक्षी म्हणून संबोधलं जातं (तामिळ मध्ये अरूगील इरुंथु बियंथ नायकी). ह्या नृत्यामध्ये भगवान शिवांनी आपल्या डाव्या कानातले कुंडल जमिनीवर पाडले आणि ते कुंडल आपल्या डाव्या पाउलांनी उचलून परत कानामध्ये स्थित केले. श्री काली देवींनी हे नृत्य बघून आपला पराभव स्वीकारला कारण त्यांना कळून चुकले कि त्या हे नृत्य करू शकणार नाहीत म्हणून. पराभूत झालेल्या श्री काली देवींना शांत करण्यासाठी भगवान शिवांनी त्यांना थिरुवीरकोलम येथे आपण करणार असलेल्या रक्षा नावाच्या सुखकारक नृत्याची माहिती दिली आणि तेथे येऊन त्यांचे दर्शन घ्यावयास सांगितले. भगवान शिवांनी श्री काली देवींना त्या आपल्याशी तुल्यबळ आहेत असं प्रेरणादायी वक्तव्य केलं. त्यांनी श्री काली देवींना वरदान दिलं की जे कोणी इथे भगवान शिवांचं दर्शन घेण्यास येतील त्यांना आधी श्री काली देवींचं दर्शन घेऊन मग भगवान शिवांचं दर्शन घेतल्यानंतरच दर्शनाचे फळ मिळेल. त्या घटनेपासून इथे श्री काली देवींचे स्वतंत्र मंदिर आहे आणि भाविक प्रथम तिचे दर्शन घेऊन मगच भगवान शिवांचे दर्शन घेतात. 

श्री पार्वती देवी, श्री नारद मुनी, श्री कर्कोटक ऋषी, श्री ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णू हे भगवान शिव आणि श्री काली देवींच्या नृत्यस्पर्धेचे साक्षीदार होते. 

भगवान शिवाचे हे ऊर्ध्व तांडव नृत्य करैक्कल अमैयार ह्या स्त्री नायनमारांनी पण बघितलं. असा समज आहे कि त्या कैलास पर्वतावर आपल्या हातांवर चालत (म्हणजेच शिर खाली आणि पाय वरती) गेल्या. त्या जेव्हा पोचल्या त्यावेळी भगवान शिवांनी त्यांना माता असं संबोधलं. भगवान शिवांनी त्यांना थिरूवालंकाडू येथे येऊन ऊर्ध्व तांडवाच्या दर्शनाचा लाभ घेण्याची आज्ञा केली. जेव्हा त्या येथे आल्या त्यावेळी त्या जिथे जिथे पाऊल ठेवत होत्या तेथे तेथे शिव लिंग उत्पन्न होत होते. नंतर त्यांनी ऊर्ध्व तांडव नृत्याच्या दर्शनाचा लाभ घेतला आणि भगवान शिवांची आपल्या गाण्यातून स्तुती केली. त्यांना ह्याच मंदिरामध्ये मोक्षाची प्राप्ती झाली. असा समज आहे कि त्या श्री नटराजांच्या पायाशी विलीन झाल्या आणि तेथेच त्यांना कायमचं स्थान प्राप्त झालं.

श्री करैक्कल अमैयार आपल्या शिरावर चालल्या म्हणून श्री संबंधर ह्या नायनमारांना इथल्या जमिनीवर पाय ठेवण्याचा संकोच वाटला. त्यामुळे ते मंदिरात न येता जवळच्या गावात राहिले. भगवान शिव त्यांच्या स्वप्नात आले आणि त्यांनी श्री संबंधरांना ते त्यांची स्तुती करायचे विसरले आहेत ह्याची जाणीव करून दिली. त्यानंतर दुसऱ्या दिवशी श्री संबंधर मंदिरात गेले आणि त्यांनी भगवान शिवांची स्तुती केली. 

अजून एका आख्यायिकेनुसार नीली नावाच्या स्त्रीची तिच्या नवऱ्याने तिच्यावर व्यभिचाराचा संशय घेऊन हत्या केली. मृत्यूनंतर तिची पुढच्या योनीमध्ये प्रगती झाली नाही आणि त्यामुळे ती इथे भूत बनून राहिली आणि लोकांना त्रास देऊ लागली. जेव्हा तिचा नवरा त्याच्या पुढच्या जन्मात ह्या गावात आला त्यावेळी तिनें तिच्या हत्येचा बदला घेण्याचे ठरवले. तिने तिच्या नवऱ्याच्या वर्तमान जन्मातल्या पत्नीचे रूप घेतले आणि रडून  त्याला तिच्याबरोबर येण्यासाठी विनंती केली. तिच्या नवऱ्याला ह्या त्याच्या सध्याच्या जन्मातल्या पत्नीच्या वागणुकीचे आश्चर्य वाटले आणि शंका पण आली त्यामुळे त्याने तिच्या बरोबर येण्यास नकार दिला. मनुष्य रूप धारण केलेल्या नीलीने गावाच्या मुख्याकडे (वेलवर) ह्याबद्दल तक्रार केली. गावाच्या मुख्याने त्याला तिच्या बरोबर जवळपासच्या जागेमध्ये राहायला सांगितले आणि त्याला आश्वासन दिले कि त्याचे काही बरेवाईट झाल्यास ते स्वतःच्या जीवाचं बलिदान करतील. दुसऱ्या दिवशी त्यांना तो मृतावस्थेत सापडला. त्यामुळे गावाच्या मुख्याने काही गावकऱ्यांबरोबर आपल्या शब्दाला जागून  स्वतःला जाळून घेतले. भगवान शिवांनी त्या सगळ्यांना मोक्षदान दिले. ज्या मंडपामध्ये गावाच्या मुख्याने आणि गावकऱ्यांनी स्वतःला जाळून घेतले तो मंडप ह्या मंदिरापासून साधारण १ किलोमीटर वर आहे. 

अजून एका आख्यायिकेनुसार श्री शनीश्वरांनी आपल्या पुत्राला म्हणजेच श्री मांदीश्वराला दोषनिवारणासाठी इथे भगवान शिवांची उपासना करावयास सांगितले. त्याच्या अंगावर पाल पडल्यामुळे त्याच्यामध्ये काही दोष उत्पन्न झाले होते. त्याच्या उपासनेवर प्रसन्न होऊन त्याला भगवान शिवांनी दोषमुक्त केले. 

मंदिराबद्दल आणि त्यातील मुर्त्यांबद्दल माहिती:

पूर्वाभिमुख असलेलं हे मंदिर साधारण १७०० वर्षे जुने आहे. ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार चोळा, विजयनगर आणि पल्लव साम्राज्याच्या राजांनी वेळोवेळी केला. येथील शिलालेखांमध्ये ह्या जिर्णोद्धारांचा उल्लेख आढळतो. ह्या मंदिराचा आवारा खूप मोठा आहे. आणि मंदिर पण खूप भव्य आहे. ह्या मंदिरामध्ये दोन गोपुरे आहेत आणि येथील राजगोपुर ५ स्तरांचं आहे. प्रवेशद्वाराजवळ श्री कर्पग विनायकांचे देवालय आहे. ह्या मूर्तीला १२ हात आहेत आणि बरोबर त्यांची पत्नी श्री सिद्धी आहेत. दुसऱ्या देवालयामध्ये श्री षण्मुख ह्यांची त्यांच्या दोन पत्नी श्री वल्ली आणि श्री दैवनै ह्यांच्यासमवेत मूर्ती आहे. ह्या मंदिराला तीन परिक्रमा आहेत. पहिल्या परिक्रमेमध्ये अन्नदान आणि प्रसादालय आहे. श्री वल्लभ विनायक आणि श्री मुरुगन व त्यांच्या दोन पत्नी श्री वल्ली आणि श्री दैवनै ह्यांच्या मुर्त्या गोपुराच्या समोरील बाजूस आहेत. श्री वल्लभ विनायकाच्या मांडीवर त्यांची पत्नी श्री सिद्धी आहेत. दुसऱ्या परिक्रमेमध्ये प्रवेश केल्यावर डावीकडे श्री करैक्कल अमैयार ह्यांचे देवालय आहे. उजव्या बाजूला श्री मीनाक्षी सुन्दरेश्वर ह्यांचे देवालय आहे. परिक्रमेच्या टोकाला श्री वंदारकुळली अम्मन ह्यांचे देवालय आहे. 

मुख्य परिक्रमेमध्ये गाभारा आणि त्यावरील विमान (शिखर किंवा गोपुर) गजपृष्ठ शैलीचे आहे. शिव लिंग स्वयंभू आहे आणि पूर्वाभिमुख आहे. हे लिंग खूप उंच आणि रुंद आहे. गाभाऱ्याच्या प्रवेशाजवळ श्री गणेश आणि द्वारपालकांच्या मुर्त्या आहेत. शिवलिंगावर रुद्राक्षांचे पंडाल आहे. 

कोष्ठ मूर्ती: श्री नर्दन गणेश, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्मदेव, श्री दुर्गा परमेश्वरी, श्री चंडिकेश्वरर आणि श्री दुर्गा देवी. श्री दुर्गा परमेश्वरींची मूर्ती विलक्षण आहे. 

श्री देवींच्या देवालयाबद्दल:

देवी दक्षिणाभिमुख आहे. ती चतुर्भुज असून तिच्या दोन हातांमध्ये कमळ आहे तर उरलेले दोन हात अभय आणि वरद मुद्रेत आहेत. देवीच्या देवालयाजवळ यागशाळा आहे. हे ५१ शक्तिपीठांपैकी एक आहे. ह्या पीठाचे नाव श्री कालीपीठ आहे. 

अर्थमंडप नावाचा मंडप इथे आहे. ह्या मंडपामध्ये श्री नटराज, श्री गणेश, श्री शनी आणि श्री सूर्य ह्यांच्या मुर्त्या आहेत तसेच शिवलिंग आणि त्यासमोर नंदि आहेत. 

नंदि मंडप, बलीपीठ आणि ध्वजस्तंभ हे दक्षिणाभिमुख आहेत. महामंडप म्हणजेच नटराज सभा आहे ज्याचे नाव रत्नसभा असे आहे. 

ह्या ठिकाणी भगवान शिवांचे नाव श्री रत्नासभापती ईश्वरर असे आहे. त्यांची पत्नी म्हणजेच श्री शिवकामसुंदरी ह्यांचे नाव श्री समिसनम्बिका असे आहे. ह्या मूर्तीचा डावा पाय उचललेल्या स्तिथीमध्ये असून तो डाव्या कानाला स्पर्श करत आहे. ही तांडव मुद्रा आहे आणि ह्या तांडवाचे नाव ऊर्ध्व तांडव असे आहे. श्री पार्वती देवींच्या चेहऱ्यावर ऊर्ध्व तांडव पाहून झालेली आश्चर्य भावना दिसते. ह्या ठिकाणी दोन शिव लिंगे आहेत. एक स्फटिक लिंग आहे आणि दुसरे मरगद म्हणजेच पाचूचे लिंग आहे. ह्या मंडपावर तांब्याचे छप्पर असून त्यावर पांच कलश आहेत जी पंच महाभुतांची प्रतीके आहेत. 

मंदिरातल्या इतर मुर्त्या आणि देवालये:

श्री सूर्य, श्री चंद्र, श्री नंदि, श्री विजयराघव पेरुमल त्यांच्या पत्नी श्री श्रीदेवी आणि श्री भूदेवी ह्यांच्या समवेत, श्री मुरुगन त्यांच्या पत्नी श्री वल्ली आणि श्री दैवनै ह्यांच्या समवेत, श्री अघोर वीरभद्र, श्री मरूंथेईश्वरर, श्री गणेश, श्री सप्त मातृका, श्री शास्ता, नालवर, श्री करैक्कल अमैयार, श्री कर्कोटक, श्री पातंजली ऋषी, श्री मूनिकेश, श्री आनंदन, श्री चंडेश, श्री अनुग्रह मूर्ती. श्री वडारण्येश्वरर ह्यांची एक छोटी मूर्तीपण येथे पाहावयास मिळते. ह्या शिवाय परिक्रमेमध्ये शिव लिंगे पाहायला मिळतात ज्यांची नावे अशी आहेत - श्री अगथीश्वरर, श्री कैलासनाथर, श्री रामेश्वरर, श्री वाल्मिकनाथर, श्री काशी विश्वनाथ, श्री कामाक्षी समवेत श्री एकाम्बरनाथर. तीन शिव लिंगे सर्पराज आणि नागराजांसमवेत आहेत. तसेच इथे श्री गणेशांच्या आठ रूपांच्या मुर्त्या, श्री उपासना दक्षिणामूर्ती आणि श्री गजलक्ष्मी ह्यांच्या मुर्त्या आतल्या परिक्रमेमध्ये आहेत. ह्याशिवाय इथे पुढील देवांची स्वतंत्र देवालये आहेत - श्री गणेश, सप्त लिंगे, श्री सौंदर्यनायकी समवेत श्री कुळंदैश्वरर लिंग, सहस्रलिंग आणि श्री उमादेवी, श्री सत्यज्योती मुनी, श्री भैरव, श्री भद्रकाली, श्री अघोर वीरभद्र ह्यांच्या उत्सव मुर्त्या आहेत. आतल्या परिक्रमेमध्ये पंच लिंग, नालवर, नवग्रह ह्यांच्या मुर्त्या आहेत. बाहेरील परिक्रमेमध्ये शिवलिंग, नंदि आणि स्थळवृक्ष आहेत. एके काळी ह्या स्थळी वट आणि फणस वृक्षांचे वन होते. म्हणून ही वृक्षे इथली स्थळ वृक्षे आहेत. 

इथे अजून एक मंडप आहे ज्याचे नाव राशीमंडप आहे. ह्या मंडपामध्ये श्री थिरूमुलनायकी समवेत श्री मुक्तिश्वरर ह्यांचे देवालय आहे. ह्या मंडपातले १२ स्तंभ हे १२ राशींचे प्रतीक आहेत. इथे श्री काली देवींचे मंदिर आहे ज्याचं दर्शन सर्वप्रथम घेतलं जातं आणि मग भगवान शिवांचं दर्शन जातं. श्री काली देवींची मूर्ती नृत्य मुद्रेमध्ये आहे. ह्या मंदिरातला रथ कमळाच्या आकाराचा आहे. 

वैशिष्ट्ये:

श्री भद्रकाली देवींच्या मंदिराजवळ श्री करैक्कल अमैयार ह्यांची जीवसमाधी आहे. विवाहामधले अडथळे, शनिदोष तसेच भरणी नक्षत्र दोषांसाठी हे परिहार स्थळ आहे. 

मंदिरात साजरे होणारे सण:

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): मघा नक्षत्र उत्सव (१० दिवस)

मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवधिरै उत्सव. हा इथला सर्वात महत्वाचा उत्सव आहे. 

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री

कार्थिगई (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): दर सोमवारी इथे रात्री विशेष पूजा केली जाते त्याचबरोबर यंत्राची पूजा पण केली जाते. 

आडी (जुलै-ऑगस्ट): पुरम उत्सव

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): उत्तिरं उत्सव, महाशिवरात्री, अमावस्या प्रदोष पूजा

दैनंदिन पूजा: दिवसातून ६ वेळा नित्य पूजा केली जाते. 

साप्ताहिक पूजा: सोमवारी आणि शुक्रवारी

पाक्षिक पूजा: प्रदोष पूजा

मासिक पूजा: अमावस्या, पौर्णिमा, चतुर्थी, कृत्तिका नक्षत्र

पत्ता: 

श्री वडारण्येश्वरर कोविल, ऍट पोस्ट थिरूवालंकाडू, थिरुथनी तालुका, थिरुवल्लूर जिल्हा, तामिळ नाडू ६३१२१०

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Pashupateeshawar temple at Aavoor

This is one of the sapta sthana Shiva temples associated with the Shri Panchavarneshwarar temple at Thirunallur. It is situated at a distance of about 10 kms from Kumbhakonam at Aavoor in Valagaiman Taluka, Thiruvarur district on Kumbhakonam-Valagaiman-Govindkudi route. This is one of the 276 Padal Pethra sthalam on the southern bank of Kaveri and is revered by Shaiva saint Sambhandhar. The temple is known as Shri Pashupateeshawar. The present name of the place is Aavoor (Govindkudi). The present structure of the temple is about 2000 years old. There are inscriptions which denote the work done by Chola kings. The present structure is a Mada-kovil built by Kochengat Chozhan. This is a panchabhairav sthala.

Mulavar: Shri Pashupateeshwarar, Shri Aswadanathar, Shri Aavoorvudiyar, Shri Pashupatheenathar

Devi: Shri Mangalambika, Shri Pankajvalli

Sacred Teertha: Bramha Teertha, Kamadhenu Teertha, Chandra Teertha, Agni Teertha

Kshetra vruksha: Pipal tree (Arusu in Tamil)

Puranic name: Ashwathvanam, Manikoodam

Kshetra puran:

1. As mentioned in the earlier blog, on Thirunallur Panchavaraneshwarar temple, two peaks got separated from Lord Meru during fight between Adishesha and Vayu. One fell at Thirunallur and the other fell at this place. 

2. According to the Puran, once the celestial cow Kamadhenu, was cursed by Sage Vasishtha for not providing milk for his Yadnya. When Kamadhenu approached Shri Brahma for getting relief from the curse, he advised her to come to this place and worship Shri Shiva. She was relieved of the curse by following the advise. The name Aa mean cow in Tamil and Oor means a village. The village where Kamadhenu landed first is known as Govind kudi i.e. Go means cow (Kamadhenu) vanda means came and kudi means village. A statue indicating this incident is in the second parikrama. Since Kamadhenu worshiped Shri Shiva at this place, Shri Shiva is known as Shri Pashupatishwarar. 

3. Siddha Thirumular was a great Shaiva saint. Once he saw a herd of cows lamenting beside the dead body of their herdsman. Being a Siddha he entered the body of the herdsman. He took care of the cows and sang 3000 verses in praise of Lord Shiva. This puran is associated with Gomuktishwarar Temple at Tribhuvanam, Thenupureeshwarar Temple at Pattishwaram and Thiru gokarnam at Pudukottai.

4. Once Shri Parvati Devi came here to do penance. The devas from Devalok also came here in the form of plants and trees to worship her. Pleased with her penance Shri Shiva appeared in front her with matted hair. Hence he is known as Shri Kapardishwarar.

5. The calf of divine Kamadhenu is known as Patti. She came to know about the glory of this place, she made a shiva linga and did abhishek with its milk. Shri Shiva was pleased by her worship and stayed at this place at her request.

6. It is believed that a king named DharmaDhwaja got rid of his leprosy by taking dip in the sacred teertha at this place and performed Abhishek with milk.

7. Once King Dasharatha had come to this place for worshiping Shri Shiva. He installed Shri Pankajvalli Devi and worshiped both of them. A divine voice directed him to the place where the Pancha Bhairav idols were buried. He renovated them and installed them in a shrine opposite to Shri Pankajvalli Devi. He worshiped Shri Muruga at this place seeking a male child. It is believed that due to this worship he got Shri Rama as his son. A sculpture in the temple depicts King Dasharath worshiping Shri Shiva. In memory of worshiping Shri Muruga we come across idol of Shri Muruga with bow and arrow in this temple.

About the temple:

This is an east facing temple with a five tiered Rajagopuram and has 2 parikramas. The Shivalinga is a swayambhoo linga. As soon as we enter the temple we come across the vahan mandap near the entrance. In the western parikrama, we come across Shri Nivrutti Ganapati, Shri Muruga with a bow, Shri Gajalaxmi Devi, Shri Durga Devi & Shri Vishnudurga Devi. In the north, there is a bilva tree with idol of Shri Nagaraja at the bottom. The yagashala and navagraha shrine is located in the east. 

The mandap at the center is raised to about 30 ft above ground. To reach this mandap we have to climb 24 steps from the south. At the entrance of this mandap, we have the shrines of Shri Vinayaka and Shri Nataraja. Inside the mandap, we come across the shrine of Shri Pashupateeshwarar, Shri Mangalambika and Shri Pankajvalli. The Ambikas are housed in 2 separate shrines facing the east. Panchabhairav shrine is facing the west. They are facing the shrine of Shri Shiva. 

Other idols:

Shiva linga, Shri Somskandhar, Sapta matrika, Shri Muktikandar, Shri Shasta, Shri Bhadrakaali Devi are in the parikrama.

Kosta Murthis:

Shri Narthan Vinayaka, Shri Dakshinamurthi, Shri Lingothbhavar, Shri Brahmha, Shri Vishnudurga Devi, Shri Chandikeshwar.

The panchabhairavas are Guru Bhairavar, Chanda Bhairavar, Kaal bhairavar, Unmatt Bhairavar, Asithanga Bhairavar

Salient features:

1. This place is also known as Dakshina Kailash.

2. This is a panchabhairav sthala.

3. There are 2 Ambikas in the temple. Idol of Shri Mangalambika was found in the temple tank. The older idol is Shri Pankajvalli which finds a mention in the hymns sung by Shaiva saint Sambandhar. Though this is a Shiva temple, it is famous for Shri Mangalambika Devi.

4. This is the birth place of poets and scholars of Sangam era namely Aavoorkizhar, Aavoor Moolankizhar and Perunthalai Sathanar

5. There is a sculpture of Kamadhenu on dhwajastambha. In this she is depicted as pouring milk on Shivalinga.

6. In the main hall, there is a relief depicting King Dashrath worshiping Shri Shiva. As the roof of sanctum sanctorum has a beautiful hill (as peak) the place is known as Manikudam.

Those who worshiped at this place:

Shri Brahma, Sapta Rishis, Shivaganas, Devas, Gandharvas, Shri Indra, Shri Surya, Navagraha, Shri Vishnu and King Dasharatha.

Prayers:

This is Parihar sthala for pitrudosha. 

People worship the pancha Bhairavas on Krishna Ashtami to get relief from fear of death and relief from tantric mantras.

People worship here for better relationship in the family.

People worship here for education, prosperity and removal of marriage obstacles. 

Pujas:

Regular daily pujas, pradosha puja, full moon , new moon,

Festivals:

Avani (June-July): Ganesh Chaturthi

Purattasi (Sept-Oct): Navaratri

Aippassi (Oct-Nov): Annabhishek, Skanda-shashthi

Karthigai (Nov-Dec): Karthigai deepam

Margazhi (Dec-Jan): Thiruvadurai, Arudra Darshan

Thai (Jan-Feb): Pusa naksthra Sankranti

Masi (Feb-Mar): Shivaratri

On each Sunday in the month of Karthigai, procession of Lord Pashupatishwarar is taken out.

Temple timings: 6.30 am to 11.30 am, 4 pm to 8.30 pm

Address: Shri Pashupatishwarar Temple, At post Aavoor, Taluka: Valangaiman, Tamil Nadu 612701

Telephone number: 91-9486303484

Temple priest: 91-9448661548

Courtesy: Various blogs and websites