मयीलादुथुराई येथील श्री मयूरनाथर मंदिर

हे मंदिर मयीलादुथुराईशी निगडित सप्त स्थानांपैकी एक आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर वसले आहे. कावेरी नदीच्या काठावर अशी सहा क्षेत्रे आहेत ज्यांना काशी क्षेत्राशी तुल्यबळ मानलं जातं. हे क्षेत्र त्या सहा क्षेत्रांपैकी एक आहे. तसेच मयीलादुथुराईच्या आसपास असणाऱ्या पंच दक्षिणामूर्ती क्षेत्रांपैकी पण एक आहे. ह्या मंदिराची स्तुती शैव संत संबंधर आणि अप्पर ह्यांनी गायली आहे. शैव संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी ह्या मंदिरातील श्री मुरुगन ह्यांची स्तुती गायली आहे. ह्या मंदिराचा उल्लेख स्कंद पुराण, शिव पुराण, ब्रह्माण्ड पुराण आणि चिदम्बर पुराण ह्या पुराणांमध्ये आढळतो. हे मंदिर सातव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. कालांतराने चोळा राजांनी ह्या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला आणि विजयनगर राजांनी ह्याचा विस्तार केला. ह्या मंदिरात १६ शिलालेख आहेत ज्यांमध्ये चोळा आणि पांड्या राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामांचा आणि देणग्यांचा उल्लेख आहे. 

मूलवर: श्री मयूरनाथर, श्री गौरीतांडवेश्वरर, श्री गौरीमयूरनाथर
देवी: श्री अभयाम्बिका, श्री अंजलनायकी
पवित्र वृक्ष: आंबा, शमी
पवित्र तीर्थ: ऋषभ तीर्थ, ब्रह्म तीर्थ, अगस्त्य तीर्थ आणि कावेरी नदी
पुराणिक नाव: मयुरम, थिरुमयीलादुथुराई, मायावरम, सुंदरवनम, ब्रह्मपुरम, शिखंडीपूरम आणि थेनमयिलै

क्षेत्र पुराण: 

१. आधीच्या लेखांमध्ये आम्ही दक्ष यज्ञाबद्दल उल्लेख केला होता. जेव्हां श्री वीरभद्र आणि श्री काली देवी यज्ञाचा विध्वंस करत होते त्यावेळी ज्या लांडोरीला यज्ञामध्ये बळी देणार होते त्या लांडोरीने श्री पार्वती देवींकडे आपला जीव वाचविण्याची प्रार्थना केली. पार्वती देवींनी तिचं रक्षण केलं आणि तिला अभयदान दिलं. म्हणून पार्वती देवींना इथे श्री अभयाम्बिका असं संबोधलं जातं. भगवान शिवांनी पार्वती देवींना दक्षाने आयोजित केलेल्या यज्ञाला न जाण्याचा सल्ला दिला होता. पण पार्वती देवींनी त्याकडे दुर्लक्ष केलं. आज्ञा न पाळण्याबद्दल प्राप्त झालेल्या दोषांचे निवारण करण्यासाठी पार्वती देवींना भगवान शिवांनी मैलापुर येथे येऊन प्रार्थना करून मग ऎप्पासी ह्या तामिळ महिन्यामध्ये पूर्ण महिना ह्या ठिकाणी राहून तपश्चर्या करण्यास सांगितले. म्हणून पार्वती देवींनी लांडोर म्हणून जन्म घेऊन ह्या ठिकाणी प्रखर तपश्चर्या केली. हे तपश्चर्या करताना त्यांनी फक्त आंब्याची पाने भक्षण केली. भगवान शिवांनी मोराचं रूप घेतलं आणि त्यांनी नृत्य करून श्री पार्वती देवींचं मनोरंजन केलं. ह्या तांडव नृत्याला गौरीतांडव / मयूरतांडव असं म्हणतात आणि हे नृत्य ऎप्पासी ह्या तामिळ महिन्याच्या २५व्या दिवशी घडलं. म्हणून इथे भगवान शिवांना मयूरनाथर असं म्हणलं जातं आणि ह्या स्थळाला मयीलादुथुराई असं म्हणलं जातं. भगवान शिवांनी इथे श्री पार्वती देवींना दर्शन दिलं आणि त्यांना परत मूळ रुपात आणलं. असा समज आहे की ऎप्पासी ह्या महिन्याच्या २७व्या दिवशी ऋषी आणि देवांच्या दिव्य सभेमध्ये भगवान शिवांनी श्री पार्वती देवींशी विवाह केला.

  २.तूला स्नान: ऎप्पासी ह्या तामिळ महिन्याला तुला मास असं पण म्हणतात कारण सूर्य ह्यावेळी तूळ राशीत असतो. एकदा गंगा, यमुना आणि सरस्वती ह्या नद्यांनी लोकांनी त्यांच्यामध्ये स्नान केल्याने त्यांची जी पापं शोषली आहेत त्यांचं क्षालन कसं करावं हा प्रश्न कण्व ऋषींना विचारला. कण्व ऋषींनी त्यांना इथे ऎप्पासी (तुला) महिन्यामध्ये कावेरी नदीमध्ये स्नान करून भगवान शिवांची पूजा करण्यास सांगितले. त्यांनी तसे करून पापांचं क्षालन करून घेतलं. म्हणून तुला (ऎप्पासी) महिन्यामध्ये कावेरी नदीमध्ये स्नान करून भगवान शिवांची पूजा करणं हे खूप शुभ मानलं जातं. ह्या स्नानाला तूला स्नान असं म्हणतात. 

३. कडैमुगम (मुझुक्काई) स्नान: तुला महिन्याच्या शेवटच्या दिवशी कावेरी नदीमध्ये स्नान करून भगवान शिवांची पूजा करणे ह्याला कडैमुगम (महिन्यातली शेवटचं स्नान) असं म्हणलं जातं. हा दिवस खूप शुभ मानला जातो आणि असा समज आहे कि हे स्नान केल्याने मोक्षप्राप्ती होते.

४. मूडूवन मुझुक्कु: नादशर्मा आणि त्यांची पत्नी अनविद्याम्बिका हे भगवान शिवांचे कट्टर भक्त होते. आपलं जीवन भगवान शिवांच्या पायांशी अर्पण करावं अशी त्यांची खूप इच्छा होती. म्हणून ते विविध शिव स्थळांना भेट देत होते. शेवटी ते तुलास्नानासाठी तुला महिन्याच्या शेवटच्या दिवशी इथे येऊन पोचले. पण ते जेव्हां पोचले त्यावेळी कडैमुगम चा समय टळला होता. ते रात्रभर शिवभक्ती करत नदीच्या किनाऱ्यावर थांबले. त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिव तेथे अवतरले. त्यांनी त्या दाम्पत्याला सांगितलं की त्यांनी कडैमुगम चा अवधी वाढवून तो पुढच्या दिवसाच्या सूर्योदयापर्यंत वाढवला आहे. त्यांनी त्या दाम्पत्याला सूर्योदय होण्यापूर्वी नदीमध्ये स्नान घेण्यास सांगितलं जेणेकरून त्यांना तुला स्नानाचं फळ प्राप्त होईल. म्हणून कार्थिगई महिन्याच्या पहिल्या दिवसाला मूडूवन मुझुक्कु असं म्हणतात. म्हणून कार्थिगई महिन्याचा पहिला दिवस पण खूप शुभ मानला जातो. भगवान शिवांनी तुला स्नान रोखून धरलं म्हणून त्याला मूडूवन मुझुक्कु असं म्हणतात. नादशर्मा आणि अनविद्याम्बिका हे दोघेही श्री अंबिका देवींच्या डाव्या बाजूला असलेल्या शिव लिंगामध्ये विलीन झाले. म्हणून इथे शिव लिंगाला लाल साडी वस्त्र म्हणून अर्पण केलं जातं.

५. ऋषभ तीर्थ: एकदा भगवान शिव, श्री ब्रह्म आणि श्री विष्णू हे त्यांच्या त्यांच्या वाहनांवरून म्हणजेच ऋषभ (नंदि), हंस आणि गरुड ह्यांच्यावर   आरूढ होऊन मयीलादुथुराई इथे चालले होते. नंदि हंस आणि गरुड ह्यांच्या पुढे चालला होता म्हणून त्याला वाटले तो भगवान शिवांना बाकीच्यांपेक्षा पुढे नेत आहे. भगवान शिवांना नंदिच्या ह्या अहंकारी भावनेची जाणीव झाली आणि म्हणून त्यांनी आपल्या जटांमधला एक केस नंदिच्या शिरावर ठेवला. नंदि त्या केसाचं वजन पेलवू शकला नाही. नंदिला आपल्या चुकेची जाणीव झाली आणि त्याने भगवान शिवांकडे क्षमायाचना केली. भगवान शिवांनी त्याला मयीलादुथुराई येथे कावेरी नदीच्या मध्यभागी राहून तपश्चर्या करावयास सांगितले. नंतर त्यांनी नंदिला मेधा दक्षिणामूर्ती रूपात उपदेश दिला. कावेरी नदीतल्या ह्या भागाला ऋषभ तीर्थ असं म्हणतात. पुढे सप्त मातृका आणि पवित्र नद्यांना पण भगवान शिवांनी ऋषभ तीर्थामध्ये स्नान करण्यास सांगितलं.

६. एकदा थिरुज्ञानसंबंधर ह्या स्थळ येण्यासाठी निघाले होते कारण त्यांना इथे येऊन भगवान शिवाची पूजा करायची होती. त्यावेळी ते कावेरी नदीच्या उत्तर काठावर होते आणि त्यांना दक्षिण काठावर येण्यासाठी त्यांना नदी पार करायला लागणार होती. पण त्याच वेळी नदीला पूर आला होता. नदी पार करण्यासाठी संबंधरांनी भगवान शिवांची स्तोत्रे गाऊन त्यांना प्रर्थाना केली. भगवान शिवांनी कावेरी नदीला संबंधरांना वाट देण्याची आज्ञा केली जेणेकरून संबंधर ह्या मंदिरात पोचतील. संबंधर ह्यांनी इथे येऊन भगवान शिवांची पूजा केली आणि त्यांची स्तोत्रे गायली.

७. साधारण ३०० वर्षांपूर्वी इथून जवळ असलेल्या गावामध्ये कृष्णस्वामी नावाचा एक मुलगा रहात होता. तो एकटा होता. त्याच्याकडे अन्नधान्य नव्हतं पण त्याचं मन श्री अभयाम्बिका देवीच्या ध्यानामध्ये मग्न होतं. अभयाम्बिका देवी त्याच्या भक्तीवर प्रसन्न होती. एका साधारण स्त्रीचे रूप घेऊन त्या एका स्वर्णपात्रामध्ये त्याच्यासाठी अन्न घेऊन आल्या आणि त्यांनी त्याला जेऊ घातलं. अभयाम्बिका देवींच्या आशीर्वादाने त्याला चांगलं शिक्षण, ज्ञान आणि कविता करण्यामध्ये प्राविण्य प्राप्त झालं. त्या दिवसापासून तो सकाळी मंदिरात जाऊन रात्री अर्धजाम पुजेपर्यंत थांबू लागला. एकदा तो रात्री मंदिरातून परत येत असताना एका दगडावर अडखळून पडला आणि जखमी झाला. त्याने मनोमन अभयाम्बिका देवींना दिवा देण्याची प्रार्थना केली. असा समज आहे कि अभयाम्बिका देवीने एक कंदील घेऊन त्याला घरी पोंचवलं. कृष्णस्वामीला खूप आनंद झाला आणि त्याने अभयाम्बिका देवीची स्तुती केली. असा समज आहे कि त्यानंतर प्रत्येक दिवशी एक अर्धजाम पूजा संपल्यावर घरी येताना कृष्णस्वामीच्या बरोबर एक कंदील त्याला घरापर्यंत आणून सोडायचा. गावकऱ्यांना हा अधांतरी कंदील बघून खूप आश्चर्य वाटलं. एकदा तो जेव्हा अभयाम्बिका देवींची पूजा करत होता त्यावेळी अभयाम्बिका देवींनी आकाशवाणीने त्याला देवींच्या स्तुतीपर १०० कडव्यांचं स्तोत्र रचायला सांगितलं. कृष्णस्वामीला आपल्या स्तोत्रे रचण्याच्या क्षमतेवर खात्री नसल्याने त्याने देवींकडे आपली अडचण व्यक्त केली. अभयाम्बिका देवींनी त्याला स्तोत्रे रचण्याची क्षमता प्रदान केली. कृष्णस्वामीने अभयाम्बिका अष्टकम रचले. त्या दिवसापासून कृष्णस्वामीला मयीलादुथुराईचा अभयाम्बिका भट्टर अशी प्रसिद्धी मिळाली. 

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:  

श्री पार्वती देवी, श्री विष्णू, श्री लक्ष्मी देवी, श्री ब्रम्ह, श्री इंद्र, श्री सरस्वती देवी, सप्तमातृका, श्री मुरुगन, नंदि, श्री बृहस्पती, श्री धर्म, अगस्त्य ऋषी आणि पवित्र नद्या (गंगा, यमुना, सरस्वती, कावेरी, गोदावरी)

वैशिष्ट्ये:

१. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे. 

२. गाभाऱ्यावरचे विमान हे त्रिदल विमान आहे.

३. इथल्या क्षेत्र विनायकांना श्री अगस्त्यविनायक असे नाव आहे. 

४. भगवान शिवांनी इथे गौरीतांडव / मयूरतांडव नृत्य केले. 

५. मूलवरांच्या जवळ श्री पार्वती देवी लांडोरीच्या रूपात भगवान शिवांची पूजा करत आहेत असे चित्रित केले आहे. 

६. संत अरुणागिरिनाथर ह्यांनी ह्या मंदिरातल्या श्री मुरुगन ह्यांची स्तुती गेली आहे.

७. श्री पार्वती देवींच्या समोर श्री नटराज ह्यांचे स्वतंत्र देवालय आहे. संध्याकाळची प्रथम पूजा हि श्री नटराजांची केली जाते.

८. ह्या मंदिरात भगवान शिव आणि पार्वती देवी ह्या दोघानांही मोर आणि लांडोर ह्या रूपात चित्रित केले आहे.

९. कोष्टामध्ये वटवृक्षाच्या खाली श्री दक्षिणामूर्ती ह्यांची मूर्ती आहे. वृक्षावर दोन वानरांसमवेत मोर आणि लांडोर आहेत. वृक्षाखाली नंदिंची मूर्ती आहे.

१०. असा समज आहे की नादशर्मा आणि त्यांची पत्नी ह्या ठिकाणी शिव लिंगामध्ये विलीन झाले. इथे पश्चिमाभिमुख शिव लिंग आहे ज्याचे नाव नादशर्मा आहे. अंबिका देवींच्या जवळ अजून एक शिव लिंग आहे ज्याचे नाव अनविद्याम्बिका असे आहे.

११. इथे वटवृक्षाखाली श्री दक्षिणामूर्तींची मूर्ती आहे ज्यामध्ये त्यांचा डावा पाय दुमडला आहे आणि ते थोडे डावीकडे कलंडले आहेत.

१२. इथे नवग्रह संनिधीमध्ये श्री शनीश्वरांच्या माथ्यावर अग्नीच्या ज्वाला आहेत. म्हणून इथे शनीश्वरांना श्री ज्वालाशनीश्वरर असे संबोधले जाते. त्यांच्या बाजूला अजून एक श्री शनीश्वरांची मूर्ती आहे ज्यामध्ये ते कावळा ह्या आपल्या वाहनावर उत्तराभिमुख आहेत.

१३. श्री नटराजांच्या पायांशी ज्वरदेवांची मूर्ती आहे. असं दृश्य कुठे पाहायला मिळत नाही.

१४. श्री नटराजांच्या मूर्तीजवळ भगवान शिव आणि पार्वती देवींची मूर्ती आहे ज्याला आलिंगनमूर्ती म्हणतात.

१५. श्री दुर्गादेवींच्या पायांशी महिषासुर आहे. ह्या शिवाय त्यांच्या बाजूला अजून दोन असुर आहेत. हे दृश्य क्षुप दुर्मिळ आहे. 

१६. इथे चंडिकेश्वरांच्या एकाच देवालयात दोन मूर्ती आहेत. एका मूर्तीचे नाव शिवचण्डिकेश्वरर आहे तर दुसऱ्या मूर्तीचे नाव तेजसचण्डिकेश्वरर आहे.     

मंदिराबद्दल माहिती:

वर्तमान मंदिर हे ३०० वर्षे जुनं आहे. इथे साधारण १७ शिलालेख आहेत ज्यामध्ये विविध चोळा राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामाचे उल्लेख आहेत. 

हे पूर्वाभिमुख मंदिर आहे. इथले राजगोपुर साधारण १६५ फूट उंच आहे. मंदिराचे आवार साधारण ३.५ लक्ष स्क्वेअर फूटवर पसरले आहे. मंदिरामध्ये पांच परिक्रमा आहेत. मंदिराच्या उत्तर, दक्षिण आणि पश्चिम दिशांच्या प्रवेशावर राजगोपुर नाही. आतल्या परिक्रमेच्या प्रवेशाला तीन स्तरांचं राजगोपुर आहे. ह्या प्रवेशाजवळ आपल्याला गाभाऱ्याकडे मुख करून असलेले नंदि, बलीपीठ आणि ध्वजस्तंभ पाहायला मिळतात. महामंडपामध्ये श्री नटराजांची मूर्ती आहे ज्यामध्ये श्री नटराज गौरीतांडव मुद्रेमध्ये आहेत. ह्या तांडवाला मयूरतांडव असं पण म्हणतात. संध्याकाळची पहिली पूजा श्री नटराजाची केली जाते.

गाभाऱ्यामध्ये शिव लिंग पूर्वाभिमुख आहे. हे शिव लिंग स्वयंभू आहे. गाभारा लिंगाच्या आकाराचा आहे  आणि लिंगावरच्या विमानाला (छत) त्रिदल विमान असं म्हणतात.

कोष्टामध्ये पुढील मूर्ती आहेत: श्री नर्थन विनायकर, श्री नटराज, श्री मेधा दक्षिणामूर्ती, श्री आलिंगनमूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री भिक्षाटनर, श्री ब्रह्म, श्री दुर्गा देवी, श्री गंगा विसर्जन मूर्ती आणि श्री नंदि.

श्री दक्षिणामूर्ती हे वटवृक्षाखाली त्यांच्या शिष्यांसह पद्मासनात बसले आहेत. ह्या वटवृक्षावर दोन वानर, एक मोर आणि एक लांडोर आहेत.

श्री नटराजांच्या पायाखाली ज्वरदेव आहे.

श्री दुर्गादेवींच्या पायाखाली महिषासुर आहे आणि अजून २ राक्षस तिच्या बाजूला उभे आहेत.

श्री चंडिकेश्वरांच्या देवालयात श्री शिव चंडिकेश्वरर आणि श्री तेजस चंडिकेश्वरर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. 

परिक्रमेमधली देवालये आणि मूर्ती: सूर्यदेव आणि चंद्रदेवांनी पुजीलेलं शिव लिंग, पतंजली ऋषी, व्याघ्रपाद ऋषी, सेक्कीळर, सहस्रलिंग, पंचलिंग, श्री महाविष्णू, श्री महालक्ष्मी, अरुणाचलेश्वरर, नटराज सभा आणि श्री ब्रह्म.

आतल्या परिक्रमेमध्ये पुढील मूर्ती आणि देवालये आहेत - श्री चंद्र, श्री मयीलअम्मन (श्री पार्वती देवी), श्री शैव संत नालवर, सप्त मातृका, ६३ नायनमार, श्री सोमस्कंद मूर्ती, श्री विनायकर, श्री सुब्रह्मण्य त्यांच्या पत्नी श्री वल्ली आणि दैवानै ह्यांच्या समवेत, श्री महालक्ष्मी देवी, श्री अष्ट लक्ष्मी, नवग्रह आणि श्री सूर्य. 

श्री मयीलअम्मन ह्यांची मूर्ती श्री नटराजांच्या समोर आहे. इथे भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींच्या मोर आणि लांडोर रूपातल्या मूर्ती आहेत. त्यांच्या देवालयाजवळ एक शिव लिंग आहे ज्याचे नाव अनविद्याम्बिका असे आहे. ह्या शिव लिंगाला साडी नेसवली आहे.

नवग्रह संनिधीमध्ये श्री शनीश्वरांच्या शिरावर अग्नी आहे आणि दुसऱ्या मूर्ती मध्ये ते वाहनावर म्हणजेच कावळ्याच्या रथावर बसले आहेत.

ह्या शिवाय आपल्याला परिक्रमेमध्ये पुढल्या मूर्ती पण बघायला मिळतात - श्री सट्टाईनाथर, पतंजली ऋषी, श्री भैरव आणि अनेक शिव लिंगे. 

कुथंबै सिद्ध ह्यांना इथे मुक्ती प्राप्त झाली. 

देवींची मूर्ती पूर्वाभिमुख देवालयात आहे. त्या चतुर्भुज असून उभ्या मुद्रेमध्ये आहेत. त्यांनी एका हातात शंख आहे तर दुसऱ्या हातात चक्र आहे. डावीकडचा खालचा हात मांडीवर आहे तर उजवीकडच्या खालच्या हातामध्ये पोपट आहे. त्यांच्या समोर नंदि आणि बलीपीठ आहे.

उत्सव मूर्ती स्वतंत्र देवालयामध्ये आहेत. ह्या परिक्रमेमध्ये आपल्या पुढल्या  मूर्ती बघायला मिळतात - श्री वल्ली आणि श्री दैवानै ह्यांच्या समवेत श्री सुब्रमण्यम, श्री वरसिद्धी विनायकर, श्री चंडिकेश्वरर. श्री मुरुगन ह्यांच्या देवालयाचे नाव श्री कुमारकट्टलै असे आहे. 

नादशर्मा गाभाऱ्याच्या डाव्या बाजूच्या लिंगामध्ये विलीन झाले. 

बाहेरच्या परिक्रमेमध्ये एक पूर्वाभिमुख देवालय आहे ज्यामध्ये श्री आदि मयूरनाथर ह्यांची मूर्ती आहे.

प्रार्थना:

१. भाविक जन भगवान शिवांची पूजा पुढील कारणांसाठी करतात - मनःशांती प्राप्त करण्यासाठी, जाणतेपणे वा अजाणतेपणे केलेल्या पापांचं क्षालन करण्यासाठी आणि नृत्यामध्ये प्राविण्य प्राप्त करण्यासाठी.

२. आपल्या पापांचं क्षालन करण्यासाठी भाविक जन इथे तुलास्नान आणि  मूडूवन मुझुक्कु ह्या समयी ऋषभतीर्थामध्ये स्नान करतात. 

३. भाविक जन इथे शनिदोषांचा परिहार होण्यासाठी प्रार्थना करतात. 

४. गणितामध्ये प्राविण्य प्राप्त करण्यासाठी भाविक जन इथे श्री विनायकांची पूजा करतात.

पूजा:

दैनंदिन पूजा, साप्ताहिक पूजा, प्रदोष पूजा तसेच मासिक पूजा केल्या जातात.

मंदिरात साजरे होणारे महत्वाचे सण:

चित्राई (एप्रिल-मे): चैत्र पौर्णिमेला मयीलादुथुराईचा सप्त स्थान उत्सव

वैकासि (मे-जून): १० दिवसांचा ब्रह्मोत्सव, विशाखा नक्षत्र उत्सव

आडी (जुलै-ऑगस्ट): शेवटच्या शुक्रवारी लक्षद्वीप उत्सव तसेच पुरम नक्षत्रावर उत्सव

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): मूळ नक्षत्रावर उत्सव

ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): ह्या महिन्याला तुला असं पण म्हणतात. ३० दिवसांचा तुला स्नान उत्सव, अन्नाभिषेक आणि स्कंदषष्ठी उत्सव

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): सोमवार पूजा

मारगळी (डिसेम्बर-जानेवारी): थिरुवथीरै

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ५.३० ते दुपारी १२, दुपारी ४ ते रात्री ८.३०

मंदिराचा पत्ता: श्री मयूरनाथर मंदिर, मयीलादुथुराई, तामिळ नाडू ६०९००१

दूरध्वनी: +९१-४३६४२२२३४५, +९१-४३६४२२३७७९

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Mayuranathar Temple at Mayiladuthurai

This is one of the saptasthana Shiva temples of Mayiladuthurai. The temple is on the southern bank of Kaveri. This temple is considered to be one of the six temples on the bank of Kaveri which are equal to the temple at Kashi. This is also one of the Pancha Dakshinamurti kshetra around Mayiladuthurai. This is one of the Padal Pethra sthalam revered by Shaiva saint Sambandhar and Appar. Saint Arungirinathar has sung sacred hymn on Shri Murugan of this temple. This temple finds mention in Skanda purana, Shiva purana, Brahmanda purana and Chidamdar purana. This temple must have existed even before the 7th century. Later, it was reconstructed as a stone structure by Chola kings. Extensions were done by the Vijayanagar kings. There are 16 stone inscriptions belonging to Chola and Pandya kings. 

Moolavar: Shri Mayurnathar, Shri Gauritandaveeshawarar, Shri Gaurimayurnathar
Devi: Shri Abhayambika, Shri Anjalnayaki
Sacred vruksha: Mango tree, Shami tree
Sacred teertha: Rishabh teertha, Bramha teertha, Agastya teertha and river kaveri
Puranic name: Mayuram, Thirumayiladuthurai, Mayavaram, Sundarvanam, Bramhapuram, Sikandipuram, Thenmayilai.

Kshetra purana: 

1. We have mentioned about Daksha yagnya in our earlier blogs. When the yagnya was being desecrated by Lord Veerabhadra and Goddess Kali, a Peahen (which was to be sacrificed) sought asylum at the feet of Goddess Parvati. As she saved the peahen, she is known as Goddess AbhayAmbika. Since Goddess Parvati ignored advice of Lord Shiva, He cursed Her to become a peahen. As an atonement for the curse, she was advised to pray at Mylapore and then at this place for the entire Tamil month of Aippasi. Hence she took birth as a peahen and did severe penance at this place. While performing penance, she consumed Mango leaves. Lord Shiva took the form of a peacock and entertained her with his dance. This Tandav is known as GauriTandav/MayurTandav and it took place on the 25th day of Tamil of Aippasi. Hence Lord Shiva is praised as MayurNathar and the place got the name Mayiladuthurai. He gave darshan to her and restored her back to her original form. It is believed that Lord Shiva married Goddess Parvati at this place on the 27th day of Aippasi in the presence of a great assembly of sages and Devas.

2. Tula snan: The Tamil month of Aippasi is known as Tula masam (month) as the Sun is in Tula rashi. The rivers Ganga, Yamuna and Sarswati sought the advice of Kanva maharshi to get rid of the sins left behind by the people who bathed in them. He advised them to come to this place during the month of Aippasi (Tula) and take bath in the Kaveri and worship Lord Shiva. They did as per his advice and got rid of the sins. Hence it is considered to be very auspicious to take bath in Kaveri and worship Shri Shiva during the month of Tula. This is known as Tula snanam. 

3. Kadaimugam (muzukkai) dip – Taking bath on the last day of the month of Tula and worshiping Lord Shiva is known as Kadaimugam (last dip). This day is considered to be the most sacred and it is believed that one attains moksha.

4. Muduvan muzukku – Nadasharma and his wife, Anavidyambika were ardent devotees of Lord Shiva. They wished to lay their life at the feet of Lord Shiva. Hence they used to visit several Shiva sthalams. Finally, they reached this place for Tula snanam on the last day. By the time they reached there, the time for Kadaimugam was over. They stayed on the bank of the river for the night worshiping Lord Shiva. Pleased with their devotion Lord Shiva appeared before them. He told them that, He is extending the Kadaimugam to the next morning up to sunrise. He advised them to take bath before sunrise in the river so that they will get the full benefit of Tula snanam. Hence the 1st day of Tamil month of Karthigai is known as Mudavan muzukku. Based on this, the 1st day of the Tamil month of Karthigai is also very auspicious. As Lord Shiva froze the bath, it is known as Muduvan muzukku. The couple finally merged with the Linga on the left side of Ambika’s shrine. Hence the Shiva Linga is always draped with a red saree.

5. Rishabh teertha: Once Lord Shiva, Lord Brahma and Lord Vishnu were on their way to Mayiladuthurai. They were traveling on their respective mounts namely Rishabh (Nandi), Swan and Garud. Nandi was in the lead and he felt proud as he was carrying Lord Shiva ahead of others. Lord Shiva decided to remove his ego. He placed a strand from his matted hair on the head of Rishabh. Rishabh was unable to bear the weight of the strand of hair, he felt crushed and then immediately he realized his mistake. Nandi asked for pardon. Lord Shiva advised him to stay in the middle of river Kaveri at Mayiladuthurai and do penance at an atonement. Later He gave Nandi upadesha as Lord Medha Dakshinamurti. This particular part in the Kaveri where Nandi did penance for atonement, is known as Rishabh teertha. Later, the saptamatrikas and the sacred rivers were also directed by Lord Shiva to take bath at Rishabh tirtha. 

6. Once Shaiva saint, Thirudnyan Sambandhar was held up on the northern bank of river Kaveri, which was flooded. He wanted to reach the southern bank and worship Lord Shiva at this place. Sambandhar sang sacred hymns on Lord Shiva to help reach the southern bank. Lord Shiva ordered river Kaveri to make way for Sambandhar so that he can reach the temple. On reaching the temple, Sambandhar worshiped Lord Shiva and sang a sacred hymn.

7. Above 300 years ago, a boy named Krishnaswami was living in a nearby village. He was alone and was without food but his mind was on Goddess AbhayAmbika. The Goddess AbhayAmbika was pleased by his worship and devotion. She brought food in the disguise of an ordinary woman in a golden bowl and fed him. He was blessed by her with wisdom, education and excellence in poetry. From that day, he visited the temple in the morning and stayed till ArdhaJama pooja. One day, on his way back home he stumbled on a stone and got hurt in the darkness. He prayed to Goddess AbhayAmbika to guide him with some light so that he could reach home safely. It is believed that she guided him with a light (torch) and took him home. He was overjoyed and he praised her for her affection. It is believed that from that day onwards, a lantern guided him after the ArdhaJama pooja to reach his home. The villagers were astonished to see a floating lantern guiding him. One day, when he was worshiping Goddess AbhayAmbika, the divine voice directed him to compose hundred sacred hymns in praise of Goddess AbhayAmbika. As he was not sure of his ability, he conveyed his difficulty to her. He was blessed by her and she gave him the capacity to compose the sacred hymns. Thus he composed the AbhayAmbika Satakam. From that day, he was praised as AbhayAmbikai Bhattar of Mayiladuthurai.

Those who worshiped at this place:

Goddess Parvati, Lord Vishnu, Goddess Lakshmi, Lord Brahma, Lord Indra, Goddess Saraswati, Saptamatrikas, Lord Muruga, Nandi, Sage Bruhaspati, Sage Agastya and sacred rivers – Ganga, Yamuna, Saraswati, Kaveri, Godavari, etc.

Salient features:

1. ShivaLinga is a SwayambhuLinga.

2. The vimanam over the sanctum is a tridala-viman.

3. The kshetra vinayaka is praised as Shri AgastyaChandaVinayaka.

4. Lord Shiva performed Gauri/Mayur Tandav at this place.

5. Near the Moolavar, Goddess Parvati is depicted in the form of a pea-hen worshiping him.

6. Saint ArunagiriNathar has praised Lord Murugan of this temple.

7. Lord Nataraja is in a separate shrine opposite to the shrine of Goddess Parvati. The evening pooja is first performed to Lord Nataraja in this temple. 

8. In this temple, both Lord Shiva and Goddess Parvati are depicted as peacock and a pea-hen.

9. In koshta, Lord DakshinaMurti is under a banyan tree on which there is a peacock and a pea-hen along with two monkeys. Below this tree there is an idol of Nandi.

10. It is believed that Shaiva devotees NadaSharma and his wife merged with Lord at this place. There is a ShivaLinga of NadaSharma facing the west. There is one more ShivaLinga near the Ambika shrine which is named as AnavidyaAmbika.

11. Lord DakshinaMurti is in a sitting position with left leg folded, leaning to the left under a banyan tree.

12. In the NavaGraha shrine, Lord Shanishwar has flames of fire on his head. He is praised as JwalaShanishwar. By his side, there is an idol of Lord Shanishwar on his mount, the crow, facing North.

13. Near the feet of Lord Nataraja, we come across the idol of Lord JwaraHareshwarar, which is unique – not found anywhere.

14. Near the idol of Lord Nataraja, we come across the idol of AlinganaMurti of Goddess Parvati and Lord Shiva.

15. Under the feet of Goddess Durga, we find demon Mahishasur. At the same time we also come across two more asuras by her side, which is rare and unique.

16. There are 2 Lord Chandikeshwarar in the same shrine praised as ShivaChandikeshwarar and TejasChandikeshwarar.

About the temple:

The present temple is about 300 years old. There are about 17 stone inscriptions which give an account of the work done by various Chola kings.

This is an east facing temple. Its Raja Gopuram is about 165 ft in height. The temple covers an area of about 3.5 lacs sq. ft. The temple has 5 parikramas. The entrance to the temple from North, South and West directions has no RajaGopuram. At the entrance to the inner parikrama, there is a 3 tier Raja Gopuram. At this entrance, we come across Nandi, Balipeetham and Dhwaja stambha facing the sanctum. In the maha mandap, there is a shrine of Lord Nataraja. This idol is depicted as performing Gauri Tandav. This tandav is also known as Mayur tandav. The first pooja of the evening is done to Lord Nataraja. 

In the sanctum, the Shiva Linga is facing the east and it is a swayambhoo linga. The sanctum is Linga shaped and the vimana (roof) over the sanctum is known as Tridala vimana. 

Koshta Murti: Lord Nardana Vinayaka, Lord Nataraja, Lord Medha Dakshinamurti, Lord Aalinganamurti, Lord Lingothbhavar, Lord Bikshadanar, Lord Brahma, Goddess Durga, Lord Ganga Visarjana Murti and Nandi.

Lord Dakshinamurti is seated under a banyan tree in padmasana along with his disciple. There are 2 monkeys and 2 peacocks on the banyan tree. Lord Nataraja is having jwaradeva under his foot.

Goddess Durga is depicted with demon Mahishasur at Her feet and 2 other demons standing by Her side. 

In the shrine of Lord Chandikeshwar, we come across the idols of Lord Shiva Chandikeshwarar and Lord Tejas Chandikeshwarar. 

The shrine and idols in the prakaram:

ShivaLinga worshiped by Surya and Chandra, Sage Patanjali, Sage VyaghraPada, Sekkizhar, SahasraLinga, PanchaLinga, Lord MahaVishnu and Goddess Mahalakshmi, ArunaChaleeshwarar, Nataraja sabha and Lord Brahma.

In the inner prakara, we come across the idols and shrines of - Lord Chandra, Goddess Mayilamman (Goddess Parvati), Shri Shaiva saint Nalvar, Saptamatrika, 63 Nayanmars, Lord Somaskandha Murti, Lord Vinayaka, Lord Subramanya with consorts Valli and Deivanai, Goddess Mahalakshmi, Goddess AshtaLakshmi, Navgrahas and Lord Surya. 

The shrine of Goddess Mayilamman (Goddess Parvati) is opposite to that of Lord Nataraja. Here we come across idols of Lord Shiva and Goddess Parvati in the form of Peacock and Pea-hen. Near her shrine, there is a ShivaLinga of AnavidyaAmbika. This ShivaLinga is draped in a saree.

In the Navagraha shrine, we find Lord Shanishwar with Agnee on his head. There is another idol on his mount i.e. crow. We also come across shrines and idols of Lord Sattainathar, Sage Patanjali, Sage Vyaghrapada, Lord Bhairav, and a number of Shiva lingas in the parikrama. One of the great siddhas - Kuthambai Siddha attained salvation at this place. 

Devi is housed in an east facing shrine. She is depicted in a standing posture with 4 hands. She holds a conch and a chakra on two hands with lower left hand on her thigh and she holds a parrot on lower right hand.

A Nandi and balipeeth are placed facing Her shrine.

The Utsav Murty is kept in a separate shrine. In this parikrama we come across Lord Subramanya with consorts Valli and Deivanai, Lord Varasiddhi Vinayaka and Lord Chandikeshwarar. Lord Muruga’s shrine is known as Kumarakattalai. 

Nadasharma merged with the Shiva linga on the left side of the sanctum. In the outer parikrama, there is an east facing shrine which houses Lord AadhiMayurNathar. 

Prayers:

Devotees pray to Lord Shiva for peace of mind and for pardon of sins committed knowingly and unknowingly, for excellence in dancing.

At Rishabh teertha, devotees take a holy dip during Tula-Snan, MudavanMuzhukku for getting rid of sins.

Devotees pray here for relief from Shanidosh.

They pray to Lord Vinayaka for excellence in Mathematics.

Poojas:

Regular daily, weekly, fortnightly (pradosha) puja, and monthly poojas are performed.

Festivals:  

Chitrai (Apr-May): Sapta sthana festival of Mayiladuthurai on Chaitra pournima

Vaikasi (May-June): 10 days of Bramhostav, Vishakha nakshatra festival

Aadi (July-Aug): Lakshadeepam festival on the last Friday, festival on the puram nakshatra 

Aavani (Aug-Sept): Festival on the moola nakshatra 

Aippasi (Oct-Nov): Also known as Tula month. 30 days Tula snanam festival, Annaabhishek and Skandha shasti festival

Karthigai (Nov-Dec): Somvar pooja

Margazhi (Dec-Jan): Thiruvathirai

Temple Timings: 5.30 am to 12 pm and 4 pm to 8.30 pm

Address: Shri Mayurnathar temple, Mayiladuthurai, 609001

Phone: - +91-4364222345; +91-4364223779; +91-4364223207

Courtesy: Various websites and blogs

तेरझुंदूर येथील श्री वेदपुरीश्वरर मंदिर आणि श्री देवादिराजापेरुमल मंदिर

ही दोन्ही मंदिरे एकमेकांच्या अगदी जवळ आहेत आणि जवळ जवळ २००० वर्षे जुनी आहेत. शिव मंदिराचे नाव श्री वेदपुरीश्वरर आहे तर विष्णू मंदिराचे नाव श्री देवादिराजापेरुमल असे आहे.

ही दोन्ही मंदिरे तामिळ नाडूमधल्या नागपट्टीनं जिल्ह्यामध्ये मयीलादुथुराई-कुंभकोणम मार्गावर (कुथालम मार्गे) मयीलादुथुराईपासून १२ किलोमीटर्सवर तेरझुंदूर ह्या गावात आहेत. मुळतः हे मंदिर माड कोविल शैलीचे विटांचं मंदिर कोचेंगट चोळा राजाने बांधलं. चोळा साम्राज्याच्या काळाचे इथे सहा शिलालेख आहेत.

मूलवर: श्री वेदपुरीश्वरर, श्री अर्थ्यबाकेसर
देवी: श्री सुंदराम्बिका, श्री सौंदर्यनायकी
स्थळ वृक्ष: बिल्व, चंदन
पुराणिक नाव: चंद्र अरण्यं
पवित्र तीर्थ: वेद तीर्थ

क्षेत्र पुराण:

१. शिव मंदिर: हे शिव मंदिर नायनमारांनी स्तुती केलेल्या कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावरील मंदिरांतील अडतिसाव्व मंदिर आहे. ६३ नायनमारांपैकी श्रेष्ठ नायनमार थिरुज्ञानसंबंधर हे जेव्हां बालवयात इथे आले त्यावेळी ते शिव मंदिर ओळखू शकले नाहीत. तेव्हां श्री विनायकांनी त्यांना शिव मंदिर ओळखायला मदत केली. म्हणून इथे श्री विनायकांना श्री ज्ञानसंबंधर विनायकर असे नाव आहे. पूर्वी ह्या स्थळाला कृष्णारण्यं असे नाव होते.

२. शिव मंदिर: एकदा कैलासावर भगवान शिव आणि भगवान विष्णू हे द्यूत खेळत होते. श्री पार्वती देवींनी पंचाची भूमिका वठवली. ह्या मनोरंजक खेळामध्ये शेवटी भगवान विष्णू जिंकले. पार्वती देवी संभ्रमात पडल्या कारण एका बाजूला त्यांचे पती होते तर दुसऱ्या बाजूला भाऊ. शेवटी न्याय्यरित्या त्यांनी भगवान विष्णूंना विजयी घोषित केले. भगवान शिवांना ह्यामुळे खुप राग आला आणि त्यांनी पार्वतीदेवींना त्यांच्या भावाची बाजू घेतल्यावरून खूप सुनावले. त्यांनी श्री पार्वती देवींना शाप दिला आणि पृथीवर धाडून गाय बनून भटकायला लावलं. पार्वती देवी गाय बनून भूलोकावर आल्या आणि दक्षिण भारतामध्ये भटकत होत्या. भगवान विष्णूंना वाटले की आपल्या बहिणीची ही परिस्थिती आपल्यामुळे झाली आहे म्हणून ते आपल्या बहिणीचे रक्षण करण्यासाठी गोपाळ बनून पृथ्वीवर आले. भगवान शिवांना पण पार्वती देवींचा विरह सहन झाला नाही म्हणून ते पण एका ब्राह्मणाच्या रूपात आले आणि त्या गायीची म्हणजेच पार्वती देवींची काळजी घ्यायला लागले. ह्या मंदिरात भगवान विष्णू आमरुविअप्पन (गोपाळ) म्हणून, भगवान शिव वेदपुरीश्वरर म्हणून आणि पार्वती देवी भक्तांवर कृपावर्षाव करतात. भगवान शिवांना वेदपुरीश्वरर म्हणतात कारण ब्राह्मणाच्या रूपात त्यांनी वेद शिकवले. पार्वती देवी गायीच्या रूपात बऱ्याच पवित्र स्थानी गेल्या आणि शेवटी इथे त्यांनाआपलं मूळ सुंदर रूप प्राप्त झालं. 

३. विष्णू मंदिर: ह्या स्थळाला निगडित अजून एक पुराण आहे जे विष्णू मंदिराशी संबंधित आहे. एकदा भगवान श्रीकृष्ण यमुना नदीच्या काठावर गायींना चरायला घेऊन गेले होते. जेव्हा ते त्यांची तहान भागविण्यासाठी यमुना नदीमध्ये गेले त्यावेळी ब्रह्मदेवांनी त्या गायींना ह्या ठिकाणी आणलं. गोपांनी हे वृत्त श्रीकृष्णांना सांगितलं. श्रीकृष्णांनी ब्रह्मदेवांनी नेलेल्या गायिंसारख्या गायी निर्माण केल्या. श्रीकृष्ण गायींना घ्यायला आले नाहीत म्हणून ब्रह्मदेवांना निराश झाले. आपली चूक मान्य करून ब्रह्मदेवांनी श्रीकृष्णांकडे क्षमायाचना केली. भगवान श्रीकृष्णांनी इथे गायींना चारले म्हणून इथे आपल्याला गाय आणि तिचे वासरू अशी मूर्ती उत्सव मूर्तीच्या मागे बघायला मिळते.

४. विष्णू मंदिर: उपरिचर वसू राजाने प्रखर तपश्चर्या केली आणि एक वरदान मिळवलं ज्यामुळे त्याचा रथ जेव्हा पृथ्वीवर किंवा आकाशात भ्रमण करेल त्यावेळी त्या रथाच्या मार्गामध्ये कुठलाही अडथळा आल्यास तो अडथळा नाश पावेल. एकदा राजा आणि त्याची राणी आकाशातून भ्रमण करीत होते त्यावेळी राणीने भगवान विष्णूंच्या मंदिराला भेट द्यायची इच्छा प्रकट केली. राजाने ती विनंती तर मान्य केलीच नाही वरती असा शाप दिला की त्या रथाच्या सावली मध्ये जे अडथळे येतील ते सगळे नाश पावतील. जेव्हां त्या रथाची सावली पृथ्वीवर गुरंढोरं चरत होती त्यांवर पडली, ती गुरंढोरं मरण पावली. गुरंढोरं पाळणारे गोप खूप अस्वस्थ झाले. पण राजा ते सगळं पाहून हसत होता आणि त्या दृश्याचा आस्वाद घेत होता. जेव्हां भगवान विष्णूंनी हे राजाचं अहंकारी वर्तन पाहिलं तेव्हां ते आपल्या गरुडावर आरूढ झाले आणि त्यांनी राजाच्या रथाची सावली आपल्या पायाच्या बोटाने दाबली. त्यामुळे तो रथ राजा आणि राणीसकट एका पवित्र तलावामध्ये पडले. राजा आणि राणी पोहत पोहत काठावर आले जिथे अगस्त्य ऋषी ध्यान करत होते. राजाला वाटलं की अगस्त्य ऋषींचा शापच ह्या घटनेला कारणीभूत आहे. अगस्त्य ऋषींना ज्ञात झालं कि ही घटना कशामुळे घडली आहे ते. त्यांनी राजाला भगवान विष्णूंकडे जाऊन त्यांची क्षमायाचना करण्यास सांगितले. जेव्हा राजा भगवान विष्णूंकडे आला त्यावेळी भगवान विष्णू गोपाळांच्या रूपात गुराढोरांना चारत होते. राजाने गोपाळाला तलावात बुडालेला आपला रथ परत मिळवून देण्याची विनंती केली. गोपाळ रुपातले भगवान राजाला म्हणाले की राजाने १००० लोण्याने भरलेले घट जर दिले तर ते राजाला मदत करतील. राजाने प्रयन्त करून ९९९ घट जमवले पण त्याला १०००वा घट लोण्याने भरता आला नाही म्हणून राजाने त्यात पाणी भरले आणि १००० घट गोपाळाला दिले. गोपाळाने पहिलाच जो घट हातात घेतला त्यात पाणी होते पण गोपाळाने मात्र त्यातून लोणीच काढले. तसेच पुढच्या सर्व ९९९ घटातून गोपाळाने म्हणजेच भगवानांनी लोणी काढले. ते पाहून राजा भगवानांच्या पाया पडला आणि त्याने क्षमायाचना केली. भगवानांनी त्याला क्षमा करून आपल्या पायाशी जागा दिली आणि त्याला विश्वरूपदर्शन घडवले. म्हणून ह्या विष्णू मंदिरामध्ये भगवान विष्णूंची पूर्ण वैभवामध्ये पूजा होते.

५. वाथापी असुराचा वध केल्याने प्राप्त झालेल्या पापाचं क्षालन करण्यासाठी अगस्त्य ऋषींनी इथे तपश्चर्या केली.

६. मार्कंडेय ऋषींनी इथे तपश्चर्या केली. त्यांनी भगवान विष्णूंची मुक्तीसाठी उपासना केली आणि त्यांना मुक्ती प्राप्त झाली.

७. इथे कावेरी नदीची मूर्ती आहे. हि मूर्ती एक महत्वाची घटना दर्शविण्यासाठी आहे. एकदा अगस्त्य ऋषींनी कावेरी नदीशी विवाह करण्याची इच्छा दर्शवली पण कावेरीने ती नाकारली. अगस्त्य ऋषींनी तिला कमंडलूमध्ये बंद केलं. नंतर श्री गणेशांनी तो कमंडलू पाडून तिला मुक्त केलं. जेव्हां कावेरी वाहायला लागली तेव्हा अगस्त्य ऋषींनी तिला शाप दिला. त्या शापाचं निरसन कावेरी नदीने इथे भगवान विष्णूंची पूजा करून केलं.

८. जेव्हा शैव संत संबंधर ह्या जागी आले ते एका चौकात आले. त्यांना मंदिराकडे जाण्याचा रस्ता सापडत नव्हता. तेव्हां श्री विनायकांनी त्यांना रस्ता दाखवला.

९. जेव्हा भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी विभक्त झाले तेव्हा इंद्रदेव, इतर देव आणि अष्टदिक्पाल त्यांना भेटायला आले. नंदिदेवांनी त्यांना भगवान शिव आणि पार्वती देवींना भेटण्याची परवानगी दिली नाही. म्हणून अष्टदिक्पालांनी इथे आठ शिव लिंगे स्थापन करून त्यांची पूजा केली.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

देव, वेद, अष्ट दिक्पाल, इंद्र देव, पार्वती देवी, अगस्त्य ऋषी, कावेरी नदी, मार्कंडेय ऋषी, शैव संत संबंधर

वैशिष्ट्ये:

१. इथला गाभारा अर्धवर्तुळाकार खंदकासारखा आहे. 

२. इथे एक मंडप आहे. असा समज आहे की ह्या मंडपामध्ये भगवान शिव आणि पार्वती देवी द्यूत खेळले. हे दृश्य इथल्या चित्रांमध्ये चित्रित केले आहे.

३. मासी ह्या तामिळ महिन्याच्या २३व्या, २४व्या आणि २५व्या दिवशी संध्याकाळी ५.५० ते ६.१८ सूर्याची किरणे इथल्या शिव लिंगावर पडतात. 

४. एके काळी हे माड शैलीचे मंदिर होते.

५. श्री कंबर ह्या तामिळ कवींचे हे जन्मस्थान आहे.

६. हे स्थळ चंदनाचे वन होते.

७. आधीच्या लेखात उल्लेखलेल्या प्रमाणे हे स्थळ थिरुक्कोळंबुर, थिरूवदुराई, कुथालम, एथिरकोळपडी, थिरुवेलवीकुडी आणि थिरुमनंचेरी ह्या स्थळांशी निगडित आहे.

८. शिव लिंगावरचे छत रुद्राक्षाचे आहे.

९. जेव्हां पार्वती देवी इथे गायीच्या रूपात तपश्चर्या करायला आल्या त्यावेळी लक्ष्मी देवी आणि सरस्वती देवी पण गायीच्या रूपात त्यांच्याबरोबर आल्या.

१०. पार्वती देवींचे देवालय इथे बाहेर आहे कारण इथे त्यांचा भगवान शिवांशी विवाह झाला नाही. 

११. अगस्त्य ऋषी आणि कावेरी नदींनी इथे भगवान शिवांची पूजा केली आणि त्यांना त्यांच्या शापातून मुक्ती मिळाली. त्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत.

१२. हे विवाहातल्या अडचणींसाठी परिहार स्थळ आहे.

१३. इथे भगवान शिवांनी ब्राह्मणांना वेद आणि त्यातील बारकावे शिकवले म्हणून भगवान शिवांना इथे वेदपुरीश्वरर असे संबोधले जाते.

मंदिराबद्दल माहिती:

ह्या मंदिराचा चोळा राजांनी जीर्णोद्धार केला. पण नवीन मंदिर बांधताना त्यांनी हे मंदिर माड शैलीचे बांधले नाही. कालांतराने विजयनगर राजांनी ह्या मंदिराचा विस्तार केला. हे मंदिर पश्चिमाभिमुख असून इथे पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे आणि दोन परिक्रमा आहेत. बलीपीठ, नंदि आणि ध्वजस्तंभ हे राजगोपुराच्या पुढे आहेत. गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि महामंडप आहे. इथला गाभारा अर्धवर्तुळाकार खंदकाच्या आकाराचा आहे. इथले शिव स्वयंभू आहे आणि ह्या लिंगाच्या छत रुद्राक्षाचे आहे. मुख्य देवालयाच्या मागे इथे रुद्राक्षाचे झाड आहे. 

कोष्टामध्ये श्री गणेश, श्री मेधा दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्म आणि चतुर्भुज दुर्गादेवी ह्यांच्या मूर्ती आहेत.

इथल्या अर्थ मंडपाचा आकार वटवाघुळाच्या कपाळाच्या आकाराचा आहे (तामिळ मध्ये वोव्वेळ). श्री महादेवेश्वरर ह्यांचे देवालय परिक्रमेमध्ये डाव्या बाजूला आहे तर श्री महादेवेश्वरी ह्यांचे देवालय उजव्याबाजूला आहे. ह्या देवालयांमध्ये द्वारपालकांची स्टुक्को चित्रे आहेत.

आतल्या परिक्रमेमध्ये पुढील देवालये आणि मूर्ती आहेत - श्री सुब्रह्मण्य, नवग्रह, क्षेत्र लिंग, कदंबवनेश्वरर लिंग, वळंचुळी विनायकर, कावेरी देवी, अगस्त्य ऋषी, चंडिकेश्वरर, मार्कंडेय ऋषी आणि स्वर्णाकर्ष भैरव. नवग्रह संनिधीमध्ये सूर्य पश्चिमाभिमुख आहे आणि सगळे ग्रह सूर्याकडे मुख करून आहेत. क्षेत्र वृक्षाच्या जवळ आपल्याला श्री गणेश आणि नंदिदेवांच्या मुर्तींबरोबरच क्षेत्र लिंग पण पाहावयास मिळते. सुरुवातीला इथे फक्त श्री महादेवेश्वरर आणि श्री महादेवेश्वरी ह्यांची देवालये होती. इतर देवालये नंतर बांधली गेली. ह्या मंदिराकडे मुख करून एक स्वतंत्र महाविष्णूंचं मंदिर आहे. अष्टदिक्पालांनी इथे आठ लिंगे स्थापन केली जी अजूनही अस्तित्वात आहेत.

मंदिरामधली इतर देवालये:

इथे भगवान विष्णू आणि श्री लक्ष्मीदेवींची स्वतंत्र देवालये आहेत. इथे चतुर्भुज भगवान श्रीकृष्णांचे पण देवालय आहे ज्यामध्ये त्यांच्याबरोबर त्यांच्या पत्नी रुक्मिणी आणि सत्यभामा आणि त्याचबरोबर एक वासरू पण आहे. 

इथे उपरिचर वसू राजाचा रथ थांबवला गेला म्हणून ह्या स्थळाला तेरझुंदूर असे नाव प्राप्त झाले.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे चांगला विवाह व्हावा म्हणून भगवान शिवांची प्रार्थना करतात.
२. विभक्त दांपत्ये इथे पुनर्मीलन व्हावं म्हणून प्रार्थना करतात.
३. स्त्रिया त्यांचे सौंदर्य वाढावे म्हणून इथे श्री पार्वती देवींची पूजा करतात.

पूजा:

रोज दिवसभरात चार पूजा केल्या जातात. तसेच नियमितपणे प्रदोष पूजा, तसेच इतर साप्ताहिक आणि पाक्षिक पूजा केल्या जातात.

मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): २३व्या, २४व्या आणि २५व्या दिवशी सूर्य पूजा केली जाते, महाशिवरात्री
चित्राई (एप्रिल-मे): चैत्र पौर्णिमेचा १० दिवस अगोदर १० दिवसांचा उत्सवाची सुरुवात दर्शविण्यासाठी ध्वजारोहण केले जाते. हा उत्सव रथयात्रेनी सम्पन्न होतो.
आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी आणि आवनी मुलम
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): अन्नाभिषेक
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेम्बर): थिरु कार्थिगई दीपम

ह्या शिवाय इथे नवरात्री उत्सव १० दिवस भव्य प्रमाणावर साजरा केला जातो. 

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६.३० ते ११.३०, दुपारी ४.३० ते रात्री ८.३०

मंदिराचा पत्ता: श्री वेदपुरीश्वरर मंदिर, ऍट पोस्ट तेरझुंदूर, कुथालम तालुका, तामिळ नाडू ६०९८०५

दूरध्वनी: +९१-४३६४२३७६५०

मंदिराचे पुजारी: श्री राजमोहन शिवम, ९८४२१५३९४७, ९४८६४५७१०३

श्री देवादिराजपेरुमल मंदिर

मूलवर: श्री देवादिराजपेरुमल, श्री अमरुविअप्पन
देवी: श्री सेंगमअलवल्ली

हे विष्णू मंदिर पंचारण्यकृष्ण क्षेत्रांपैकी एक आहे.

ह्या मंदिरात साजरे होणारे काही महत्वाचे सण:

वैकासि (मे-जून): ब्रह्मोत्सव
मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुओनम आणि एकादशी

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.

Shri Vedapurishwarar Temple and Shri DevadirajaPerumal temple at Therazhundur

Both these temples are located very close to each other and are dated more than 2000 years old. The Shiva temple is known as Vedapurishwarar temple and the Vishnu temple is known as DevadirajaPerumal temple. These temples are located at Therazhundur in Nagapattinam district of Tamil Nadu, at a distance of 12 kilometers from Mayiladuthurai on Mayiladuthurai-Kumbhakonam route (via Kuthalam). This was originally a Mada kovil built by King Kochengat cholan built as a brick structure. There are six stone inscriptions relating to the chola period. 

Moolavar: Shri Vedapurishwarar, Shri Arthyabakesar

Devi: Shri Sundarambika, Shri Saundarya Nayaki

Sthala Vruksha: Bilwa tree and Sandalwood tree

Puranik Name: Chandra Aranyam

Sacred teertha: Veda Teertha

Kshetra purana:

 

1. This Shiva temple is the 38th holy temple on the Southern banks of river Kaveri revered by the Nayanmars. As a child, when ThiruDnyanaSambandar (one of the 63 Nayanmars) came to this place, he saw two temples and did not identify the Shiva temple. At that time, Lord Vinayaka pointed out the Shiva temple to him and hence the Vinayaka at this temple is known as Dnyanasambandar Vinayaka. Earlier this place was known as Krishnaranyam. 

2. Shiva temple: Once in Kailash, Lord Vishnu and Lord Shiva were playing a game of dice. Goddess Parvati acted as the witness. Lord Vishnu was victorious at the end of this interesting game. Parvati was in a dilemma as she was unable to give the decision as on one side she had her husband while on the other she had her brother. Finally she gave the verdict in favor of Lord Vishnu which was fair and truthful. In the process, Lord Shiva was antagonized and he became angry and chided her for siding with her brother. He cursed Parvati and sent her to the earth to wander like a cow. Goddess Parvati came to Bhoolok as a cow and was roaming in the Southern part of India. As Lord Vishnu felt responsible for his sister’s fate, he came down to the earth as a cowherd to protect her. Lord Shiva couldn’t bear the separation from his wife and he too came to the earth as a Brahmin and started taking care of the cow (Parvati). At this temple, MahaVishnu as Aamaruviappan (cowherd) and Lord Shiva as Vedapurishwarar and Parvati grace this place. Lord Shiva is known as VedaPurishwarar as he taught Vedas here as a Brahmin. Parvati went to several sacred places as a cow and finally got her beauty back at this place. 

3. Vishnu temple: There is also another purana associated with this place.  Once Lord Krishna was grazing the cows on the banks of Yamuna. When he had gone to quench his thirst (in river Yamuna), Lord Brahma brought the cows to this place. The gopalas narrated this incident to Lord Krishna. Krishna created all the cows similar to the ones driven away by Brahma. As Krishna did not come to retrieve the cows, Lord Brahma was disappointed. Accepting his mistake, Brahma prayed to Lord Krishna for pardon. As lord Krishna grazed the cows at this place, we find a cow with a calf behind the utsav murti at this temple. 

4. Vishnu Temple: King Uparichar Vasu did severe penance and got a boon that when he travels in his chariot, either in the sky or on the earth, there should not be any obstacle in the path and in case any obstruction occurs, that obstruction shall be destroyed on its own. Once when the king and the queen were traveling in the sky, the queen requested him to visit this Vishnu temple. The king not only refused to heed to her request but also cursed that any object which comes in the way of the chariot’s shadow will get destroyed. When the shadow fell on the cattle grazing on the earth, the cows died. The cowherds were distraught while the king laughed and enjoyed the scene. When Lord Vishnu saw this egoistic behavior of the king, he mounted on his Garuda and pressed the shadow of the chariot with his toe. Immediately the chariot along with the king and the queen fell into the sacred tank. They swam and reached the edge of the tank where Sage Agastya was in meditation. The king felt that the curse of the sage was responsible for the mishap. The sage who was able to understand the whole episode advised the king to go to Lord Vishnu and ask for his pardon. When the king approached Lord Vishnu, the lord was in the form of a cowherd standing amidst the cattle. The king requested the cowherd to help him in recovering his chariot. The lord stated that if the king gave thousand pots of butter, he would help the king. The king fetched 999 pots of butter but couldn’t find one more pot. He filled the 1000th pot with water and mixed it with the 999 pots. But the lord first opened the pot filled with water and took out butter from it. In the same manner, he opened all the pots and took out butter. On seeing all the pots filled with butter, the king fell at the lord’s feet and begged for mercy. The lord forgave him for his mistake. He held him to his feet and granted Vishwarupadarshan. Hence at this Vishnu temple, the lord is worshiped with full splendor. 

5. Sage Agastya did penance at this place to get rid of the sin he had committed by devouring the demon Vathapi.      

6. Vishnu Temple: Sage Markandeya did penance at this place. He worshiped Lord Vishnu for liberation and got it. 

7. Vishnu Temple: There is an idol of Kauvery at this temple. This is to highlight the important event that took place at this place. Once Sage Agastya asked Kavery to marry him but she refused. The sage filled her in his Kamandalu (a pot used by the rishis). Later, Lord Ganesha freed her by pushing the Kamandalu to the ground. When river Kavery started flowing the sage cursed her. On reaching this place, she worshiped Lord Vishnu and got rid of her curse. 

8. When Shaiva saint Sambandhar visited this place, he was struck at a crossing. He could not decide the exact way to the temple. At that time Lord Vinayaka guided him to this temple.

9. When Goddess Parvati and Lord Shiva were separated, Lord Indra, Devas and Ashta Dikpals came to meet them. Nandi did not allow them to meet Lord Shiva and Goddess Parvati. Hence Ashta Dikpals installed eight Shiva Lingas around this place and worshiped Lord Shiva.

Those who worshiped here: Devas, Vedas, Ashta Dikpals, Lord Indra, Goddess Parvati, Sage Agastya, River Kaveri, Sage Markandeya, Shaiva saint Sambandhar.

Special features:

1. Sanctum sanctorum is semi circular moat. 

2. There is a hall where Goddess Parvati and Lord Shiva are believed to have played the game of dice. This is represented with a paintings

3. Lord Surya’s rays fall on a shiva linga on the twenty third, twenty fourth and twenty fifth day of the Tamil month Masi between 5.50 pm and 6.18 pm in the evening. 

4. This was a Mada kovil once upon a time.

5. This is a birthplace of Tamil poet Shri Kambar

6. This place was a sandalwood forest

7. As mentioned in earlier blogs this place is associated with Thirukkomzhambur, Thiruvadurai, Kuthalam, Ethirkolpadi, Thiruvelvikudi and Thirumananchery

8. The roof above Shiva linga is of rudraksha.

9. When Goddess Parvati came as a cow to do penance, she was accompanied by Goddess Laskshmi and Goddess Saraswati as cows. 

10. Goddess Parvati’s shrine is outside as she did not marry Lord Shiva at this place. 

11. Sage Agastya and river Kaveri worshiped Lord Shiva and were relieved of their curses. They have separate sanctums. 

12. This is a parihar sthala for marriage obstacles.

13. As Lord Shiva taught Vedas and its intricacies to Brahmins at this place he is praised as Vedapurishwarar

About the temple:

This was reconstructed by Cholas as a stone structure which is not a Mada kovil. Later extensions were done by Vijayanagar kings. This is a west facing temple with a five tiered Rajagopuram with two prakarams. Balipeeth, Nandi and Dhwajastambha are after the Rajagopuram. Sanctum Sanctorum consists of sanctum antharala and mahamandap. Sanctum is in the form of a semicircular moat. The shiva linga is a swayambhu linga and on the top of a shiva linga there is a roof of rudraksha. There is a rudraksha tree behind the main shrine. Koshta murtis are - Lord Ganesha, Lord Medha Dakshinamurti, Lord Lingodbhavar, Lord Brahma, and Chaturbhuja Durga. The artha mandap is shaped like the forehead of a bat (vowel in Tamil, Vatavaghul in Marathi). The prakaram shrine of Shri Madeshwarar is on the left and Shri Madeshwari on the right. Stucco images of Dwarapalakas present in the shrine. There are paintings of Ashta Dikpal in the prakaram. In the inner prakaram we come across shrines of Lord Subramanya, Navagraha, kshetra linga, Kadambavaneshwarar Linga, Valanchuzhi Vinayaka (ujavya sondecha Ganapati), idol of Goddess Kaveri, Sage Agastya, Lord Chandikeshwar, Sage Markandeya and Lord Swarnaakarsha Bhairav. In the Navagraha shrine Lord Surya faces the west and all the planets face Surya. Near the Kshetra vruksha we find the kshetra linga along with Lord Ganesha and Nandi idols. Initially only the shrines of Lord Mahadeveshwar and Goddess Mahadeveshwari were present at this place. Other shrines were added later. There is a separate Mahavishnu temple facing this temple. Ashta Dikpals installed eight shiva lingas at this place which are present even now. 

Other shrines in this temple: 

There are separate shrines for Lord Vishnu and Goddess Lakshmi. There is also a shrine of Lord Krishna with 4 hands along with his consorts Rukmini and Satyabhama with a calf near him. The place got the name Therazhundur as the chariot (of Uparichar Vasu) was stopped at this place.   

Prayers: 

1. Devotees prayed to Lord Shiva for wedding boons.

2. Estranged couple pray for their union

3. Ladies pray Goddess Parvati for enhancing their beauty

Poojas:

Daily worship four times a day. Pradosha puja and other weekly and fortnightly pujas are performed regularly.

Some important festivals at Shiva temple: 

On 23rd, 24th and 25th day of Tamil month Masi, Surya pooja is performed 

10 days before Chaitra pournima, flag hoisting is done to indicate the beginning of the 10 day festival which concludes with a chariot festival

Avani (Aug-Sept): Ganesh chaturthi and Avani mulam

Purattasi (Sept-Oct): Annabhishek

Karthigai (Nov-Dec): Thiru karthigai deepam

Masi (Feb-Mar): Shivaratri

Besides this Navaratri utsav is celebrated for 10 days on a grand scale. 

Temple timings: 6.30 am to 11.30 am, 4.30 to 8.30

Address: Shri Vedapurishwarar Temple at post Therazhundur, Taluka Kuthalam, TN 609805

Phone: 91-4364237650

Temple priest: Shri Rajamohana Shivam, 9842153947, 9486457103

Shri Devadirajaperumal Temple

Moolavar: Shri Devadirajaperumal, Shri Amaruviappan

Devi: Shri SengamAlavalli

This Vishnu temple is one of the PancharanyaKrishna kshetra

Some important festivals at the Vishnu temple: 

Brahmotsav in the month of Vaikashi (May – June)

ThiruOnam and Ekadashi festivals in the Tamil month of Margazhi (December – January)

Courtesy: Various websites and blogs

कुथालम (थिरुथ्रूथी) येथील श्री उक्त वेदिश्वररस्वामि मंदिर

कुथालम हे मयीलादुथुराई-कुंभकोणम मार्गावर मयीलादुथुराईपासून १२ किलोमीटर्स वर आहे. कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर वसलेल्या ह्या पाडळ पेथ्र स्थळाची स्तुती शैव संत अप्पर, सुंदरर आणि संबंधर ह्यांनी गायली आहे. ह्या स्थळाचे पुराणिक नाव उथपवनम असे होते. येथील भिंतींवर असलेल्या कोरीव कामांमध्ये ह्या स्थळाचा उल्लेख चोळीश्वरं आणि थिरुथ्रूथी (म्हणजे बेट) असा आहे. पूर्वीच्या काळी हे कावेरी नदीवर एक बेट होतं. हे स्थळ पाचव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. कालांतराने चोळा, पांड्या आणि विजयनगर साम्राज्याच्या राजांनी ह्याचा जीर्णोद्धार केला. 

मूलवर: श्री उक्त वेदिश्वरर, श्री उथ वेदिश्वरर, श्री सोन्नवारू अरिव
देवी: श्री अमृत मुखांबिका, श्री परिमलनायकी, श्री अरुमपनवलमुलैयल
क्षेत्र पुराण: सुंदर तीर्थ, पद्म तीर्थ, वडकुळम आणि कावेरी नदी
क्षेत्र वृक्ष: कायीलै वृक्ष / पुथ्थल वृक्ष (मराठीमध्ये औदुंबर)
पुराणिक नाव: थिरुथ्रूथी, चोळीश्वरं

क्षेत्र पुराण:

१. पुराणानुसार श्री पार्वती देवींना एकदा पृथ्वीवर थिरुकोळंबम येथे गाय म्हणून जन्म घेण्याचा शाप मिळाला होता. ह्याचा आम्ही पूर्वीच्या लेखांमध्ये उल्लेख केला आहे. थिरुवाडुथुराई येथे श्री पार्वती देवींनी गायीच्या रूपात भगवान शिवांची पूजा केली आणि त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी त्यांना मूळ रूपात आणलं. कुथालम येथे श्री पार्वती देवी भरत ऋषींच्या यज्ञामधे यज्ञकुंडातून एका बालिकेच्या रूपात प्रकट झाल्या. एथिरकोलपडी येथे भरत ऋषींनी भगवान शिवांना जामात म्हणून स्वीकारलं. थिरुवेलवीकूडी येथे विवाहयज्ञ संपन्न झाला. थिरुमनंचेरी येथे श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिव यांनी वधुवर रूपामध्ये दर्शन दिलं. कुथालम म्हणजे ह्या ठिकाणी श्री पार्वती देवी यज्ञकुंडातून प्रकट झाल्या. त्यांची भगवान शिवांशी विवाह करण्याची इच्छा होती. म्हणून त्यांनीं कावेरी नदीच्या काठावर शिव लिंग स्थापून त्याची पूजा केली. भगवान शिव त्यांच्यासमोर प्रकट झाले आणि त्यांनी विधिलिखितानुसार विवाह करण्याचं वचन दिलं. म्हणून इथे भगवान शिवांना सोन्नवारू अरिव (ज्यांनी आपलं वाचन पाळलं) असं संबोधलं जातं. जेव्हा श्री पार्वती देवी विवाहयोग्य झाल्या तेव्हा भरत ऋषींनी भगवान शिवांना त्यांच्या पुत्रीसाठी म्हणजेच श्री पार्वती देवींसाठी योग्य वर शोधण्याची विनंती केली. भगवान शिवांनी त्यांना आशीर्वाद दिला आणि सांगितलं की ते स्वतः त्यांच्या पुत्रीशी विवाह करतील कारण त्यांची पुत्री साक्षात श्री पार्वती देवीच आहेत. त्यांनी श्री पार्वती देवींनी त्यांच्या यज्ञकुंडातून प्रकट होऊन त्यांची पुत्री बनण्याचं कारण पण सांगितलं. असा समज आहे की ह्या ठिकाणी विवाहाचा वाङ्निश्चय विधि साजरा झाला.

२. स्थळपुराणानुसार विवाहसमयी स्वर्गातून उक्थल वृक्ष इथे आणला गेला. त्या समयापासून हा क्षेत्र वृक्ष इथे आहे. ह्या ठिकाणी वाङ्निश्चय विधी ह्या वृक्षाच्या खाली साजरा झाला, म्हणून असा समज आहे कि ह्या वृक्षाखाली सध्या ज्या पादुका आहेत त्या भगवान शिव इथे ठेऊन गेले. असा समज आहे की असा उक्थल वृक्ष दुसरीकडे कुठेही नाही.

३.  क्षेत्र पुराणानुसार शैव संत सुंदरर जेव्हां ह्या मंदिरात आले त्यावेळी ते आजारामुळे खूप अशक्त झाले होते. त्यांनी ह्यातून बाहेर पडण्यासाठी भगवान शिवांची स्तुती करून त्यांना प्रार्थना केली. भगवान शिवांनी त्यांना इथे पद्म तीर्थामध्ये स्नान करायला सांगितलं. स्नान केल्यावर ते बरे झाले. म्हणून ह्या तीर्थाला त्यांचे नाव दिले आहे. इथे सुंदरर ह्यांची मूर्तीपण आहे.

४. रुद्रशर्मा नावाचा भक्त इथून काशीला मुक्तीप्राप्त करण्यासाठी निघाला. हे स्थळ पण काशी एवढंच तुल्यबळ आहे हे समजाविण्यासाठी भगवान शिवांनी गुंडोधर नावाच्या आपल्या गणाला सर्प बनून रूद्रशर्माच्या काशीच्या प्रवासात व्यत्यय आणण्याची आज्ञा केली. रुद्रशर्माने गरुड मंत्र म्हणून त्या सर्पाला बेशुद्ध केले. त्या सर्पाला वाचविण्यासाठी भगवान शिव स्वतः गारुड्याच्या रूपात आले. जेव्हां रुद्रशर्माला ज्ञात झालं की हे गारुडी दुसरा तिसरा कोणी नसून साक्षात भगवान शिव आहेत तेव्हां त्यांनी भगवान शिवांना नमस्कार करून आशीर्वाद मागितले. भगवान शिवांनी त्यांना ह्या स्थळाची महती सांगितली आणि ह्या स्थळी पूजा करून काशीला पूजा केल्याचंच फळ मिळतं असं पण सांगितलं.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री पार्वती देवी, श्री काळीदेवी, कश्यप ऋषी, अंगिरस ऋषी, गौतम ऋषी, मार्कंडेय ऋषी, वसिष्ठ ऋषी, पूलस्थि ऋषी, अगस्त्य ऋषी, श्री अग्निदेव, श्री वरुण, शिवाचार्य, श्री कादिरवनम (श्री सूर्यदेव).

वैशिष्ट्ये:

१. इथले शिव लिंग स्वयंभू आहे.

२. इथली श्री मुरुगन ह्यांची मूर्ती अलौकिक आहे कारण इथे त्यांचे वाहन त्यांच्या समोर आहे. 

३. गाभाऱ्यावरचं विमान खूप सुंदर आहे आणि त्यावर सुंदर शिल्पे कोरलेली आहेत.

४. असा समज आहे की इथले क्षेत्र वृक्ष साऱ्या विश्वात अद्वितीय आहे.

५. इथल्या क्षेत्र वृक्षाखाली असलेल्या पादुका हे स्वतः भगवान शिव सोडून गेले असा समज आहे.

६. श्री अग्निदेवांनी त्यांच्यावर लागलेल्या आरोपाचं निरसन करण्यासाठी इथे पूजा केली.

७. इथून जवळ असलेल्या कादिरमंगलम ह्या स्थळी सूर्यदेवांनी वास्तव्य केलं आणि भगवान शिवांची पूजा केली म्हणून श्री सूर्यदेवांना इथे श्री कादिरवनम असं संबोधलं जातं.

मंदिराबद्द्ल माहिती:

हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून ह्याला पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे. ध्वजस्तंभ, नंदि आणि बलीपिठ हे क्षेत्र वृक्षाजवळ आहेत. इथले शिवलिंग स्वयंभू आहे. 

कोष्टामध्ये पुढील मूर्ती आहेत:  श्री गणेश, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री लिंगोद्भवर आणि त्यांच्या आजूबाजूला श्री ब्रह्मदेव आणि श्री विष्णू, अगस्त्य ऋषी,  श्री भिक्षाटनर, श्री ब्रह्म आणि श्री दुर्गा देवी. 

परिक्रमेमध्ये आपल्याला श्री थुनाईवन्थ-विनायकर (श्री विनायक जे आपल्या मातेला मार्गदर्शक म्हणून आले), श्री षण्मुख त्यांच्या पत्नींसमवेत त्यांच्या मोर ह्या वाहनावर आरूढ असलेले, श्री वळमपुरी विनायकर (श्री विनायक ज्यांची सोंड  उजव्या बाजूला वळली आहे), श्री मुरुगन, श्री नटराज, श्री विश्वनाथ, सप्त ऋषी, ६३ नायनमार, पंचभूत लिंगे, नवग्रह, श्री मंगल शनीश्वरर, श्री भैरव, श्री महालक्ष्मी देवी, श्री सूर्य ह्यांच्या मूर्ती बघावयास मिळतात. गाभाऱ्याच्या मागे श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिव ह्यांचे वधुवर पोषाखातले स्टुक्को चित्र आहे. असा समज आहे कि श्री पार्वती देवी भरत ऋषींनि केलेल्या यज्ञसमयी यज्ञकुंडातून प्रकट झाल्या. म्हणून हे स्थळ अशा आजूबाजूच्या स्थळांपैकी आहे जी स्थळे श्री पार्वती देवी आणि भगवान शिव ह्यांच्या विवाहाशी निगडित आहेत. ह्या मंदिरात श्री पार्वती देवींचे एक स्वतंत्र देवालय आहे जिथे त्यांना श्री अरुमपनवलमुलैयल अम्माई असं संबोधलं जातं. परिक्रमेमध्ये एक छोटं देवालय आहे जिथे त्यांना श्री परिमलनायकी असं संबोधलं जातं.

प्रार्थना:

१. भाविक जन इथे विवाह ठरण्यातल्या अडचणींवर मात करण्यासाठी प्रार्थना करतात.

२. भाविक जन इथे त्वचारोग निवारणासाठी पवित्र तीर्थामध्ये स्नान करून भगवान शिवाची पूजा करतात. 

पूजा:

दैनंदिन पूजा, पाक्षिक पूजा, मासिक पूजा तसेच प्रदोष पूजा नियमित केल्या जातात. 

मंदिरात साजरे होणारे महत्वाचे सण:

मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री

पंगूनी (मार्च-एप्रिल): पंगूनी उत्तिरं

आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी

कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): सोमवार पूजा 

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ९ ते १२, संध्याकाळी ५.३० ते रात्री ८.३०

मंदिराचा पत्ता: श्री उक्थ वेदिश्वररस्वामि मंदिर, ऍट पोस्ट कुथालम, मयीलादुथुराई जिल्हा, तामिळ नाडू ६०९८०१

दूरध्वनी: +९१-४३६४२३५२२५, +९१-९४८७८८३८००

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा. 

Shri Uktha Vedeeshwararaswamy Temple at Kuthalam (Thiruthruthi)

Kuthalam is at a distance of 12 kms from Mayiladuthurai on the Mayiladuthurai-Kumbhakonam route. This padal petra sthalam on the southern bank of Kaveri was revered by Shaiva saints Appar, Sundarar and Sambadhar. The puranik name of this place was Uthapavanam. In the carvings on the wall of the temple, the place is referred to as Choleeswaram and Thiruthruthi (means island). In olden days, this was an island on Kaveri. This place existed even before the 5th century. It was renovated by Chola, Pandya and Vijaynagar kings. 

Moolavar: Shri Uktha Vedeeshwarar, Shri Sonnavaaru Ariva
Devi: Shri Amruta Mukhambika, Shri Parimalnayaki, Shri Arumpanavalamulaiyal
Kshetra teertha: Sundara teertha, Padma teertha, Vadakulam and Kaveri river
Kshetra vruksha: Kayilai tree/ Putthala tree (Audumber in Marathi)
Puranik name: Thiruthruthi, Choleeshwararm

Kshetra purana: 

1. According to puran, Goddess Parvati was once cursed to be born as a cow at Thirukkozhambam. This we have mentioned in our earlier blogs. At Thiruvadudurai, she worshipped Lord Shiva as a cow and restored to her original form. At Kuthalam, she was born as a female child from the yagnya kunda as a daughter to sage Bharata. At Ethirkolpadi, Lord Shiva was received as bridegroom by Sage Bharata. At Thiruvelvikudi the yagna for marriage ceremony took place. At Thirumanancheri, Goddess Parvati and Lord Shiva gave darshan in their wedding form. Goddess Parvati was born from yagnya kunda as mentioned above. She wanted to marry Lord Shiva. Hence she installed a Shiva linga on the bank of river Kaveri and worshiped him. Lord Shiva appeared before her and promised her to marry as it was destined. Hence Lord Shiva is praised here as Sonnavaaru Ariva i.e. who kept his word. When she attained marriageable age, the sage prayed to Lord Shiva to find a suitable groom for her. Lord Shiva graced him and told him that he will be marrying his daughter soon as she was none other than Goddess Parvati. He also explained to him the reason for her birth. It is believed that the betrothal ceremony took place here.

2. According to Sthala Purana, the celestial vruksha Ukthala tree was brought from the celestial world to this place at the time of marriage. Since that time, the kshetra vruksha has been at this place. Since the betrothal ceremony is believed to have taken place under this tree, the padukas that are present under the tree are believed to have been left behind by Lord Shiva. It is believed that this kind of Ukthala tree is not found anywhere. 

3. According to kshetra purana, when Shaiva saint Sambandhar came to this place, he was very weak due to some illness. He prayed to Lord Shiva for relief. Lord Shiva directed him to take a dip in the Padma teertha (temple tank). After taking a bath, Sundarar was cured of his illness. Hence the tank is named after him. There is a shrine at this place for Shaiva saint Sundarar. 

4. A devotee named Rudirasarma started for Kashi to attain Mukti. In order to show this place is equal to that of Kashi he directed one of his Ganas named Gundodhar to take the form of a serpent and obstruct Rudhirasarman from reaching Kashi. When Gundodhar obstructed Rudrasarma, he recited Garuda mantra and made the serpent unconscious. To save the serpent, Lord Shiva took the form of a snake charmer. When Rudrasarma realized that the snake charmer was none-other than Lord Shiva he sought his blessings. Lord Shiva explained to him about the importance of this place and how it was equal to Kashi and also how by worshiping at this place one gets the same benefits that of Kashi. 

Those who worshiped here: 

Goddess Parvati, Goddess Kaali, Sages – Kashyapa, Angirasa, Gautama, Markandeya, Vashistha, Poolasthi and Agastya, Lord Agni, Lord Varun, a Shivacharya, Lord Kadiravan (Lord Surya)

Special features: 

1. Shiva linga is swayambhoo linga.

2. Idol of Lord Muruga is unique as his mount is in front of him. 

3. Sanctum sanctorum tower is very beautiful with a lot of sculptures.

4. Kshetra vruksha is believed to be only one of that kind in the world.

5. The padukas under the kshetra vruksha are believed to have been left behind by Lord Shiva.

6. Agni worshiped at this place to get rid of the blame. 

7. Lord Surya stayed at a nearby place named Kadirmangalam and worshiped Lord Shiva at this place. Hence Lord Surya is known as Kadiravanam.

About the temple:

This is an east facing temple with a 5 tiered Rajagopuram. The dwajastambha, Nandi and Balipeeth are near the kshetra vruksha. Shiva linga is a swayambhoo linga. Kosthamoortis are Lord Ganesha, Lord Dakshinamoorti, Lord Lingothbhavar with Lord Brahma and Lord Vishnu on either side, sage Agastya, Lord Bikshadanar, Lord Brahma and Goddess Durga. In the prakaram, we come across Thunaivantha-Vinayaka (Vinayaka who came as escort), Shanmukha with his consorts on a peacock, Valampuri Vinayak (Vinayaka with trunk turned towards right), Lord Muruga, Lord Nataraja, Lord Vishwanatha, Saptarishis, Shaiva saints 63 Nayanmars, Panchabhoot lingas, Navagrahas, Mangal Shanishwarar, Lord Bhairava, Goddess Mahalakshmi, Lord Surya. Behind the sanctum sanctorum, there is a stucco image of Lord Shiva and Goddess Parvati in wedding attire. It is believed that Goddess Parvati appeared as a child from the yagnya kunda for Sage Bharata. Hence this place is associated with other nearby places which are connected to the wedding of Goddess Parvati with Lord Shiva. In this temple she has a separate shrine where she is praised as Arumpanavalamulaiyal Ammai. In the prakaram, there is a small shrine where she is praised as Parimalnayaki. 

Prayers: 

Devotees worship for removal of marriage obstacles.

Devotees take a dip in the sacred tank and worship Lord Shiva for getting rid of skin problems

Poojas: 

Daily rituals, Monthly poojas, fortnightly poojas and Pradosha pooja are performed regularly

Some important festivals:

Maasi (Feb-Mar): Mahashivratri

Panguni (Mar-April): Panguni Uttiram

Aavani (Aug-Sept): Ganesh Chaturthi

Karthigai (Nov-Dec): Somvar puja

Temple Timings: 9 am to noon; 5.30 pm to 8.30 pm

Address: - Shri Uktha Vedeeshwararaswamy Temple at Post Kuthalam, District Mayiladudurai, TN 609801

Phone number: +91-4364235225; 9487883800

Courtesy: Various blogs and websites

थिरुवाडुथुराई येथील श्री मासिलामणीईश्वरर मंदिर

ह्या मंदिराला श्री गोमुक्तीश्वरर मंदिर असं पण म्हणतात. हे कंजनूर च्या आसपासच्या सप्तस्थानांमधलं एक मंदिर आहे. मयीलादुथुराई-कुट्रालम-कुंभकोणम मार्गावर मयीलादुथुराईपासून २० किलोमीटर्स वर हे मंदिर आहे. थिरुवलंकाडूपासून खूप जवळ आहे. हे पाडळ पेथ्र स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैव संत संबंधर, अप्पर आणि सुंदरर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती गायली आहे. थिरूमुलर सिद्ध आणि शैव संत थिरुमळीगैनायनार ह्यांना इथे मुक्ती मिळाली. थिरुवाडुथुराई आदिनम हा जुना शिव मठ ह्या ठिकाणी आहे.

मूलवर: श्री गोमुक्तीश्वरर, श्री मासीलामणीश्वरर
देवी: श्री ओप्पीलमुलीयअम्माई, श्री अतुल्यकुजाम्बळ, श्री अभयगुजांबळ
क्षेत्र वृक्ष: पीपल वृक्ष (तामिळ मध्ये पडर अरासू)
पुराणिक नाव: नंदिनगर, नवकोटीसिद्धपूरम, अरसवनम, बोधीवनम, गोकळी-गोमुखी-पुरम

क्षेत्र पुराण:

१. एकदा कैलासावर भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी द्यूत खेळत होते. भगवान शिव खेळ हरले आणि श्री पार्वती देवी त्यावर हसल्या. ह्यामुळे भगवान शिवांना राग आला आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना गाय होऊन भूलोकावर फिरण्याचा शाप दिला. श्री पार्वती देवी खूप अस्वस्थ झाल्या आणि त्यांना आपल्या पतींपासून दूर जायला लागत आहे ह्याचं फार वाईट वाटलं. त्यांनी भगवान शिवांकडे क्षमायाचना केली त्याचबरोबर भगवान शिवांबरोबर पुनर्मीलन होण्याचा उपाय विचारला. भगवान शिवांनी त्यांना सांगितलं कि एका ठिकाणी त्या परत मूळ रूपात येतील आणि त्यांचं पुनर्मीलन होईल. श्री पार्वती देवी भूलोकात आल्या आणि त्या कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर पोचल्या. थिरुवाडुथुराई येथे त्यांना शिवलिंग दिसलं आणि त्यांना त्या शिवलिंगावर दुधाचा अभिषेक करून पूजा करण्यास आरंभ केला. भगवान शिव त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी श्री पार्वती देवींना मूळ रूपात आणले आणि त्यांना आलिंगन दिलं. ह्या ठिकाणी भगवान शिवांनी गायीला मुक्ती दिली म्हणून ह्या स्थळाला श्री गोमुक्तिश्वरम असं म्हणतात तर भगवान शिवांना श्री गोमुक्तेश्वरर असं म्हणतात. ह्या स्थळाची माहिती पुराणांमध्ये अनेक प्रसंगामध्ये सांगितली आहे.

२. एकदा श्री पार्वतीदेवींनी भगवान शिवांना विचारलं की “सगळेजण तुमची भक्ती करतात कारण त्यांना तुमच्याकडून काहीतरी वरदान पाहिजे असतं, पण असं कोणी आहे का जे कुठलीही अपेक्षा न करता ते तुमची भक्ती करतात?” भगवान शिवांनी श्री पार्वती देवींना एका बिल्व वृक्षाखाली असलेले शिवलिंग दाखवले. तिथे एक माकड बिल्व वृक्षाची पाने तोडून ते खेळ खेळल्यागत शिवलिंगावर टाकत होतं. आणि तो दिवस शिवरात्रि होता. भगवान त्या माकडावर प्रसन्न झाले आणि त्याला चक्रवर्ती बनवलं आणि त्रैलोक्याचा राजा बनवलं. राजाने भगवानांना प्रार्थना केली कि त्याला माकडाचं मुख प्राप्त व्हावं आणि चित्त सतत भगवानांच्या ध्यानामध्ये असावं अशी इच्छा केली. भगवानांनी त्याची इच्छा मान्य केली आणि त्याला मुचुकुंद असे नाव दिले. एकदा मुचुकुंद राजा आपल्या आठ बांधवांसह श्री इंद्रदेवांना त्यांच्या वालासुराबरोबरच्या युद्धामध्ये मदत करण्यासाठी गेले आणि त्यामुळे इंद्रदेवांना विजय मिळाला. श्री इंद्रदेव मुचुकुंद राजावर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी कृतज्ञतेचे प्रतीक म्हणून मुचुकुंद राजाला त्याला हवे ते मागण्यास सांगितले. इंद्रदेव ह्या काळामध्ये सुख उपभोगण्यामध्ये रमले होते आणि म्हणून त्यांचं भगवान शिवांनी त्यांना दिलेल्या त्यागराज मूर्तीची उपासना करण्यामध्ये दुर्लक्ष झालं होतं. म्हणून भगवान शिवांनी मुचुकुंद राजाला इंद्रदेवांकडून त्यागराजाची मूर्ती मागण्याचा सल्ला दिला. इंद्रदेवांना ती मूर्ती कोणाला द्यायची नव्हती म्हणून त्यांनी त्या मूर्तीच्या हुबेहूब अजून सहा मूर्ती केल्या आणि त्या सर्व एकत्र ठेवल्या. त्या रात्री भगवान शिवांनी मुचुकुंद राजाच्या स्वप्नात येऊन त्याला इंद्रदेवांचा सहा मूर्ती करण्यामागचा हेतू सांगितला आणि मूळ मूर्ती कशी ओळखायची ह्याचेपण ज्ञान दिले. इंद्रदेवांनी मुचुकुंद राजाला त्या सात विडंग मूर्ती दाखवल्या आणि त्यातून मूर्ती निवडायची विनंती केली. भगवान शिवांनी मार्गदर्शन केल्याप्रमाणे मुचुकुंद राजाने मूळ मूर्तीच निवडली. त्यानंतर इंद्र देवांनी मुचकुंद राजाला सर्वच मूर्ती प्रदान केल्या. त्यागराजांची मूळ मूर्ती थिरुवारुर येथे स्थापन केली गेली. त्यानंतर मुचुकुंद राजाने उरलेल्या सहा मूर्ती सहा ठिकाणी स्थापित केल्या. त्यानंतर एके रात्री भगवान शिवांनी मुचुकुंद राजाला स्वप्नात येऊन त्याला थिरुवाडुथुराई इथे जाण्यास सांगितले आणि तिथून राज्य सांभाळण्याचा आदेश दिला. मुचुकुंदने भगवान शिवांनी सांगितल्याप्रमाणे केले आणि त्यामुळे ते महान राजा म्हणून प्रसिद्धी पावले.

३. इथल्या रथयात्रेतील मूर्तीचे नाव श्री अनैथूएरुंडनायकर (भगवान ज्यांनी आपल्या पत्नीला आलिंगन दिले) असे आहे. पण मूर्तीमध्ये ते पार्वती मातेला आलिंगन देत आहे असं दिसत नाही.

४. शैव संत संबंधर ह्यांनी आपल्या पित्यांसमवेत इथे वास्तव्य केलं. त्यांनी आपल्या पितांना त्यांच्या कडे संपत्ती नसल्याने भगवान शिवांची कृपा प्राप्त करण्यासाठी त्यांनी जो यज्ञ केला त्यामध्ये सहाय्य केलं. बलीपीठ जिथे भगवान शिवांनी त्यांना संपत्ती प्रदान केली ते मंदिरामध्ये अजून आहे. ह्या पीठाभोवती शिवगण आहेत. 

५. नायनमारांपैकी एक नायनमार थिरुमळीगैथेवर ह्या मंदिरात भगवान शिवांची बराच काळ पूजा करत होते. काही गैरसमजुतीमुळे इथल्या राजाने थिरुमळीगैथेवर ह्यांना अटक करण्यासाठी सैनिक पाठवले. श्री अंबिका देवींच्या विनंती वरून भगवान शिवांनी नंदिंचं सैन्य पाठवून त्या सैनिकांना पळवून लावले. त्यानंतर सगळे नंदि एका नंदि मध्ये विलीन झाले आणि त्यातून एक भव्य नंदि तयार झाला. हा नंदि इथे मंदिरात बघायला मिळतो. ह्या नंदिंची प्रार्थना करणं हे खूप शुभ मानलं जातं. प्रदोषकाळी ह्या नंदिवर अभिषेक केला जातो.

६. शिवयोगींपैकी सुंदरनाथर नावाचे योगी एकदा कैलास पर्वतावरून अगस्त्य मुनींना भेटण्यासाठी दक्षिणेकडे आले. त्यांनी इथे एक धनगर मृत्युमुखी पडलेला बघितला. त्या धनगराच्या भोवती सगळ्या गायी उभ्या राहून रडत होत्या. त्या शिवयोगींनी आपल्या योगसामर्थ्याने त्या धनगराच्या शरीरात प्रवेश केला आणि गायींना घेऊन तो धनगराच्या घरी गेला. नंतर परत आपल्या स्थानी येऊन त्यांनी तपश्चर्या केली. हे शिवयोगी पुढे थिरूमुलर ह्या नावाने प्रसिद्ध झाले. त्यांनी तीन हजार दिव्य स्तोत्रे लिहिली आणि ह्या मंदिरामध्ये ते भगवानांमध्ये विलीन झाले. 

७. भगवानांच्या उजव्या बाजूला श्री त्यागेश ह्यांची मूर्ती श्री कमलांबिका मातेसमवेत आहे. असा समज आहे कि भगवान शिवांनी नवकोटी सिद्धांना अष्ट-महासिद्धी शिकविल्या त्यामध्ये बोगर हे सिद्ध पण होते. इथे थिरुमळीगैदेवर आणि नमःशिवायमूर्तीस्वामीगल ह्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत.

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री पार्वती देवी, नवकोटी सिद्ध, बोगर सिद्ध, चेरामन (६३ नायनमारांपैकी एक), कोचेंगट चोळा राजा, विक्रम पांड्य राजा, श्री यमदेव, संत थिरूमुलर, थिरुमळीगैथेवर (६३ नायनमारांपैकी एक), शैव संत सुंदरर आणि संबंधर, मुचुकुंद चक्रवर्ती

वैशिष्ट्ये:

१. भगवान शिवांनी इथे महातांडव नृत्य केले. त्याचे नाव सुंदर नटनं असे आहे.

२. इथले क्षेत्र वृक्ष (पीपल वृक्ष) हे खूप जुने आहे. हे वृक्ष देवांचं प्रतीक आहे असं मानलं जातं. असा समज आहे की भगवान शिव ह्या वृक्षातून प्रकट झाले आणि त्यांनी देवांना आशीर्वाद दिले.

३. श्री विनायकांनी त्यांच्या मातेला इथे येण्यास सहाय्य केले. 

४. इथे श्री पार्वती देवीं श्री गोरूपांबिका रूपात आहेत.

५. असा समज आहे की इथे बोगर सिद्ध ह्यांच्या समवेत नवकोटीसिद्धांनी तपश्चर्या केली. भगवान शिवांनी त्यांना अष्ट-महासिद्धींचं ज्ञान दिलं. 

६. हे मंदिर विशेष मंदिर आहे कारण इथे चेरा राजा चेरामन पेरुमल, कोचेंगट चोळा राजा आणि पांड्या राजा विक्रम पांडियन ह्यांनी भगवान शिवांची उपासना केली.

७. श्री यमदेवांनी इथे भगवान शिवांची उपासना केली. भगवान शिवांनी त्यांना आशीर्वाद दिले आणि भगवानांचा वृषभ वाहन बनण्याचं वरदान दिलं.

मंदिराबद्दल माहिती:

हे पूर्वाभिमुख मंदिर असून इथे तीन परिक्रमा आहेत आणि पांच स्तरांचं राजगोपुर आहे. गाभाऱ्यावरचे विमान (शिखर) हे दोन स्तरांचं (द्विदल) आहे. इथले शिवलिंग स्वयंभू असून पूर्वाभिमुख आहे. आतला नंदि खूप भव्य आहे. मंदिराचे वर्तमान बांधकाम २००० वर्षे जुनं आहे. वर्तमान बांधकाम चोळा राजांनी केलं. इथल्या शिलालेखांमध्ये विविध राजांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामांची माहिती आहे. श्री अंबिका एका पश्चिमाभिमुख देवालयात स्थित आहेत. इथल्या दुसऱ्या, तिसऱ्या आणि चौथ्या परिक्रमा भव्य भिंतींनी अलग केल्या आहेत. तिसऱ्या परिक्रमेमध्ये संत थिरूमुलर ह्यांची मूर्ती आहे. इथले क्षेत्र वृक्ष खूप जुनं आहे आणि ते देवांचं प्रतीक आहे असा समज आहे. मंदिराच्या आवारात थिरूमुलर ह्यांची समाधी आहे.

इथे स्थळ विनायकांना थुनाई वंद विनायकर असं पण म्हणतात. ह्या नावाचा अर्थ गणपती जे आपल्या गायीच्या रूपातल्या मातेला मार्ग दाखविण्यासाठी मार्गदर्शक म्हणून आले आणि ज्यांनी आपल्या मातेला म्हणजेच श्री पार्वती देवींना इथं आणून सोडलं.

प्रकारामध्ये एक गायीची मूर्ती आहे ज्यामध्ये गाय शिव लिंगावर अभिषेक म्हणून दूध ओतत आहे. ह्या मूर्तीचे नाव श्री गोरूपांबिका असे आहे. ह्या मंदिरात नवग्रह संनिधी नाही. श्री शनीश्वरांची मूर्ती आहे. श्री सुर्यदेवांच्या इथे तीन मूर्ती आहेत. 

भगवान शिवांच्या उजव्याबाजूला श्री त्यागराज आणि श्री कमलांबिका माता ह्यांचे देवालय आहे. 

इथल्या उत्सव मूर्तीचे नाव श्री अनैथूइरुंडनायकर (भगवान मातेला आलिंगन देताना) असे आहे. पण मूर्तीमध्ये भगवान शिव पार्वती मातेला स्पर्श करताना दिसत नाहीत. 

इथे एक लहान नंदि आहे ज्याचे नाव श्री अधिकार नंदि असे आहे. ह्या नंदिवर अभिषेक केला जातो.

असा समज आहे की भगवान शिवांनी बोगर सिद्ध ह्यांच्या समवेत नवकोटी सिद्धांना अष्ट-महासिद्धींचं ध्यान दिलं.

इतर देवता आणि देवालये:

परिक्रमेमध्ये श्री विनायकर, श्री मुरुगन, श्री नटराज, श्री दंडपाणी, अगस्त्य मुनी, श्री लिंगोद्भवर, श्री ब्रह्मदेव, श्री विष्णू, श्री दुर्गादेवी, पंचलिंग, चोळा लिंग, श्री भैरव, श्री शनीश्वरर, श्री सूर्य, श्री चंद्र, श्री सरस्वती देवी, श्री हरदत्त शिवाचार्यार, शैव संत मरैज्ञानसंबंधऱ, श्री उमापती शिवम, श्री मेयकंदर, श्री अरुलनिधीशिवम, ६३ नायनमार, नालवर, श्री आदी गोमुक्तीश्वरर ह्यांच्या मूर्ती आहेत. ह्या मूर्ती परिक्रमा तसेच कोष्ठामध्ये पण दिसतात. भगवान शिवांच्या देवालयाच्या प्रवेशावर श्री विनायक आणि श्री मुरुगन ह्यांच्या मूर्ती आहेत. असा उल्लेख आहे कि त्यांनी आपल्या गायीच्या रूपातल्या मातेला म्हणजेच श्री पार्वती देवींना इथे येण्यासाठी मार्गदर्शन केलं.

प्रार्थना:

१. स्त्रिया आपल्या पतींच्या स्वास्थ्यासाठी आणि दीर्घायुष्यासाठी इथे प्रार्थना करतात.

२. विभत्क्त दाम्पत्य इथे त्यांचे पुनर्मीलन व्हावं म्हणून प्रार्थना करतात. 

३. भाविक जन इथे अपत्यप्राप्तीसाठी प्रार्थना करतात. 

४. विवाह ठरण्यातल्या अडचणी दूर होण्यासाठी भाविक जन इथे प्रार्थना करतात.

पूजा:

दैनंदिन पूजा आणि प्रदोष पूजा नियमित केल्या जातात.

मंदिरात साजरे होणारे महत्वाचे सण:

पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): ब्रह्मोत्सव
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक
मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथीरै
मासी (फेब्रुवारी-मार्च): महाशिवरात्री
थै (जानेवारी-फेब्रुवारी): पांच दिवसांचा रथसप्तमी उत्सव

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ७ ते १२, दुपारी ४ ते रात्री ८

मंदिराचा पत्ता: श्री गोमुक्तीश्वरर मंदिर, थिरुवाडुथुराई पोस्ट, कुट्रालम तालुका, नागपट्टीनं जिल्हा, तामिळनाडू ६०९८०३

दूरध्वनी: +९१-४३६४२३२०२१, +९१-४३६४२३२०५५

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.