थिरुक्कारूकावूर येथील श्री मूल्लैवननाथर

हे मंदिर तंजावूर-कुंभकोणम मार्गावर (थीत्तै-मेलत्तूर-पापनाशम मार्गे) तंजावूर पासून २० किलोमीटर्सवर आहे. कुंभकोणम पासून पण २० किलोमीटर्सवर आहे. नायनमारांनी स्तुती केलेल्या २७६ पाडळ पेथ्र स्थळांपैकी हे स्थळ कावेरी नदीच्या दक्षिण काठावर आहे. शैव संत संबंधर, सुंदरर आणि अप्पर ह्यांनी ह्या मंदिराची स्तुती केली आहे. त्यामुळे हे मंदिर सहाव्या शतकाच्याही आधीपासून अस्तित्वात असावं. कावेरी नदीच्या वेत्तरी ह्या उपनदीच्या काठावर हे मंदिर वसलं आहे. चोळा साम्राज्याच्या मध्ययुगीन काळामध्ये ह्या मंदिराचा दगडी बांधकाम करून जीर्णोद्धार केला गेला. ह्या मंदिरातल्या शिलालेखांमध्ये पल्लव आणि चोळा राजांनीं दिलेल्या देणग्या तसेच त्यांनी मंदिरासाठी केलेल्या कामांची वर्णने आहेत.  

तामिळ मध्ये “कारू” म्हणजे गर्भ, “का” म्हणजे रक्षा करणे आणि “उर” म्हणजे गाव. असा समज आहे की इथे श्री पार्वती देवी गर्भवती स्त्रियांचे रक्षण करतात. म्हणून ह्या स्थळाला थिरुक्कारूकावूर असे नाव आहे. ह्या स्थळाची इतर ऐतिहासिक नावे अशी आहेत - मूल्लैवनम, गर्भपुरी, माधवीवनम. 

आम्ही आमच्या पूर्वीच्या लेखांमध्ये पंचारण्य स्थळांबद्दल माहिती दिली होती. हे पंचारण्य स्थळांमधलं पहिलं स्थळ आहे. ह्या मंदिराचे दर्शन पहाटे घेण्याची प्रथा आहे.

मुलवर: श्री मूल्लैवननाथर
देवी: श्री गर्भरक्षाम्बिका, श्री कारूकाथनायकी
स्थळ वृक्ष: मालती वेल (तामिळ मध्ये मूल्लै)
इतर मानाचे देव: श्री कर्पगविनायकर
दर्शनाची वेळ: उषःकाल

क्षेत्र पुराण:

निरुथव नावाचे मुनी ह्या ठिकाणी त्यांची पत्नी वेदिकीसमवेत राहत होते. जेव्हा वेदिकी गर्भवती होती त्यावेळेस त्यांच्या आश्रमात उर्धपद नावाचे ऋषी आले. त्यावेळी वेदिकी प्रसूतीच्या प्रगत अवस्थेत असल्याने ती उर्धपद ऋषींचे योग्य आतिथ्य करू शकली नाही. ह्यामुळे उर्धपद ऋषी क्रोधीत झाले आणि त्यांनी येणारे अपत्य मृतावस्थेत जन्माला येईल असा शाप दिला. निरुथव आणि त्यांच्या पत्नीने श्री मूल्लैवननाथर म्हणजेच भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींकडे कृपाप्रार्थना केली. त्यांनी आपल्या अपत्याला वाचविण्यासाठी याचना केली. श्री पार्वती देवींनी कृपावर्षाव करून गर्भाचे रक्षण केले. त्यांनी वेदिकीचा गर्भ एका भांड्यात ठेऊन तो सुरक्षित ठेवला. अपत्य जन्माला आल्यावर श्री पार्वती देवींनी स्वर्गीय गाय कामधेनूच्या मदतीने अपत्याला दूध मिळावे म्हणून इथे एक तलाव निर्माण केला. जेव्हां निरुथवांना हे आपल्या पत्नीकडून ज्ञात झालं तेव्हां त्यांनी आणि त्यांच्या पत्नींनी श्री पार्वती देवींकडे ह्या ठिकाणी ज्या गर्भवती स्त्रिया श्री पार्वती देवींची पूजा करतील त्या सर्वांच्या गर्भाचे रक्षण करण्याची विनंती केली. श्री पार्वती देवींनी हि त्यांची विनंती मान्य केली. 

ह्या ठिकाणी ज्यांनी उपासना केली त्यांची नावे:

श्री ब्रह्मदेव, श्री चंद्र, कामधेनू, निरूथव ऋषी, गौतम ऋषी, कक्कीयार ऋषी, कुजथध्वजन राजा, संगूकर्ण राजा, पुण्यध्वजन राजा.

वैशिष्ट्ये:

१. इथले शिव लिंग म्हणजे वारूळ आहे म्हणून इथे शिव लिंगावर अभिषेक होत नाही. सिवेट नावाचे विशेष अत्तर वेळोवेळी लिंगाला लावलं जातं.

२. नवग्रह देवालयामध्ये सर्व आठ ग्रह सूर्याकडे मुख करून आहेत.

३. श्री मुरुगन ह्यांची मूर्ती भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवी ह्यांच्या मध्ये आहे. ही सोमस्कंद रचना आहे.

४. इथले शिव लिंग मालती वेलींच्या मध्ये प्रकट झालं. ह्यांच चिन्ह म्हणून ह्या शिव लिंगावर वेलींचे वण उठलेले बघायला मिळतात.

५. इथे एक मंडप आहे ज्याचा आकार रथासारखा आहे. असा समज आहे कि निरूथव ऋषींनी ह्या मंडपातील शिव लिंगाची उपासना केली.

६. ह्या मंदिरातील शिवलिंग, नंदि आणि श्री कर्पगविनायकर हे स्वयंभू आहेत.

७. पंगूनी ह्या तामिळ महिन्याच्या पौर्णिमेला चंद्राची किरणे शिवलिंगावर पडतात.

८. असा समज आहे कि ह्या स्थळामध्ये एकही स्त्री गर्भावस्थामध्ये मरण पावलेली नाही.

मंदिराबद्दल माहिती:

गाभाऱ्यामध्ये गाभारा, अंतराळ आणि अर्थमंडप आहे. हे मंदिर पूर्वाभिमुख आहे. ह्या मंदिराला ५ स्तरांचे राजगोपुर आहे आणि दोन प्रकार (परिक्रमा) आहेत. मंदिराच्या समोर पवित्र तीर्थ आहे. मंदिराच्या दक्षिण दिशेला पण एक प्रवेशद्वार आहे. गाभाऱ्याच्या समोर नंदि, ध्वजस्तंभ, आणि बलीपीठ आहेत. गाभाऱ्याच्या प्रवेशावर श्री कर्पगविनायकर ह्यांचे देवालय आहे तसेच श्री सुब्रह्मण्य ह्यांचे त्यांच्या पत्नींसमवेत देवालय आहे. शिव लिंग स्वयंभू आहे आणि ते वारुळाचे बनले आहे. म्हणून ह्या शिवलिंगावर अभिषेक होत नाही. वेळोवेळी पुनुगू (सिवेट) हे विशेष अत्तर लावले जाते.

कोष्टामध्ये पुढील मूर्ती आहेत: श्री विनायकर, श्री दक्षिणामूर्ती, श्री ब्रह्मदेव आणि श्री दुर्गा देवी. 

ह्या मंदिरामध्ये शिव लिंग, नंदि आणि श्री कर्पगविनायकर हे स्वयंभू आहेत म्हणजेच ह्या मूर्ती छिन्नी वापरून बनवलेल्या नाहीत. 

एके काळी हे स्थळ मालती वेलींनी भरलेले होते. येथील शिव लिंगावर ह्या वेलींची चिन्हे दिसतात. इथले शिव लिंग मालती वेलींमध्ये सापडले म्हणून इथे भगवान शिवांना श्री मूल्लैवननाथर असे नाव आहे. 

इथले पवित्र तीर्थ कामधेनू ह्या स्वर्गीय गायीने निरूथव ह्या ऋषींच्या अपत्याला दूध मिळावं म्हणून निर्माण केले. म्हणून ह्या तीर्थाला क्षीरतीर्थ असे नाव आहे.

प्रकारामधल्या मूर्ती आणि देवालये:

दोन नंदि, दोन बलिपीठे, ६३ नायनमार, संतनकुरुवर, श्री विनायकर, श्री मुरुगन, श्री गजलक्ष्मी, नटराज सभा ज्याचा आकार रथासारखा आहे आणि ह्या सभेतल्या शिवलिंगाची आणि पवित्र वृक्षाची उपासना निरुथव ऋषींनी केली, तसेच इथे नवग्रह संनिधी आहे ज्यामध्ये एक वैशिष्ट्यपूर्ण रचना आहे कि सर्व ग्रह सूर्याकडे मुख करून आहेत. 

श्री अंबिका देवींच्या देवालयाच्या मार्गावर श्री गौतमेश्वर ह्यांचे देवालय आहे. श्री अंबिका देवींचे देवालय भगवान शिवांच्या देवालयाच्या समांतर रेषेमध्ये आहे. श्री अंबिका देवींची मूर्ती ७ फूट उंच आहे. त्या उभ्या मुद्रेमध्ये आहेत आणि त्यांचे मुख अतिशय तेजस्वी आहे. त्यांचा एक हात त्यांच्या कंबरेवर आहे तर दुसरा हात अभय मुद्रेमध्ये आहे. त्यांच्या देवालयाला स्वतंत्र प्रवेशद्वार आणि राजगोपुर आहे. ह्या देवालयाच्या दक्षिणेला बाग आहे तर उत्तरेला वसंतमंडप आहे. 

महामंडपामध्ये श्री नटराज, श्री सोमस्कंद, श्री कर्पगविनायकर ह्यांची देवालये आहेत. 

सेक्कीयार, शैव संत नालवर, श्री निरुत्तीविनायकर, श्री अर्धनारीश्वरर आणि चंडिकेश्वरर ह्यांची स्वतंत्र देवालये आहेत. 

श्री सुब्रमण्य ह्यांचे देवालय भगवान शिव आणि श्री पार्वती देवींच्या देवालयांच्या मध्ये आहे. 

भगवान शिव आणि श्री चंडिकेश्वरर ह्यांच्या देवालयांच्या मध्ये क्षेत्र वृक्ष आहे.

असा समज आहे की इथे बऱ्याच सिद्धांनी तपश्चर्या केली आहे आणि वटवृक्षाखाली बसून आपल्या शिष्यांना उपदेश दिले. इथे बरेच वटवृक्ष आहेत. 

प्रार्थना:

१. इथे पुनुगू ही औषधी वनस्पती असल्याकारणाने त्वचारोगाने त्रस्त असणारे भाविक जन प्रार्थना करतात. भगवान शिवांवर हि वनस्पती वापरून अभिषेक केला जातो.

२. भाविक जन इथे विवाहातल्या अडचणी दूर होण्यासाठी, अपत्यप्राप्तीसाठी, सुरक्षित प्रसूतीसाठी आणि इतर सर्व गर्भावस्थेशी निगडित असणाऱ्या अडचणींवर मात करण्यासाठी इथे प्रार्थना करतात.

पूजा:

१. प्रार्थना भागात उल्लेखिलेल्या विविध आशीर्वादांसाठी पूजा केल्या जातात. 

२. तसेच नियमित दैनंदिन, साप्ताहिक पूजा केल्या जातात. 

३. कार्थिगई ह्या तामिळ महिन्याच्या रविवारी प्रदोष पूजा केली जाते. शिवलिंगावर १००८ शंखांनी अभिषेक केला जातो. 

४. शुक्लपक्षातील सर्व प्रदोष दिवशी पुनुगू हे अत्तर शिवलिंगाला लावलं जातं.

मंदिरात साजरे होणारे सण:

आनी (जून-जुलै): थिरुमंजनम
आवनी (ऑगस्ट-सप्टेंबर): श्री गणेश चतुर्थी
पूरत्तासी (सप्टेंबर-ऑक्टोबर): नवरात्री
ऎप्पासी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर): अन्नाभिषेक
कार्थिगई (नोव्हेंबर-डिसेंबर): थिरुकार्थिगईदीपम
मारगळी (डिसेंबर-जानेवारी): थिरुवथीरै

मंदिराच्या वेळा: सकाळी ६ ते दुपारी १२.३०, संध्याकाळी ४ ते ८

पत्ता: श्री मूल्लैवननाथर मंदिर, ऍट पोस्ट थिरुक्कारूकावूर, तालुका पापनाशम, जिल्हा तंजावूर, तामिळनाडू ६१४३०२

दूरध्वनी: +९१-४३७४२७३४२३, +९१-४३७४२७३५०२, +९१-८८७००५८२६९, +९१-९७८९१६०८१९

अस्वीकरण आणि शिष्टाचार (Disclaimer and courtesy):

ह्या लेखांमधली माहिती संकलित करताना विविध आचार्यांचे उपन्यास, दक्षिण भारतातील काही नियतकालिके, तसेच इंटरनेट वरील विविध ब्लॉग्स आणि वेबसाईट्स ह्यांचा आधार घेतला आहे. आपल्याला ह्या लेखांमध्ये काही त्रुटी आढळल्यास आम्हाला जरूर कळवा.